uzman
uzman
yaklaşı
mı
yaklaşı
mı
öğrenme psikolojisi
Öncelikle bu sınavda öğrenme psikolojisi ile ilgili olarak sorulan soruların biçim, kurgu ve nitelik bakımdan önceki yıllara göre basit kaldığı söylenmeli-dir. Son yılların karmaşık, örnek olaya dayanan ve üst düzeyde yorumlama gücünü gerektiren sorularından bu sınavda eser yoktu. Bu durumun, eğitim sorularının genel olarak “kolay” biçiminde algılanmasına, bu şekilde nitelenmesine yol açtığını yakın çevremizdeki adaylardan da biliyoruz. Oysa bu sınavla birlikte öğrenme psikolojisinde bir kırılma yaşandığı, deyim yerindeyse bir paradigma değişikliğine gidildiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Bunun sonuçlarından birisi de edimsel koşullanmaya ilişkin çok belirgin bir hayal kırıklığının yaşanmasıdır. Hemen her yıl ortalama 15 sorunun geldiği bu başlıktan bu yıl hiç soru gelmemiştir. Öte yandan geçmiş yıllarda en fazla 2 sorunun geldiği bilişsel kuramlardan 11 soru gelmiştir. Bunların 3 tanesi Gestalt yaklaşımından 7 tanesi de doğrudan bilgiyi işleme kuramından gelmiştir. Ayrıca öğrenme psikolojisi soruları içinde 1 tane gelişim psikolojisi kavramının (yakın gelişim alanı), 3 tane daha çok öğretim yöntem ve teknikleriyle ve 1 tane de aslında öğrenme kuramı olmayan insancıl yaklaşımla ilişkilendirilen 2 sorunun gelmiş olması da dikkat çekicidir. Sonuç olarak ÖSYM, bu sınavla birlikte öğrenme psikolojisinde artık bilişsel kuramlara ağır-lık vereceğini ortaya koymuştur. Bu durum, daha sonraki sınavlarda davranışçı kuramların önemsenmeyeceği anlamına gelmemekle birlikte, soruların önemli bir bölümünün bilişsel kuramlardan geleceğini açıkça göstermektedir.
uzman
uzman
yaklaşı
mı
yaklaşı
mı
öğrenme psikolojisi
KONU BAŞLIĞI SORU SAYISI
Öğrenme Psikolojisine Giriş 2
Tepkisel Koşullanma 5
Bitişiklik Kuramı 3
Gestalt Yaklaşım 3
Bilgiyi İşleme Kuramı 7
Bilgiyi İşleme Kuramıyla İlgili
Öğ-renme - Öğretme Stratejileri 3
İnsancıl Yaklaşım - Öğrenme İlişkisi 2
Sosyal Öğrenme Kuramı 5 Toplam 30
Açıklamalara göre, aşırı eleştirilen ve başarısız olacağına inanan kişilerde “sınav salonuna” girerken dahi “kaygı” gelişmesi bir öğrenme biçimi olarak tepkisel koşullanmayla açıklanabilir. Tepkisel koşullamanın, kimi yaşantıların etkisiyle nötr bir uyarıcıya karşı daha önce göste-rilmeyen basit tepkilerin geliştirilmesiyle ilgili olduğunu hatırlayalım. Bu bilgilerden hareketle “sınav salonuna girerken kaygılanma”nın genelleme ya da üst düzey koşullanmayla ilişkili olması beklenmelidir. Genellemenin, bir koşullu tepkiyi benzer uyarıcılara karşı gösterilmesi, üst düzey koşullanmanın ise bir koşullu uyarıcıya karşı geliştirilen koşullu tepkinin, o uyarıcıyla bir arada bulunan bir başka uyarıcıya karşı da sergilenmesi olduğunu biliyoruz. Soruda önce “Başarısızlık kaygıya neden olmaktadır.” diyerek önce bir koşullu tepki oluşumu açıklanmakta, ardından da “Sınav salonu da kaygıya neden olmaktadır.” diyerek ikinci bir uyarıcıya karşı da koşullu tepki geliştirildiği görülmektedir. Soruda, önceki yıllardaki kadar net-açık seçik bir ifade olmadığı, dolaylı olarak, “başarısızlık yaşamak”la “sınav salonunun bir aradalığı” nedeniyle ikinci dereceli (üst düzey) bir koşullanma gerçekleştiği vurgulanmak istenmiştir.
Doğru yanıt ‘‘D’’ seçeneğidir.
61. Bazı ana ve babalar çocukları büyüdükçe onları ha-talarından ve başarısızlıklarından dolayı daha fazla eleştirmektedir. Bunun sonucunda, çocuklarda başa-rısızlık kaygıya neden olmaktadır. Başabaşa-rısızlık kaygı-sı olan bazı bireyler de daha kaygı-sınav salonuna giderken kaygı yaşamaya başlamaktadır.
Buna göre, bir öğrencinin sınav salonuna gider-ken sınav kaygısı yaşamaya başlaması aşağıda-kilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) Genelleme B) Ayırt etme
C) Kendiliğinden geri gelme D) Üst düzey koşullanma
uzman
uzman
Soru kökünde, uyum haftası etkinlikleri sayesinde “Okula uyum sağlamanın ve oku-la karşı gelişen korkuoku-ları yenmenin” hedefl endiği görülmektedir. Bu yaşantıoku-ların da kendi içinde alt aşamalara ayrıldığı, çocukların bu uygulamanın en sonunda sınıf ortamına geçtikleri görülmektedir. Dolayısıyla bir uyarıcıya/duruma karşı gelişti-rilen korkuları ya da olumsuz duyguları ortadan kaldırmada kullanılan sistematik duyarsızlaştırma en uygun seçenektir. Bu yöntemde korkuya yol açan uyarıcı en az rahatsız edici bir aşamadan itibaren kişiye uygulanır, ardından daha doğrudan karşılaşmaları sağlanarak zamanla korku ortadan kaldırılır. Bu soruda belki “eşik yöntemi” bir çeldirici olabilir ama soru kökündeki “en iyi” ifadesi “korkunun ortadan kaldırılması” gibi bir amaçla birleştiğinde tepkisel koşullanma akla gelmelidir, bu da olumsuz koşullanmaları ortadan kaldırmada kullanılan sistematik duyarsızlaştırma-yı işaret etmektedir.
