ANADOLU’DA BEYLİKLER DEVRİ ANADOLU’DA BEYLİKLER DEVRİ MİMARİSİNDE GÖRÜLEN YENİLİKLER MİMARİSİNDE GÖRÜLEN YENİLİKLER
Anadolu’da XIII. yüzyılın sonunda Selçuklu devleti Anadolu’da XIII. yüzyılın sonunda Selçuklu devleti
kuvvetten düşüp yıkılınca, irili ufaklı yirmiyi aşan kuvvetten düşüp yıkılınca, irili ufaklı yirmiyi aşan
beylikler kurulmuştur. Bu beyliklerden beylikler kurulmuştur. Bu beyliklerden
Dulkadiroğulları ve Ramazanoğulları gibi beylikler Dulkadiroğulları ve Ramazanoğulları gibi beylikler
ise XVI. ve XVII. yüzyılların başına kadar ise XVI. ve XVII. yüzyılların başına kadar
varlıklarını sürdürmüşlerdir. En güzel örneklerini varlıklarını sürdürmüşlerdir. En güzel örneklerini XVI. yüzyılda İstanbul’da veren Osmanlı mimarisi, XVI. yüzyılda İstanbul’da veren Osmanlı mimarisi,
bu beylikler dönemindeki, araştırmaların ve bu beylikler dönemindeki, araştırmaların ve
mimari denemelerin bir sonucudur. Dolayısıyla bu mimari denemelerin bir sonucudur. Dolayısıyla bu
dönemin mimarisinde görülen özellikler şunlardır:
dönemin mimarisinde görülen özellikler şunlardır:
Dolayısıyla bu dönemin mimarisinde görülen özellikler Dolayısıyla bu dönemin mimarisinde görülen özellikler şunlardır:
şunlardır:
1-) Toplu mekan anlayışının gelişmeye başlaması 1-) Toplu mekan anlayışının gelişmeye başlaması
2-) Açık ve kapalı kısımların denkleşmesi 2-) Açık ve kapalı kısımların denkleşmesi
3-) İç ve dışın ahenkleşmesi 3-) İç ve dışın ahenkleşmesi
4-) Avlunun revaklı olarak cami gövdesine katılması 4-) Avlunun revaklı olarak cami gövdesine katılması
5-) Son cemaat yerinin cami mimarisinde 5-) Son cemaat yerinin cami mimarisinde belirginleşmesi
belirginleşmesi
6-) Portallerin sadeleşmesi 6-) Portallerin sadeleşmesi
7-) Mermer kaplamaların kullanılması 7-) Mermer kaplamaların kullanılması
8-) Cephelere altlı üstlü pencerelerin açılması. 8-) Cephelere altlı üstlü pencerelerin açılması.
Bu yeniliklerin, daha çok Anadolu’nun batı Bu yeniliklerin, daha çok Anadolu’nun batı bölgelerinde hüküm sürmüş olan
bölgelerinde hüküm sürmüş olan
Saruhanoğulları(1300-1400), Aydınoğulları(1300- Saruhanoğulları(1300-1400), Aydınoğulları(1300-
1403), Germiyanoğulları(1300-1428) ve 1403), Germiyanoğulları(1300-1428) ve
Osmanoğullarının inşa ettikleri cami ve medrese gibi Osmanoğullarının inşa ettikleri cami ve medrese gibi
yapılarda gerçekleştiği görülmektedir.
yapılarda gerçekleştiği görülmektedir.
BURSA ORHAN BEY CAMİİ BURSA ORHAN BEY CAMİİ
Orhan Bey Camii 1339 yılında Orhan Bey Camii 1339 yılında Orhan Gazi tarafından
Orhan Gazi tarafından yapılmıştır
yapılmıştır . Cami, han, . Cami, han, hamam, imaret, zaviye ve hamam, imaret, zaviye ve
mektep gibi yapılardan oluşan mektep gibi yapılardan oluşan büyük bir külliyenin önemli bir büyük bir külliyenin önemli bir
yapısıdır.
yapısıdır. Orhan Bey Camii, Orhan Bey Camii, arka arkaya iki kubbe ve arka arkaya iki kubbe ve
yanlarda daha küçük birer yanlarda daha küçük birer
kubbe ile örtülü mekanlar ve kubbe ile örtülü mekanlar ve
bunlara kuzey yönünde bunlara kuzey yönünde
eklenen son cemaat yerinden eklenen son cemaat yerinden
oluşmaktadır.
oluşmaktadır. Kubbelere Kubbelere geçişler Türk üçgenleri, geçişler Türk üçgenleri,
prizmatik tromplar ve ters prizmatik tromplar ve ters
yelpaze biçimindeki yelpaze biçimindeki
pandantiflerle sağlanmıştır.
pandantiflerle sağlanmıştır.
