KULLANIM SONRASI DIŞ FIRÇASI
ÜZERİNDE KALAN MİKROORGANİZMALARI ETKİLEYEN FAKTÖRLER*
Figen Seymen
1Tevfik Akıncı
2Güven Külekçi
3Yayın kuruluna teslim tarihi: 24.3.1993 Yayına kabul tarihi: 5.1.1995
Özet
Bu çalışmada, 24 kişilik üç gruba ayrılan toplam 72 ço
cuğun macunsuz olarak dişlerini fırçaladığı çocuk tipi orta sertlikte kısa başlı fırçaların üzerindeki mikroor
ganizmaların havada farklı kuruma süreleri, su ile fark
lı düzeylerde yıkanması ve çürük diş sayısı ile ilişkileri araştırılmıştır. Diş fırçaları üzerindeki total bakteri sa
yısı havada kuruma süresi 6 saat olduğunda % 70;24 sa
at olduğunda % 40 oranında sürmüştür. En belirgin azalma maya ve laktobasil sayılarında olmuştur. Mu
tatis streptokokları sayısı ise 6 saatte % 16; 24 saate %1 oranında sürmüştür.
Çok iyi yıkanmış ve 24 saat kurutulmuş diş fırçalarında maya, laktobasil ve mutans srtreptokok sayıları azalma
sına karşın total bakteri sayısı yaklaşık aynı sayıda kal
mıştır. Çürük diş sayısı ne olursa olsun (0,l-5,6>) 24 sa
atlik kuruma süresi sonunda diş fırçaları üzerindeki mikroorganizmalar az sayıda da olsa canlılıklarım sür
dürmüşlerdir.
Anahtar sözcükler: Diş fırçası, mikroorganizma, diş çü
rüğü.
GİRİŞ
Diş ç ü r ü k l e r i n i n ve p e r i o d o n t a l h a s t a l ı k l a r ı n etyolojisinde bakteri p l a ğ ı n ı n r o l ü n ü n ö n e m l i o l d u ğ u y a p ı l a n b i r ç o k a r a ş t ı r m a ile k a n ı t l a n m ı ş t ı r . B a k t e r i p l a ğ ı o l u ş u m u n u n ö n l e n m e s i ve dolayı
sıyla d i ş l e r i n ve ç e v r e d o k u l a r ı n s a ğ l ı k l a r ı n ı n ko
runabilmesi için d i ş l e r i n h e r g ü n g ü n d e e n az İki veya ü ç kez temizlenmesi g e r e k l i l i ğ i y a d s ı n a m a z b i r g e r ç e k t i r (4).
Ağız-diş s a ğ l ı ğ ı n ı n k o r u n m a s ı n d a d i ş fırçası, diş i p i , ağız g a r g a r a l a r ı , waterpik gibi g e r e ç l e r i n k u l l a n ı m ı , d i ş l e r ü z e r i n d e k i b i r i k i n t i l e r i k a l d ı r makta ve b ö y l e c e diş ç ü r ü k l e r i n i n ve p e r i o d o n t a l
FACTORS EFFECTING THE MICROORGANISMS RETAINED ON THE TOOTHBRUSHES AFTER USAGE Abstract
In this study, Vie relation between the microorganisms re
mained on the toothbrushes at different drying time in air, various levels of rinsing with water decayed tooth number oj 72 children divided into three groups of 24 persons brus
hing their teeth with middle hard, short head, child type to
othbrushes without dentifrice was investigated.
Total colony count is continued % 70 when drying time in air was 6 hours and also % 40 when drying time in was 24 hours. Mutans streptococci count is continued % 16 at the end of 6 hours and %1 at the end of 24 hours. Toothbrushes, that were rinsed very well and dried 24 hours shows decrea
sed fungi, lactobacille and mutans streptococci counts but total colony count was approximately at the same number.
At the end of die 24 hours drying time, there were also a few microorganisms on die toothbrushes, decayed tooth number (0,l-5,6>) is indistinguishable.