Doğru yanıt ‘‘C’’ seçeneğidir.
62. Milli Eğitim Bakanlığı, ilköğretim 1. sınıfa başlayan öğrencilerin ana babalarından ayrılmalarını kolay-laştırmak ve korkularını yenmelerine yardımcı olmak için öğretim yılının başında uyum haftası düzenlemiş-tir. Bu haftada; öğrencilerin öğretmenlerini, sınıf ar-kadaşlarını, sınıfl arını ve okul binalarını tanımalarını sağlayan eğlenceli etkinlikler yapılmıştır. Bu etkinlik-lerle öğrencilerin okuldaki idarecietkinlik-lerle ve çalışanlarla tanışmaları sağlanmıştır. En sonunda öğrencilere sı-nıfl arına geçip sıralara oturmaları söylenmiştir.
Okula yeni başlayan öğrencilerin okula uyumu-nu kolaylaştırmak ve korkularını yenmelerine yar-dımcı olmak amacıyla düzenlenen bu uygulamayı en iyi açıklayan yöntem veya teknik aşağıdakiler-den hangisidir? A) Zincirleme yöntemi B) Eşik yöntemi C) Sistematik duyarsızlaştırma D) Programlı öğretim E) Öz düzenleme
uzman
uzman
Bu soruda öğretmenin öğrencilerine etkinlik sürelerini önce 15-20 dakika uygula-dığı, zamanla bu süreyi artıruygula-dığı, uyarıcının “eşiğini” ya da miktarını yükselttiği gö-rülmektedir. Bu sayede bir alışkanlık ya da davranış değişikliği amaçlanmıştır. Bu uygulama ise Guthrie’nin sözünü ettiği alışkanlık değiştirme yöntemlerinden “eşik” yöntemiyle açıklanabilir.
Doğru yanıt ‘‘B’’ seçeneğidir.
63. Öğrencilerin dikkat sürelerinin kısa olmasından do-layı eğitimde birçok etkinlik 30-40 dakikayı geçme-yecek şekilde düzenlenir. Buna rağmen, ilköğretime yeni başlayan öğrencilerin ilk haftalarda dikkat süre-leri daha kısadır ve hızlı bir şekilde düşer. Bu durumu bilen Aylin Öğretmen, yılın başında yapılan etkinlikle-rin süreleetkinlikle-rini 15-20 dakika ile sınırlarken, daha son-raki haftalarda çalışma sürelerini kademeli olarak ar-tırmıştır.
Aylin Öğretmen’in öğrencilerin dikkat sürelerini artırmak için uyguladığı bu yöntem aşağıdakiler-den hangisiyle en iyi açıklanabilir?
A) Kendini ayarlama B) Eşik yöntemi C) Isındırma yöntemi
uzman
uzman
Bu sorunun oldukça dikkat gerektirdiğini söylemeliyiz. Şöyle ki bu soruda “geriye ket vurma”yla “öncelik etkisi” kavramları arasında kalınmış olması büyük bir olasılıktır. O halde soruda ne sorulduğuna bir daha bakalım: “Atatürk’ün Gençliğe Hitabesinin öğrenen bir kişi daha sonra hitabenin ilk birkaç cümlesini hatırlamış” denmektedir. Dolayısıyla bir öğrenmenin ardından öğrenilen dizinin başında yer alanlar daha iyi hatırlanmışsa “öncelik etkisi” söz konusudur. Eğer bu soru, “aradan geçen yıllarda ezberlenen başka metinlerin etkisiyle hitabeyi hatırlamakta zorlanmıştır/hatırlaya-mamıştır” gibi bir ifadeye sahip olsaydı doğru yanıt geriye ket vurma olurdu.
Doğru yanıt ‘‘E’’ seçeneğidir.
64. Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi’ni öğrenmiş bir kişi, yıl-lar sonra Hitabe’yi tekrar hatırlamaya çalıştığında sa-dece ilk birkaç cümlesini hatırlamakta, geri kalanını hatırlayamamaktadır.
Bu durum, öğrenmede aşağıdakilerden hangisiy-le açıklanabilir?
A) İleriye ket vurma B) Yakınlık etkisi C) Olumsuz transfer D) Geriye ket vurma E) Öncelik etkisi
Bu örnekte ayakkabılarını bağlamada zorlanan bir çocuğun, bir yetişkinin kendisine gösterdiği davranışı gözlemesi ve bu nedenle de ayakkabı bağlamayı öğrenmesi söz konusu olduğu için, öğrenme biçimi olarak “gözlem yoluyla öğrenme” en uygun seçenek olurdu ancak soru seçenekleri arasında bu ifade yoktur. Verilen seçenekler arasında Vygotsky’nin “yakınsal gelişim alanı” kavramının da bu türden öğrenmele-re ilişkin olduğunu hatırlayınız. Vygotsky’nin temel kavramlarından biri olan “yakın-sal gelişim alanı” kavramına ve buna dayanan kabullere göre çocuğun öğrenmeleri bir “yetişkinin/rehberin desteği” ile daha kolay ilerler. Bu nedenle söz konusu duru-mu açıklamak için en uygun seçenek “yakınsal gelişim alanı”dır.
Doğru yanıt ‘‘D’’ seçeneğidir.
65. Buğra, ayakkabı bağcıklarını bağlamakta zorlanmak-tadır. Babası ona ayakkabı bağlamanın kolay bir yo-lunu öğretir. Daha sonraları Buğra ayakkabılarını ko-layca bağlayıp çözer.
Buğra’nın bu öğrenme davranışı aşağıdakilerden hangisi ile en iyi açıklanabilir?
A) Edimsel koşullanma B) Özümleme
C) Dengeleme D) Yakın gelişim alanı E) Uyum sağlama
uzman
uzman
Bu soruda sözü edilen kişinin köyde hayvanlarla iç içe yaşantıları, onlara dair bil-gileri sayesinde ilerleyen yıllarda veterinerlik fakültesindeki kimi dersleri diğer ar-kadaşlarından daha kolay öğrendiği vurgulanıyor. Bu durum tipik bir “öğrenmenin aktarımı/olumlu aktarım ya da ön öğrenmelerin transferi” kavramlarıyla daha doğru biçimde açıklanabilir. Bununla birlikte sorunun seçeneklerinde bu kavramlara yer verilmemiştir. Soru kökünde de “Hasan’ın diğer öğrencilerden daha iyi öğrenmesine temel oluşturan etken”in ne olduğu sorulduğu için, kısaca “çocukken içinde yaşadığı ortam/çevre”nin ya da sınavda verilen ifadeyle “kültürel-çevresel etki”nin önemli bir unsur olduğu söylenebilir.
