Bilimsel araştırma için bölgesel danışma kurulu toplantısı hakkında rapor

T.

C-Atom Enerjisi Komisyonu

BİLİMSEL ARAŞTIRMA İÇİN BÖLGESEL

DANIŞMA KURULU

TOPLANTISI HAKKINDA RAPOR

Hazırlayan Prof. NEJAT A YBERS

BİLİMSEL ARATTIRMA İÇİN BÖLGESEL DANIŞMA KURULU TOPLANTISI HAKKINDA RAPOR

HAZIRLAYAN: PROP, NEJAT AYLEES

Bâşbakknlik

Atom Enirjisİ KoiaİfeydfiU üeü’el Beki»eterliğine

Bilimsel Araştırma için Bölgesel Daaişffla Kurulu Toplantısı hakkında Rapor

«*.*<•»**•”--*

H f t S ir ln y a n : PfkSf,N * j ı t. AYBERS

Bilimsel Araştırma için Bölge«Çl Danişoa Kurulu "Regional Advisory Council for Scientific Research'* CRAGS') b ve 5 Aralık 1972 günleri İs- lambad'da Bilim ve Teknoloji BakariilğıÜda toplandı. Bu toplantıya,

TBTAK'ı temsilesxx Prof,Dr, Sadık Kakaç vC AEK'yı temsile» Prof .Ne jü t Aybers katıl .İşlardır. Toplantının gündemi için aşağıdaki teklif yapılmış­ tır:

1. Toplantı Başk a n ı n m seçiaii

2. Irani Türkiye k» Pakistan Heyetleri adına yapılacak açış konuşoa-

ldrl

3. (iündfemin kabulü

^f.ajüye m*aiektetlerin Öncelik verdikleri araştırma alanlarının tesbi- ti hakkında görüşmeler

b) Iraü hükümetince yapılatı telkinler

c) Atosi Enerjisi alanında yapılması mümkün görülen işbirliği hakkın» dâProf, N, Aybers tarafından yapılan konuşma

5» Bilimsel Apıştırma için Bölgesel Danışma Kurulunun çalışma tüzü­ ğü

6, Bir sekreterya kurulması hakkmdaki teklifin ve bütçe tasarxeinin gprUşiilmesi

7* R A C S R ' m gelecek toplantısının tarih ve yerinin tesbiti 8, Diğer hususlar

9. Delegasyon başlarının kapanış konuşmaları

Toplantı başkanlığına Pakistan Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Başkanı Dr.S.Siddiqi seçilmiş ve gündem yukarıdaki şekli ile kabul edile» rdfc çalışmaları başlanmıştır.

2

îki günlük çalışmalar sonunda elde edilen neticeler aşağıdaki şekil de özetlenebilir:

1- Kurumun adı Bilimsel ve Nükleer Araştırmalar bölgesel Danışma Ku rulu "Regional Advisory Council for Scientific and Atomic Research"

(RACSAR) şeklinde tadil edilerek Atom Enerjisi alanındaki işbirliğinin de bu Kurul eli ile yapılması uygu» mütalea edilmiştir.

2- Üye memleketler öncelik verdikleri araştırma alanlarını belirt­ mişlerdir. il*emle etimiz için aşağıdaki araştırma konularının öncelik ta­ şıdığı bildirilmiştir.

a) farira ve tarımla ilgili endüstri b) Hidroloji ve hidrolik

c) Mineral prosesleri d) Nükleer enerji

e) Endüstri ve stnadardizasyon f ) Sismoloji ve yapı tekniği g) Sağlık ve çevre korunması

Pakistan için, tarım besin maddeleri ve sağlık ile tuzlu ve acı su ların arıtılması konularının öncelik taşıdığı, İran'ın ise tarım, sağlık konuları, hayvan ürünleri ve petrol endüstrisine önem verdiği anlaşıldı.

İran hükümetince sunulan muhtıra ekli olarak takdim edilmek tedir. Prof. N. Aybers konuşmasında atom enerjisi alanında mümkün olan iş­ birliğini etraflıca izah etti. Bu konuşmanın metni de ekli olarak takdim

edilmektedir.

3- R A C S A R ' m kuruluş ve çalışma tüzüğü etraflıca münakaşa edilerek kabul edildi. Ana hatları itibarile bu tüzükte:

a) Kuruluşun gayeleri, müşterek çalışma alanlarının tesbiti, bölge­

de bilgiteaddisinin temini, müşterek projelerin yürütülmesi ve bunların neticeleri, hakkında raporlar tanzimi olarak tesbit edildi.