Tuğla minare caminin Tuğla minare caminin
kuzeydoğu köşesindedir.
kuzeydoğu köşesindedir.
Cami Bursa ve Cami Bursa ve
çevresinde görülen çevresinde görülen
“Ters Te” planlı
“Ters Te” planlı camilerin ilk ve camilerin ilk ve
önemlilerindendir. Bu tip önemlilerindendir. Bu tip
planlı camilere planlı camilere
1-) Ters Te planlı camiler 1-) Ters Te planlı camiler
2-) Zaviyeli camiler 2-) Zaviyeli camiler
3-) Tabhaneli camiler 3-) Tabhaneli camiler
4-) Bursa Tipi camiler 4-) Bursa Tipi camiler
5-) Medrese-Cami tipi 5-) Medrese-Cami tipi camiler denilmektedir.
camiler denilmektedir.
Olmak üzere çok çeşitli Olmak üzere çok çeşitli isimlendirilmiştir. Bu
isimlendirilmiştir. Bu camilere bu isimlerin camilere bu isimlerin
verilmesi bu tür yapıları verilmesi bu tür yapıları
oluşturan mekanların oluşturan mekanların
tamamının da cami olarak tamamının da cami olarak
kullanılmadıklarından kullanılmadıklarından
kaynaklanmaktadır.
kaynaklanmaktadır.
Dolayısıyla bu tür Dolayısıyla bu tür yapılarda sadece yapılarda sadece
güneydeki mihraplı ön güneydeki mihraplı ön
mekanın cami veya mescit mekanın cami veya mescit
olarak kullanıldıkları olarak kullanıldıkları
yapıların kendi içinde de yapıların kendi içinde de
vurgulanmıştır. Bu vurgulanmıştır. Bu
bölümler, diğer arka ve bölümler, diğer arka ve
yan bölümlerden yan bölümlerden
gerçekten de ayrı gerçekten de ayrı
tutulmuştur.
tutulmuştur.
Mihraplı bu mekanlar, yan Mihraplı bu mekanlar, yan
kanatlardaki odaların açıldığı kanatlardaki odaların açıldığı bölümden, birkaç basamakla bölümden, birkaç basamakla çıkılmaktadır. Bu nedenle bu çıkılmaktadır. Bu nedenle bu tür yapıların orta bölümlerinin tür yapıların orta bölümlerinin
bir avlu mahiyetinde olduğu bir avlu mahiyetinde olduğu
anlaşılmaktadır. Zaten anlaşılmaktadır. Zaten
çoğunda bu orta bölümlerde çoğunda bu orta bölümlerde
küçük birer şadırvan da küçük birer şadırvan da bulunmaktadır. Bu orta bulunmaktadır. Bu orta
bölümden geçilen yan bölümden geçilen yan
kanatlardaki odaların ise kanatlardaki odaların ise büyük bir ihtimalle zaviye büyük bir ihtimalle zaviye
veya tabhane olarak veya tabhane olarak
kullanıldıkları kullanıldıkları
anlaşılmaktadır.
anlaşılmaktadır.
Çünkü bu odaların Çünkü bu odaların
bazısında bulunan ocaklar bazısında bulunan ocaklar ve dolap nişleri bu görüşü ve dolap nişleri bu görüşü destekleyen çok önemli destekleyen çok önemli delillerdir.
delillerdir. Fakat bütün Fakat bütün bunlara rağmen bu bunlara rağmen bu
odaların, icrayı kaza yani odaların, icrayı kaza yani mahkeme salonu-adalet mahkeme salonu-adalet işlerinin yürütüldüğü işlerinin yürütüldüğü mekanlar, medrese mekanlar, medrese
odaları olarak veya zaviye odaları olarak veya zaviye amaçlı kullanıldıkları ileri amaçlı kullanıldıkları ileri sürülmüştür. Bu
sürülmüştür. Bu
görüşlerden muhtemelen görüşlerden muhtemelen en doğrusu, zaviye veya en doğrusu, zaviye veya tabhane olarak
tabhane olarak
kullanıldıklarıdır. Çünkü, kullanıldıklarıdır. Çünkü, bir şehirde bir veya iki bir şehirde bir veya iki
mahkeme salonu bulunur, mahkeme salonu bulunur, ayrıca daha o dönemlerde ayrıca daha o dönemlerde bile eğitim-öğretim için bile eğitim-öğretim için medreseler yapılmaya medreseler yapılmaya başlanmıştı. Örneğin bu başlanmıştı. Örneğin bu tür camilerden olan Bursa tür camilerden olan Bursa Yeşil Cami ile birlikte
Yeşil Cami ile birlikte Yeşil Medrese de
Yeşil Medrese de yapılmıştır.
yapılmıştır.