Doğru yanıt ‘‘E’’ seçeneğidir.
66. Çocukluğunu köyde kuzularla, koyunlarla geçiren Hasan, liseden sonra veterinerlik fakültesinde öğre-nim görmeye başlamıştır. Hasan bazı derslerde, di-ğer öğrencilerden daha çabuk ve daha iyi öğrenmek-tedir.
Hasan’ın diğer öğrencilerden daha iyi öğrenmesi-ne temel oluşturan etken aşağıdakilerden hangi-sidir?
A) İlgi
B) Olgunlaşma C) Zekâ düzeyi D) Performans düzeyi E) Kültürel – çevresel etki
Öncülde verilen durum keşif ya da diğer adıyla buluş yoluyla öğrenme stratejisinin kullanıldı-ğına ilişkin yeterli bilgiyi sunmasa da seçenekler arasında doğru olabilecek başka bir model ya da strateji bulunmamaktadır. Keşif yoluyla öğrenmede öğrencilerin örnek olan ve örnek olmayan durumları analiz ederek genellemelere ulaşması beklenir. Oysa öncülde böyle bir sürecin varlığına ilişkin hiçbir ipucu bulunmamaktadır. Soru yazarının, keşif yoluyla öğretim stratejisinin aşamalarını görmezden geldiği çok açıktır. Çünkü soru yazarı; öğrencilerin, öğre-tim elemanının sıvı halde verdiği bileşiği, deney yaparak elementlerine ayırmalarını keşfetme yoluyla öğrenme stratejisi olarak kabul etmektedir. Ancak herhangi bir öğretim model, strateji, yöntem ya da tekniği soru yazarlarının kabullerine göre şekillendirilemez. Bize göre bu soru-nun yanıtı, öğrencileri öğrenme sürecine etkin olarak katmaya çalışan, onların öğrenme sü-recinde okuma, yazma, konuşma, tartışma, uygulama, problem çözme gibi etkinliklerle bilgiyi üretmelerini ve kullanmalarını hedefl eyen “aktif öğrenme” olmalıdır.)
Doğru yanıt ‘‘D’’ seçeneğidir.
67. Üniversitede kimya dersinde, bir öğretim elemanı öğ-rencilerine deney için sıvı hâlinde bir bileşik verir ve bu bileşiği oluşturan elementleri bulmalarını ister.
Derste öğrencilerin bileşiği oluşturan elementleri bulmaları, en iyi aşağıdakilerden hangisi ile açık-lanabilir?
A) Örtük öğrenme B) Alış yoluyla öğrenme C) Tam öğrenme D) Keşif yoluyla öğrenme E) Akran destekli öğrenme
uzman
uzman
Bilgiyi işleme kuramına göre; bir şeylerin nasıl yapılacağının bilgisini üretmede al-gısal, motor ve bilişsel becerilerin kazanılması, bunların birlikte kullanılması gerekir. İşlemsel bilgi olarak adlandırılan bu tür bilgiler “nasıl yapılacağını bilmek” olarak karakterize edilirken epizodik ve semantik bilgi ise “onu hatırlamak” biçiminde ka-rakterize edilir. Bu soruda da yeni alınan bir dolabı kurulum yönergesine bakarak birleştirmek, kendi içinde aşamaları olan bir dizi işlemin sırasıyla yapılmasını gerek-tirmektedir. Dolayısıyla kurulum yönergesi “işlemsel bilgiyi” içermektedir.
Doğru yanıt ‘‘C’’ seçeneğidir.
68. Yüksel Bey yeni aldığı elbise dolabının kurulum yö-nergesine bakarak önce küçük parçaları birleştirmiş, sonra da birleştirdiği parçaları ilgili yerlere tutturarak dolabı kurmayı başarmıştır.
Yüksel Bey’in elbise dolabını kurmada kullandığı kurulum yönergesi hangi türden bilgiyi içermek-tedir? A) Bildirimsel B) Açıklayıcı C) İşlemsel D) Yöntemsel E) Araçsal
Bir öğretim süreci temel olarak dikkatin sağlanması, bilgi biriminin sunulması, bu-nun algılanmasının, kodlanmasının, anlamlandırılmasının ve hatırlanmasının sağ-lanması öğelerinden oluşur. Öncüldeki örnekte öğretmenin amacı dersin başında; dersin hedefl eri derste işlenecek konular ve uygulamalar konusunda öğrencilere bilgi vermesi de onların dikkatlerini dersin önemli noktalarına yoğunlaştırmalarını sağlamaktır. Öncüldeki “dersin başında” ifadesi de henüz bilgi biriminin sunulma-dığını, dolayısıyla bunun algılanmasının, kodlanmasının, anlamlandırılmasının ve hatırlanmasının mümkün olmadığını ortaya koymaktadır.
Doğru yanıt ‘‘B’’ seçeneğidir.
69. Ayla Öğretmen dersin başında; dersin hedefl eri, derste işlenecek konular ve uygulamalar konusunda öğrencilere bilgi vermiştir.
Ayla Öğretmen’in bu uygulaması, öğrenmede hangi bilişsel sürece yöneliktir?
A) Algılama B) Dikkat
C) Anlamlandırma D) Kodlama E) Hatırlama
uzman
uzman
Bilgiyi işleme kuramında belleği kendi içinde aşamalara ayıran temel bir yaklaşıma göre; kodlama (encoding), depolama ve geri getirme aşamaları mevcuttur. Kodla-ma, yeni bilginin bilgi işleme sürecine dahil edilmesini ve uzun süreli bellekte sak-lanmaya hazırlanması sürecidir. Kodlama genellikle yeni bilginin, bellekteki şema-larla ilişkilendirilmesi, anlamlandırılmasını gerektirir. Buna göre sadece soru köküne bakarak (Bilginin KSB’den USB’ye geçirilme aşaması dendiğinde akıla “kodlama ve tekrar” gelmelidir.) bilginin uzun süreli belleğe geçirilmesi sürecinin kodlama kavra-mıyla açıklanacağı söylenebilir.
