Birleşen Ufuklar: Balkan Ülkeleri Ortak Hafızası Olarak Arşiv Kaynakları

Ozdemirci,

F.

"Birlegert Ufuklar: Balkan Uttceleri Ortak Hafv.ast Olarak Argiv Kaynaklan", Uluslararasl Sempozyum: _{Balkan tllkeleri Argiv Kaynaklarmda Edirne, 2l-23 Ekim 2010, Edirne/Ilirkiye. /Yay.hazl.} T. Karatepe ve B. Demirelli. Edirne: Trakya Universitesi, 2010, iginde 158-175.

einr-egEn

UFUKIAR: BALKAx

0ueLERf

oRTAK

HAFtzAst

oIARAK

AR9IV

KAYNAKIARI

(CONGURRENT HORIZONS:

ARCHIVE

RESOURCES

AS

SHARED

ilEnORy

OF

BALKAN

COUNTRTES)

Dog.

D,

Fahrgttln

fipemlnCls

0z*

Ar$v kaynaklan, insank$rn oilak miraelanndan birisirtir. lnsanlrgrn haflzasr, gegmlginln delifi,

gde$in

brnlndl

olan; mllteUerin, kurumlann, devlederin

geg

migl _{ve Selecegl ile ilgili} 6nemli bilgi banndman argiv kaynat<lan, milll nitelik

tiagr-makla ttrlilde insanltftn entefelfilel bilgi biritriminin birer pargasrdrr. Balkan ulus-larlnln birlikte olugturdulu bu ortrak mirasr paylagmalan, bu oofraffada yagayan

uluslan bibirine yaklagilnacak ve varlftlarrnrn g0vencqsi olacaktrr. Hep birlikte

g0gl0 Bafkanlan yaratmak bu ortak miras tlzarindEn olabilir. Balkanlar srrurlarla

b6ltinm09 olsa da, bu uluslann ellerlnde bulunan argiv kaynaklarr slnrrlarrn

0te-sinde Balkan uluslanntn analannda ne kedar kangmrg olduklanna tanrklrk

efrrek-tecllr. Bu ortak mftas, Balkan uluelan tarafrndan birtikle delerlendirlldikge

yoryrl-lar de$er kazanacak, gelecek srnrrlann Oteginde _{grid0 birliktelikleri doluracaktrr.} Q0nk0 gpCmigsiz gelecek yoktur. Balkan tllkelerinin

geleceli

ve

blrilkteligi bu ortak _{miragtn paylagmryla 909 ?,azanaakhr.} Her Balkan ulusunun

kirnlill

bu

mirasta sakltdtr. Argiv kaynaklan medeniyetlerln belgeterUlr ve bu bcfgelEr ideri silinemeyen medeniyetlerin insanl$a brralctrlr mirasdrr. Her millet, diger

millete-rin

mirasgstdtr.

Ballon

Olkeferi slnrrfara srgmayacak

ladar

genlg

bir

birfkime sahiptir. Ealfcn uluclartnrn anafarrnda ne kadar kengmrg olduklanna tarukhk eden

bu arglv kaynalclan bldikte kullanrlmalrdrr. Gegmigs tranrklrk edsn, gelecele qrk tutacak

ve

Balkan uluslannr stnrrlarrn 0teginde ufukta birlegilreeek olan ortak haftzay olttgturan

arliv

kaynaklan, teknolojinin sallad r$r olanaklardan yararlan t-laralt FaYlagilmaldtr. Pa$agtmt kolaylagtrran bknoloilyi kuflanarak erglv

kaynak-lan ortak kulkaynak-lantm igin saynalla$rrrfabilir. Aryiv kaynaldannrn paylaglmr ign

Baf-kan 0lkeleri arasrnda sayrsallagtrrma galrgmalannda ig

birlili

yaprlarak ortrak prg. Jeler geflftlrilebilir. Ortsk argiv kaynakfan mirasmlzr bilgi ve iletgim teknolojileriytrg korumak ve paylagmak m0mktln, ancak bu ortak zenglnllk yok oldufunda bunlarr

geri getirmek mtlmkUn de$ildir. Balkan uluslan, bu mlrasr bir araya getirip birlikte

o

{nt rr" 0nlverslteei, _.Dl ve T{napgt"ry. Fst0fieel Bitg rrc _Betge yOneflmt _{BOlOmu O0re}

tiq _"0yed ve Ankara Univentbd neloaogl Bcbc Yonstkni re nnii sutsn i _tEevlst

xooroi-nat0il

e'potr; q3difql _{f,qeFnfiaie.edu.tr}

Balkan Otteten Argtv Krynaktarmda Edirne

kulfanmadkga bir yanlan hep ekslk kalacaktrr. Bildiride ortak hataa olarak argiv

kaynaklanntn boyutlanndan bahsedilecek ve bu ortak mlrasrn birtikts kullanrmr

kon usu nda yap r lmas I gereken f er tlzerinde d uru laca ktr r.

Abetract

Archive rsGourcss are th€ @mnrn herttago of mankind. Archive resources, which are the rn€rnory of humanity, evidence of the past, _{assurance of the future,}

having crudal inbrmation

on

the past and

firtrre

of

nations, ingtlhrtione and stiatss, carry na0onal batures; but _{they also are the parb of intellectral and}

cu-mulative informdion of humanrty _{as well. Sharing mutual heritage of Balkan}

na-tions enable people who live in this geograptry to become dose each other and ensune of

tkir

prsson€, Creafing a powerful Balkan _{country al together can be}

real over this idea. Balkan lands were dMded into boundaries; nevertheless,

archive

resouroes that the nations have there are wihessing to intimacy wisl each other. This shared heritage as evaluated by Ballcan nations together centu-ries will gain worth, the irture will create porerful _{solbarity beyond boundaries;} because there would be no futurp without a past. The ftrture and the unity amor€ Balkan counilim will $ain power with sharirg common heritrage. IdentiV of eactl Balkan nation is embedded in this heritage. Archive resour6ps arq the records of civilizations and also the heritage passed _{by civilizafons whicfr their traces} can-not be erased. Each nation would be inheritor of the other. Balkan counkies have

accumulation of gfftrsfue _{knowledgo wide enurgh to accomnndate beyond the}

size of the borders. Archive resources witnessing

to

intimacy with each other should be used together. Archive ttsouroes wihessing to ttre past will light the

way for the future and combine the horizons of the mutual memory should be

shared thro^qgh the benefits provlded by technotogy. _{Arcfiive resnurces can be}

digitafized for mmmon use by tecfrnology _{whk*r makes sharing €asy.}

Coopera-tion and common projecfs in digitization works can be devetoped to share archive resouroqs among Balkan munfiies. Common archivg f€souroos heritage can be

saved and shared thpttgh information and communication tecfrnology but it can

not b€ retumed when this comrnon _{weatth disappear. Unless the Balkan}

coun-tries gpt together to use this heritage one parts of eactr nation will afway$ be

missing. In the prooeeding,

_tie

_{extonts of archive resoufoes as a common} mem-ory _{wifl be mentioned and what neessities are needed about use of shared} her-itage will be stressed.