Key words: Toothbrush, microorganism, dental caries.
d o k u l a r ı n y ı k ı m l a r ı n ı n ö n l e n m e s i n e , bakteri pla
ğı o l u ş u m u n u engelleyerek k a t k ı d a bulunmakta
d ı r .
Bakteri, p l a ğ ı n ı n k a l d ı r ı l m a s ı i ç i n ö n e r i l e n çeşidi diş f ı r ç a l a m a y ö n t e m l e r i ile f ı r ç a l a m a süre
l e r i k o n u s u n d a g ü n ü m ü z e d e ğ i n b i r ç o k araştır
m a y a p ı l m ı ş o l m a k l a b i r l i k t e , d i ş f ı r ç a l a r ı n ı n fır
ç a l a m a s o n r a s ı t e m i z l e n m e l e r i ve t e m i z l i k e r i n i k o r u m a için y a p ı l a n i ş l e m l e r ç o k az tartışılmakta
d ı r .
D i ş f ı r ç a l a m a i ş l e m i n d e m i k r o o r g a n i z m a l a r ı n ç o ğ u ağız o r t a m ı n d a n d i ş f ı r ç a s ı n a geçebil
mekte, ayrıca açıkta ve u z u n s ü r e kurumaya bıra-
* Türk Periodontoloji Derneğinin 22. Bilimsel Kongresi'nde tebliğ edilmiştir. Antalya, 1991.
1 Drİ ÜDiş Hek Fak Pedodonti Anabilim Dalı Çapa, İstanbul.
2 Prof DrI U Diş Hek Fak Pedodonti Anabilim Dalı Çapa istanbul.
3 Doç Dr I UDiş Hek Fak Mikrobiyoloji Bilim Dalı Çapa istanbul.
Diş Fırçası Üzerinde Kalan Mikroorganizmalar 113
k ı l d ı k l a r ı n d a da k i r l e n e b i l m e k t e d i r l e r . T ü b e r k ü loz, viral hepatit veya A İ D S gibi h a s t a l ı k l a r ı olan bireylerin k u l l a n d ı ğ ı diş f ı r ç a l a r ı n a patojen mik
roorganizmalar g e ç e b i l m e k t e d i r (4).
Mutans s t p r e p t o k o k l a r ı g i b i ağız o r t a m ı n d a b u l u n a n ve ç ü r ü k y a p ı c ı n i t e l i k t e o l a n m i k r o o r ganizmalar diş f ı r ç a l a r ı n a g e ç m e y e h a z ı r d ı r ve b u k i r l e n m e l e r Özellikle ç o c u k l a r d a diş ç ü r ü ğ ü riski
n i a r t ı r m a k t a d ı r (4).
Glass ve a r k a d a ş l a r ı , diş fırçalarının kıllarının ve şekillerinin m i k r o o r g a n i z m a l a r ı n t u t u n m a s ı n da b ü y ü k r o l o y n a d ı ğ ı n ı b e l i r t m i ş l e r d i r (2).
B u ç a l ı ş m a n ı n a m a c ı , f ı r ç a l a m a s o n r a s ı d i ş f ı r ç a l a r ı n ı n su ile y ı k a n m a s ı y l a , diş f ı r ç a s ı n ı n ku
r u m a s ı ile b a k t e r i sayıları a r a s ı n d a k i ilişkiyi ve a ğ ı z o r t a m ı n d a n fırçaya bakteri transferinin, ç o c u ğ u n ç ü r ü k s ı k l ı ğ ı n a olan e t k i l e r i n i a r a ş t ı r m a k tır.
GEREÇ V E YÖNTEM
B u çalışma, İ.Ü. D i ş h e k i m l i ğ i Fakültesi Pedo
d o n t i A n a b i l i m D a l ı ' n a ç e ş i d i nedenlerle başvu
r a n 7-12 yaşları a r a s ı n d a karışık d i ş l e n m e d ö n e m i n d e 36'sı kız, 36'sı erkek t o p l a m 72 ç o c u k üze
r i n d e y a p ı l m ı ş t ı r .