Doğru yanıt ‘‘B’’ seçeneğidir.
70.
• Sunulan bilginin özelliğini belirlemek • Sunulan bilgi ile ilişkili uzun süreli bellekteki
mevcut bilgi veya şemayı belirlemek
• Uzun süreli bellekteki mevcut bilgi ile yeni gelen bilginin kısa süreli bellekte nasıl etkileşeceğini belirlemek
• Yeni gelen bilginin uzun süreli bellekte nasıl de-polanacağını belirlemek
Yukarıda verilen kısa süreli bellekte bilginin iş-lemden geçirilme aşamaları, hangi bilişsel süreç-le gerçeksüreç-leştirilir? A) Gruplama B) Kodlama C) Otomatikleştirme D) Tekrar E) Hatırlama
Bilgiyi işleme kuramlarında unutma nedenleri dendiğinde öncelikle ket vurma teorisi (karışma), bozulma (bellek izlerinin silinmesi, güdüsel unutma (bastırma) gibi temel etmenler akla gelir. Bu soruda da psikoanalitik yaklaşımdan bu yana “insanın rahat-sızlık duyduğu, hatırlamak istemediği bilgileri, anıları, randevu saatlerini bilinçaltına atma” anlamındaki unutma nedeni olan “bastırma” örneklenmiştir. Soruda da “iste-meye iste“iste-meye kabul edilmiş bir randevunun unutulması” tipik bir bastırma örneği olarak verilmiştir.
Doğru yanıt “A” seçeneğidir.
71. Arkadaşları Selim’e, hafta sonu grup olarak sinema-ya gitmeyi teklif eder. Selim yorgun olduğunu, hafta sonu evde kalıp dinlenmek istediğini söyler ama ar-kadaşları ısrar ettiği için teklifi kabul eder. Ancak bir süre sonra Selim arkadaşlarına verdiği sözü unutur.
Selim’in arkadaşları ile buluşmayı unutması, aşa-ğıda verilen unutma türlerinden hangisine örnek-tir? A) Bastırma B) Bozulma C) Karışma D) Yanlış yerleştirme E) Bilgiyi değiştirme
uzman
uzman
Bilişi yönetme, üst biliş ya da biliş ötesi şeklinde adlandırılan becerisi gelişmiş bir kişinin, öğrenirken hangi stratejileri kullanabileceğini bildiği, bir öğrenme göreviyle karşılaştığında en uygun stratejiyi seçip kullandığı ve bunların etkililiğini değerlen-dirdiği kabul edilir. Öncülde verilen örnekte de Ayhan’ın ders çalışırken önemli gör-düğü kısımları fosforlu kalemle işaretlerken ilgili kısmın yanına kısa, küçük notlar alarak anlamlandırmayı artırıcı dikkat stratejilerini kullandığı görülmektedir. Yani Ayhan’ın, öğrenirken hangi stratejileri kullanabileceğini bildiği, öğrenme görevine göre bunlar arasından uygun olanı seçip kullandığı, bir başka deyişle bilişi yönettiği söylenebilir.
Doğru yanıt “C” seçeneğidir.
72. Ayhan ders çalışırken önemli gördüğü kısımları fos-forlu kalemle işaretlemekte, bazen de ilgili kısmın ya-nına kısa, küçük notlar almaktadır.
Ayhan ders çalışırken aşağıdakilerden hangisini kullanmıştır? A) Planlama B) Kodlama C) Bilişi yönetme D) Haritalama E) Kavrama
Sorudaki tüm seçenekler Gesalt algı ilkelerinden oluşmaktadır. Bunlarda pragnanz yasası insanın çevresindeki uyarıcıları iyi bütün, iyi şekil biçiminde algıladığını ifade eder. Benzer-lik, uyarıcılar arasında birbiriyle ortak özelliklere sahip ve benzer olan uyarıcıların bir arada gruplandırılacağını ifade eder. Süreklilik ya da devamlılık, aynı yönde devam edermiş hissi uyandıran uyarıcıların süreklilik içerdiğine ilişkin bir algı oluşturduğunu ifade eder. Yakınlık, mekansal olarak birbirine yakın olan uyarıcıların bir arada gruplandırılacağını ifade eder. Ta-mamlama ise bir uyaranın eksik sunulduğunda dahi insanın onu zihinsel olarak taTa-mamlama yönünde bir algı oluşturduğunu ifade eder. Buradan hareketle, Gestalt algı ilkelerinden her-hangi biriyle, daha doğrusu algı kavramıyla dahi açıklanması pek de mümkün olmayan bu sorudaki örneğin “izlenen dizinin sonraki bölümünün merakla beklenmesi” “kötü seçeneklerin iyisi olarak” tamamlama ilkesiyle açıklanması mümkündür. Çünkü bu durumda eldeki durum-dan/uyarıcıdan hareketle, eksik kalan diğer uyarıcıya/duruma dair bir beklenti oluşmaktadır.
73. Sema Hanım’ın çok sevdiği bir televizyon dizisi var-dır. Her seferinde diziyi zevkle seyredip bir sonraki hafta dizide neler olacağını merakla beklemektedir.
Sema Hanım’ın dizinin bir sonraki bölümünü me-rakla beklemesi, aşağıdaki algılama yasalarından hangisi ile açıklanabilir?
A) Pragnanz B) Benzerlik C) Süreklilik D) Yakınlık E) Tamamlama
uzman
uzman
Öğrenme psikolojisinde bu yılın en kolay sorusuydu. Bunun bir nedeni de içgörüsel öğrenme kavramının, bilgi basamağında tanımsal özelliklerine dayalı olarak 2011 sınavında da sorulmasıydı. Bilindiği gibi içgörüsel öğrenme (kavrayarak öğrenme) bir problem çözme yöntemidir ve bu süreçte gerçekleşen öğrenme genellikle anidir, tamdır, uzun bir süre hatırlanır ve başka durumlarda da kullanılır.
Doğru yanıt ‘‘D’’ seçeneğidir.
74.