Birlegen Ufuklar Balkan illheleri Ortak Hafizas Olaratc ArSlv Ka-,*naklan

(Conatrrenl Horizons: Archive Resources As Shared Memory of Balkan Counties)

Girig

Yugoslavya'ntn da$rlmasr ile Balkanla/daki ttim dengeler sarsrlmq

ve

bu sUre$e orbya gtkan isUkrarszftk uluslararasr bang agrsrndan da tehlikeli boyuta-ra ulagmlgtlr. B6lge 1990'fr ydlarda tahn'pfcar savaglara ve etrik temizll0e maruz kafmlg ve ancak uluslaranasr m0dahale sonunda bug0nkil bang ve isUkrar ortiaml saflanmtgtlr. Karada$'tn 2006, Kosova'nrn da 2008 yrhnda ba$rmsrzhklannr ilan

etmeleri ile Balkanlarda yeni

_b{rmsrz

_{devtetlerin srnldan kesinlik kazanmrEtlr} (Balkanlar ile...,z0l.Ar. _{Balkan 0lkeleri, kendi kimlikleriyle tarih sahnesinde ve}

diinya haritasmda

prlerini

almrgtlr. GUn0mtkde Bafkan cografyasrnda yer alan

13 0lke bulunmaffiadrr (Arnavu0uk, _{Bosna Hersek, Bufgaristan, Hrruadstan,} yu-nanistan, Kosova, Makedonya, Karada0, Slrbistan, Moldova, Rornaflya, Sfoven-ya ve T0rkiye).

Balkanlar,

_@rafi.

siyasi, ekonomik agdan oldugu kadar, tarihi 176 kgltiirel

ba$lar baktmlndan da

T0rkip

igin dncetlk tagrmd<tadrr. Turkiye'nln Balkantara

y6nelik politikastntn temel ama$annr, tiarihi, k0lttirel ve insani baglarrnrn da

bu-lundu$u b6lge 0fkeleri ile ikifi iligkileri her alanda en g0C0 diizeyde tutmak,

mev-cut bang ve istikrar ortramrnr _{g[glendinnektir. Bir b6lge 0lkesi olarak Ttirkiye,}

Bal-kan illkeleri ile ikili itigkilerine b0y0k 6nem vermekte ve b6lge Bfkelerinin tum0yte

iyi iligkiler stirdUrmektedir. _{T0rkiye ve Balkan tilkeleri hdklarr arasrndaki tarihsel}

ba0lar giln0m0ze kadar devam edeg€fmi$tr.

T0*iye,

b6lgenin gelecegine en

tazla katrryl Bslkan 0lketerlnin _{sa$layabife@i lnanonda olup bu anlayrgfa Bap} kanla /daki Ozg 0n igbid$i mekanizrnalann ln greligtrilmeei iizerinde de hassasiyet-le durmaktadlr (Bafkanlar ifs..., 2010).

T0rkiye, bolgesel konulann ele allnarak, bOlgesel g0z0m yollannrn gretilebi-lecegi ust d0zey slyasl _{igbirligi forumu olarak gord0go Guneydogu Avrupa}

0ttete-ri (GDAU) lgbirfisi Srirecine', bOlgenin _{6zg0n sesi ve ortak} inadesi _olmasr

nede-nile

tlzel 6nem vermektedir.

'Btllge 0lkebtinin ksqi€Flanndaki igbirl[inigdhtrme _w GoneydoluAvrupa'ya kahcr istikrar 99q$q yon{lndeki hadelsinin s€mboE olapk gorolur Guroyctof-l ivrupa tfurtiari ieon$iie-bitfl0l s0red, Ttlrklp, A*navufluk, Bosn&Hsrssk, &r[nristin, i*afeOdnya CumrruriloU,

hi

manya, Strbistan Yunanblan, Httwtbtan, Moldora rral€rada$'rn tam U1e otaraf ritrfin,ya

olugturulmugtur (G0neydogu Avnrpa..., 2010).

Balkatt AkeUrt ArSiv Kqvrnklannda Edirne

Ttirkiye,

ffifgesd

barqrn ve istikrarrn pakigtirilmesi ve b6lge 0lkeleri

arastn-da

igbirll$i ortramlntn daha da gel$tirilmesi amaoyla hayata gegirilen Bdlgesel

lgbirli$i Konseyi

(BiK)'nin'

Onemini tayit etrnektodir. T8rkiye, BIK gergevesinde

yry rlacak faaliyetlere deeteSi n i s0rd0rmoyi istemektedir.

insanh$rn

Oilak

Mlracr Olarak

Arglvler

Argiv kaynaklan, insanltfrn ortak miraslanndan birisidir. Insanlrgrn hafrzasr, gegmiginin _{delili, gelecelln teminatl olan; milletferin, kurumhnn, devletlerin} geg-rnigi _{ve geleco$i ile llgili 0nemli bilgi barlrdrran argiv kaynaklarr, milli nitelik tagr} makla birlikte insanllf rn entelekfltel bilgf biriklminin birer pargasldrr.

Genel bir olgu olarak belge ve argiv galrgmalan, toplumlan ve devleti

olugtu-ran kurumlann tlrett$i belgelerin yOnetimine iligkin gergeklegtirilen, ldari, tarihi ve sosyal _{igerildi planlt.bilingli enfonrrasyon hizmetleridir. Bu da belge ve arglv}

olgu-sunun tig temel dzelligini ortaya koymaktadlr;

1. Toplumun, kurumlartn, devletfn gegrnigi _ve gelecegi

ib

ilgili bir galrgma alanr-dlr.

2. Planh ve bilin$i yaptlmast ve y0r0tilmesi _{gereken enformasyon hizmeileridir.}

3. _{Milli nitel(fi ile blrlilde insanl(frn 6ntelokt0et hilgi birikiminin pargtannr} olug-turmalarr nedeniyle evrensel boyub sahiptir.

Geryekten de argivbrin gOrevt; toplumlann, kurumlarrn, devleilerin

s0reklili-$ini sa$lamak ve insanft$rn entelektiiel bilgi birikimini gebcese aktararak geemi-gine rglk tutmaktrr.

Argivlerin drgUtbnig bigimi toplumlara ve devletlere gore deSigebitir ama

var-l$t

ve _{gereEi de$igmez. Onun lgln evrensel, dnernli ve zorunlu bir kururrdur.} Argivlerin varl$rnt s0rd0rmesi ve tlstfendi$i dnemli iglevlerini yerine getirebilmesi,

toplumsal ve y6netimsel gellgmelerle birlikte sOrekli kendini yenilenreyi gerektir-mektedir.

Bebe ve argfu lgbmleri Insanh$rn bagrndan beri var olagelmigtir. yani

argiv-dlik

bilt{ln0yle rnodem bir olgu cb$llctlr. Ancalr eski

_@lumlaln

nc

kurumlarrn

rnodemizasyonu ile birlikts argMer de stlrekli yenifennrektedir (Ozdemirci, Zo09b, s.189),

'

Uluelaraasl toplum. 1999 yrhnda G0ney&!u Avnpa _{0{olerlnin bontr ve demokrasiyl 6uvik}

{tey9. insan hsldanna saygt gostqmeye, okonon{k refaha y6nellk Crlyrdeririln

kuweflendl-lltfltTff,vt"

p0neldo!,.u

_l*?t

r14:n bntra Fakt'nr hava6 g.errtr66t. _{1990 yrlrnda hayata}

g€gribn l$ilsar Palo'ntn (lP) b€kleotlsrs cs\rap wrcn€mesi orarine 2z gunrt ioog erihinde Sofip'da-yaprbn son lP Toplantrsr ile lP lggaqmrg ve Botgeset lpngiXoirsey _tatXl

at,

gun

faaliyete gogrnigtr. BIK oyelsl, cDA0 katrlrmcr [meBrr _Foi*lve emaiuuurq

'Bos;a-t!"ts"!q BlSarisbn, Htrvdlsten, Karda6, Makedonya, Mokbva, nomanya, Srrbistan rre

yuna-nHan), BM Kosova Gedci Y0ndim Mbyonu _1UNU|X1, AB Trrry{cacr, oon&brieer. utugtararaor

fltlr$.r.ib

uluElanara$ _{malllrurum{ardan olugnuktadrr. GUnaydolu Avnpa tgbinlgisurcd'nin}

(9DAU) slyasl _{gemiyesl altnda galEan BIK'in Batkanlar'darigenel&numu bi6n rre}

ouentia-lip eden yegane kuruhn dmaer-amaglanrnakta

w

bdgeye yonen gok taraftr pro1elerln

Birlesen Ufuhlar, Batknn &ttcetert Onak Hafuast Olarak Argiv Kalnaklan

(Corcunent Horizons: Archive Resouxes As Shmd Memory of Bolkan Countries) Milli argMor iso 0lkelerin bafrmsrzfrk simgeleridir. Gonellikle bilgi merkezleri

agstndan Ulkelere baktr$rmrzda ilci tane 0ncelikti ve vazgegilmez kurum vardrr.