Bu maksatla, seminerler, çalışma grupları ve sempozyumlar tertibi, bilim adamlarının ziyaretlerinin temini, yetişmekte olanpersonel için karşılıklı burslar temini, teşvik ödülleri verilmesi, mevçut araştırma

3

müesseseleri arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi, icabında her üye memlekette bir veya iki bölgesel araştırma müessesesi kurulması ve bütün bu faaliyetlerin perioöik bir dergide yayınlanması ön görülmektedir.

b) Bilimsel ve Nükleer Araştırmalar Bölgesel ö a m ş m a Kurulu (RACSAR)

nun bir tar.Osi nükleer konulardan olmak üzere, üye raeraleketlerce tayin edilecek üçer bilim adamından teşekkül etmesi kabul edildi.

Kurul üyelerinin sürelerinin 3 yıl olması ve süre hitamında yeniden seçilebilmeleri uygun oütalea edildi.

RACSAR1ın ilk başkanının Pakistan'ın Millî Bilimsel ve Teknik Araş­ tırma Kurumu başkanı elması, sonraki başkanlıkların döner sıra ile diğer üye memleket temsilcileri arasından seçilmeni karar altına alındı.

2ACSAS sekreterliğinin lik 3 yıl ifcin :Pakistan Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumunca yapılması ve ileride sekreterliğin de başkanla bir­ likte döner sisteme uydurulması kabul edildi.

e)'RACSAR kurulunun tercihan her yılın Nisan ve Ekim aylarında olmak Usare yılda iki kere toplanması uygun mütalaa edildi.

d) RACSAR bütçesinin RCD fonundan ayrılacak münasip bir meblağ ile meydana getirilmesi kabul edildi.

e) R A C S A R ' m yazışma dilinin İngilizce olması ve resmi yılının 1 Temmuz - 30 Haziran olması karar altına alındı.

RACSAR'ın kuruluş ve çalışma tüzüğünün tara metni TBTAK tarafından AEK ya takdim edilecektir.

4— R A C S A R ' m bütçesinin, sekreterlik masrafları ile, her üye mem­ leketten 4 er olmak üzere 12 bilim adamının çalışma projelerine bağlı

olarak bölge içinde yapacakları kısa süreli ziyaretleri, yine 12 bilim adamının karşılıklı yetişme gayesine matuf daha uzun süreli seyahatleri ve, seminer gibi bölgesel bilimsel toplantıların masraflarımkarşılanması ön görüldü.

İlk 3 senelik devre için Sekreterlik görevini Pakistan Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu der'uhte etmiş olduğu için bu süre içinde sekre-

t e r y a m n masraflara, olmayacağı veya pek cüz'î. olacağı anlaşıldı.

5- Pakistanın, 16-30 Nisan 1973 de aşağıdaki konularda endüstriyel araştırma üzerinde seminer tertiplediği anlaşıldı:

a) Mineraller b) Ziraı-kimyasal maddeler c) Seza maddeleri d) Çeşitli yağlar e) Gıda teknolojisi f) Standardizasyon

g) Mühendislik ve metal işfiliği h) Bilimsel ve teknik haberleşme

Bu sempozyumun UNIDO yardımı ile tertiplendiği, ancak bu teşkilatım sempozyuma katılacakların yol parasını vermediği anlaşildi.Her üye mem­ leketten 3 İştirakçinin CENTO y a r d ı m ile bu toplantıya katılabileceği ifade edildi.

6- K A C S A R ' m gelecek toplantısının 29 Mayıs 1973 tarihinde Ankara'da yapılması karar altına alındı.

AEK'ca yapılması gereken hususlar:

1> 3 yıl süre ile BACSAR kurulunda nükleer konularda Türkiyeyi tem­ sil edecek üyenin seçilmesi;

2) TBTAK da RDÇ işleri ile birlikte'BACSAB işlerini de tevdir ede­

cek büro ile işbirliği yapmak üzere bir memurun görevlendirilmesi;

*

3) Ç.N.A«E.M. ile PIKSTECH arasındaki işbirliğini temin maksadı ile merkez Müdürlerinin karşılıklı ziyaretlerinin teinini;

k ) Eğitim ve öğrenim maksadı ile Türkiye'ye gelecek İran ve Pakistan

İl öğrencilere uygun sayıda burs tahsisi;

5> KANUPP nükleer santralinde işletme tecrübesi kazanmak üzere en az iki mühendisin bu santralde çalışmasının temini;

6) Lahor Nükleer Mineraller merkezindeki :'yellow cakeH pilot tesis­

inde en az bir kişinin çalışmacının temini.