• Çözüm öncesinde çözüme geçiş ani ve tamdır. • Kazanılan problem çözümü uzun süre hatırlanır. • Kazanılan bir ilke, diğer problemlerin çözümüne
kolayca uygulanır.
Hangi öğrenme türünde yukarıda verilen öğren-me özelliklerinin tümü görülür? A) Gizil B) Tam C) Kodlayarak D) İçgörüsel E) Sosyal
uzman
uzman
İnsancıl yaklaşıma dayalı eğitimin ilkelerinden biri de “İnsanın davranışlarını, kendi öznel gerçeği tayin etmektedir. Kişi içten ve dıştan gelen uyarıcıları, kendine özgü farklı bir gerçekle algılar ve kendi verdiği anlama göre bunlara tepki verir. Her davra-nışın ardında o kişiye özgü bir mantık bulunur ve bunu da kişinin geçmiş yaşantıları tayin eder. Buradan hareketle örnek durumdaki her iki öğretmenin de aynı uyarıcıya farklı davranışları, kendi öznel gerçeklikleriyle açıklanabilir.
Doğru yanıt ‘‘A’’ seçeneğidir.
75. İsmet Öğretmen derste su içen bir öğrenciyi gördü-ğünde onu uyarmış ve bu davranışı doğru bulmadığı-nı belirtmiştir. Kemal Öğretmen ise aybulmadığı-nı durumda öğ-rencinin su içmesinin sorun olmadığını düşünerek hiç tepki vermemiştir.
Bu iki öğretmenin aynı uyarıcıya farklı tepkiler vermesi, insancıl eğitim ilkelerinden hangisi ile en iyi açıklanabilir?
A) İnsan davranışlarını, kendi öznel gerçeği tayin et-mektedir.
B) İnsan hem aktif hem de reaktif bir varlıktır. C) Anlamlı öğrenme, öğrenilen konu öğrencilerin
amaç ve ihtiyaçlarına uygun olarak algılandığın-da gerçekleşir.
D) İnsanın tek ve temel güdüsü, kendisini gerçekleş-tirme ihtiyacından kaynaklanır.
uzman
uzman
Bir klasik koşullanma kavramı olan ve 2011 sınavında da sorulan gölgeleme; aynı anda sunulan iki uyarıcıdan etkili olanın, dikkati çekenin tepkiye yol açtığını, diğe-rinin ise tepkiye yol açmadığını ifade eder. Her ne kadar, bu soru bir klasik koşul-lanma sorusu olmasa da, aynı anda sunulan uyarıcılardan bilgilerin değil de renkli-hareketli uyarıcılar hatırlanması diğer seçeneklerin uygun olmaması nedeniyle en uygun kavram gölgelemedir.
Doğru yanıt ‘‘B’’ seçeneğidir.
76. Ayşegül Öğretmen dersindeki bazı konuları bilgisa-yarda hazırladığı sunular yardımıyla öğrencilere öğ-retmeye çalışır. Konunun öğrencilerin dikkatini çek-mesi için sunu sayfalarına renkli ve hareketli resimler koyar. Ancak bir süre sonra, öğrettiği konularla ilgili öğrencilerin neler hatırladığını test ettiğinde, öğrenci-lerin sunularda verilen bilgilerden çok, renkli ve hare-ketli resimleri hatırladıklarını görür.
Öğrencilerin, asıl öğretilmek istenen konuları ha-tırlamak yerine, daha çok dikkat çekici resimleri hatırlamaları öğrenmede aşağıdakilerden hangisi hangisiyle açıklanabilir? A) Sönme B) Gölgeleme C) Yetersiz koşullanma D) Yanlış kodlama E) Yakınlık ilkesi
Çocukların istenmeyen davranışlarını, alışkanlıklarını değiştirmek için cezaya al-ternatif olarak da sunulan kontrol yöntemlerinden birisi de bıktırmadır. Bu teknik, istenmedik davranışı yapanın, o davranışı yorulana, bıkana kadar yapmak zorunda bırakılmasıdır. Bu örnekte de kızının puding yeme davranışıyla baş edemeyen anne “bir tencere puding yaparak” onun puding yemekten bıkmasını amaçlamıştır.
Doğru yanıt ‘‘C’’ seçeneğidir.
77. Küçük Şule pudingi çok sever. Annesinden sık sık puding yapmasını ister. Şule’nin puding isteği ile baş edemez hâle gelen annesi, bir gün koca bir tence-re puding yapıp kızının önüne koyar. Bundan sonra Şule annesinden bir daha puding istemez.
Şule’nin annesi, aşağıdaki davranış biçimlendir-me yöntemlerinden hangisini kullanmıştır?
A) Zıt tepki B) Alıştırma C) Bıktırma
D) Karşı karşıya getirme E) Duyarsızlaştırma
uzman
uzman
Bu yılın öğrenme psikolojisi soruları, önceki yılların soru ve kapsam geleneklerine uygun olmamışsa da, kimi soruların daha kaliteli ve açık seçik yazılmış olması beklense de “Bu ÖSYM’nin seçimidir, elemek için bu yola başvurdular.” denebilir. Oysa 78. sorunun sözünü ettiğimiz bu değerlendirmenin de ötesinde, tartışmalı bir soru olduğu açıkca söylenmelidir. Bu soru bilimsel açıdan hatalıdır ve bilgi yanlışı içermektedir. Soruda “öğrencilerin bazı matema-tiksel işlemleri daha kolay yapabilmeleri için öğrencilerine çarpım tablosunu ezberletmeleri” gibi bilişsel bir öğrenme sürecini gerektiren sorunun koşullanmanın temel ilkesi olan bitişiklikle açıklanması, öğrenme psikolojisi alanındaki akademik yayınlarla örtüşmemektedir. Örneğin N. Senemoğlu bitişikliği (contiguity): “Koşullama sürecinde, koşullu uyarıcı ve koşulsuz uyarı-cıların verilme zamanının yakın olması” biçiminde tanımlar. Bu kaynağın dışında koşullanma ya da davranışçı kuramlara ilişkin her kaynak “bitişiklik” kavramını “zamansal yakınlık” olarak ele almaktadır. Eğer bu soruda “bitişiklik” kavramının farklı bir yönü sorulmak istenmişse de kavramın bu yönünün ne olduğunu sadece soru yazarının düşünce dünyasının derinliklerinde olduğunu söyleyebiliriz. Bize göre bu gerekçelerle soru hatalıdır.