Bunlardan birisi milli arglv, di$ari de milli ktitilphanedir. Milli ktitCIphane olkenin

k0lttlrel kaynaklarrnr; milli aryiv ise devletin resrnl kayrttannr banndrran kurulug

ofarak

otaya

gkar ve iilkelerin ba$rmsrzhk slmgelerini olugtrrurtar. Ozellikle ll. Dtlnya Savagtndan sonra yeni devletler kuruldu0unda hep gu eksiklik

hissedil-migtr, bu devle$er _{varllklannr s0rd0rebilrnek gegmigerini ortaya koyabilmek igin} milli argive ve milli k0t0phaneye ihtlyag oldulunu hissetni$brdir ve bu gergevede

ll'

DUnya _{Savagtndan sonra f,im Ulkeler bfr mllli aryiv kurma yangtna girmiglerdir.} Qilnkti bu _{kurumlar olmadan 0lkelerin bagrmsrdrklarrnl s0rd0rmslerinin zorlugu} otaya grkmrgtrr (6zdemirci, _{2009a, s.4),}

Aynt durum Balkanlarda yakln gegmigte yaganmrgilr. Balkantarda kurulan

baltmsz

devfeter milli aryivlerini olughrnna konusunda hig zaman kaybetmsmq-lerdir. Bug0n 13 ba$rmslz devletin

hrlundulu

Balkanlarda miili argivi olmayan rjlke bulunmamakbdlr.

Bu 0fkelerin milli argivleri Uluslararasr Argiv Konseyi (lntemational Council

on Archivs-lcA)'nin A kategorisi Oye ultoleri arasrnda yer almakhdrr (bla. Ek: Balkan CIlfercri Mifli Argivleri). Bu 0lkeler aynt zamanda argiv alanrnda Avrupa

illkeleri arastnda igbirll$ini g0glendirmek ve bu bOlgede ICA'rn program ve politi-kalannt ytirtitmekten sorumlu

olan

Uluslararasr Argiv Konseyi Avrupa Kolu

(European Regional Branch

of the

ICA-EURBICA) Yonetim Kurulu 0yesidir

{lCA's Members,2010).

Birinci

el

_{bilgi kaynakbnnt bulunduran milli arglvler, insanhlrn entelekttiel} bflgl biriklmlnin birer pargasrdrr. _{Dunya olarak dugtinuldolunde ve tiim ulkelerin}

argivleri bir araya getirildi$inde Insanh$rn entslektilel bilgi birikimini olugh,rrurtar. Bu agdan baktrltmzda bilgi merkezi olarak argivlerin ne kadar onemli boyuflan oldu$unu g0rtrniz. O halde argivlerimize daha fazla 6nem vermek durumundaye

(Ozdemirci, 2009a, s.4).

Argivler dncelikle ait olduklan uluslann, ikinci olarak dUnya medeniyeterinin tarihi igin _{temel kaynak nitelifindedir. Utuslann} gegmigten _{gelecege uzanan}

de-varnltltklan, ancak argiv belgelerlnin dtizenll, sistemli ve erigilebilir hale getirilerek kullantlmasryla sa$lanabilir. Ortraya _{grkan mesehlere argiv belgelerinin rgrgrnda} do0ru 90z0mler aranabilir. Ar$iv belgeleri ortak gegmigin, _{ortak kolt0r miraslnln}

ilrffntld0r. Bu ortak gstrnig ve mirae

gelaek

nesillere ancak birid el bilgi

kaynak-lart olan

arliv

belgeleriyle aktanlabilir. Uluslar agrsrndan bakrldrgrnda krllhir cog-raffast' ekonomik ve _{siyasi co$naffadan daha giigl0dttr. Bir ulusun bgygklggg,}

gUniimtlzde yalntzca politik ve slyasi _{srnrrlanyb degil, bunun 0stJnde kultiir zerv}

ginlikleriyle, stnlrlarrn Obsinde

d$er

uluslarla birfiktelikleriyla 6lgglrnektedir. Bu

Balkan Alkeleri Aqiv Kaynaklartnda Edirne

ortak ktllt0rel ve entslelfilel miras uluslarr srnrrlann dtesinde birbirine baglar ve ayaktra fuhbilir, ttim d0rrya uluslan

ib

bfrlikte ya$ama bilinci kazandrnr.

T0rklye Cumhurlyes ve Balkan

tllkoferi Arglvlerinln Boyutu

Balkan 0lkelerinln milli argMerinin her birinde dlserlerini de ilgilendiren argiv

belgeleri vardtr. Ortak bir gegrnigten _{kaynakhnan bu durum, Balkan 0lkelerinin}

stntrlanntn Otesinde birlikte olmaya zorlamaktadrr. Balksn 0lkelerinin bunun

far-krnda olaral< hareket etneei gerekrnektedir.

Bugiin Osmanh lmparatorlu$undan sonra kurulan devleUer, bag rmsrzlfilalnr tescilteyebilmek ve _{stnlrlarrnr belirleyebilnrek lgin Osmanlr Argivi'ne bagvurmak} zorunda kalmrgtrr {Ozdemirci, 2009a, s.4).

Balkanlar, Awupa, lGftasya, Orta Do0u ve Kuzey Aftika rllkelerfnin tarihinin

0nemli kaynaklanndan birisi lstanbul'da bulunan Osmanh Argivi'dir. Osrrranh Argivi'nde yer alan yaklagrk 135 milyon belgenin Onemli bir kremr bu bolge Ulkele-rine aittir. Bdyleslne genig bir co$rafra rgrk hrtan ve insanlrgrn _{ortak kgfflrel} mira-st olan Ttirk aryivleri, bu potansiyelinden _{dolay "milli'olmasrnrn yant stra}

"millet-lerarast"

bir

_{argiv olma Ozelliiline sahiptir (Sannay, 2009, s.21g). Bagbalentrk} Osmanlt Arglvi'nde bulunan Balkanlar, Ortadogu vo Avrupa ile llgili argiv belgrele-rine iligkin bilgi, Sarrnay (2009, e.219-239)'rn _{bildirisinde; Tapu Tahrir Defterleri,}

Temetfuat Defterleri, M0hime Defierleri, Name-i Htlmayun Defterleri, Muahedeler Tasnifi, Hatt-r H0mayr.rn _{Tasnifi, lrade Tasnlfleri, Yrldrz Sarayr Argivi Belgeleri} bagkklan alfi nda Ozetlenmigtir.

T0rkiye Cumhuriyeti Osmanlt Devleti'nden devnaldgl zengin tarihi mirasla

bug0n dtlnyanln en zergin _{aryivbrine sahip 0lkehrden birisidir. Bu zengin argiv}

kaynaklan yalntz Ttirkiye'nin de$il, bug0n bagrnrsrz devlet kurmug Balkan, Orta

ve Yaktn Do$u, Akdeniz, Kuzey Afril€ ve Arap uluslarrnrn rnilli ve ortak

Arihleri-nin belirlenrnesinde ve yazrlmagnda _{bagvurulacak temel kaynak niteligindedir.} Bug0n birgok tllkenin argMerinde Osmanh D6nemine ait argiv materyali

bu-lunmaktadtr. Bu illkderin bagrnda Balkanlarrn _{geldigi rahatrkla soylenebilir.} Ar-givlerinde Osrnanlr d0nemine ait belge olmayan Balkan 0lkesi yokfur, y0zyrllarca birlikte yageyan,

bqiln

ise ayrr devletler olan Balkan _{Devletleri ve Torkiye} argiv-lerinde b0t{ln Balkanlann tarihi kaynakran bulunmaktadrr.