A r a ş t ı r m a k a p s a m ı n a a l ı n a n ç o c u k l a r ı n ö n celikle ç ü r ü k sayılan s a p t a n m ı ş t ı r . T ü m çocuklar
da aynı Özellikleri taşıyan b e l i r l i b i r diş fırçası tipi k u l l a n ı l m ı ş t ı r (Vepa Ç o c u k Sınıfı:7-l7 yaş g r u b u ç o c u k , T i p i : orta, T ü r ü : kısa başlı f ı r ç a ) . Diş fırça
l a r ı d i ş m a c u n u k u l l a n ı l m a k s ı z ı n k u l l a n ı l m ı ş o l u p 0,1,2 o l m a k ü z e r e a ş a ğ ı d a d e ğ e r l e n d i r i l d i ğ i g i b i ü ç ayrı d ü z e y d e y ı k a n m ı ş t ı r .
Diş fırçaları, f ı r ç a l a m a s o n r a s ı su ile y ı k a n m a sı a ş a ğ ı d a t a n ı m l a n d ı ğ ı gibi sınıflandırılmış ve de
ğ e r l e n d i r i l m i ş t i r :
0: D i ş fırçası d e v a m l ı akan m u s l u k suyunda ç o k hafif y ı k a n m ı ş t ı r .
1: Diş fırçası d e v a m l ı akan musluk suyunda kılları parmakla yavaşça o v u ş t u r u l a r a k y ı k a n m ı ş t ı r .
2: Diş fırçası d e v a m l ı akan musluk suyunda kılları parmakla k u v v e ü i c e o v u ş t u r u l a r a k iyice yıkan
m ı ş t ı r .
F ı r ç a l a m a s ü r e s i h e r ç o c u k i ç i n ü ç d a k i k a o l u p , f ı r ç a l a m a s o n r a s ı d i ş f ı r ç a s ı n ı n y ı k a n m a s ı , i ş l e m i n daha g ü v e n l i o l m a s ı a ç ı s ı n d a n tarafımız
dan h e r sınıf için aynı s ü r e d e y a p ı l m ı ş t ı r . Y ı k a n m a i ş l e m l e r i n d e n h e m e n sonra topla
nan diş fırçalan g ü n e ş ışığının g e l m e d i ğ i (gölge) o d a s ı c a k l ı ğ ı n d a ( 1 8 ° C ) 0,6,24 saatlik ( g r u p 1,11,111) s ü r e l e r d e kurumaya b ı r a k ı l m ı ş t ı r .
B u ç a l ı ş m a d a ö z e t l e a ş a ğ ı d a k i d e ğ i ş k e n l e r k u l l a n ı l m ı ş t ı r :
1- F ı r ç a l a m a d a n sonra d i ş f ı r ç a s ı n ı n su ile yıkan
m a s ı (0,1,2)
2- Diş f ı r ç a s ı n ı n havada k u r u m a z a m a n ı (1,11,111) 3- Ç ü r ü k sayısı (0,l-5,6>)
Tablo l ' d e d e ğ i ş k e n l e r i n d a ğ ı l ı m ı g ö r ü l m e k tedir. H e r g r u p için eşit sayıda ç o c u k seçilmiştir.
G r u p l a r a r a s ı n d a k i tek fark f ı r ç a l a r ı n havada k u r u m a s ü r e l e r i d i r .
Mikrobiyolojik inceleme: Diş f ı r ç a l a r ı n ı n b a ş kı
sımları I . U . D i ş h e k i m l i ğ i F a k ü l t e s i M i k r o b i y o l o j i laboratuvannda 5 m i fosfat t a m p o n l u tuzlu suda 5 dakika b e k l e t i l m i ş t i r . H e r s ü s p a n s i y o n 1/10 ve 1/100 fosfat t a m p o n l u t u z l u su ile s u l a n d ı n l m ı ş ve çeşitli besiyerlerine 0.1'er m l . ekilmiştir.
