Kitaplar
Rauf MUTLUAY
Bir Romancıdan Kalanlar
KEM A L T A IlfR 'in 13 ro m a n ı: S ağ ırd ere, Esir Şeh rin İn sa n la rı, K ö rd u m an , R ahm et Y olları K esti, Y ediçınar Y aylası, K öyün K a m b u ru , E sir Şehrin M ahpusu, K elleci M em et, Y orgun Savaşçı, B üyük M al, B ozkırdaki Ç ekirdek, D evlet A na, K u rt K a n u n u , Yol A yrım ı...
L istenin sonuna te k nokta k o ym adım ; y ü reğ i d u rm u ş bi le olsa. K em al T a h ir’in y a ra tıp da b asılm am ış b aşk a eserleri olduğunu sandığım - u m duğum - dilediğim için. D ahası v a r: On beş k a d a r tak m a adla y ap tığ ı çeviri ve u y a rla m a la r (o tu za y a k ın ), kendi adına bağlanabilecek başka değerli k ita p la r da bulunduğu için, ö n ü m ü z d e k i g ü n lerd e b ir - iki k itab ın ın y ayım landığını gö rü n ce şaşm ay alım ; dizgisi, baskısı uzun sü ren b ü y ü k b o y u tlu k ita p la rın d a b ir - ikisinin tam am lan m ış o larak elde bu lu n m asın ı beklerim . Böylece «M innet H üdâya devlet-i d ünyâ fena b u lu r / Bakî k a lır sahîfe-i âlem de âdımız» gereğince, a rtık yazm ıyacak - yazam ıyacak olan K em al Ta h ir, ü n ü n ü ve değerini a r ttır a n ek lem elerle hepim izin y ü re ğine ve bilincine s in e r; zam anla yansıyıp genişleyerek yaşar. Aziz N esin’in deyim iyle «Üçüncü boyutta»...
O kum adığım tek sa tırı y o k tu ; onun için k itap lığ ım ın bü tü n b ir rafını d o lduran d eğ erli e se rle rin i anm ak ve konula rın ı h a tırla tm a k ta h içb ir ek çalışm a y ap m ıy o ru m . A m a ese rinin b ü tü n ü n ü , to p ta n ve yeniden değ erlen d irecek e leştiri em ekleri için bu b ü y ü k toplam a yeniden eğilm ek g erek ecek tir. K ita p la rın ın basım sırasın a göre onun adını on sekiz y ıl d ır d u yuyoruz. B aşlayalım :
ö n c e «Göl İnsanları» adlı 4 hikâyelik kitabı çıkm ıştı (1955, M artı y ay ın ları, 190 sayfa, 2 lir a ) ; ikinci basım ında d ö rt hi k âye daha eklendi (1969, Bilgi Y ayınevi. 403 sayfa, 15 lira). H epsi uzun hikâye y ap ısın d ak i bu ü rü n le r içinde u n utulm az e tk id e o la n la r: Göl İn sa n la rı, Çoban Ali, A rab acı’d ır ; özel lik le bu sonuncudaki güzellik kolavca anlatılam az.
S ağ ırd ere ilk çıkan rom anı old u : 1955, Remzi K itabeyi, 272 sayfa, 2.5 lira. B u rad a Ç ankırı köylüsü K ulaksızın Mus ta f a ’nın A n k ara g u rb etçiliğ in d en köyüne em ek ve iş b irik i m iyle dönüş gü n ü n d e k a lırız , ark ası gelecektir. E sir Ş ehrin İn sa n la rı (1956, M artı Y ayınevi, 315 sayfa, 4 lira ), paşazade K âm il Bey’in M ü tarek e Istan b u lu n d a bilinçlenerek y u r t uğ- .ru n d ak i çalışm alar yüzünden «Millici»lik suçlam asıyle hapse d ü ştü ğ ü g ü n leri a n la tır . (G özden geçirilm iş ve değiştirilm iş 2. basım ı 1969, S a n d e r Y a y ın ları, 427 sayfa, 15 lira):
K ö rdum an, S a ğ ırd e re ’nin d ev am ıd ır (1957, Remzi K itab e yi, 398 sayfa, 5 lir a ) ; cinsel b u n a lım la r ve bu yoldaki k ab a dayılık anlayışı y ü zünden «kıstırılm ış b ir hayvana» dönüşen M u stafa'n ın , ark a d a ş cin ay e tin e sü rü k len işi... sonu m ahpusa- ne olacak ve onun gibi kişilerin o k o şu llard ak i rom anı da y a zılacak tır.