Not: Buradaki “bitişiklik” kavramı Guthrie’nin “bitişiklik kuramı”nda ifade edildiği gibi “bir durum-daki bir davranış o durum tekrarlandığında tekrar edeceği” anlayışıyla da örtüşmemektedir.
Doğru yanıt ‘‘A’’ seçeneğidir.
78. Öğretmenler öğrencilerinin bazı matematiksel işlem-leri daha kolay ve çabuk yapabilmeişlem-leri için öğrencile-rine çarpım tablosunu ezberletir.
Bu uygulamayı yapan öğretmenlerin aşağıdaki koşullanma ilkelerinden hangisini kullandığı söy-lenebilir? A) Bitişiklik B) İşaret öğrenme C) Ayırt etme D) Uyarıcı genellemesi E) Genelleme
Bu soru tipik bir “dolaylı ceza” örneğidir. Bir başkasının (hız sınırını aşan kişinin) davranışının ardından cezalandırıldığına tanık olan gözlemcinin de o davranışı ser-gilememe eğilimi göstermesi sosyal öğrenme kuramının kavramlarından biri olan “dolaylı ceza”yla açıklanabilir.
Doğru yanıt ‘‘B’’ seçeneğidir.
79. Cemil, otomobiliyle yol alırken kısa bir süre önce kendisini sollayarak geçen araç sürücüsünün bir po-lis ekibi tarafından durdurulduğunu ve sürücüye ceza yazılmakta olduğunu görür. Bu durum, Cemil’in yolun kalan kısmında otomobilini sürerken hız sınırını aş-mamaya özel bir gayret göstermesine neden olur.
Sosyal öğrenme kuramı açısından değerlendiril-diğinde, Cemil’in bu davranışını en iyi açıklayan kavram aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öz düzenleme B) Dolaylı ceza C) Olumsuz pekiştirme D) Doğrudan ceza
uzman
uzman
Güdülenme teorisine göre insanların belli bir amaca yönelik davranış geliştirmeleri, o yönde bir gereksinim yoksunluğu içinde olmaları ve bu gereksinimi gidermeyi is-temelerinden kaynaklanır. Bu temel bilgiye göre dersin gündemle ilişkilendirilmesi, derse ilginç sorularla başlanması, konuyla öğrencilerin hoşlandıkları etkinliklerin ilişkilendirilmesi, merak uyandıracak bir nitelikte olması ve dersin dikkat çekici su-nulması hem dikkati hem de güdülenmeyi olumlu yönde etkiler. Bununla birlikte A seçeneğinde “dersin ya da konunun gündemle ilişkilendirilmesinden” değil, “derse gündemle başlamaktan” söz ediliyor. Dolayısıyla konuyla ilgisi yoksa derse gün-demle başlamanın konuyu öğrenmeye yönelik bir güdüleyici etkisinin olması bek-lenmeyebilir.
Doğru yanıt ‘‘A’’ seçeneğidir.
80. Öğrencilerin verimli bir öğrenme gerçekleştirebilme-leri için güdülenmenin çok önemli olduğunu bilen bir öğretmen, derse öğrencilerinin güdülenme düzeyini artırarak başlamak ister.
Öğretmenin, aşağıdakilerden hangisini yapması öğrencileri güdülemede yetersiz kalır?
A) Derse gündemdeki konulardan bahsederek baş-laması
B) Derse konuyla ilgili ilginç ve şaşırtıcı bir soruyla başlaması
C) Dersin konusuyla öğrencilerin hoşlandıkları etkin-likler arasında bağlantı kurması
D) Dersin konusuyla ilgili merak uyandırması E) Dersi görsel ve işitsel materyal yardımıyla
Gözlem yoluyla öğrenme stratejisinin dört öğrenme aşamasından oluştuğunu ha-tırlayalım: 1 Dikkat etme, 2 Hatırda tutma (Akılda tutma), 3 Davranışa dönüştürme (Uygulama, Üretme) ve 4 Güdülenme. Bu öğrenme stratejisine göre değerlendi-rilecek olan bu soruda ablasının davranışını (Hamurla oyuncak arabalar yapma) gözlemiş olan (Dikkat etme) bir çocuğun arabalara biçim vermekte yani hatırladığı davranışı üretmede, davranışa dönüştürmede ya da uygulamada zorlandığı görül-mektedir.
Doğru yanıt ‘‘D’’ seçeneğidir.
81. Can, ablası oyun hamuruyla arabalar yaparken onu izler. Ablası gibi, önce arabanın tekerleklerini ve göv-desini yapmaya, sonra da bunları dikkatlice birleş-tirmeye çalışır. Ablasının oyun hamurundan yaptı-ğı renk renk arabaları kendisi de yapmak ister ancak hamurlara sadece kabaca şekiller verebilir.
Buna göre Can, gözlem yoluyla öğrenmenin han-gi aşamasında zorluk yaşamaktadır?
A) Dikkat B) Akılda tutma C) Zihinsel deneme D) Uygulama E) Güdülenme
uzman
uzman
Sosyal öğrenme kuramının temel ilkelerinin şunlar olduğunu hatırlayalım: 1 Karşı-lıklı belirleyicilik, 2 Dolaylı öğrenme kapasitesi, 3 Sembolleştirme kapasitesi, 4 Ön görü kapasitesi, 5 Öz düzenleme kapasitesi, 6 Öz değerlendirme kapasitesi (öz yeterlik algısı içerir). Bu soruda “Yasemin’in düşük not aldığı coğrafya dersine ilişkin içinde bulunduğu durumu değiştirmeye çalıştığı, bu konuda hayatına aktif olarak müdahale eden bir birey olduğu görülüyor. Bandura’nın öz düzenleme ilkesine göre de insan yaşamın nesnesi değil; ona müdahale eden, istediğini seçen, tercihler ya-pan yaşamın aktif bir öznesidir. Bu nedenle de Yasemin’in bu çabası “öz düzenleme ilkesiyle” açıklanabilir.
Doğru yanıt ‘‘B’’ seçeneğidir.
