Marmara lletisim Dergisi , Sayr: I , Araltk 1992
REGRESYON . KORELASYON
ANALIZI
ve YONETIM MUHASEBESI
Dog. Dr.
Aydn AYAYDIN
MARMARA UNIVERSITESI lkt. ve ld. Bil. Fakrilresi
Maliyet analizlerinin go!u tarihsel muhasebe verilerine dayanmaktadrr.
Mu-hasebe vcrileri iizerinde yaprlan Rcgresyon-Korelasyon analizi sonucu ortaya grkan istatistiki bilgilerin deleri verilerin ttiri.ine ve kalitesine ba!hdrr. Bu bilgiler yrinetirn muhasebesinde iglevsel rapor di.izenlenmesinde kullanrlmaktadr.
Ytineticiler muhascbc verilerinin istatistiksel analizinde dikkatli ohnak zo-rundadular. Istatistiksel analizler anlamsrz sonuglar verdi!inde. y<ineticiler
analizle-rini
geniqletmelidir. Burada,Elilirn
analizleri, Hareketli ortalarna, Matematikscl iislerin di.izcltihncsi g0nderne gelmektedir.Maliyet muhasebesi vcrileri belirli zaman aralklanyla ycineticilere sunul-maktadr. Maliyetler, satr; gelirleri ve tiyatlar zaman iEinde deligmektedir. Maliyet-ler, satr:;lar, tiyatlar vc diler deliEkenler "zauran dizisi"ne g<ire incelenmekte ve bu sistematik analiz "zanran dizisi analizi" olarak tanrnrlanrnaktadu.
Zarnan dizisi artalizi tesadiifi veri cirnekleri igin farkh ycinternlere gereksinirn duyar. Verilcr, mevsirnsel faktcirler, dalgalanrnalar e!ilirnlerden de etkilenebilir. Za-man dizisi zuralizi uzun veri dizisine ihtiyag duyar. Bu ycinii yeni bilgilerin ele gegtik-lcri anda sisteme dahil edilmcsini sa{lar. Zaman dizisi analizinin amacr, veriler arasr-nda bir elilirn olup olmadr!urur belirlenrnesi vc bu elilirnlerden ekonornik tahrniller-de yararlanrhnastdu.
Egilim, verilcrin zaman iginde
izledili
yrindi.ir. Y<ineticiler, elilim analizinisatrElar, nakit giriqleri ve faaliyet diizeyleri hakkrnda tahminlerde kullanabilirler.
zaman dtzisi analizleri igin kullanrtan metodlar regresyon analizi, hareketli ortalama ve matematiksel iislerin diizeltimidir.
Hareketli Ortalama. zaman dizisi iginde ele ahnan verilerin ortalamasr ahna-rak hesaplamr. Yeni ortalama aym sayrda iEleme sahiptir. Zaman dizisine yeni bir veri noktasr eklendilinde eski veriler ortalama hesaplamasrndan grkanlr. ortalama,
terin
elilimini
izleyerek yeni veriler ele gegtikp zaman iginde ilerler.Matematiksel iislerin diiz€ltimi.harekedi ortalama ilzerindc bazr avantajlart olan elilim analizi metoduna iisle.in duzeliimi denir. Uslerin hesaplanmasl ve duzel-timi gok sayda veri ile daha kolay olan
aErl*lt
hareketli ortalamadr. Bizi eski verile-rin kaydmr tutmaktan kurtdu vealrlklar,
yiineticinin ihtiyaglarma ve degi$en!art-lara yeniden ayarlanabili!.
tlslerin diizeltimi. dnceden hesaplanan bir delere ve en son veri noktasrna belli bir agrhk verilerek ve daha sonra iki
alrl*h
deleri loplayarak elde edilir.lki
agrrhlm toplamr her zarnan l'e eqittir.
Hem maternatiksel iislerin diizeltimi hem de harekctli olmasr yeni verileri yerleqtirmeye yarar. Hareketli ortalama yoluyla en eski veri noktasr atrltp en yeni veri noktasr eklenir. Yeni veriler olaylan tahmin ve eski verileri incelemede gereklidt. Matematiksel iislcrle yaprlan da budur. Ydneticiler yeni bilgilere alfa faktitrii diye ad-laudrrlan alrrlklar verirler. Daha fazla olan agulklar yeni vcrilcri daha dnemli
k
ar.Bu da duzeltilrnb iislerin elilimlerdeki dc!\imlere daha gabuk reaksiyoD vcrmesi de-me ktir.