Bu hususlar bilgilerinize saygı ile arzolunur.

Prof. Nejat Aybers AEK üyesi

Collaboration in th® Peaceful Uses of

m m t û w w v g y Among r o d countries

Statement made oy P r o f i t | a t ATBERS Member of Turkish AEC

Mr. Chairman and diStitifuilihid^ delegates,

In the opening statement at the Nineth Session of the Ministerial Council meeting atsAnkara, 4 December 1968, the

Secretary General of the ROD hid p r o p p e d collaboration in the higher field of Scientific researeh particularly in peaceful uses of atomic energy*

At the meeting of the Group of experts, November 22, 1969, a separate meeting was held in the afternoon for peaceful uses of nuclear energy and a report has been submitted to the Commit­

tee on Technical Cooperation and Puplic administration for its meeting on December 12, 1969» ih Teheran,

We c a n n o t say that we did much progress since.

Gentlemen, the gap between the economically advanced and the developing nations is steadily growing, Nuclear science and technology may widen the gap between advanced and developing countries instead! of serving to close it. therefore, at present time we can not afford further to ignore the urgent need to re­ vise our national and regional approaches to development.

Our three countries have many; thing® in common. In spite of the continuing BtruetUral changes in the pattern of our eco­ nomics, agriculture still remains a factor of crucial importance. But with regard to our rapidly growing population figures, it appears to be essential for us to pursue an extremely expansive

industrial policy in order to avoid or reduce social hardship. Our three countries are making desperate attempts to achieve a higher standard of living for our pupils. But I am afraid that we are depending too much upon foreign aid, foreign technology and

foreign experts to promote our economic development* gapi^ fridus- tril-isatloii and economic development is a major goal’ of-’the RÇD

countries -and we believe that scientific and industrial research is indispensable for the achievement of that goal.

- 2

-Iran, Pakistan and Turkey are seriously handicapped by scarcity of qualified scientists and technologists and well

organised research institutions to adapt scientific and technical research to our local needs and promote creative industry. It is clear that cooperative efforts in the field of science and research and sharing of skilled specialist and of existing res­ earch facilities can lead to a better utilization of available resources.

Areas of Regional Cooperation in the Peaceful Uses of Atomic Energy? '

A) Agriculture:

Let me briefly deal with areas of regional cooperation in the Peaceful 'Uses df Atomic Energy.

Applications of isotopes are of great importance to developing countries Whose economies are based primarily on agri­ culture. Use of irradiation for enhancing the capability of the plant breeder is of major significance. Similarly, study of

intake of fertilizers and of water by plants using labelled chemi­ cals can lead to adoption of procedures for the efficient utili­ zation of both. Atomic radiations induce mutations (hereditary change). This effect can be taken advantege of in evolving new varietiesof crops with higher yields, better resistance to disease and pests. Another very important application of radiations is the preservation of harvested products. Also the estimation by using tritiated water, of underground water resources is of great practical importance for Arid Zone.

Research work in the field of agriculture on regional level may be envisaged in the following specific fields:

1) Obtain better use of water and fertilizers; 2) Breed better varieties of plants;

3) Increase plant production; 4) Control insect pests;

5) Increase the food yield from domestic animals and improve animal health;

6) Protect food, both in the field and in storege; 7) Tritiated water technique for the estimation of

-3

■^ach of the thi'ee countries may he deputed to undertake research work in. those fields in which they have special interest or in which they had sone previous experience.