R ahm et Y olları K esti (1957, D üşün Y ayınevi) b aşk a b ir köy ro m a n ıd ır; u m u t eşkiyası y erin e k üçük ç ık a r la r y o lu n da bu yola dökülm üş M araz A li, U zun İsk e n d e r gibi acınası y o k su n lu k la r (in c e M em et tip in e k a rş ıt b ir y o ru m ; 2. bası mı 1970, Bilgi Y ayınevi, 428 say fa, 15 lira ). Y ediçınar Y aylası, b ü tü n leşecek b ir üçlü n ü n ilk id ir (1958. D üşün Y ay ın ev i): bu rad a ağ alık k u ru m u n u n nasıl y erleşip el değiştirdiğine yö n elir Kem al T a h ir, K a ra A b u zer ailesiyle K en an ’ın se rü v e n i ne g ire r (2. basım 1970, Bilgi Y ayınevi, 406 sayfa, 15 lira). Kö y ü n K am b u ru Ç alık K erim ’in en um ulm az çık m azlard an n a sıl P e te k ’le evlilik başarısına y ü rü d ü ğ ü n ü a n la ta n ilginç b ir k a ra k te r ro m an ıd ır, üçüncü rom anda gene karşım ıza çık acak t ı r (1959, D üşün Yayınevi, 320 sayfa, 7,5 lira ; 2. basım 1970, Bilgi Y ayınevi, 437 sayfa. 15 lira )
E sir Ş ehrin M ahpusu, K âm il Beyin hapishane yaşam ını ve r ir (1961, D üşün Y ayınevi, 360 say fa, 10 lira; 2. basım ı 1970, San d er Y ayınları, 365 sayfa, 15 lira).
Araya Kelleci M emet girer; b ir Anadolu delikanlısının aşk ve tu tk u su , hapishane gözlem leri (1962. Remzi K itabevi, 335 sayfa, 10 lira; 2. b. 1972, Bilgi Y. 386 s. 20 L.)
Y unus N adi ödülünü kazanacak olan Yorgun Savaşçı K ur tuluş Savaşm a bilinçle am a lidersiz atılm ış ittih atçı subayların m ütareke bunalım larını, el yordam ıyle doğruyu arayışlarını ko nu ed in ir (1965, Remzi K., 480 s. 10 L.; 2. b. 1968 Bilgi Y. 440 s. 12,5 L. B askıları te k ra rla n d ı). Büyük Mal, Y ediçınar Yaylası nın devam ıdır; Abuzer’in oğlu Sülük’iin C um huriyet yılların daki serüveni (1970, Bilgi Y. 575 s. 20 L.)
Bozkırdaki Ç ekirdek, yadırgatıcı teziyle Köy E n stitü leri deneyine k arşı ç ık a r ve eleştirilir (1967, Remzi K., 420 s. 10 L). Ardından K emal T a h ir’ln büyük yankılar u y an d ıran (T.D.K. öd ü lü ), eleştirileri olum lu-olum suz sın ırlard a a ş ın u çlar yaratan önem li eseri Devlet Ana gelir: O sm anlı uç beyliğinin kuruluş günleri ve «kerim devlet» anlayışıyle Anadolu İnsanının örgüt gücü (1967. Bilgi Y. 623 s. 20 L. b ask ıla n te k rarlan d ı).
19. yy. sonlarından başladığı toplum kesitini en yakın gün lere k ad ar uzatm aktaydı Kem al T ah ir. K urt K anunu ile İzm ir suikastine, İttih atçıların tem izlenm esine sıra g etirm iştir. K ara K em al’le A bdülkadir’in düşünce ve serüvenleri «969 Bilgi Y. 404 s. 15 L.). Bunu izleyen, S erbest Fırkanın kuru lu ş günlerinde eski Kuvayı Milliyecilerin dağılış ve küskünlük yıllarıdır: Yol Ayrımı (1971, S ander Y ayınlan, 464 sayfa. 25 lira).
Son b irk aç eseriyle Kemal T ah ir, rom an içinde çağıyle he saplaşıyor, ta rih sayfalarında tek ve kesin yorum lara bağlan m ış d u n u n la r üzerindeki ay k ırı düşünceleriyle, çağm a hesap veriyordu. O nun, zam anını ve kişilerini değerlendirm esi ne ka d a r değişikse: okurların d a onu değerlendirm esi o k ad ar deği şik yorum lara u laştı. Ne o lu rsa olsun, sanatıyle büyük rom an cı olm a yolunda hem en hem en yalnız kalm ıştı. Şim di geriye kalm ış eserlerin yayım ıyle (sanırım önce. O sm anlI’yı dağıtan T im ur istilâsm ı konu edinm iş b ir eseri çıkabilecektir) değer toplam ına d aha ra h a t gidebileceğiz. Yaşamı sanatına yardım e t m em işti; eseri b ü y ü k b ir direnişin ve yaşam dan vazgeçişin ü rü nü oldu Son y irm i yılda edebiyatım ıza gelm iş e n yoğun ve değişik değer.
Taha Toros Arşivi
