YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU İLK VE ACİL YARDIM BÖLÜMÜ
İAY 103
ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ
YÜK.HEM.DAĞHAN AYLANÇ
TÜRKİYE
ACİL SAĞLIK
HİZMETLERİ
SAĞLIK
HİZMETLERİNİN TEŞKİLAT
YAPISI
Ülkemizde Sağlık Hizmetleri
• Sağlık Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının sağlığını korumak, sağlık düzeyini yükseltmek, hasta ve yaralıların tedavi edilmelerini sağlamak, gerektiğinde rehabilite hizmetlerini
sunmak amacıyla kurulmuş en üst düzeyde bir teşkilattır.
• Sağlık Bakanlığı teşkilatı ile ilgili düzenleme; milli mücadele
dönemlerinde Ankara’da kurulan ilk milli hükümet tarafından 2 Mayıs 1920 tarihinde çıkarılan 3 sayılı kanun içerisinde yer
almıştır. 3 sayılı kanun ile Sağlık Bakanlığı “Sıhhat ve İçtima-i Muavenet Vekâleti” adı ile teşkilatlanmıştır. Ülkemizdeki tüm sağlık hizmetlerinin yürütülmesi görevi bu bakanlığa verilmiştir.
Dr. Adnan Adıvar ilk sağlık bakanı olmuştur.
Sağlık Bakanlığının Görevleri
• Herkesin hayatını bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan tam iyilik hâli içinde sürdürmesini sağlamak için fert ve toplum sağlığını korumak ve bu amaçla ülkeyi kapsayan plan ve programlar yapmak, uygulamak ve uygulatmak, her türlü tedbiri almak, gerekli teşkilatı kurmak ve kurdurmak,
• Bulaşıcı, salgın ve sosyal hastalıklarla savaşarak koruyucu, tedavi edici hekimlik ve rehabilitasyon hizmetlerini yapmak,
• Ana ve çocuk sağlığının korunması ve aile planlaması hizmetlerini yapmak,
• İlaç, uyuşturucu vb. maddelerin üretim ve tüketimini her safhada kontrol ve denetlemek; farmasötik ve tıbbi madde ve müstahzar üreten yerlerin,
dağıtım yerlerinin açılış ve çalışmalarını esaslara bağlamak, denetlemek,
• Gerekli aşı, serum, kan ürünleri ve ilaçların üretimini yapmak, yaptırmak ve gerekirse ithalini sağlamak,
Sağlık Bakanlığının Görevleri
• Bakanlığı, Orman Bakanlığı ve mahalli idarelerle işbirliği suretiyle gıda maddelerinin ve bunları üreten yerlerin sağlık açısından kontrol hizmetlerini yürütmek,
• Mahallî idareler, ilgili diğer kuruluşlarla işbirliği suretiyle çevre sağlığını ilgilendiren gerekli tedbirleri almak ve aldırmak,
• Bulaşıcı, salgın insan hastalıklarına karşı kara hudut kapıları, deniz ve hava limanlarında koruyucu sağlık tedbirlerini almak,
• Kanser, verem ve sıtma ile savaş hizmetlerini yürütmek ve bu alanda hizmet veren kurum ve kuruluşların çalışmalarının koordinasyonunu ve denetimini sağlamak,
• Bu görevlerin yerine getirilmesi için gerekli tesisleri kurmak ve işletmek, meslek personelini yetiştirmek,
• Sağlık hizmetleriyle ilgili olarak milletlerarası ve yurt içindeki kurum ve kuruluşlarla işbirliğinde bulunmaktır.
Sağlık Bakanlığı Teşkilatı
Sağlık Bakanlığı teşkilatı, merkez teşkilatı ile
taşra teşkilatı ve bağlı kuruluşlardan meydana
gelir.
Merkez Teşkilatı
Bakanlık merkez teşkilatı, ana hizmet birimleri
ile danışma ve denetim birimleri ve yardımcı
birimlerden meydana gelir.