Kullanılan Besiyerleri: T o t a l m i k r o o r g a n i z m a sayısını incelemek için Beyin-kalp infüzyon ( B K I ) a ğ a r ı , mayalar için Sabouraud (S) a ğ a r ı , laktoba- siller için Rogosa (R) agan ve mutans streptokok
ları için de Mitis Salivarius Basitrasin (MSB) ağar
l a r ı n d a n o l u ş m a k t a d ı r (4).
E k i m i y a p ı l a n beyin-kalp infüzyon agar ve Sa
b o u r a u d agar p e t r i l e r i aerop k o ş u l l a r d a 24 saat 3 7 ° C ' d a , d i ğ e r a ğ a r l a r % 5-10 C 02' l i o r t a m d a 48 saat i n k ü b e e d i l m i ş t i r . B u s ü r e s o n u n d a ü r e y e n b a k t e r i l e r s a y ı l m ı ş ve k o l o n i ^ o l u ş t u r a n ü n i t e
(CFU) olarak d e ğ e r l e n d i r i l m i ş t i r . H e r a ğ a r d a n o l u ş a n k o l o n i l e r e k i l d i k l e r i besiyerlerinin a d l a r ı ile b e l i r t i l m i ş l e r d i r .
Tablo : 1 Çalışmadaki değişkenlerin dağılımı.
GRUP KURUMA ZAMANI (saat) ÇOCUK SAYJS 0
YIKAMA GRUPLARI
1 2 0
ÇÜRÜK SAYISI
1-5 6a
1 (0) 24 8 8 8 2 20 2
II (6) 24 8 8 8 4 19 1
tll (24) 24 8 8 8 1 22 1
Tablo : 2 0,6,24 saat havada kurumadan sonra diş fırçalartndaki CFÜ sayısı
GRUP KURUMA ZAMANI (saat) BKI S R MSB
mean 4.34x10s 5.33q10* 4.30x10* 3.26x10*
1 0 max. 8.82x105 2.21x10* 1.93x105 7.80x10*
min. 2.86x104 1.30x102 2.33x103 1.06x103
mean 3,05x105 6.19x103 1.36x10* 4.78x103
t! 6 max. 1.09x10s 7.74x10* 4.14x10* 2.46x10*
min. 1.83x10* 2.00x102 5.30x102 2.00x102
mean 1.68x105 4.10x101 1.25x102 3.90x102
m 24 max. 3.29x105 1.30X102 8.60x102 2.20x1O3
min. 1,74x103 0.60x102 1.30x102 1.30X102
B U L G U L A R
T a b l o 2'de diş f ı r ç a l a r ı n ı n havada farklı kuru
m a z a m a n l a r ı n d a çeşitli be siyeri e r i n de ü r e y e n k o l o n i d e ğ e r l e r i ( C F U ) g ö r ü l m e k t e d i r .
Şekil l ' d e k o l o n i d e ğ e r l e r i n i n havada k u r u m a z a m a n ı n a o r a n l a r ı g ö r ü l m e k t e d i r . K u r u m a s ü r e s i n i n a r t m a s ı ile k o l o n i sayıları o l d u k ç a azal
mıştır. T o t a l bakteri sayısını g ö s t e r e n B K I ağarda
k i k o l o n i l e r i n sayısının 2. grupta da (6 saatlik ku
rumada) % 70 o r a n ı n d a s ü r d ü ğ ü , 24 saatlik s ü r e sonunda da h e m e n h e m e n % 40 o r a n ı n d a s ü r e n k o l o n i s a y ı n d a b e l i r g i n b i r azalma o l m a d ı ğ ı göz
l e n m i ş t i r . 24 saatlik k u r u m a d a en belirgin azalma (%0.07) S a b o u r a u d agar k o l o n i l e r i n d e o l m u ş tur. Rogosa agar k o l o n i l e r i n d e 6 saatlik k u r u m a da % 32 o r a n ı n d a s ü r e n koloni sayısı 24 saatlik ku
rumada % 0.3'e d ü ş m ü ş t ü r . MSB a ğ a r d a ise 6 saat sonra k o l o n i l e r i n yaklaşık % 16'sı, 24 saat sonra ise % 1' c a n l ı l ı ğ ı n ı s ü r d ü r m ü ş t ü r .