Makedonya'nrn de6hik gehirlerinde bulunan kiitUphane ve argivlerinde g

ko-leksiyonda 1231Tilrkge el yazmas sEer bulunmaktradrr. Aynca T0rkge el

yazma-st eserlerin

ledar

da Arapga ve Farsga es€rler vardrr. Makedonya'da bulunan

eserlerin bir krsmrntn dOnyada _{tek ntisha oldu$u (Aydemlr, 2009, s.6g-ZS)} g6z On0ne altntrsa Balkanlarda bulunan k0ltOrel mirasrn 6neml daha iyi anhgllacaktrr.

Birlegen tJfuklan Balkan A*eUrt Ortah Hafizan Olarak Argiv Kaynaklart

(Conanntnt HorEons: Archive Resotrxes As Sharcd Memory of Balkan Countries) TUrkiye ve Balkan Ulkebri iligkilerinin bir ddnemlni g0zler 6n0ne serlen ve

aydrnla-tan bu balgaler, aynt zamanda d0nya tarihinin eksiksiz yazrlrp anlagrlabilmesi igin

de birinci elden oriJinal kaynaklardu. Balkanlann barrg ve beraberlik igerisinde

yagemastntn ipuglan

da bu

beselerin ortaya glkartllrp, hizmete sunulmaalyla elde edilebilir.

Bu belgeler yilzytllarca kader birligi etti$lrniz milletlerle bilgi ve dugunoe alrg-verigine seb€p olurken, birbirimizi anlamaya ve kaynagmamtza sebep olabilecek

en sa$lam ve zengin kaynakfar olarak da g6sterilebilir. Asularca aynr ortalr

devle-ti ve tarihi paylagan T0rkiye ve Balkan 0lkelerinin

yakn

igbfufigi igerisinde

bulun-masl hem b0lgesel hem de k0resel bang agrsndan bUyulr onem tagunaktiadrr. Balkanlar T0rkiye

i$n

birgok agrdan

-

siyasi, giivenlilr, ekonomik, cografi

vb.- Onemli oldu$u kadar,

trrihi

ve k0ltUrel agrlardan da gok 0nemlidir, Buggn

Balkan 0lkelerinin hepsinin tarihi gegnigi Tilrkiye'clen ayn

tutrhmaz

Turk tarihi-nin bUyUk bir d0nemi de Balkanlarda yazrlrnrgtrr. Balkanlar, Tilrfciye igin oldulu

kadar Avrupa igin de _{bir kdprti g6revi g6rmektedlr. Balkanlann}

_balg

_{ve istikrar} iprisinde olmasl yalnrzca T0rkiye k;in _{degil, Avrupa ve daha genig anlsmda da} D0nya igin qok Onemlidir.

Mackinder 1890 yrllnda yazdr$r _{bir yazlda} gunlarr 6ne s0rmtigtur:

"politika-nrn seyri iki grup gtlciln Ur0n0d0r; harekete gegu€n gtig ve yOnetne g0cli.

Hare-kete gegiren g0g gegrnigten gelir, trarih iginde _{bir ulusun karakterine ve} gelenegi-ne yerbgmigtir _{(Gray ve Sloan, 2003, s.3).}

Tarih igerisinde Balkan uluslannrn kar:akterleri ve gelenekleri birbirlerlnden

pl(9a

etkilenmigtir. Bu etkilegim son derece dinamik bir durumdur ve trarihi s0reg igerisinde geligen ahgverigin bir sonucudur. Bu _{atfgv€ri;ln ana kaynaklalndan bir} tanesi de g0phesiz argivlerimizdedir.

Balkan illkeleri arastndaki igbirlikbn

azu

edilen dtlzeyde olmamaslna kar-grn, s6z konusu Ulkeler gok zengin ortak killttlral mirasa sahipdr. K0tfilrel

zengin-li$i olugturan entelekttlel kaynaklardan birini de hig kugkusuz aryiv belgeleri olug-turmaktadrr.

Balkanlarda son yrllarda yaganan _{savaghr ve ihmal ne yazrk ki Balkan}

ulus-larlnln ortak k0ltiirel _{kaynaklannfn yok olmastna ve azalmasrna neden olmugtur.} Bu ballamda

fajik

olaylar da yaganmrgrr. Reildmayef 19gS yrlrnda kaleme

aldtpt yauda Bosna'da ya$ananlarla ilgili _9u tespitlerde bulunmaktadrr;

'Andres Rh<tlrnayer Hanrerd Onirrenltesl GUzd Sanatbr Kgtgphanesi b6m Sanett w Mfmarisi Dok0mantasyon _{Marlczi M0dfftldtir.} Oemantt TstH lronusund'a ogrcnim g6rm0gfiir.

Balkan 0lketeri Argtv KaynaWannda Edirne

'Bosna'da savagtn baglamasrndan bu yana 09 yrl ofdu. Silrd0rilt{rn vahgetin

ve

kubanlanntn tstrabrnrn haberleri arasrnda bir bagka b0ytlk

kayp,

genelde

tazla dlkkat gekmeden gegiliverdi: Bosna tarlhlnin yaalt kayr0arrnrn yolc editmesi

(Rledlmayer, 1995a, s.18; lgg5b, s.337).

"Ebsna'nrn Ulusal ve Universib K0ttlphanesi, 25 Agustm 1992'de top

ategi-ne tutuldu

ve

yakldr. Yangtndan Once kUtilphanenin 155.000 nadir

hsma

ve ya;zma _{eserleden olugan 1,5 millon cilsik bir koleksiyonu vardr. Ott<anin ulusal}

argivleri, Bosna'da

yaymlanan gazete,

kitap

ve

dergllerin

n0shalan

ve

Saraybosna Universibsi kofeksiyonlarr

da

orada muhafiaza

editiprdu.

Ulusal

K0filphanenin yaktlmasrndan 0g ay 0nce, G0neydogu Avrupahrn en btty0k lstam

ve

Musevi

el

yazmalan

_ve

_{Oemanh belgeteri koleksiyonuna}

_sahip

_olan

Saraybosna $arkiyat Enstifils0, fusforlu bomba saldrnsrna ugrarnrg ve yakrlmrgtr. Kaylplar arastnda Arapga, Farsga, lbranice ve Adzamijski (yani Arap harfreriyle

yaalan Bosna Slavcasr) 5.263 adet ciltli el yazmasr; Boena'nrn 5 yUzyrlhk

tarihi-nin bagltca birincil kaynakfan olan 7.000 Osmanlr belgesi; 19. ytJzyrl kadastro kaydan koleksiyonu;

w

Osmanlr ddnemine ait gerek 6zel gahrsfardan, gereksa yabano kuruluglardan _{de$igimle elde edilmig} mikrorfilmler lgeren 200.000 belge

bulunrnaktaydt. Enstit0n0n basrh kitap koleksiyonu da b0lgede bu konudaki en

kapamlt

lalt0phaneydi. Katabguyh

ve

devam eden gafugmalarla _birlikte yok

edildf Giedlmayer, 1995b, s.337).

Riedlmayer (1995b, s.33&339), bu yok ediligin amaqnr da gu cttmteferle dile

getirrektdir;

'B0filn BosnaUa k0t0phanderin, argiv, milze ve k0lfilrel

kurulugta-nn yok edilmek 0zere hedef alrnmastnrn gayresi, _{gelecek kugaklara, bir zamantar} BosnaUa ortak bir mirasr pa$agan farktr e0rik ve dini gebnektere sahip

insanla-nn birlilde yagadllrnt hatulatabilecek kit"p, belge ve sanat eseri gibi maddi tanrk-lan ortadan kaldtrmakttr. Bu kaylUdr, orada bir zamanlar Strp olmayanlann da

yagadt$tnrn v€ _{m0lk eahibi oldu$unun, tarihsel k6klerinin orada bulundu$unun}

kanfitydt. Bu, insanf$a karyt iglenmig _{bir sug oldugu gibi, ufuslararasl hukuk ve} anfl agmalann gilnenmesi anlamrna gelrnektedif.