Ana Hizmet Birimleri
• Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
• Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü
• İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü
• Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü
• Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü
• Sıtma Savaş Daire Başkanlığı
• Verem Savaş Daire Başkanlığı
• Kanserle Savaş Daire Başkanlığı
• Dış İlişkiler Daire Başkanlığı
• Avrupa Topluluğu Koordinasyon Kurulu Başkanlığı
• Yatırım, İnşaat ve Onarım Daire Başkanlığı
• Kamu Özel Ortaklığı Daire Başkanlığı
•
Danışma ve Denetim Birimleri
• Teftiş Kurulu Başkanlığı
• Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı
• Bakanlık Müşavirliği
• Hukuk Müşavirliği
• Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Yardımcı Birimler
• Personel Genel Müdürlüğü
• İdari ve Mali işler Daire Başkanlığı
• Bilgi İşlem Daire Başkanlığı
• Savunma Sekreterliği
• Özel Kalem Müdürlüğü
Taşra Teşkilatı
• Sağlık Bakanlığı, bakanlıkların kuruluş ve görev
esasları, bölge valiliği genel kadro ve usulü hakkında kanun hükmünde kararnameler ve il idaresi kanunu hükümlerine uygun olarak taşra teşkilatı kurmaya yetkilidir.
• Sağlık Bakanlığı’nın taşra teşkilatı; il sağlık
müdürlükleri, sağlık grup başkanlıkları, sağlık
ocakları, sağlık evleri ile diğer taşra teşkilatlarından
meydana gelir.
İl Sağlık Müdürlükleri
İllerde sağlık kuruluşlarının başı valilerdir, sağlık müdürü valinin sağlık danışmanıdır. İl sağlık
müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı’nın ildeki en üst
kuruluşudur. Sağlık müdürü, Bakanlığın ildeki
temsilcisidir.
Acil Sağlık Hizmetleri Şube Müdürlüğü
Acil sağlık hizmetleri şube müdürlüğü; “müdürlük adına acil sağlık hizmetleri ile ilgili çalışmaları koordine eden planlayan, ildeki tüm ambulansların ruhsatlandırma ve denetimini yapan, hastane acil servislerini koordine eden ve denetleyen, il
düzeyindeki ilk yardım eğitimlerinin verilmesini organize eden ve bununla ilgili ilk yardım eğitim merkezlerinin
ruhsatlandırılması ve denetimini yapan, il sağlık afet planlarının
hazırlanması ve uygulanmasının koordinasyonunu sağlayan, acil
sağlık hizmetleri ile ilgili tüm verileri toplayan ve değerlendiren
birimdir” (Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği Madde: 8.)
HASTANE ÖNCESİ ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ
Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri; hasta
veya yaralıların hastaneye ulaştırılıncaya kadar
geçen sürede yapılan acil bakım hizmetlerini
kapsar. Acil sağlık hizmetleri ise acil hastalık ve
yaralanma hâllerinde, konusunda özel eğitim
almış ekipler tarafından, tıbbi araç ve gereç
desteği ile olay yerinde, nakil sırasında, sağlık
kurum ve kuruluşlarında sunulan tüm sağlık
hizmetlerini kapsar.
İl Ambulans Servisi Başhekimliği
• Acil bakım hizmetine katılan kurum ve kuruluşlar arasında işbirliğini sağlar.
• Merkez ve istasyonlar ile ambulans servisinin tüm birimlerini ve personelini sevk ve idare eder.
• Hizmetin sürekliliği ve geliştirilmesi için gerekli personel, bina, araç ve malzemenin sağlanması amacıyla mali kaynak temini ve kullanılması için gerekli planlama ve organizasyonu yapar.
• Komuta kontrol merkezi ve istasyonlarda kullanılan tüm araç ve gereçlerin temin, kayıt, bakım ve onarımlarını sağlar.
• İlin coğrafi özelliklerine, nüfusa ve ihtiyaca göre yeterli sayıda kara, hava ve deniz ambulansları ile acil sağlık araçları ve hizmet araçları bulundurur.
• Hizmetle ilgili tüm kayıt ve istatistikleri tutar.
112 Komuta Kontrol Merkezi
Bir bölgede veya ilde acil hastalık ve
yaralanma durumlarında, ambulans istemi için acil çağrı tek bir merkeze yapılmaktadır.
Ülkemiz için bu çağrı merkezinin telefon numarası 112'dir. Bu numaraya her türlü telefon ile kısa sürede ulaşılabilir. Sabit ve ankesörlü telefonlar, cep telefonları ile
ücretsiz olarak görüşme sağlanabilir.