Şekil: 1 Çeşitli besiyerlerindeki koloni değerlerinin havada kuruma zamanına oranları.
107 -
106
j E i o M e ı o * n o
103 -
102 -
•
BKİo SABOURAND
•
ROGOSA•
MSB26 HAVADA KURUMA
ZAMANI
Şekil 2'de diş fırçasının su ile y ı k a m a g r u p l a r ı ve havada k u r u m a g r u p l a r ı n ı n çeşitli besiyerle
r i n d e k i k o l o n i sayılan ile ilişkisi g ö r ü l m e k t e d i r . H e r g r u p t a 8'er ç o c u k ç a l ı ş m a k a p s a m ı n a alın
mıştır. Y ı k a m a d ü z e y i n i n (0,1,2) a r t m a s ı i l e kolo
n i sayıları a z a l m ı ş t ı r .
Şekil 3'de ç ü r ü k d i ş sayıları i l e havada k u r u ma g r u p l a r ı n a g ö r e k o l o n i sayıları a r a s ı n d a k i iliş
k i g ö r ü l m e k t e d i r . I . g r u p t a t ü m besiyerlerinde ç ü r ü k diş sayısına g ö r e ç o k sayıda m i k r o o r g a n i z ma ortaya çıkmıştır. I I . grupta B K I , Sabouraud ve Rogosa agarlanndaki k o l o n i sayısının ç ü r ü k sayı
sı i l e a r t t ı ğ ı g ö z l e n m i ş t i r . I I I . g r u p t a ise Rogosa a ğ a r ı d ı ş ı n d a k i d i ğ e r besiyerlerinde k o l o n i sayısı
n ı n , ç ü r ü k sayısı ile azaldığı g ö z l e n m i ş t i r .
TARTIŞMA V E SONUÇ
Diş fırçası kontaminasyonuna g ö s t e r i l e n i l g i son y ı l l a r d a giderek a r t m a k t a d ı r .
Glass ve arkadaşları, k i r l i diş f ı r ç a l a r ı n ı n çeşit
l i h a s t a l ı k l a r d a r o l o y n a y a b i l d i ğ i n i ve en a z ı n d a n ayda b i r kez değiştirilmesi g e r e k t i ğ i n i bildirilmiş
l e r d i r (2,3).
Svanberg, diş f ı r ç a l a r ı n ı n ve d i ş m a c u n u n u n S. mutans ile k o n t a m i n a s y o n u n u a r a ş t ı r m ı ş ve S.
m u t a n s ' ı n k i r l i b i r fırçayla y e n i d e n b u l a ş a b i l m e olasılığını i l e r i s ü r m ü ş t ü r (6). Kozai ve a r k a d a ş l a r ı (4), S. m u t a n s ' ı n , 6 saat sonra yaklaşık % 60 o r a n ı n da diş fırçası ü z e r i n d e c a n l ı l ı ğ ı n ı s ü r d ü r d ü ğ ü n ü s a p t a m ı ş l a r d ı r .
B i z i m ç a l ı ş m a m ı z d a , MSB agar p e t r İ l e r i n d e - k i k o l o n i sayısı (mutans s t r e p t o k o k l a r ı sayısı), 6 saatlik k u r u m a s ü r e s i n d e % 15 o r a n ı n d a s ü r m ü ş t ü r . B u oran 24 saatlik k u r u m a d a % l ' e d ü ş m ü ş t ü r . B u n u n l a b i r l i k t e , diş fırçaları ü z e r i n d e b u l u n a n m i k r o o r g a n i z m a sayısı kuvvetli y ı k a m a d a n
Diş Fırçası Üzerinde Kalan Mikroorganizmalar 115
Şekil: 2 Diş fırçalarını yıkama grupları (0,1,2) ile havada ku
ruma gruplarının (1,11,111) çeşidi besiyerlerindeki koloni sayıları ilişkisi (CFU).