We may also initiate a joint project on the application of nuclear science techniques to develop varieties of food crops with a high and balanced protein content under the sponsoxship

and financial support of joint Division of EAO and IAEA. B) Health:

As indicated at the report of ROD secretariat of May, 1969, another priority field for research is the improvement of public health. The first practical use of nuclear techniques for our region may be in the following fields:

1) To diagnose and treat certain diseases; such as cancer or diseases of the thyroid;

2) Study a biological process within the human body, and chemical analysis of minute quantities of biologicallysignificant materials;

3) Research on anaemia, endemic goitre, malnutrition, parasitic infections and other endemic diseases;

4) Developing and standardizing radioisotope techniques; 5) To follow the life cycle of carrieres of certain

diseases. 0) Industry:

Radioisotopes are used in industry primarily for measu--.. ring, testing and processing. Their use saves hundreds of millions of dollai'seach year in running cost and is helping industry to make better products in developed countries. We must concentrate

on helping each other to introduce these techniques in selected industries. The following are some examples of possible cooperation areas:

1) The use of radiation to improve the qualities of woods and fibres;

2) Use of radioisotopes X-ray fluorescence to carry out rapid, on-the-spot analys s of the mineral content of ores;

3) Determining sulphur content of petroleum liquids after desulphurizing;

4) Measuring flow rates in various petroleum refining and processing operations;

5) Leak detection in different industrial processes; 6) Different applications of activation analysis;

7) Application of radioisotopes in radiography in the examination of castings and weldings.

- 4

-D) Nuclear Power:

A sufficient supply of energy is the basis of every indus­ trial devalopment# There are two factors which frequently limit the utilization of conventional sources of energy, namely, insui- eient reserves of coal and oil or usable water potential and, the unfavourable geographical location of available reserves in rela­ tion to centers of industrial development. We believe that nuc­ lear power would be very promising source of electricity for sus - taining and accelerating the economic development of our region. Each one of our countries must be considering the acquisition of a series of nuclear generating stations sized and scheduled to fit his particular needs.

We believe that for a continuing program to build nuclear power plants, participation by the national industries i3 essentj h The requirement for foreign exchange can be significantly reduced if some of the equipment, engineering and construction work can b supplied locally, As the expense of the fuel-cycle over the lifeti,;

a nuclear power station amounts to several times its investment Costs, a nation starting on a nuclear power program should plan on

producing at least its own nuclear fuel at an early stage.

Once the decision has been made on impact of nuclear tech nology in a country, the question of training of personnel becomes

k very important problem. The tra iniggof a sufficient number of Ipecialits of all grades-from the skilled engineers to the highly (Qualified scientista-fis a necessary prerequisite for this policy. Therefore, We feelJthat introduction of nuclear energy and impact df hUclear technology in our region must be introduced1as a prio­ rity field in the collaboration in the Peaceful uses öf Atomic Energy among RCD countries. Cooperation may be envisaged in th© following specific areas:

1) To cooperate in the formation of a nucleus of trained scientific and technical manpower to organize and carry out the programme to help plan, build and operate nuclear installations; 2) To promote large-scale systematic uranium and torium prospecting in the region;

3) To initiate research on cheaper methods to recover uranium from low-grade ores and as a by-product from other mineral production;

4) To install pilot plant for Yellow-cake purification and fuel-element fabrication;

5) To study the possibility of building a regional DjO plant using ammonia of large fertilizer plant;

6) To ptudy tfte aibet suitable reactor technology and the fuelftircle fo* RCD countries ind possible standardization of reacts* equipment|

Regional COoperation in the field of Peaceful ases ox Atomic Energy can be envisaged in the following ways:

1) Study the possibilities of establishing a regional developmant plan in the implementation of nuclear technology, if similar technologioaldirection can be adopted by the Member Coan tries,

2) Coordination of overall research and development planning policies of the Member Countries with a view of brin­ ging some harmony with regional development plans.

3) Specialization of each member country in selected branches of technological development in order to avoid duplica­ tion and to economise on resources and expensive equipment.

4) Establishment of research and development center or pilot plants on a regional basis to undei^x^e applied research in the industrial field covered by RCD development plan. For ins­ tance we may propose to run İskenderun wheat irradiation plant as an RCD establishment.

5) Establishment of field joint working teams in the general area of natural resources exploitation such as uranium prospeetion or uranium mining or Yellow cake purification plant et c •. *.

6) Initiate joint research in area of common interest. 7) Creation of a regional Documentation Distribution Center for facilitating exchange of scientific publications and research results.

8) Initiation ofjoint courses in any one of the Nuclear Research Establishments of the three RCD countries for purposes of imparting special training in various fields such as Nuclear Electronics, Activation Analysis, Application of radio-isotopes in Medicine ete..

9) Efforts should be made to obtain a close cooperation of national nuclear research centers.

IQ) Exchange of scientists and engineers between researe? centers should be facilitated by creation of highly paid special research fellowships to reduce the problem of "brain-drain".