Komuta Kontrol Merkezinin Görevleri
• Merkeze ulaşan acil sağlık çağrılarını değerlendirmek, çağrılara göre verilmesi gereken hizmeti belirleyerek yeterli sayıda ekibi olay yerine yönlendirmek, hizmet ile ilgili her türlü veriyi kayıt altına almak, saklamak ve değerlendirmek,
• İl düzeyindeki kendisine bağlı istasyonların acil yardım, hasta nakil, özel donanımlı
ambulanslar, hava ve deniz ambulansları, acil sağlık araçları ile hizmet araçlarının sevk ve idaresini yapmak,
• Hastaneler arasındaki koordinasyonu sağlayarak hasta sevk sisteminin düzenli olarak işlemesini sağlamak, başta yoğun bakım yatakları olmak üzere kritik yatak ve birimler ile personelin takibini yapmak,
• Hizmetin verilmesi sırasında, hizmete katılan kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak,
• Olağandışı durumlar ve afetlerde diğer kurumlarla işbirliği içerisinde olay yerine yeterince ambulans ve acil sağlık aracını görevlendirmek, hastane koordinasyonunu sağlamak,
gerektiğinde ildeki tüm ambulansları ve özel ambulans servislerini sevk ve idare etmek,
• Başhekimlikçe verilen diğer görevleri yapmaktır.
112 Acil Yardım İstasyonları
112 acil yardım istasyonları, komuta kontrol
merkezi tarafından değerlendirilen acil çağrıların telsiz ya da telefon ile bildirildiği birimlerdir.
İstasyonlar, acil sağlık hizmeti sunmak ve tıbbi müdahalede bulunmak amacıyla müdürlüğün
teklifi ve valiliğin onayı ile kurulur. Ancak, lüzumu
hâlinde il sınırları dışında da valiliklerin teklifi ve
Sağlık Bakanlığının onayı ile istasyon açılabilir.
• Ambulans istasyonları hemen hemen tüm ülkelerde sağlık kuruluşları, itfaiye binaları veya bu işe uygun binalarda
hizmet vermekte ve görev yaptığı bölgenin merkezi bir yerinde konuşlanmaktadır. İstasyonlarda acil sağlık
hizmetleri konusunda eğitim görmüş sağlık ekibi ile tıbbi donanımlı ambulanslar görev yapar. Uluslararası
standartlara göre bir ambulans ekibi olay yerine kentsel alanlarda en geç 10 dk., kırsal alanda en geç 20 dk.’da
ulaşmalıdır. Ayrıca aynı bölgede birden fazla ihbar alınma
olasılığına karşı iç içe geçmiş daireler sistemi ile bölgeler,
istasyonlar arasında paylaşılmalıdır.
• İstasyonda ambulans ve ambulansta görev
yapan ekibe lojistik destek sağlamak amacıyla, en az üç oda, eğitim salonu, tuvalet, banyo,
mutfak, malzeme deposu, ambulans garajı ile telefon, sabit telsiz ve gereken diğer
malzemeler bulunmalıdır.
İstasyon Tipleri
• A tipi istasyon
• 24 saat kesintisiz sadece ambulans hizmeti verilen, ihtiyaca göre birden fazla ekip ve ambulans
bulundurulan, idari ve özlük hakları bakımından ambulans servisi başhekimliğine bağlı ve kadrolu personeli olan istasyonlardır. Bu istasyonlar;
• Ekip içerisinde hekim bulunanlar A1 tipi istasyon,
• Ekip içerisinde hekim bulunmayanlar ise A2 tipi
istasyon olarak adlandırılır.
• B tipi istasyon
• Birinci, ikinci ve üçüncü basamak resmi sağlık kurum ve kuruluşları ile entegre olarak kesintisiz ambulans ve acil servis hizmeti verilen; kadrosu ve özlük hakları
bakımından bünyesinde bulunduğu kuruma ve ambulans hizmeti bakımından merkeze bağlı olan, ekip içerisinde hekim bulunan istasyonlardır. Bu istasyonlar;
• Hastane acil servisi ile entegre olanlar, B1 tipi istasyon)
• Birinci basamak sağlık kuruluşları ile entegre olanlar ise
B2 tipi istasyon olarak adlandırılır.
• C tipi istasyon
• İhtiyaca göre günün belirlenen saatlerinde sadece ambulans hizmeti verilen, idari ve özlük hakları bakımından ambulans servisi
başhekimliğine bağlı acil yardım istasyonlarıdır.