Gegrnigin yok ecliligini geri gevirmek igin de bir gagnda bulunrnaktadrr; "gar-kiyat Enstittlsti'n0 yuk eden yanglnda yitirilen el yazmalan vs belgelerin birgofu aragttrma ve de$igim proJeferi igln mil@ifitme ahnmlgtr. Yabancr kilfllphane ve

aragtrma kuruluglanndaki bu rnlkrofilmlerin kopyalarr, yabancr bilim adamlannln

desteOiyfe, yeniden inEa edllmig

bir

Enetit{ln0n temelini olugtrrabilir. Gegnrigin yok edifigini geri gevirebilecek bazr ara$ar etimizin altrndadrr"

'

(Riedlmayer, 1995b, s.340).

'

Bu mlknftlrnlerin nercde oUu$unu bll6n olruytniarrn yazarla ballantr kurmatan rloa olunur (cJo

Fine

ArtB Llbrary. Hsrvard ur*eretty. carrsrugC

MA

@139: e-mail:

Birlesen Ufaklr, Ballcm filkeleri Onak Hafaan otarak Arstv Kaynaklart

(Concurrent Horhors: Archiw Resourca,4s Slnred Memory of Balkan Countries) Bundan sonra da bu yok olugun dnrlne gegilebilmeei ign Balkan Otkelerinin igbirl(f i yapmasl kagrnr lmazdlr.

Argiv belgelerine sahip gtkma konusunda unutulmamast ve ders ahnmasr

gercken bir tecrtibe de Olkemizde yaganrnlgtrr. Kigisel bifgisizlikten belgenin

kry-met

ve

Oneminin anlagthp algrlanamamasrndan kaynaklanan

bir

sorumsuzluk

6me$i olarak, go$u Maliye Vekaletine ait olmak tizere Osmanh donemine ait aryiv materyali niteli$indeki belgeler 1931 yrltnda Bubaristan'a hurda kagrt oldu-$u gerekgesiyle satllmqtlr (Bugaristan'daki Osmanlr Evnakr, 1994, x-xii).

1923 Lozan Earlg Anfagmastnrn 'AhkAmr Muhtelife' baghklr

V.

Krsmrnda

'Ahkamt Urnumiye' alttnda yer alan 39. maddesi dikkat gekicidir. Balkan uluelan

ortak kUlt0r mirast olarak argiv kaynaklarrnr ilgibndiren bu madde aynen verilmig-tir:

'tlADDE

139- Miltkl, adli vaya mali idaretere ait

ve

idari evkafa mfiteattik

olup

Osmanfu Impantartu{undan aynlan

btr

topnrtn

Hlkilmefrni

munhastran

alakadar aden ve Thrhiye'de bulunan evrak, defatir, planler, senedaf ve dtQer her

nevi vesark ve bilmulca0r,le bunbrdan Osmanh lmpantodu{undan aynlan

arazi-de

bulunup Tur*iya Htlktlmetini munhastnn alakadar edenler her

iki

tanftan

miitekabilen iade olunacaktrr.

hlada

beyan olunan

ewak, defatr,

ptanlan senedat

ve

di{er

vesaike

vaziillet

dan

HflRftrne( kendisini dahi bunlarta alakadar addediyorsa, onlart

kendisi muhafaza sdebilecrlk, ve ancrrk alakadar Htikttmete, talep nzerine

bunla-nn

fotqnflaftnt

veya musaddak s0rcilerint ita ite m?Rellef olacamrr.

Gerek

Tilrkiyeflen

garel(

arazi

mfinfatrke&n

gfltilrtltmlg

olan

ewatun defatirin, planlann, senedailn

ve

di{er

veslkin

asillan munhasrran ahnd*lan

arazW miiteallik bulurtduklan takdirde miltekabllen iade otunacafttr.

Igbu muamelattan mtltevellft manrif taltp otan Hiikltmeta aft olacakfir.

Ahkam

anlfe, eski Omsa/r lmparatorluguna alt olup 1912 saneslrden sonr€l Yunanistana intlkal eden kazalarda kain emlak ve anziye veya evkafa mttteattik defatira dahi ayni geriat tahtttadra mabihilttatbiktif (Lozan..., 1931, s.I25126).

Lozan Anlagmast, blr dOnem aynr co$rafyada ve aynt y0netim altrnda

bu-lunmug uluslartn, ayn devlet kurmalarryla ortaya grkan yeni durumda birbirferini

ilgilendiren aryiv _{belgelerinin suretlerinin verilmesini 6ng0rmugt0r.}

_Bu

_6ng6r0

Balkan 0lkelerinin ortak minast _{olugturan argiv kaynaklannr birlikte kullanma}

_ko

nusunda igbirl(li yapmalan n r n dnemll bir dayanag rnl olugturmaktadrr.

riedlmay@fas-harvad.edu).

Ballwt filkclert Aryiv Kaynaklannfu Edirne

Bilgi

ve

lletigim teknoloJilerinin geligmesiyle birlikte ortak kUltorel mirasrn

farkft yerlerde birden

tula

kopyasr 0retilerek insanlQrn ortak mirasr ve belleli koruma altlna ahnarak erigime ve kullanrma aglabilir.

TUrklye Gumhurlyetl Devlet Arglvlerf Genel

ilitdilrlUg0

ile

Balkan

Unenrl

Devlet

Arglvleri lgbhfigt

Faaltyetreri

Balkanlarrn bang ve istikranna biiy0k dnern y6r€n TUrkie, bdlgenin gelece-$ini etkileyebilscek geligmelerle yakrndan ilgilenmektedir. T0rkiye, bu gergenede

yaptlt

igbirli$i galtgmalarryla yaprct rol oynamaktadlr. Devlet fugivleri @nel M0-d0rl0g0, htgtine t<adar _{33 ulk€ ile arplv gahgmalafl ve tarihi aragtrrmalar} konu-sunda ortak faaliyeter yfirUtmek Crzere lgbirli,gi Protokolii imzalamrgtrr. Bunlardan

?'gi Balken 0lkesidir, 5 Balkan 0lkesl (Yunanistan, lGradaS, Srrbistran, Moldova,

Slwenya) ile igbirligi anlagmasr bulunmarnaktiad rr.

T0rkiye Cumhuriyeti Devlet AryMeri Genel M0durl0g0'nun lgbirligi protokolg imzaladgr 0lkeler:

lGynak: Uluslar ara$... (2010).

http:/Aruw. devfetarsivleri. gov.h/source. crns4/index.asp'/wapp=0 1 0g0 1

lmzalanan igbirli$i protokolteri ve ifgili 0lkebrin rnewuatan gergeveeinde;

-

Ortlak eserler yayrnlanmasr,

-

ARiv belgebrirden olugan sergiler d0zenbnmesi,

-

ArFiv alantndaki tecriibelerden karglilkfi yararlanmak amacryla kargr-llkf r uzrnan g0nderimi,

-

Karglhkh belge dmeklerinin alrnmasr,

-

Argivlerinde bulunan argiv belgeleri igin yayrnlanmrg _krlavu4

envan-tsr ve benzeri anagfirma aragannrn m0badelesi,

CEZAYIR ETIYOPYA GURCISTAN _IRAN

ITALYA KATAR I(AZAI(STAN KIRGIZISTAN KKTC MILLI

ARSIVI

MACARISTAN _MISIR

tfFlr,arrv.

