Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri-
II
Eleştirel söylem çözümlemesi (ESÇ),
söylemsel pratikler, olaylar ve metinler ile daha geniş toplumsal ve kültürel yapılar, ilişkiler ve süreçler arasındaki açık ya da örtük nedensellik ve belirlenme ilişkilerini
sistematik olarak araştırır. Bu tür pratiklerin, olayların ve metinlerin nasıl ortaya çıktığını, iktidar ilişkileri ile iktidar mücadeleleri
tarafından ideolojik olarak nasıl şekillendiğini inceler.
Eleştirel Söylem
Çözümlemesi
Kuramsal kökenlerinde yer alan bazı isimler:
o Gramsci
o Althusser
o Habermas dahil Frankfurt Okulu
o Foucault
o Bakhthin
o Volosinov
Eleştirel Söylem
Çözümlemesi
ESÇ’ye dair ilk adımlar East Anglia
Üniversitesi’nde atıldı: “Eleştirel Dilbilim”
o Roger Fowler,
o Gunther Kress
o Robert Hodge
o Tony Trew
Eleştirel Söylem
Çözümlemesi
Adlandırmadaki farklılıklar:
1980’lerin sonunda Eleştirel Dil Çalışması
1990’larda Eleştirel Söylem Çözümlemesi
Yakın zamanda van Dijk Eleştirel Söylem Çalışmaları adını önerdi.
Eleştirel Söylem
Çözümlemesi
Özellikler:
o Eleştirellik
o Özdüşünümsellik
o Değer-yanlılığı, politik olarak yanlılık
o Toplumsal değişime adanmışlık
Eleştirel Söylem
Çözümlemesi
ESÇ, bütünleşik bir kuramsal çerçeveye
sahip değildir. Farklı konular farklı kuramsal çerçeveler ve metodolojilerin entegre
edilmesiyle çalışılır.
Hiçbir zaman tek bir bütünleşik kuramsal çerçeve ve metodoloji geliştirmek
amaçlanmamıştır.
Eleştirel Söylem
Çözümlemesi
Fairclough ve Wodak, ESÇ içinde yer alan yedi yaklaşımdan söz eder:
1. Fairclough’un yaklaşımı,
2. van Dijk’ın sosyobilişsel çözümlemesi,
3. Wodak’ın söylem-tarih yaklaşımı,
4. Hodge, Kress ve van Leeuwen’in sosyal semiyotiği,
5. Fransız yapısalcı söylem çözümlemesi,
6. Okuma çözümlemesi
7. Duisburg Okulu.
Eleştirel Söylem
Çözümlemesi
ESÇ’nin bazı temel ilkeleri:
1. ESÇ, toplumsal sorunlarla ilgilenir.
2. İktidar ilişkileri söylemseldir.
3. Söylem, toplumu ve kültürü inşa eder.
4. Söylem, ideolojik olarak işler.
5. Söylem, tarihseldir.
6. Metin ve toplum arasındaki bağlantı dolayımlanmıştır.
7. Söylem çözümlemesi yorumlayıcı ve açıklayıcıdır.
8. Söylem toplumsal eylemin bir formudur.
Eleştirel Söylem
Çözümlemesi
Durna, Tezcan ve Kubilay, Çağla (2010).
“Söylem Kuramları ve Eleştirel Söylem Çözümlemeleri.” Medyadan Söylemler.
Tezcan Durna (der.) içinde. İstanbul: Libra.
47-81.