82. Yasemin, coğrafya dersinin sınavlarından sürekli dü-şük not almaktadır. Başarılı arkadaşlarının bu dersi nasıl çalıştıklarını gözlemleyen Yasemin, birkaç arka-daşını gözlemledikten sonra kendisi için uygun olan çalışma yöntemlerini, araçlarını ve uygun çalışma zamanını saptayarak işe koyulur ve sonunda hedef-lediği başarıya ulaşır.
Sosyal öğrenme kurumuna göre Yasemin’in ba-şarısı aşağıdakilerden hangisiyle en iyi açıklana-bilir?
A) Dolaylı öğrenme kapasitesi B) Öz düzenleme kapasitesi C) Öz yargılama kapasitesi D) Karşılıklı belirleyicilik ilkesi E) Öz yeterlik algısı
Hümanist psikolojiden de etkilenen öğrenen merkezli tasarımlarda öğrenci merke-ze alınır. Onların gelişim ömerke-zellikleri, ilgi ve ihtiyaçları programların ve öğretim süreci-nin tasarlanmasına yön verir. Hatta hümanist (insancıl) program tasarım yaklaşımı-na göre her birey kendine özgü ve farklıdır, bu nedenle öğretim bireyselleştirilmelidir ve eğitimin amacı bireyin kendini gerçekleştirmesini sağlamak olmalıdır. Öncülde-ki örnek incelendiğinde de öğretmenin, öğrencilerin bireysel olarak istek, ilgi ve ihti-yaçlarına dikkat ettiği ve bunları dikkate alarak öğretim sürecini tasarladığı anlaşıl-maktadır. Dolayısıyla öğretmenin insancıl yaklaşıma uygun davrandığı söylenebilir.
Doğru yanıt ‘‘D’’ seçeneğidir.
83. İlköğretim öğrencisi Fatma, babasına sınıf öğretme-ninin, arkadaşlarının ve kendisinin istek, ilgi ve ihti-yaçlarına dikkat ettiğini ve yardımcı olmaya çalıştığı-nı söyler.
Buna göre, Fatma’nın sınıf öğretmeni aşağıda-ki yaklaşımlardan hangisine daha uygun davran-maktadır? A) Öğrenme temelli B) Bilişsel C) Davranışçı D) İnsancıl E) Öğretmen merkezli
uzman
uzman
Bu yıl, öğrenme psikolojisinde “en kıyıda köşede kalmış kavram ya da konu seçil-meye değer” bir sorudur. Soruda “Bireyi ve onun içinde bulunduğu durumu anlaya-bilmek için bütün durumu yani öğrencinin ailesini, okulunu ve doğal çevresini de göz önünde bulundurmak gerekir.” ifadesinin Lewin’in “alan kuramı”yla ilişkilendirildiğini görüyoruz. Sosyal psikolojinin kurucusu olan, aynı zamanda öğrenme konusuyla da ilgilene, Lewin’e göre “yaşam alanı (life space)” belli bir bireyin, belli bir zamandaki davranışını etkileyen olguların ya da gerçeklerin toplamıdır. Bu soruda da bu temel ilkenin öğrenci dünyasındaki karşılığı belirtilmiştir.
Doğru yanıt ‘‘C’’ seçeneğidir.
84. Bireyi ve onun içinde bulunduğu durumu anlayabil-mek için bütün durumu yani öğrencinin ailesini, oku-lunu ve doğal çevresini de göz önünde bulundurmak gerekir.
Bu görüş, aşağıda verilen kuramlardan hangisiy-le en iyi örtüşmektedir? A) Sosyal öğrenme B) Davranışçı C) Alan D) Psikoanalitik E) İnsancıl
Bu sınavda beklediğimiz bir kavram da sosyal öğrenme kuramının kavramlarından biri olan “öz yeterlik algısı”ydı ve bu kavramın sorulması bizi şaşırtmadı. Bu soruya bakıldığında, mantık dersini başaramayacağına inanan bir öğrencinin yaşantılarının etkisiyle bu dersten başarılı olacağına inanmaya başlaması öz yeterlik algısındaki bir değişiklik olabilir. Çünkü bir kişinin herhangi bir alanda ne kadar başarılı olabile-ceğine ilişkin kendine yönelik algısı “öz yeterlik” algısını ifade eder.
Doğru yanıt ‘‘C’’ seçeneğidir.
85. Deniz, mantık dersinden korkmakta ve bu dersten ba-şarısız olacağını düşünmektedir. Buna rağmen dersi dinlemeye ve anlamaya çalışmaktadır. Deniz bir gün derste öğretmeninin sorduğu sorulara üst üste birkaç kez doğru cevap verdikten sonra ders onun için zevk-li bir hâle dönüşmüş, başarısında artış olmuştur.
Sosyal öğrenme kuramına göre, Deniz’in başarı-sı aşağıdakilerden hangisiyle en iyi açıklanabilir?
A) Öz düzenleme kapasitesi artmıştır. B) Öz yargılama kapasitesi artmıştır. C) Öz yeterlik algısı değişmiştir.
D) Dolaylı yaşantılar öğrenciyi motive etmiştir. E) Akılda tutma süreci gelişmiştir.
uzman
uzman
Bu soruda öğrenciye “okurken yaptığı en ufak hatada dahi öğrenemeyeceğinin söylenmesi ve cezalandırılması” onun bu yöndeki çabalarından vazgeçmesine yol açmıştır. Dolayısıyla çocuk okumayı başaramayacağına inanarak çaba göstermek-ten vazgeçmiştir. Verilen açıklamanın tamamı, öğrenilmiş çaresizlik, kavramıyla açıklanabilir. Çünkü öğrenilmiş çaresizlik, bireyin içinde bulunduğu durumda dav-ranışlarının etkili olmadığına kanaat getirip çaba sarf etmekten vazgeçmesini ifade etmektedir.
Doğru yanıt ‘‘A’’ seçeneğidir.
86. Sınıf öğretmeni, okul rehber öğretmenine Tülay’ın öğrenme güçlüğü olduğundan şüphelendiğini söyler. Tülay ile görüşen rehber öğretmen, Tülay’ın annesi-nin, kızının okurken yaptığı en ufak hatada “Sen zaten okumayı öğrenemeyeceksin.” diyerek ona ceza verdi-ğini, Tülay’ın da bu nedenle çaba göstermeyi bıraktı-ğını fark eder.