ff RUSYA SLOVAI<YA SUDAN

SUUDI

ARABISTAN

nrnRlstltt

TUNUS UKRAYIIA YEMEN

Birlegen Llfuklu, Balkan illkelert Ortak Hafizas Olarah Argiv Kaynaklart

(Concurrcnt Horizons: Archive Resoarces As Sharcd Memary of Balkan Countries)

-

Meslekiyayrn de$igimi,

-

Bilimseltoplantrlar,

-

Belgelerin dijital ortama alchnlmasr,

-

Belge tasnil restorasyonu, korunmast

gibi temel unsurlarr igermektedir. Bu faaliyetere iligkin gegi0i drnelder;

Belge Orneklerinin Allnmaer

Bulgaristan

1931 yrltnda Bulgar'stran'a satdan belgeler, Devlet Argivleri uzmanlannrn

29.11.199$ 13.13.1993 trarihleri arasnda 15 gun s0re ile yaptrklarr Bulgaristian ziyaretinde yerinde incelenmig, inceleme neticesinde XV ve XVlll. Yrlzylllara ait

belgekarin mikrofilmi bedeli kargrh$r ahnarak Davlet Argtuleri Genel Mild0rtugu Osmanlt Argivi Daire Bagkanh$t mikrofilm Bnibsine kazandrnlmrgtrr,

Bu _{arada 1S19 $ubat} 1993 tarihleri arasrnda yaprlan Bulgaristran argivleri ile

Cyril ve Methodius K0ttiphanesi resrni ziyaretinde yetkililerin verdigi bilgiye g6re

$arkiyat $ubesinde:

1,

350 bin g6mlek igerisinde 1 milyon belge,

2.

700 adet maliye defieri,

3.

405 adet trnar ve zeamet defteri,

4.

191 adet gerlye sicili bulunmaldadrr.

Bulgaristan'a satllan evrak da bu dOrt grup erslv mateqpli

iprsiMe

yer al-maktadrr. (Bugaristan'daki Osmanlr Ewakr, 1994, s. nri-luii).

Itlakedonya

Bagbakanltlc Devlet Argivleri GenEl MUdUrlUg0 ile Makedonya Devlet Argiv

ldaresi araslnda yaprlan igbirli$i protokolU _{geregi, Makedonya'da butunan}

Os-manlt argiv materyalinin bir krsmr 1991, bir krsml

da

1995 yrlrnda fotokopi ve mikrofilm olarak, DAGM Osmanlr

fulivi

Daire BagkanlrglnaY,azardrrrlmrgtrr (Ma-kedonya'daki Osmanh Evrak, 1996, s. vi).

Adt gegen Balkan 0lkelerinin belge Ornegitalepleri de kargrlanmrgtr.

Ortak

Sergller

Amavutluk, Bosna-Hercek, Kosova, Makedonya, Romanya da ortak sergiler d0zenbnmigtir:

-

2005 yrlrnda AmavuuuKtia 'osmanh ldari Yazrgmalannda Hoggdril"

-

2009 ythnda Kosova'da "Osmanh Ddnemirrde Kosovan

Balkan

fittetqt

Argiv Kaynaklartnds Edirne

-

2010 yrltnda Saraytosna'da "Balkanlarda Osmanh Medeniyeti" adk sergiler.

Ortak Yayrn

_$alqmafarr

Amavutfu( Bulgarbtan, Kosova, Makedonya ile ortak yayrnlar hazrrlanmqtr4

-

"Osmanll Argiv Belgelerinde AmavuUuk, ZWg.

-

"osrnanh Y0netiminde Makedonya, 200F" (Bu sser,

T0*iye

ve

Ma-kedonya Devlet Argivf erinin ortak gaf rgrnasr yla hazr rf anmrgty.

Kitap-ta her 0lke aryivlerinden tespit edilen betgeler yer almaktadrr).

-

'Belgelerfe Mustrafa Kemal AtatUrk

ve

Ttirk-Bulgar

ltigfinri

(1919-1938),

2W2'(Bu

kitap, her lki devletin argivferinde bulunan konuyla

ilgili bilgi ve halgeler tespit edilerek T0rkge ve Bulgarca olar:ak hazrr-lanmtgttr. Bulgar ve T0rk argiv g6revlileri ile iki ulke uzmanlannrn

or-&at< gayretleri ve gahgmalannrn _{bir 0rtinUd0r. Yilzyrllarca aynr}

cog-ratya ve tarihi pa$agmrg olan T0rkiye ve Butgaristan'rn devlet

argiv-lerinde bulunan bifgi ve belgelerin ortak bir yayrnta

bir

araya getiril-mesi, Tilrklye ve Bulgaristan arasrndaki k0lt0rel igbirliginin gtizel

BirleSen Ufuklar Batlean AlXelert Ortak Hafuan Olarak Argiv Kaynaklart

(Concurrent _{Horizons: Archive Resources As Sharcd Memon,} of Balkm Countrics)

DlSer

Yayln

_$alqmalan

DAGM Balkan 0lkeleriyle artarak devam eden igbirli$ine destek saglamak

amactyla gogiUi yaytnlar yapmaldadrr. Bu gergevede Balkan 0lkelerinin TUrkiye ile iligkilerini aydrnlatmada Onemli katkr saglayacak;

-

Osrnank Belgelerinde Bosna Hersek, 2009.

-

Osmanh Argiv Belgelerinde Kosova Mlayeti, 20A7.

-

Osmanh Belgelerinde Bail Trakya, 2009. adh yayrnlar grkanlmrgtrr.

Eski Tilrkee (Osmanlrcal

Esltiml

Kosova Milli Argivi'nin talebi Uzerine, TSrk lgbirligi ve Kalkrnma ldaresi Bag-kanh$r (tlt(R)'nln katkr ve koordinasyonu ile iki 0lke Milli Argivleri arasrnda

imza-lanan igbirlili _{protokol0 Cergevesinde Kosovah} uzmanlara Eski Turkgs (Osmanlr-ca) efitimi verilmigtir.

T0rkiye Cumhuriyeti Devlet Argivleri Genel M0d0d0gti, dUnya bilim gevrele.

rine kolaylk sa$lamak i6In belge katratoglan intemet ortamrndan erigme agmtg, aragfirma salonlartnda dijibl orbmda bulunan beselerle hizmet vermeye bagla-mlgtr (Sannay, 2009, s.239).

Hazrrlanan ortak gahgmalarla baglayan igbirlilinin Balkan utkeleriyte iilkemiz arastndaki siyasal, ekonomik, sosyal ve kUlt0rel iligkiterin daha da geligmeeinde bir dostluk k0prUsU olugt rrmasr dileg imizdir.

Deserlendime

ve

0nerller

Balkanlar,

Tii*

tarihi ve _{k0lt0rtlnds oldu$u kadar, donya tarihi ve kiilffirg}

agtstndan da son derece Onemli bir b6lgedir. Balkanlar srnrrlarfa b6l0nmiig ofsa

da hala ortak l<0lt8ru _{banndtran genig bir cografya olarak adrndan soz} ettirmek-tedir.

Argiv kaynaklan _{medeniyetlerin belgeleridir ve bu belgeler izleri silinerneyen} me&niyellerin insanh$a brraktr$r mir:asrdrr. Her millet, dlger rnilletlerin mirasgsr

dtr. Balkan tilksleri srnlrlara sl$mayacak kadar genlg bir birikime sahiptir. Ballen-lar stntdarla b0l0nmUg olsa da, bu uluslann ellerinde bulunan argiv kaynaklarr

stnlrlann 0tesinde Balkan uluslannrn aralannda ne kadar karrgmrg olduklanna

tanrkftk etrnektedir. Bu aryiv kaynaktan birlikte kullanrtmahdrr.

Balkan Ulkcleri ArSiv Kaynaklarmda Edirne

Balltan uluslanntn birlll(e olugfurdulu bu ortak mirasr paylagmalarr, bu

cog-raffada yagayan ulushn birbirine yaklagtracak ve varhklannrn gOvencesi olacak-fir. Hep birlikte giiglil Balkanlan yaratmak bu ortrak rniras 0zeilnden olabilir.

