2.HAFTA Y

(1)

2.HAFTA

Yöntem (metot, usül)

Yöntem, belli bir amaca, hedefe ulaşabilmek için izlenilmesi gereken yol, süreç, sistem anlamına gelir. Teknikler ise; seçilen yönteme bağlı olarak belirlenen ve kullanılan bilgi edinme araçlarıdır.

Din sosyolojisi tümevarımcı yöntemi kullanan, tümdengelimi de yeri geldiğinde uygulayan, sosyal olay ve olguları neden-sonuç bağlamı içinde ele alan, çok faktörlü çoğulcu yaklaşımı esas alan bir bilimdir.Din sosyolojisi incelemelerinde kullanılan üç aşamalı uygulama şu şekildedir.

• Gözlemleme

• Karşılaştırma

• Açıklama

(2)

GÖZLEMLEME

Sosyolojik bir araştırmada ilk aşama gözlemlemedir.

Gözlem

Gözlem dolaylı ve dolaysız olarak ikiye ayrılır. Araştırmanın daha doğru sonuçlanabilmesi için hem dışarıdan toplanacak bilgilere hem de bizzat araştırmaya konu olan kimselerden elde edilecek gözlemlere ihtiyaç vardır.

Durkheim, sosyal olayların gözleminin tam olarak yapılabilmesi için şu şartların gereğinden söz eder;

• Her şeyden önce sosyal olayların bir obje olarak yani dışımızdaki bir eşya gibi incelenmesi gerekir. Toplum olayları ruhsal durumlar gibi değil fizik olaylar gibi ele alınmalıdır.

• İkinci şart, önyargılardan sıyrılmak gerekir. Bir toplum olayını gözlemlerken o olayla ilgili düşünce, duygu ve inançlarımızı işe karıştırmak doğru sonuçlara varmamızı engeller.

• Gözlemin tam olarak yapılabilmesi için sosyal olayların tanımlanması ve sınırlandırması şarttır.

Biyolojik ve ruhsal olaylarla karıştırılmaması, sosyal olmayan olaylardan ayırt edilerek incelenmesi gerekir. Sosyal gözlem bu kurallara uyularak yapılmalıdır. UYARI

UYARI

(3)

Nicel ve Nitel Araştırma Teknikleri

Sosyal bilimlerde araştırma teknikleri nicel ve nitel olmak üzere iki grupta incelenir.

Nicel araştırma olaylar arasındaki ilişkileri tanımlamak i çin sayısal veriler kullanır.

Nitel araştırma insan davranışlarını veya deneyimlerini tanımlamak i çin sözcükleri veri olarak kullanır. Nicel araştırmanın bir araştırma problemi, Nitel araştırmanın ise bir araştırma sorusu vardır. Sayısal araştırma düzenekleri bir rakam kökenlidir ve genellikle istatistik analizlerle değerlendirilebilecek olan çok miktardaki sayıların toplanmasını gerektirmektedir.

Sayısal araştırmalar belli bir boyut içinde çeşitli grupların benzerliklerinin,

oranlarının veya farklılıklarının belirlenmelerini sağlamaktadır. Niteliksel araştırma

düzenekleri ise daha çok soyut kaynaklıdır. Nitel yaklaşımlar kişinin yazdıklarını,

söylediklerini veya gözlenen davranışlarını temel veri kaynağı olarak ele alır.

(4)

Nitel araştırma, “ilişkilerin anlamını ve türünü keşfetmek için gözlemlerin sayısal olmayan bir biçimde incelenmesi ve yorumlanmasıdır.”

Nicel Araştırma Teknikleri

Yapılandırılmış (Denetimli) Gözlem: Yapılandırılmış gözlem, standartlaştırılmış veri toplama araçları aracılığıyla yapılan, bilgi toplama yolunun denetim altında tutulduğu gözlem türüdür. Yapılandırılmış gözlemde kullanılan standartlaştırılmış veri toplama aracı, tam olarak neyin gözlemleneceğini, gözlemde nelere dikkat edilmesi gerektiğini ve gözlemin nasıl kaydedilmesi gerektiğini açık olarak belirten gözlem çizelgeleridir. Yapılandırılmış gözlemde araştırmacı incelediği grubu,

kullandığı gözlem çizelgesinin gösterdiği doğrultuda ve nesnel bir şekilde dışarıdan gözlemler.

Survey: Sosyal bilim araştırmalarında en sık kullanılan araştırma desenlerinden biri olan surveyler, çeşitli ölçüm süreçlerini içinde barındıran çalışmalardır. Bir

araştırmanın survey niteliğini kazanması için araştırma evrenini temsil edecek bir örnekleme sahip olması, standart bir veri toplama aracına (soru kâğıdı, gözlem çizelgesi ya da görüşme yönergesine) sahip olması ve verilerin sistemli bir şekilde toplanması gerekir. Aynı değişkenler hakkında çok sayıda kaynaktan bilgi

toplanmasını içeren surveylerde gözlem ve görüşme gibi çeşitli veri toplama

teknikleri kullanılmakla birlikte, en sık başvurulan veri toplama tekniği ankettir.