106
105 - 10" -
10-» - 103 _ 102
cS cç
LL
c
2 ıo" -I o
103 _ 102 _
I II II
BKI
0 0
Şekil: 3 Çürük diş sayısı (0,1-5,6 s) ve havada kuruma grupla
rı (IJIJII) ile koloni sayısı (CFU) arasındaki ilişki.
106 - 105 _
108 _ |
105 _
<
uy
'a 3 10*
u.
ü 103 _
10* - 103 _
II H
BKI
BKI
1 1 -5 6^ 0 1-5 6 * 01-5 6e ÇÜRÜK DİŞ SAYISI
104 - 103 _ 102 _
MSB
0 1 0 1 2 0 1 2
YIKAMA GRUPLARI
ö n e m l i ö l ç ü d e e t k i l e n m i ş t i r (Şekil 2 ) . Ç o k i y i yı
k a n m ı ş (Yıkanma g r u b u 2) ve k u r u t u l m u ş ( G r u p I I I ) d i ş f ı r ç a l a r ı n ı n , ç o k az y ı k a n m ı ş ( Y ı k a n m a
g r u b u 0) ve k u r u t u l m a m ı ş (Grup I ) d i ş fırçaların- daki S, R ve MSB besiyerlerindeki mikroorganiz
ma sayısının y a n s ı n d a n daha az sayıda m i k r o o r ganizma i ç e r d i ğ i g ö r ü l m ü ş t ü r . A n c a k ç o k i y i yı
k a n m ı ş d i ş f ı r ç a l a r ı n d a bile yine de ç o k sayıda m i k r o o r g a n i z m a s a p t a n m a s ı d ü ş ü n d ü r ü c ü d ü r .
24 s a a ü i k aradan sonra t ü m besiyerlerindeki k o l o n i sayısı, ç ü r ü k d i ş sayısına b a k ı l m a k s ı z ı n azalmıştır (Şekil 3 ) . Oysa 6 saat sonra B K I , S ve R besiyerlerindeki k o l o n i l e r ç ü r ü k sayısı ç o k olan
larda daha yüksektir. Ancak,24 saat sonra bile diş f ı r ç a l a r ı n ı n m i k r o o r g a n i z m a t a ş ı m a s ı d i k k a t çe
k i c i d i r .
Diş f ı r ç a l a r ı n ı n kirliliğini ö n l e m e k için yapı
lan g ü n l ü k i ş l e m l e r , diş fırçalarını y ı k a m a ve ku
r u l a m a y ı i ç e r m e k t e d i r . B u ç a l ı ş m a n ı n s o n u ç l a r ı ,
alışılagelmiş y ö n t e m l e r l e temizlemeden sonra da diş f ı r ç a l a r ı n ı n kılları ü z e r i n d e b i r ç o k m i k r o o r g a n i z m a n ı n b u l u n d u ğ u n u g ö s t e r m e k t e d i r .
B u ç a l ı ş m a n ı n b u l g u l a r ı n a g ö r e , 24 saat son
r a bile a y n ı d i ş f ı r ç a s ı n ı n tekrar k u l l a n ı l m a s ı ile m i k r o o r g a n i z m a sayısının a z a l m a s ı n a k a r ş ı n ağı- ziçi ortama tekrar m i k r o o r g a n i z m a geçişi olabile
cektir. B u n a b a ğ l ı olarak, bireylerin fırçalama sık
lığı kadar fırça sahibi o l m a s ı gerekliliği g ö z ö n ü n - de t u t u l m a l ı d ı r . Yapılan ç a l ı ş m a l a r fırçaların yak
laşık b i r aylık k u l l a n ı m d a n sonra k i r l e n e b i l e c e ğ i - n i g ö s t e r m i ş t i r (3). Diş fırçası d e ğ i ş t i r m e sıklığı
n ı n , genel sağlık s o r u n l a r ı olanlarda haftada b i r o l m a s ı , ağız lezyonları olanlarda ise b i r kez kulla
n ı l ı p a t ı l a n d i ş f ı r ç a l a r ı n ı n k u l l a n ı l m a s ı ö n e r i l m e k t e d i r (2,3).