Bu ortak miras Balkan uluslan tarafrndan birlikte de$erlendirildikge yilzyrllar

defer

kazanacak, gelecek slnrrlann 6tesinde g0glU birllktellkleri doguracaktrr.

QtlnkU gegmrgsiz

geleek

yoktur. Balkan tllkelerinin gelece$i

ve

birliktellgi bu ortak mirasrn paylaymtyla

giig

lezanacaktr. Her Balkan ulusunun kimligi bu mirastra sakldrr.

Gegrnige tanrklrk eden, gelece$e rgrk hrtacak ve Balltan ufuslannr srnlrlann

Otesinde ufr.tlda birlegtirecek olan ortak hafrzayr olugturan argiv kaynaklan,

tekno-lojinin sa$lad$t olanaklardan yararlanrlarak paylagrlmalrdlr. _Pagagrmf kolaylagtr-ran teknoloJiyi kullanarak argiv kaynaklan ortiak kullanrm igin sayrsallagtrnlabitir.

Argiv kaynaklanntn paylaflmr

i$n

Balkan itlkeleri arasrnda sryrsallagfirma

galtgmalannda i9 birlili yaprlarak ortak projeler galigtirilebilir. Ortak arglv kaynati

lan mirastmnt bilgl ve iletigim teknolojileriyle korumak ve paylagmak miimlctin,

ancak bu ortak zenginllk yok ddu$unda bunlarr geri getirmek mUmk0n degildir.

Balkan uluslan, bu mlrasr bir araya getirip birlikte kullanmadlkga bir yanlarr hep

eksik kalacaktlr.

YagadtStmn ga$tn gergekleri, nerede olursa olsun gereksinim duyulan bilgi-ye erigmeyi ve kullanmayr gerektirmektedir. Bilginin y6netiml ve kullanrmr artrk

ulusal slnrrlardan gtkarak, k0resel boyut&a bilgi paylagtmtnt geraktirmekte ve bu-nun igin bOlgeselve Kireeel igbirliklerinin olugturulrnasrnr zorunlu klfmaktadrr.

Argiv belgelerinin bilginin temel kaynakfanndan oldugu d090n0l0rse, ortaya

konulacak argiv igbirlikleri gergevesinde ortak miras olan Balkan iilkelerinin argiv

maGryalinin teknolojinin sa$ladr$r olanaklarla b0t0nsel bir yaprda erigirne agrl-masr ile birlikte oilaya _{grkacak bilgisel g{lg, k0rssel anlarnda stratejik sonugar}

do$urma ihtlmalini de benaberinde _{getirebilir. Ortaya konulan bu giig, krsa sure}

igerisinde kendi jeopollsk mantr$rnr

da

geligtiracek,

hl

manfik g0c0 zarnanla bOlgesel olrnaktan gkarak k0resel bang ve istikara katkr sallayacaktlr,

D{igen

d0nya dengelerinde, komgu devlederin ve gegmig ktltttrrel baglarr

olan

uluslann arttk _{birbirlerinin dtlgmanhklarrna degil, dos0uklarrna ihtiyagarr}

olacakftr. Balkan 0lkeleri ortak mirrernrn korunmagt _$tn bdlgesel igbirlitline, ofiak

gaba ve girigimlere gerek vardrr.

Balkan Ulfebri Milli tugivler Etirlisi kurulmahdrr. TUrkiye Cumhuriyati Milli

Ar-givi (DAGM) buna ev sahipli$i yapabflfr. Bu birlik ortak hafrzanln bot0nlegtirilme-sini ve ortrak lrafrzanln korunmasrnr sa$layacaktrr.

Birlesen t)fitklan Balkan 0lketeri Onak Hafaat Otarak Argiv Kaynaklarr

(Concurrcnt l{orizons: Archive Resources As Sharcd i{emory of Balkan Countries) Balkan 0lkeleri hen0z dijital ortamda bulunmayan ve krsa s0rede dijital or-tama tagtmak igin hem mali fem de ciddi 6rg0tsef gabalarrn gdsterilmesi gereken gok zengin bir ktllt0rel mirasa sahiptir. Balkan uluslan ortak mirasrnrn dijital veri-tabant olugturulmalrdrr.

Son yrlfarda diJihllegtirme gahgrnalan

_hz

kazanmlg, bOylece ortak k0lt0rel

miras 0rUnlerini daha kahcr kayrt alfina alma olanaklan do$mughsr. 24 Agustos 2006 tarihli tavsiye karart ile Avrupa Konseyi, Uye tilkelerin k0lflirel materyalleri diiiftallegtirnct, bu materyallere gevrimig eriglim saglama ve diiital korurna ile ilgifi Onlemler almalannl istemektedir. Dijital materyallere erigim sallanmast

ve

bu

materyallerin uzun s0reli korunmasr igin ulusal strateji

ve

planlar geligtirilmesi bnerilrnektedir (Tonta, 2007).

G0nUmtlz0n 6zelli$i, bilgi teknolojilerinin geligmesi ve iletigim imkAnlannrn

yaygtnlagmast ile uluslatiarast igbirliklerinln her gegen gOn _{hrzla artnasrdrr.} Tek-noloji stntrlan ortadan kaldrrmaldadrr. _{Krtalar, b6lgeler, uluslar, medeniyeter} ve insanlar gimdi birbirleriyle daha tazla m0nasebet kurmaktadrr,

Balkan tilkeleri argiv kaynaklanna ait erigim aragan (kataloglar, envanterler,

listeler, indeksler vb.) ortak kullanrm projesi gergeklegtirilebilir. Bu kaynaklar ortrak bir dilde olabileca$i gibi, t0m Balkan iilkelerlnin dlllerinde de erigime agrlabifir.

S0rd0rtilebilir igbirli$ini sallamantn yolu argiv uzmanlannrn varlrgrnr

gerekti-ilr.

T0rkiye

_Flge

y6netirni

ve

argiv alanrnda 0niversite d0zeynde egitim-O$retimde tecriibeli ve donantrnlr blr 0lkedir. Balkan glkeleri, tarihlerini ilgilendiren

Osmanhca (Eski Tfirk|B) _{belgelere sahip olmalarr nedeniyle de, argiv u:umanl}

ihtiyaglannr kargrlamak _{lgin tilkemize yetigtirilmek tizere 6grenci} g6nderebilirfer.

E0itimde igbirlili, _{sUrd0rtllebillr igbirliklerinin sagt6nmasr igln en onemti adrm}

ota-cakhr. Olkemiz Osrnanh _{Aryivi tzmanlan, Osrnanil ddneml argiv belgelerinin}

dU-zenlenmesi, saytsallagttnlmasr, hizmete sunulmast

vb.

konulannda deneylme sahip tek 0lkedir.

K0lt0r varltklartnr teMit eden tehlikelerin bOytikl0gti ve gegiililifi bu ortalt

mi-rasln bir an 6nce koruma alilna ahnrnasrnr zorunlu krlmaktradrr. Balkan

co$rafya-stnda ya$ayan her birey, yagadr$r topraklarda yaganmrg trarihi olaylan t{rinci el kaynaklardan dgrenme ve bu kaynakfara erigme lriakkrna sahiptir.

