OKUMA OKUMA

OKUMA OKUMA

VE VE

OKUMANIN OKUMANIN

DEĞERLENDİRİLMESİ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yrd.Doç.Dr. İsa Birkan GÜLDENOĞLU

Ankara Üniversitesi, EBF, Özel Eğitim Bölümü

birkanguldenoglu@yahoo.com

İçerik İçerik

 1- Okuma Nedir, Niye Önemlidir??

 2- Okuma ile Okuduğunu Anlama İlişkisi??

 3- Okuma Güçlükleri??

 4- Okumanın Alt Boyutları??

 5- Okuma Kazanım Kuramları??

 6- Kuramlara Göre Alt Boyutların İlişkisi??

 7- Okumanın Değerlendirilmesi ????

 Okuma-yazma becerisinin okul döneminin en önemli amacı olduğu

düşünüldüğünde, tüm öğrencilerin kazanmaları beklenen ve diğer birçok akademik becerinin kazanılması için gerekli olan önkoşul bir beceri olduğu bilinmektedir (Moates, 2000).

 Tüm akademik becerilerin öğrenilmesinde anahtar konumunda olan okuma, öğrencilerin akademik yaşamlarının merkezinde yer alan bir beceridir.

 Okuma performansı ile akademik başarı arasındaki ilişkiye bakıldığında, okuma becerisinde yetersizlik gösteren öğrencilerin, farklı ders konularına ilgi duymaları, ders kitaplarında okuduklarını anlamaları ve akademik

alanlarda başarılı bir performans sergilemeleri beklenememekte;

 SONUÇ ; okuma becerisinde ortaya çıkan gecikme nedeniyle öğrencilerin tüm akademik yaşamlarının olumsuz olarak etkileneceği belirtilmektedir (Güzel, 1998).

OKUMA ??

OKUMA ??

OKUMA

Yazılı sembollerden anlam çıkarma süreci (Gough ve Tunmer, 1986; Tunmer, 2008)

Ross’a (1976) göre okuma, yalnızca yazılı sembollerin çözümlenmesi değil, aynı zamanda bu karakterlerin

anlamının da bilinmesidir.

Okuma : kelimeyi çözümleme ve anlama.

Kelimeyi çözümleme, yazılı sembolleri çözümleme ve sese dönüştürebilme yeteneği, Anlama ise çözümlenen kelimelere ve sembollere anlam yükleme olarak tanımlanmaktadır (Lewis ve Doorlag, 1983).

Gough ve Juel’e (1991) göre ise okuma,

kelime çözümleme X anlama şeklinde formüle edilmektedir

Yukarıda yapılan okuma tanımları incelendiğinde, tanımların tümünde okumanın benzer şekillerde tanımlandığı fakat hiçbirinin okuyucuların okuma sırasında gerçekleştirmesi gerekli olan alt becerileri

açıkça ifade edemediği görülmektedir.

Bu görüşten hareketle okuma sürecinin tanımlanmasının daha operasyonel başka bir ifadeyle bu süreçte

okuyucular tarafından başarılması gereken tüm alt beceriler eşliğinde yapılmasının gerektiği görülmektedir.

OKUMA OKUMA

Okuyucuların yazılı metinlerde yer alan kelimeleri uygun ortografik, sesbilgisel, morfolojik bilgi ve becerilerini kullanarak çözümledikleri, ardından çözümlenen kelimeleri varolan sözcük dağarcıkları, önceki bilgi ve deneyimleri ile bağdaştırarak anlamlandırdıkları, sonrasında ise anlamlandırdıkları kelimelerden oluşan cümleleri sözdizimsel özellikleri bağlamında analiz edip verilmek istenen mesaja ulaşabildikleri bir süreçtir.

(Güldenoğlu, Kargın, & Miller, 2013)

Okuma –Okud. Anl.

İlişkisi !!!

Anlama okumanın nihai bir sonucudur.