Maliyel ililkilerini analiz etrnek igin en iyi aragludan biri de rcercsyon-kore-lasyon analizidir.-[31i1-[1991-19919;y94 bagrmh bir
delilken ilc
bagrmsrz bir deli|ken arasrndaki iligkininnitelilini
belirlemek igin kullanrlrr.Regresyon analizinde verilerin normal
dalrldl!
ve birbirinden bagrmsrz ol-duEu varsayrmma dayanlr, Bu analizin tahminde kullamLnasrDda talrmini deger.ger-gek degerden farkh grkar, Yao ma standart sapma hesaplanarak ortaya glkanh.
KatL lineer regresyonda ise iki ya da daha gok batrmstz deiigken kullanrlu.
Regresyon korelasyon analizinde bir bairml deEilken vc iki ya da daha gok ba&msz
degilkenin kullanrmlna
izin verir.
Kath regresyon derkleminde her baElmsrzde!\ken igin bir'a' ve bir
b
deleri vardu. Kath rcgresyonda r2 ye kath dctcrminasyoDkatsayrsr denir. Kath regrcsyonda tinemli olan kath balrrnsrz dcligkenleri gergekten balrmsrz olup olmadrklandrr.
Korelasvon analizi. deligkenler arasrndaki iliqkinin giiciinii incelemek igin kullanrhr. Maliyet verileri analizinde genelde bairmh degilken maliyet
tiirii
ve balrmsrz deiigken ise faaliyet diizeyidir. Korelasyon katsay$rnrn degeri kendisiyle caruldrlmda sonucdere$rlasys4lglsaJEldll1i).
Bu da verilerdeki iniq grkglann yiiade kagrmn bagmh ve balmsrz de}ilkenler arasmdaki iliqkiyle ag*lanabilditinigiisterir. varyansm
gqi
kalam ise diter fak&irlercbatldr.
Yitneticiler degilkenler arasmda sebep-sonug
ili*isi
olup olrna&gurlamak zorundadular.
Gelecele d<ini.ik beklentilerin belirlenmesinde kullamlacak regresyon dofru-sunun gegerlilik diizeyi determinasyon katsayrsr ile belirginlegir.
't'testi, determinasyon katsayrsr yorurnumuzda gcizlem sayrsr arttrlrnda ayu sonucu verrneyecek endiEesi daha tazla gdzleme gerek olup olmadrfrm giinderne ge-tirir. Bu gerek't' testi ile saptanu. 't' testi korelasyon katsayrsrmn (r) srfir oldulu deleri saptamayl amaglar.
Giintimtizde yrirnetime arag muhasebe bilgilerinin kullanrmr
yofunlagmak-tadr. Y<ineticiler hem maliyet analizleri yaparken hern de maliyet bilgilerini
y<ine-timde kullanuken yukandaki istatistiki ytintemleri kullanmaktadrlar.
YARARLANILAN
Ayaydrn, A. Aydrn
Btiytikrnirza, Kamil
Heitger. Organ, Mawich
KAYNAKLAR
; Istatistiksel Deney Dtizenlemesi, M.U., Nihad Sayar Yayrn ve Yardrm Vakfi Yayrnr, No : 4251659, lstanbul,
1988.
; Ycinetim Muhasebesi, Bayrak Matbaasr,
Ankara, 1977.
; Cost Accounting, South Westem
Publishing Co. Cincinnati. 1992.
Serper. Ozer
Sevgener, A. Sait
- Turanh, M0nevver
- Vuran, Ateq
Istatistik II, Filiz Kitabevi, Istanbul,
1986.
Ydnetim Muhasebesi. M.U. Nihad Sayar Yayrn ve Yardrm VaKr Yayrnr No :4231656. lstanbul 1988.
; Pazarlama Ydnetiminde Karar Ahna, Beta Yayrn A.$., Istanbul, 1988.
lstatistik II. M.U. Nihad Sayar Yayrnr ve Yardrm Vakfi Yayrnr No: 397, lstanbul, 1985.
Istatistik III, M.U. Nihad Sayar Yayrn ve Yardrm Vakfr Yayrnr No: 351, lstanbul, 1981.