Glass ve Jensen (2), Herpes Simplex virus T i n k u r u t u l m u ş diş f ı r ç a s ı n d a en az 48 saat, n e m l i or
tamda 7 g ü n d e n ç o k c a n l ı k a l a b i l e c e ğ i n i g ö s t e r m i ş l e r d i r . A y r ı c a a r a ş t ı r ı c ı l a r , d i ş f ı r ç a l a r ı n ı n , m i k r o o r g a n i z m a l a r ı n ü r e m e s i için u y g u n sıcak
lık ve n e m i verebilen banyo gibi n e m l i ortamlarda t u t u l m a m a l a n g e r e k t i ğ i n i s a v u n m a k t a d ı r l a r . Bu
na karşılık nispeten daha az n e m l i ortamlarda ve
fırçaların dikey olarak kılları y u k a r ı d a t u t u l m a s ı n ı ve k ı l l a r ı n k u r u m a s ı n ı ö n l e y e c e ğ i için fırçala
r ı n ö r t ü l m e m e s i veya k a p a t ı l m a m a s ı n ı ö n e r m e k t e d i r l e r (2).
Dayoub ve a r k a d a ş l a r ı ise diş f ı r ç a l a r ı n ı n kir
lenmesini ö n l e m e k amacıyla d e l i k l i b i r kılıf tasar
l a m ı ş l a r d ı r (1).
L e h m e r ve arkadaşları, çeşitli bakterisidal çal
kalama solüsyonları ile diş fırçası b a k ı m ı yapılma
s ı n ı ö n e r m i ş l e r d i r (5).
Richard ve arkadaşları, diş fırçalarının mikro
o r g a n i z m a r e t a n s i y o n u n u azaltabilecek ş e k i l d e t a s a r l a n a b i l e c e ğ i m i l e r i s ü r m ü ş l e r d i r (2).
T ü m b u ç a l ı ş m a l a r ı n sonucunda, diş fırçala
r ı n ı n ve ağız-diş s a ğ l ı ğ ı n ı n k o r u n m a s ı için kulla
n ı l a n d i ğ e r g e r e ç l e r i n temizlenmesinin gereklili
ğ i n i n ve ö n e m i n i n f a r k ı n a v a r ı l m ı ş t ı r .
Diş f ı r ç a s ı n ı n ç o k i y i temizlenmesi ve 24 saat k u r u t u l m a y a b ı r a k ı l m a s ı n ı n b i l e m i k r o o r g a n i z m a sayısını ancak b e l i r l i b i r o r a n d a azalttığı ger
ç e ğ i , b u k o n u d a daha fazla a r a ş ü r ı l m a y a p ı l m a s ı g e r e k t i ğ i n i g ö s t e r m e k t e d i r .
K A Y N A K L A R
1- Dayaub MB, Busilko D, Gross A. Microbal contaminati
on of toothbrushes.y Dent/tes 1977:56:706
2- Glass RT, Jensen H G , More on the contaminated to
othbrush: The viral story. Quintessence Int 1988:J9:713-6 3- Glass RT, Lare MM. Toothbrush contamination: a po
tential health risk? Quintessence Int 1986:/7;39-42
4- Kozaİ K. Iwaİ T, Miura K. Residual contamination of to
othbrushes by microorganisms. J Dent Child 1989: May-Ju-
««201-4,
5- Lehmer E , Appleton JrLTA. Care of toothbrush. J Dent Res 1981:11530.
6- Svanberg M. Contamination of toothpaste and tooth
brush by Streptococus mutans ScandJDentRes 1978:Stf:12-4.
Yazışma adresi:
Dr Figen Seymen IUDişhekimliği Fakültesi Pedodonti Anabilim Dalı 34390 Çapa-İstanbul