Oku.Anlama;

Okuyucunun metindeki anlam ifade eden her

birimi anlayarak bu birimler arasında ilişki kurması sonucunda okuduğu

metindeki bilgileri anlaması,

yorumlaması ve sonuç çıkarması sonucu gerçekleşen bir beceridir (Güzel-Özmen, 2001).

SONUÇ;

ANLAMA ile sonlanmayan bir okuma eylemi sesletimden öteye geçemez.

OKUMA KURAMLARI

Sesbilgisel/Tek Yönlü Okuma Kuramı

(Phonological Reading Theory)

Çift Yönlü Okuma Kuramı

(Dual- Route Cascaded Reading Theory)

Araştırmacılar tarafından okuma kazanım süreçlerine ilişkin iki temel okuma kuramının ağırlıklı olarak benimsendiği

görülmektedir.

Sesbilgisel/Tek Yönlü Okuma Kuramı Sesbilgisel/Tek Yönlü Okuma Kuramı

(Phonological Reading Theory) (Phonological Reading Theory) (Frost, 1998; Ramus, Pidgeon

(Frost, 1998; Ramus, Pidgeon & & Frith, 2003 Frith, 2003 ) )

Sesbilgisel bilgi ve becerilerin

en güçlü yordayıcısı

Okuyucuların kelimeleri oluşturan

yapı bloklarını çözümleyerek ve çözümledikleri yapıları birleştirerek

algıladıkları kelimeleri anlamlandırarak

gerçekleştirdikleri belirtilmektedir (Frost, 1998, 2006; Ramus ve ark., 2003).

Bu kurama göre

sesbilgisel bilgi ve becerilerindeki sınırlılık

(özellikle kelimelerin sesbilgisel bileşenlerini çözümlemedeki sınırlılık ve zayıf alfabetik çözümleme becerileri) okuyucuların başarısız olmalarına neden olmaktadır.

baba

b-a-b- baba ba-ba a

baba baba

Çift Yönlü Okuma Kuramı Çift Yönlü Okuma Kuramı

(Dual- Route Cascaded Reading Theory) (Dual- Route Cascaded Reading Theory)

(Jackson & Coltheart, 2001) (Jackson & Coltheart, 2001)

Çift yönlü okuma kuramına göre okuyucular okuma eylemi sırasında

iki yol/strateji

kullanmaktadırlar.

Sözcük dağarcığına dayalı olmayan yol (nonlexical reading route)

Sözcük dağarcığına dayalı yol (lexical

reading route)

baba baba baba

baba

baba baba

baba

baba

baba baba

Çift yönlü okuma kuramına göre okuma sırasında okuyucular

her iki yolu (lexical-nonlexical route)

Okuyucuların gerektiğinde

her iki yolu başarılı

hem akıcılık hem de anlama

artış

belirtilmektedir.

Bu kurama göre okuyucular

okuma becerisinde ustalaştıkça

okuma görevi sırasında çoğunlukla

ortografik çözümleme yolunu

(sözcük dağarcığına dayalı yol) kullanırlar (Jackson ve Coltheart, 2001).

Ortografik

okuma hızlarında artış olacağı

harcayacakları

zamanı anlamlandırma için

kullanacakları

anlamanın olumlu yönde

etkilenebileceği belirtilmektedir (Therrien, 2004; Paap ve Noel, 1991).