Acil Yardım İstasyonlarında Çalışan Personel ve Özellikleri
• İstasyon sorumlu hekimi
• İstasyon personelinin 1. derecede disiplin ve sicil amiridir.
B tipi istasyonlarda istasyon sorumlu hekimi, aynı zamanda entegre sağlık kuruluşunun acil servis sorumluluğunu da üstlenir. Teklifi entegre sağlık kuruluşunun başhekimi veya sorumlusu tarafından yapılır. Entegre sağlık kuruluşundaki acil servis ve 112 ambulans hizmetlerinin uyum içerisinde ve tüm personelin koordinasyonu ve katılımı ile
sürdürülmesinden sorumludur.
Acil Yardım İstasyonlarında Çalışan Personel ve Özellikleri
• İstasyon sorumlu sağlık personeli (PRM, ATT )
• İstasyon sorumlu sağlık personeli, istasyon
sorumlu hekiminin teklifi ile istasyonda görev yapan sağlık personeli arasından seçilen kişidir.
İl ambulans servisi başhekimliğinin onayı ile
görevlendirilir.
Acil Yardım İstasyonlarında Çalışan Personel ve Özellikleri
• İstasyon sorumlu sürücüsü
• İstasyon sorumlu sürücüsü, istasyon sorumlu hekiminin teklifi ile istasyonda görev yapan
sürücüler arasından seçilen kişidir. İl ambulans
servisi başhekimliğinin onayı ile görevlendirilir.
• İstasyon nöbetçi hekimi
• 112 acil yardım istasyonunun usulüne uygun planlama ve onay ile yayımlanmış nöbet cetveline göre görevlendirilmiş hekimdir ve aynı zamanda nöbet ekibinin amiridir.
• İstasyon nöbetçi sağlık personeli (AABT, ATT)
• 112 acil yardım istasyonunun usulüne uygun planlama ve onay ile
yayımlanmış nöbet cetveline göre görevlendirilmiş sağlık personelidir.
• İstasyon nöbetçi sürücüsü
• 112 acil yardım istasyonunun usulüne uygun planlama ve onay ile yayımlanmış nöbet cetveline göre görevlendirilmiş sürücüdür.
HASTANE ACİL SERVİSLERİ
Acil Servis
• Sağlık hizmeti sunan kamu kurum ve
kuruluşları ile özel hukuk tüzel kişileri ve gerçek kişiler tarafından kurulmuş yataklı
tedavi kuruluşları bünyesinde yer alan, 24 saat kesintisiz acil sağlık hizmeti sunan birimlere
acil servis denir.
Acil Servisin Fiziksel Özellikleri
• Acil servisler; hastanenin ana girişinden ayrı anayola yakın ve araç trafiği bakımından kolay ulaşılabilir, ambulansların kolaylıkla giriş ve çıkış yapabilecekleri, en fazla % 8 eğimli sedye rampası bulunan ve giriş katında; görüntüleme, laboratuar, ameliyathane, yoğun bakım ünitesi ve morga ulaşıma uygun bağlantısı olan bir konumda kurulur.
• Aynı alanda birden fazla binada hizmet veren hastanelerde; ameliyathane, yoğun bakım, laboratuar ve görüntüleme birimleri ile acil servis arasındaki hasta nakli kapalı ortamda yapılacak şekilde fiziki bağlantı sağlanır.
• Acil servis giriş ve çıkışlarında; ambulans veya araçtan acil servis girişine kadar olan mesafede hastaların olumsuz hava koşullarından etkilenmemesi için üstü kapalı olacak şekilde, sedye ile hasta nakline uygun alan oluşturulur.
• Acil servislerde; acil servisin seviyesine göre asgari standarda uygun yeterli sayı ve nitelikte ilk muayene, müdahale ve müşahede odaları ile bekleme salonu bulunur.
• Acil servis yanında; acil servis işleyişini aksatmayacak şekilde konumlandırılmış, hasta yakınlarına 24 saat hizmet verebilen kafeterya, anons sistemi, hasta yakını bilgilendirme panosu, personel soyunma-giyinme ve personel dinlenme odası, güvenlik odası, kadın ve erkekler için bekleme yeri ile bağlantılı, engellilerin de yararlanacağı şekilde düzenlenmiş tuvalet ve lavabo bulunur.
• Acil servis girişinde tekerlekli sandalye ve sedyelerin muhafazası için uygun bir alan ayrılır.