Ballun Olkeleri ArSiv K4moklarmda Edirne

KAYNAKgA

Aydemir, Yagar (2009).'Makedonya Ktlt0phaneferinde Bulunan T0rkF Yazma Eserler 0zedne". 38. ICANAS (Uluslaranasr Asya ve Krzey

Afll€

Qahgrnabn Korqreei) 10-15 Eyl0l 2007, Ankara/T0rkiye: Bifdiriler: M0zdar, K0t0phanebr, Yaymevleri, Telif Haklan

Nay. Hazl. Zeki Dllek ve dlferleri.- Anltara; Atat0rl( K0lfiir, Dilve Tarih YUI€ek Kurumu Bagkanlr$r, 6$.75.ss.

hlkanlar

in

ltignnr (2010). hfipilwlyw.mfia.grv.&batkanbr_il+itisEiter,,tr.mfa,

03.10.201 0 tarihinde eri$ldl.

tulgelede Mu#fa Kemal Atahid( ve Tilrk-BuSar lltgtdleri-19191938 (2D2l.Yay.

Hazl. Ali Sankoyuncu , N€cati Aktag va Ahmet Ceylan. Ankara: Bqbakanhk Devlet

Argiv-bri Genel MUdUrl0EU.

Eosna*lersek ile ilgtll Arglv &tgelert 16l*1919 (1992). Yay. Hazl. lsmet Demir ve

di-Eerleri. Ankara: Bagbaftanhk Devlet ArgMerf Genel ifild0rl0g0.

ffilgssrll lgbiili|il Konsrlyi-Brr( (2010).

hfrp:#Urvw.rnfa,gov.UbotqeseFisbirtkrhl<onspvi-biL.tr.gnfa. 03.1 0.201 0 brihinde eriglldi.

Bulganstan'daki Osmanh Evp,k (1904). Yay. Hazl. tlocati Aldag ve Seylt Ali Kahra-man. Ankara: _{Bagbakanhk Devl€t Argivteri Genet M0d0rlUgU.}

Gray, Colin S. and Geoftey Sloen (2003). Jeopoltilk S0atejr ve @Anfya. Ankara: ASAM Yayrnlan.

Gilneydo{u Avrupa 0tbhrt (cDA?) lgbtrttgis0rsci (2010).

fiSto:/fuffurv.mfa.oov.tr/gunevdogu-avruo+ulkeleri-_gdau _{.-iebirligi-suraci-.tr.qfa.}

03. 1 0.201 0 tarihlnde erigildi.

ria5trtrDrs@l0).

htb//wunr.4q.org/en/tneqbee?oqge=0?62O1 1 Bgte0::$fifter2t0l=992 . 03. 10.2010 tari-hinde eri$ldi.

Lozan Anlagmaa 24 Temmuz 1923 (1931). DUstur 0gr:ncti Tertip. Cilt 5: 11 Alustos 1339-19 Tegrirnwel 1340. lsfianbul: Nemci lstikbalMatbaasl, 1931, 13-352 ss.

h$p#wurw,tfl<.ofo.U/inde&pho?Page=S.ayfa&No:-2{9 . 06.10.2010 tarihinde erigilrti.

Makedonya'daki Qsmanh Evmlh (1996). Yay. Hal. Ortran Sakin ve USurban Dernir-bag, Ankara: Bagbakanhk Devlet Aryivlerl Genel M8d0rl0g0.

Birle$en Ufuklr, Ealkan Akelert Ortak Hafimu Olarak Argiv Kaynaklarr

(Coneunent Horizons: Arthive Resources As Shnpd Mmtory of Balkan Cautxries)

Osmanh ANv klgeterinde Amavutluk (2008). Yay. Hazl. H. Yrldrnm Afanoflu,

Sebahattin Bayram ve M0min Ylldrztag. istrenh.tl: Bagbakanhk Devlet Argivleri Genel lffi-dUrlugfi.

Osneani Argiv Belgelednde Kosova Vllayeti (2007). Yay. Hazl, H. Yrldrnm A$anoglu ve di$erleri. lstanbul: Bagbakanlrk Devlet Aryivbri Genel M0d0rltigti.

Osmanh Eelgelerinde

&fi

Tnkya (2OOe1. Yay. l'lazl. H. Yrldrnm Agano(flu ve diilerleri. lstanbul: Bagbakanlrk Devtet Argivleri Genel MOd Url{I!U.

Osmanh fulgplerinde Bosna Hergok(2009). Yay. Had. H. Yrldrnm A$ano$lu, Sebahatdn Bayram ve Miirnin Yrldrztag. lstanbul: Beqbal€nIk Devlet Argivhri Gsnel M0-durlugu.

Osmanfi Yilnetlminde Makedonya (2005). Yay. Hazl. H. Yrldrnrn A$aroglu ve digerleri. lsbnhr[ Bagbakanhk Devbt Argivlerl G€nsl M0d0rl0g0.

Ozdemirci, Fahretfin (2009a).'Argivd|ik ve A6Merin Gelece0.',0z Nisan 20Og

tarihin-de VEKAMda T0rkiye'de Aryivler ve Argiv Uygularnalan Panelihde yaprhn f inci konun ma metni. httr://till-?f1,{0.59/hVmBnitv.anfiEra.qdfijF/od6mlrcirkfylntqr.hrnl

Ozdonrirci, Fahretlin (2009b). 'Cumhurilnt D6neml MilliArgivimizin OrgUtset yaprlan-ma Gerskslnimlerl", 38. ICANAS (Uluslararasl Asya ve Kuzey Afrll€ Qahgmalan Kongresi) 10-15 Eyl0l 2OOT,Ankars/T0rkiye: Bildlriler: Mtlzelet Klitiiphaneler, Yayrnevleri, Tatif Hsl(an Nay.Hazl. Zold Dilsk va dEerleri.- furkara: Atatilrk Ktllttir, Dil va Tarih Y0ksok lfurumu Bagkanl$, 1 8$203.es,

Rieldlmayer, Ardnas (19g5a). "Ebsns'nrn Ulusal Belle6i Silinrrsinl', Mllliyet Gazetesi, 02.08.1995.

Rledlmayer, Andras (1995b). Maziyi Silmek: Bosna-Hereek'trold KsttiphanelErin ve

Ar-givlorln Tahribl. gev. _{Yagar Torna. Ttlrt( Kot0phaneclllgi, g: 3, 337-341}

.

,

Sannay, Yusuf (2009). 'B6lge ve D0nya Tarihi Agsndan Ttirk ArgMerinin Onemi', 39. ICANAS (Uluslararaet Asya ve Krzey Atrrta _Qalrgmalan Kongresi) 1C,15 Eylgl 200Z, An-karalTUrkiye: BiHlriler: MUzeler, K0tilphaneler, Yayrnevleri, Telif l-laklan lYay. Hazl. Zeki Dilek ve di$€rlori.- Ankara: Atat0rk K0lt0r, Dil ve Tarih Y0ksek Kurumu Bagkantgr,

ZIS

239.ss,

Tonta, Yager (2007). Librariee and museurns in the fiat vvorld: Are they becoming

vir-tual desflnations? Herbert K. Actrleihar _{ve Alexander Gaorgiev Dimc*rev (ed.). Sofia 2006:} doballzation, Digitization. Acoess, and Pressrvation of Cultrral Heritage, &10 Norember

zflF,

Sofia, Bulgaria. Sofia: St. Klirnent Ohridski, Univenity of Sda.

$EJr/yunus.h@gepe.adu.tr/-tonta&avlntar/knt*$ofiqopoer-2006-tinat.pdf

I -t

Ealkst filkele* Arsiv Kaynaklaruda Edtrne

Torunhr, Mehmst (2008). 'Uluslararasr ltigfinrOe AryMer ve Bilgl€dge Y6netimi',

Bafkan Utketeri K0filphanelonanasr Bllgi€elge Y6netimi re lgbirffii Sempozyumu Bildirihri,

0ru7 Hezfran 2m8, EdirndT0rkiye / Yay. hazl. Erder Bllar ve Yagag0l Ekinci. Edime:

Trakya tlniversitesi, 1 0't -1 07.ss. Uluslaranas t Faaliydiler (201 0).

htb/tutw.devletareMeri.oov.trlsqnr.gp.gpe4/index.asp?rraog$1 0801 . 03.1 0.2010