Sonuç

Okuma kuramlarına göre;

sesbilgisel ya da ortografik

kodlanan kelimeleri

anlamlandırıp cümle

düzeyine taşımaları

Sonuç

Alanyazında, okuma ve okuduğunu anlama güçlüğü temelinde

kelime işlemleme becerilerinde

(Vaughn, Linan-Thompson, ve Hickman- Davis, 2003; Wauters, Van Bon ve Tellings, 2006)

okuduğunu anlama becerilerinde

(Miller, 2000, 2005a, 2006b, 2010a, 2010b)

ya da her ikisinde

.

kelime kodlama ve

Anlamlandırma (sözcük dağ.)

kelime işlemleme ve

sözel dili anlama becerileri

O K U M A

kelimeleri çözümleme (ortografik-sesbilgisel)

sözcük dağarcığı, önceki bilgi ve deneyimler

sözdizimsel bilgi ve beceriler

morfolojik farkındalık beceriler

anlamlandırma stratejileri

(Güldenoğlu, Kargın, & Miller, 2013)

OKUMA OKUMA

GÜÇLÜKLERİ GÜÇLÜKLERİ

(Simple view of reading, SVR; Gough ve Tunmer, 1986)

Okumaya İlişkin Yaygın Okumaya İlişkin Yaygın

Yanlışlar Yanlışlar

Öğrencilerin uygun sesletim yapmaları onların okumayı kazandıklarını gösterir

Anlama okuma kazanımında kendiliğinden gerçekleşen bir süreçtir.

Okuma güçlüğü = disleksi

Okumaya ilişkin yapılacak tüm öğretimler ilkokul birinci sınıfta başlamalıdır.

Okumanın, öğrencinin belli bir zihinsel olgunlaşma sürecine ulaşmasının ardından kendiliğinden gelişen doğal bir süreç olduğu, hazır olduklarında kendilerine uygun çevresel

ortamların sunulmasıyla kazanılacağı,

OKUMA

KELİME İŞLEMLEME

1- sesbilgisel çözümleme 2- ortografik olarak çözümleme

3- sözcük dağarcığı

SÖZEL DİLİ ANLAMA

1- sözdizimsel bilgi ve beceriler

2- sözcük dağarcığı

3- dünyaya ilişkin bilgi ve deneyimler

4- morfolojik farkındalık becerileri

ERKEN OKURYAZARLIK

1- Sözcük dağarcığı 2- Sesbilgisel farkındalık becerileri

3- Yazı farkındalığı 4-Harf bilgisi

5- Dinlendiğini anlama

OKUDUĞUNU ANLAMA BECERİSİ

OKUDUĞUNU ANLAMA BECERİSİ

Okuma Tanım !!!

Okuma Tanım !!!



Okuyucuların yazılı metinlerde yer alan kelimeleri uygun ortografik, sesbilgisel, morfolojik bilgi ve becerilerini kullanarak çözümledikleri, ardından çözümlenen kelimeleri varolan sözcük dağarcıkları, önceki bilgi ve deneyimleri ile bağdaştırarak anlamlandırdıkları, sonrasında ise anlamlandırdıkları kelimelerden oluşan cümleleri sözdizimsel özellikleri bağlamında analiz edip verilmek istenen mesaja ulaşabildikleri bir süreçtir.



(Güldenoğlu, Kargın, & Miller, 2013)

Kelime Düzeyi

Cümle Anlama

Kelime Düzeyi

(Çözümleme + Anlama)

Cümle Düzeyi Anlama

Sözdizimsel Beceriler

(Syntactic Analysis)

Önceki Bilgi ve Deneyimler

(Prior Knowledge and Experiences)

Cümle Anlama (Sentence Comprehension)

1

1 2

2

2

its raining cats and dogs (bardaktan boşanırcasına yağmur)

Kelime Düzeyi

(Çözümleme + Anlama)

Cümle Düzeyi Anlama

Önceki Bilgi ve Deneyimler (Prior Knowledge and Experiences)

Cümle Anlama (Sentence Comprehension)

1

1 Top-Down

Strategy (tümdengel

im)

Top-Down Strategy (tümdengeli

m)

Okuyucuların okudukları cümlelerde yer alan kelimeleri çözümleyip bunları önceki bilgi ve deneyimleri ile bağdaştırdıktan sonra, cümlenin söz dizimsel özelliklerini dikkate almadan uygun anlamı çıkarmaları olarak tanımlanabilir

Yapılan çalışmalarda kelime işlemleme becerisinde yeterli fakat sözdizimsel bilgi ve becerilerde sınırlı performans sergileyen okuyucuların, genellikle okudukları cümlelerin sözdizimsel özelliklerini göz ardı ettikleri ve anlama sırasında tümdengelim stratejisini kullanmaya çalıştıkları görülmüştür (Miller, 2000, 2005a, 2006b, 2010).