• Acil servislerde zeminlerin; kolay kırılmaz, yüzeyi mat ve kaymayı
önleyen, girintisiz ve kolay temizlenebilir malzemelerden olması gerekir.
• Acil servislerde, ambulans ve hasta nakil aracı ile nakledilen hasta girişi ile ayaktan hasta girişi ayrılır. Bu alanda, ambulans ve hasta nakli yapılan araç trafiği için kolay manevraya uygun bir ulaşım altyapısı oluşturulur.
• Acil servise yakın ve acil ulaşımını aksatmayacak şekilde, hasta nakil
araçları, engelli hasta araçları ve resmi araçlar, personel ve hasta yakınları için uygun ve yeterli genişlikte otopark alanı ayrılır. Ambulans otoparkı ayrı olarak belirlenir ve her an çıkış yapabilecek şekilde önünün açık olması sağlanır.
• Hastane yakınındaki cadde ve sokaklara hastane acil servisini gösteren işaret ve yönlendirme levhaları konur.
• Hastane girişinde acil servisin yerini gösteren, yeteri kadar büyüklükte ve geceleri de okunabilecek şekilde ışıklandırılmış, yönlendirme levhaları bulunur.
• Lüzumu hâlinde bu levhalara ek olarak uluslararası kabul gören yabancı bir dilde de yönlendirme tabelaları eklenebilir.
• Acil servis girişlerinin belirlenmesi amacıyla uygun yerlere, beyaz zemin üzerine ters "C" harfi şeklinde kırmızı hilal ve altında koyu
mavi harflerle "ACİL" ibaresinin yer aldığı yönlendirme tabelası asılır.
• Acil servis binalarında, ışıklandırmalı ve en az 20 (yirmi) metreden okunabilecek büyüklükte “ACİL SERVİS” yazılı tabela bulundurulur.
• Nöbetçi uzman tabip, tabip ve diğer personelin branş, unvan ve isimlerinin yer aldığı, tercihen ışıklandırmalı bir levha ile nöbetçi eczaneleri gösterir liste acil servislerin kolaylıkla görülebilecek bir yerine asılır. (Yataklı Sağlık Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ)
Acil Servis Çeşitleri
• Acil servisler, acil hasta kapasitesi, acil vakaların özelliği ve vakanın branşlara göre ağırlıklı oranı, fiziki şartları, bulundurduğu malzeme, tıbbi
donanım ve personelin niteliği, hizmet verdiği
bölgenin özellikleri, bulunduğu konum, bünyesinde faaliyet gösterdiği sağlık tesisinin statüsü gibi
ölçütler dikkate alınarak I. II. ve III. seviye olarak
seviyelendirilir. Hastanelerin özelliklerine göre acil
servisler de değişiklik göstermektedir.
• Seviye I (ilçe devlet hastanesi) konumundaki acil servisler
TYD, (temel yaşam desteği) travma resüsitasyon, ileri yaşam desteği, ayaktan hasta bakım, yoğun bakım gerektirmeyen hasta veya yaralı takiplerinin yapıldığı acil servislerdir.
• Seviye II (her dalda uzmanı olan hastaneler) konumundaki acil servisler Seviye I konumundaki acil servislere ek olarak uzman düzeyinde
değerlendirmelerin yapıldığı, bilgisayarlı tomografi, ultrasonografi gibi görüntüleme imkanlarının olduğu acil servislerdir.
• Seviye III (eğitim hastaneleri) konumundaki acil servisler
Seviye I ve II konumundaki acil servislere ek olarak ileri tetkik ve tedavi yapma imkânının bulunduğu 24 saat uzman düzeyinde tedavinin yapıldığı acil servislerdir.
Acil Servis Birimleri
• Triaj Odası
• Muayene Odası/Alanı
• Resüsitasyon Odası
• Müşahede Odası /Alanı
• Müdahale Odası /Alanı
Acil Servis Birimleri
• EKG (Elektrokardiyografi) Odası
• Kan Alma ve Enjeksiyon Odası
• Acil Laboratuvar
• Görüntüleme Ünitesi
• Bilgi İşlem ve Vezne
• Bekleme Alanı
• Kritik Hasta Bakım Birimi
• Primer Tedavi Birimi
• Travma Odası/Alanı
• Tedavi Alanı
• Dekontaminasyon (Arındırma odası) Alanı
• 112 İstasyon Birimi
