10. HAFTA Devlet bütçesi
Devlet bütçesi
• Bütçe hakkına ilişkin ilk yazılı belge: 19 Haziran 1215 tarihli Magna Carta Libertatum (Büyük Özgürlük Fermanı) adlı anlaşmadır.
• Magna Carta Libertatum İngiltere’de imzalanmıştır. Bu anlaşma ile; Kral’ın vergi toplama yetkisi parlamentonun rızasına
bağlanmıştır.
• Bütçe ilk kez İngiltere’de doğmuştur ve 17. yy’da İngiltere’de uygulanmıştır. 1688 ihtilalinden sonra Bill of Rights (Haklar Kanunu) yayınlanmıştır.
• .
Devlet bütçesi
• Haklar Kanunu ile, vergi toplama işi Kralın yetkisinden tamamen alınmıştır.. Türk mali
tarihinde 1808 yılında ll. Mahmut döneminde hazırlanan Sened-i İttifak, Manga Carta’ya
benzetilmektedir
Devlet bütçesi
• Osmanlı’da Bütçeye ilişkin bir sistemi belge
“Bütçe Nizamnamesi”dir. Yani “Osmanlı Nizamnamesi”dir.
• Osmanlıda ilk bütçe çalışması ise; Tarhuncu Ahmet Paşaya aittir. Denk bütçeye ilişkin
çalışma yapmıştır.
• Cumhuriyet döneminde bütçe daha sistemli bir hal almıştır.
Devlet bütçesi
• Bütçe bir kanundur. Hemde özel bir kanundur.
Çünkü; Türkiye’de Cumhurbaşkanının 1924
Anayasasından beri bütçe kanununu veto etme yetkisi yoktur.
• Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz.
• Bakanlar kuruluna kanun hükmünde kararname ile bütçede değişiklik yapma yetkisi verilemez.
Devlet bütçesi
• Bütçe bir hükümet programı olsa da bir kanundur ve yasama tasarrufudur.
• Bütçenin kanun olmasının temel dayanağı anayasadır.
Devlet bütçesi
• Anayasaya göre; Merkezi Yönetim bütçesiyle verilen ödenek, harcamaların sınırını gösterir.
Harcanabilecek miktarın sınırı Bakanlar Kurulu kararıyla aşılamaz. Bütçedeki gelir tahminleri alt ve üst sınır niteliği taşıyamaz.
Devlet bütçesi
• Her yıl tekrar eden sınırlı süreli bir kanundur.
Yani; bir mali yıl için hazırlanır ve uygulanır. (1 Ocak-31 Aralık)
• Türkiye’de bütçe 3 yıllık hazırlanır, 1 malı yıl için uygulanır.
• Bütçe tahminidir. Yani; devletin’geleceğe ait gelir ve gider tahminlerini gösterir.
Devlet bütçesi
• Bütçe de denklik esastır. Yani; bütçede gelir ve gider tahminleri birbirine denk olmalıdır.
• Bütçe; Merkezi Yönetim kapsamındaki tüm birimleri ilgilendirir.
• Anayasaya göre; devletin dışındaki kamu tüzel
kişilerinin harcamaları yıllık düzenlemeleri ifade edilir.
• Bütçe; ekonomik, mali, siyasi, hukuki sonuçlar doğurur.
• Bütçede önce giderler sonra gelirler belirlenir
Devlet bütçesi
• Bütçenin Klasik Fonksiyonları
• Bütçede, gelir-gider arasındaki eşitliği ifade eden mali denklik mali fonksiyon ile ifade edilir.
• Kıt kaynakların, sınırsız ihtiyaçlar arasında bütçe ile dağıtılması bütçenin iktisadi
fonksiyonu ile ifade edilir.
Devlet bütçesi
• Bütçenin Siyasi Fonksiyonu
• Bütçe, siyasi süreçte hazırlanır.
• Yani, kamu kesiminde üretilecek bir kamusal mal ve hizmetin ne kadar üretileceğine ne zaman ve niçin üretileceğine siyasi süreçte karar verilir.