Bu stratejinin daha çok okuyucuların okudukları metne ilişkin önceden sahip oldukları bilgi ve deneyim ile basit sözdizimsel yapıya sahip olan cümlelerden oluşan metinlerde işe yarayacağı, dolayısıyla da tek başına kullanımının cümle anlama becerisinde ciddi sınırlılıklara yol açabileceği düşünülmektedir.

Top-Down Strategy (tümdengeli

m)

Kelime Düzeyi

(Çözümleme + Anlama)

Cümle Düzeyi Anlama

Sözdizimsel Beceriler (Syntactic

Analysis)

Önceki Bilgi ve Deneyimler (Prior Knowledge and Experiences)

Cümle Anlama (Sentence Comprehension) 2

2

2 Bottom-Up

Strategy (tümevarım)

Bottom-Up Strategy (tümevarım)

okuyucuların öncelikle cümlelerde yer alan kelimeleri işlemledikleri, ardından işlemlenen kelimeleri cümlelerin sözdizimsel özellikleri bağlamında analiz ederek cümlede verilmek istenen mesaja ulaştıkları bir süreç olarak tanımlandığı görülmektedir.

Yapılan çalışmalarda kelime işlemleme becerisinde yeterli ve sözdizimsel bilgi ve becerilere sahip olan okuyucuların, cümle anlama sırasında tümevarım stratejisini kullandıkları görülmüştür (Miller, 2000, 2005a, 2006b, 2010).

Bu strateji ile okuyucular okudukları metne ilişkin önceden sahip oldukları bilgi ve deneyimleri ile sözdizimsel becerilerini kullanarak cümlede verilmek istenen mesajları doğru bir şekilde ulaşabilecekleri vurgulanmaktadır.

Cümle Anlama

Bottom-Up (tümevarım

)

Top-Down (tümdengeli

m)

Sizce Hangis

i ?????

CÜMLE ANLAMABottom-UpTop-Down Cümle

Anlama

Bottom-Up

Bottom-Up Strategy (tümevarım) Top-Down

Strategy (tümdengeli

m)

Önceki Bilgi ve Deneyimler (Prior Knowledge and

Experiences)

Sözdizimsel Analiz (Syntactic

Analysis) 1- Etkili İletişim

Ortamları

2- Çevresel Uyaranlar 3- Okuma Deneyimleri 4- Eğitim Düzeyi

1- Dil kazanımı

2- Çevresel Uyaranlar 3- Okuma Deneyimleri 4- Eğitim Düzeyi

Okuyucu

Sözdizimsel beceriler

Önceki bilgi ve deneyim

Anlam a

?????

Kelime İşlemleme

Okuduğunu Anlama Sırasında Kullanılan

Stratejiler

Üst Bilişsel Stratejiler

Okuma Öncesi: Harekete geçme, güdülenme; hedefler belirleme; ön bakış tarama; beyin fırtınası; öngörüde bulunma Okuma Sırasında: Hedefe yoğunlaşma; bağ kurma; yordama;

not alma; irdeleme; gözünde canlandırma

Okuma Sonrası: Özet yapma; soruları cevaplama; sentez yapma; yansıtma; resim çizme, haritalama.

En genel şekliyle üst bilişsel stratejiler, planlama, kendini izleme ve kendini değerlendirme stratejilerini kapsamaktadır

 Dinlediğiniz için Teşekkürler…..

 Yrd.Doç.Dr. Birkan GÜLDENOĞLU

 (birkanguldenoglu@yahoo.com)