Tülay’ın yaşadığı deneyim aşağıdakilerden han-gisiyle açıklanabilir? A) Öğrenilmiş çaresizlik B) Gerileme C) Kaygı D) Tükenmişlik E) Dışsallaştırma
Bu soruda öğretmenin “yazılanların altını çizmesi, önemli noktaları vurgulaması”nın gerekçesine dikkat etmek soruyu çözmede önemlidir. Soru köküne bakarsanız öğ-retmen bu davranışlarıyla öğrencilerinin temel bilgiye “odaklanması”nı sağlamak istemektedir. Odaklanma zihinsel bir yoğunlaşmayı, dikkati ifade eden bir kavram-dır. Dolayısıyla bu ifadeler dikkat, tekrar gibi algıyı ve öğrenmeyi etkileten bilişsel bir süreci öne çıkardığı için bu örnekteki uygulamalar en çok bilgiyi işleme kuramıyla ilişkilendirilebilir.
Doğru yanıt ‘‘E’’ seçeneğidir.
87. Ayşe Öğretmen ders anlatırken konunun önemli nok-talarını vurgulamak için sesini yükseltmekte, tahtada-ki bazı kelimelerin altını çizmektedir. Bu davranışının, öğrencilerin temel bilgiye odaklanmasına yardımcı olacağını düşünmektedir.
Ayşe Öğretmen’in bu uygulaması, aşağıdakiler-den hangisiyle en iyi açıklanabilir?
A) Sosyal öğrenme B) Bitişiklik
C) Sistematik davranış D) Duyuşsal öğrenme E) Bilgiyi işleme
uzman
uzman
Bu soruyu çözümlemeden önce bilgiyi işleme kuramında belleğin temel kısımlarının neler olduğunu hatırlayalım; 1 İfade Edilebilir Bellek: anısal ve anlamsal bellekten oluşur. Anısal bellek kişisel yaşantıları ifade ederken anlamsal bellek dünyanın genel bilgisini, genel kültür bilgilerini ve bilimsel bilgileri ifade eder. 2 İfade Edilemeyen Bellek: işlemsel bellek olarak da adlandırılır. Bu bellek; art arda aşamalardan, becerilerden oluşan davranışların bilgisini içerir. Buradan hareketle soruda Ahmet Bey hakkında dikkat çeken noktaları sıralayalım:
• Satranç oynayabilmesi ise “işlemsel belleğinde” (ifade edilemeyen, otomatikleşmiş becerile-rin bilgisi burada saklanır) bozulma olmadığını gösterir. Kuralları hatırlaması da “anlamsal bel-leğindeki” bilgilerin kimilerinin hatırlandığını gösterir.
• Yakın geçmişte olup bitenleri hatırlayamıyor. Bu durum hangi belleğindeki bozulmayla açık-lanabilir? Akla öncelikli olarak anısal bellek gelir. Çünkü anısal belleğin kısaca yaşananlara ilişkin “ne olduğunu, nerede olduğunun” bilgisidir. Dolayısıyla anısal bellekte bozulma olması beklenir.
Doğru yanıt ‘‘B’’ seçeneğidir.
88. Ahmet Bey, hastalığı nedeniyle yakın geçmişte olup bitenleri hatırlayamamaktadır. Ancak satranç oyna-makta ve bu oyunun kurallarını hatırlamada hiçbir güçlük çekmemektedir.
Buna göre, Ahmet Bey’in hangi belleğinde bozul-ma olduğu söylenebilir? A) Yalnızca anlamsal B) Yalnızca anısal C) Anlamsal ve anısal D) Anısal ve işlemsel E) İşlemsel ve anlamsal
Bu soruda yaşantıların etkisiyle “kareköklü ifadelerin olduğu sorulara karşı” gelişen “kaygı tepkisi” daha önce nötr olan bir uyarıcıya karşı daha sonra koşullu bir tep-kinin oluşumuyla açıklanabileceği için klasik koşullanma olduğu söylenebilir. Soru seçeneklerinden en önemli çeldiricinin genelleme olduğunu da belirtmeliyiz. Ancak genellemenin koşullu bir uyarıcının dışındaki başka/benzer uyarıcılara karşı da ko-şullu tepki geliştirmek olduğunu hatırlatalım. Dolayısıyla kareköklü ifadelere karşı bir koşullu tepki eğer “üslü ifadeler üslü ifadelere” karşı da geliştirilmiş olsaydı doğru yanıt genelleme olabilirdi.
Doğru yanıt ‘‘A’’ seçeneğidir.
89. Zor bir matematik probleminde ilk defa kareköklü ifa-delerle karşılaşan Metin, içinde karekök geçen tüm soruları sıkıntılı ve anlaşılmaz olarak değerlendir-mektedir. Bu tür bir soru gördüğünde kaygılanmak-ta ve çözemeyeceğini hissetmektedir. Bunun sonu-cunda da soruyu çözmekten hemen vazgeçmekte ve başka bir soruya geçmektedir.
Metin’in kareköklü soruları sıkıntılı ve anlaşılmaz olarak değerlendirmesi ve kaygılanması aşağıda-kilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) Klasik koşullanma B) Alışkanlık
uzman
uzman
Yerleşim yöntemi; belleği desteklemede, hatırlamada ipucu geliştirme amacıyla kul-lanılır. Öğrenilmek, hatırlanmak istenen bilgiler kişinin iyi bildiği bir mekandaki çeşitli nesnelerle ya da yerlerle ilişkilendirilerek daha kolay hatırlanır. Burada da trigono-metri formülleri “evin girişinden odaya doğru çeşitli yerlere yapıştırılarak mekansal/ yersel bir ilişki sağlanmak istenmiştir.
Doğru yanıt ‘‘C’’ seçeneğidir.
90. Trigonometri formüllerini öğrenmede zorlanan Ercan, formülleri farklı renklerdeki kâğıtlara yazarak evin gi-riş kapısından odasına doğru yapıştırmıştır. Sınav-da hatırlaması gerektiğinde yürüdüğü güzergâhı göz önüne getirmekte ve ilerleme sırası ile formülleri ha-tırlamaktadır.
Ercan, aşağıda verilen bellek destekleme yön-temlerinden hangisini kullanmıştır?
A) Çengel B) Zincirleme C) Yerleşim D) Askı sözcük E) Anahtar sözcük