(5)

Anket:

Anket, önceden hazırlanmış olan soruların cevaplayıcılara posta ile gönderilmesi, telefonla, internet üzerinden ya da yüz yüze sorulmasını kapsayan bir veri toplama tekniğidir. Anketlerde sorulan soru tiplerini olgusal sorular, davranışlara, inançlara, tutumlara ve niyetlere ilişkin sorular olarak gruplamak mümkündür.

Ankette sorular hazırlanırken ankete katılan kişilerden daha geçerli yanıtlar alabilmek için aşağıdaki özellikler dikkate alınmalıdır:

• Sorularda kullanılan dilin basit ve anlaşılır olması gerekir. Teknik terimler, ağır ve yabancı kelimeler yerine düz ve yalın yazım tercih edilmelidir. Soruların mümkün olduğunca, kısa, açık ve net olması gerekir.

(6)

• İki ihtimal veya tutumu ölçen soruların bir cümlede ifade edilmesi yanlıştır.

• Sorular objektif bir şekilde sorulmalıdır, cevaplayıcılar yönlendirilmemelidir.

• Cevaplayıcılar sosyal statü ve durumlarını farklı gösterme eğilimi içinde olabilirler, bunun için anket uygulayıcısının etkilemekten ve yönlendirmekten uzak durmacı daha uygun olacaktır.

• Cevaplayıcı bildiği halde bazı sorulara cevap vermek istemeyebilir. Bu yüzden cevaplayıcılara fikrim yok şıkkı tanınmalı ve baskı yapılmamalıdır.

• Araştırmacı sözel olmayan ifadelerin de farkında olarak gerektiği zamanlarda soruyu açmalı veya tekrar etmelidir.

• Araştırmacının önceden kestiremediği sorunları belirlemek için pek çok anketten

önce pilot çalışmalar yapılmalıdır. Pilot çalışma, bir anketin yalnızca birkaç kişi

tarafından tamamlandığı bir denemedir. Böylece asıl anket yapılmadan önce

güçlükler giderilir.

(7)

Yapılandırılmış Görüşme (Mülakat Cetveli): Yapılandırılmış görüşme, araştırmacının standart bir görüşme formunu izleyerek görüşmecilere önceden belirlenmiş soruları yüz yüze sorduğu görüşme türüdür. Başka bir deyişle yapılandırılmış görüşme, soru

kâğıdının yüz yüze uygulanmasıdır ve survey çalışmalarında yaygın olarak kullanılır.

Özellikle açık uçlu soruların fazla olduğu soru kâğıtlarında cevaplama oranının artmasını sağlayan bir tekniktir.

Deney: Deney, önceden belirlenen hipotezlerin sınanması amacıyla, değişkenler arasındaki ilişkilerin kontrollü bir ortamda incelenmesidir. Neden-sonuç ilişkisini göstermek için deney, denek belirli bir bağımsız değişkene tabi tutulduğunda belirli bir olgunun ortaya çıktığını ve denek bu bağımsız değişkene tabi tutulmadığı takdirde bu olgunun ortaya çıkmadığını göstermelidir.

Yarı-Deney: Deneylerin laboratuar ortamında yapılmadığı, dış faktörlerin tamamen

kontrol edilmediği, ama hipotez sınamayı amaçlayan, geçerliği değerlendirilen ve

genelleme amacı taşıyan çalışmalardan deney ya da yarı deneysel çalışmalar olarak

adlandırılmaktadır. Yarı- deneylerde, deneyde olduğu gibi kontrollü bir ortamda

kontrol grubu oluşturulmaz. Bunun yerine laboratuar ortamı dışında deney grubuna

benzer özellikler gösteren bir grup bulunur ve karşılaştırma bu grupla deney grubu

arasında yapılır.

(8)

Nitel Araştırma Yöntem ve Teknikleri

Derinlemesine Görüşme: Derinlemesine görüşmelerdeaz sayıda insanla görüşülerek çok detaylı bilgilerelde edilmeye çalışılır. Araştırmacının amacı, görüşülen kişi ne söylemek istiyorsa bunu söyleyebileceği rahat birortam sağlamaktır,

Odak Grup Görüşmesi: Belirli kriterlere göre seçilerek,önceden belirlenmiş bir konuyu tartışmak üzerebir araya gelmiş olan 6-12 kişilik bir grup insanla, nitelaraştırma yöntemleriyle yapılan görüşmeye odak grupgörüşmesi denir.

3-Yaşam Öyküsü: Deneylerin tersine, yaşam öyküleri tümüyle sosyolojiyle ve diğer sosyal bilimlerle ilgilidir; doğa bilimlerinde yeri yoktur. Yaşam öyküleri belirli bireyler hakkında genellikle bireylerin anımsadıkları biçimiyle toplanan biyografik malzemelerden oluşur.