Keçilerde 5 Mhz'lik Real-Time Ultrasonografi ile Transabdominal Gebelik Teşhisi

(1)

Y.Y.Ü. Vei. Fak. Derg. /999 /0(/-2): 5-7

Keçilerde 5 Mhz'lik Real-Time Ultrasonografi ile Transabdominal Gebelik Teşhisi Üzerine Bir Çabşma

İbrahim TAŞAL Muhamniet ALAN

Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı - VAN

OZET

Bu çalışmada. keçi/erde ıeke katımını izleyen 35-60. günler arasında 5 MHz' lik real-time ultrasonograft ile transabdominal yoldan gebelik teşhisinin başarısı araştırıldı. Materyalolarak. 2-5 yaşlı. 70 baş Akkeçi ve Siirt keçisi kullamldı.

Keçi/er gebelik teşhisi amacıyla: sağ taraftan, meme sınırındak; tüysüz bölgelerden muayene edildi. Muayene esnasında. uterus içerisinde yavru su/arı ve zar/arı, !öıüs, p/asentomlar, yavrunun hareleeıleri ve kalp alımı gibi bulgu/ardan en az üç tanesinin belirlenmesiyle gebelik teşhisi konu/du. Elde edilen bulgular doğum kayıtları ile karşılaştmldı. Buna göre testin doğruluk, duyarlılık, özgü/lük, gebe olanları ve gebe olmayanları belirleme oranları sırasıyla, % 95.71, % 96.66, % 90.00, % 98.30 ve

% 81.8/ olarak bu/undu.

Sonuç olarak. keçi/erde 5 MHz'Jik rea/-time uıırasonograft ile ıeke kalımı sonrası. 35-60. günlerde transabdominal yoldan

gebeliğin % 95' in üzerinde doğruluk ve duyarlılıkla ıeşhis edilebileceği belirlendi.

AruzhJar Kelimeler: Keçi, Ultrasonografi, Gebelik ıeşhisi.

A Study On Pregnaney Diagnosis In Goats By Means Of 5 MHz Real-lime Trtinstıbdominal U/Jrasonography SUMMA1I:Y

The raıe of suecess on pregnancy 4iagnosis 'in goaıs between day 35 and day 60 after the bueks are Iree to inseminaJe with 5 MHz real-ıime ultrasound used ıransabdominally was investigaıed. Seventy goaıs were tesıed.

Prob was applied lo ıhe n'gh' vemral abdomen adjaeent io the udder. Foeta1fluid, a1/onto-amnion suck. loeıus, loetal heart beats, pIaeenıomes and the mavement of the foetus seen on the screen were recorded as' pregnancy findings. The ultrasonk

resulıs were compared wiıh kidding records.

Accuracy, sensitivity, spesifity, positive and negative predktive va/ues of ıhe uıırasonogaphy were 95.71 %, 96.66 %O, 90.00 %, 98.30 % and 81.81 %, recpeetively ..

As a result, 5 MHz reai-time u/ırasound cdn be wed for pregnancy diagnosis with high accuraey and sensiıivity rates in goats between day "35 and day 60 after the bucks are/ree to inseminaıe in breeding season.

Key Words : Goaı, Ultrasonography, Pregnancy diagnosis.

GıRİş

Keçiler. mevsimsel östrüs gösterdiklerinden yılın ancak belirli dönemlerinde ^çiftleşipgebe kalabilirler. Bu nedenle 8Şım sezonunda gebe kalmayan hayvanlar bir sonraki yılı beklemektedir. Koyun ve keçilerde gebelik teşhisi, gebe olan hayvanlann kesiminin önlenmesi, hayvanlar için uygun rasyonlar uygulanarak zayıfyavru doğumlanmn engeııenmesi ve güç do~m insidansının azaltılması yönünden önemlidir.

Aynca, kontrollü üreme programlannda ^yapı^lacakfazla honnon harcamalannın önüne geçilebilmesi, hayvanlann sadece et ve yapa~ı yönünden beslenmesi ya da sürüden çıkanlması, sezon içinde veya sezon dışında tekrar çiftleştinne gibi ekonomik yararlanndan dolayı gebeli~in erken teşhisi büyük önem taşımaktadır ( 1,3,6,7,9, 10, IS, 17,19 ).

Küçük ruminantlarda gebelik teşhisi amacıyla kullanılan yinniden fazla yöntem bulunmaktadır ( 1,3. 12, IS, 17). Bu yöntemler içerisinde tanı amacıyla kullanılan ultrason

tekni~inin güvenilir olduğu, (ötüs, anne ve operatör üzerinde

,herhangi bir zararlı etkisinin bulunmadı~ı, pratik, ucuz ve

saha şartlannda kolay uygulanabildiği ve birden fazla yavru taşıyan hayvanlan belirl.tyebilme &ibi bir çok avantajlara sahip oldugu kaydedilmektedir (4, 6, 9-i i, 17,21 ).

Ultrasonik yöntemler kUçük hayvanlarda önceleri daha çok transabdominal yolla uygulanırken, son zamanlarda

uygun problannın gelişmesiyle transrektal uygulamalardan da başanh sonuçlar alınmaktadır ( 8, 9 ).

Ott ve ark. (14 ) gebeli~i saptamak amacıyla 38 keçi üzerinde rektal abdominal palpasyon ve intrarektal doppler tekni~ini karşılaştımıışlar ve gebe olanlan belirleme oranını sırasıyla % 94' -97 ve % 94 -ı 00; gebe olmayanlan belirleme

oranını ise % 25 - 75 ve % 75 olarak bulduklannı bildirmişlerdir. Wani ( 21 ) transabdominal yolla keçilerde gebeli~i ıeke katımı sonrası 30·59. günlerde % 76.47, 60.

günden sonra ise %100 do~ saptadı~ını ifade etmektedir.

B model real-time ultrosonografınin gebelik dışında

pyometra, hydrometra, fi:Hal rezorpsiyon ve fötal mumifikasyon gibi gebelikle kanşacabilecek bozukluklann kolay bir şekilde ayırt edilmesinde de güvenilir oldu~

bildirilmekledir ( 8, 20 )

Dom ve ark. ( 5) keçilerde süperovulasyon sırasında gelişen follikülleri 7.5 MHz rektal ultrasonografı ile izlediklerinde elde edilen bulgulann laparoskopik bulgularla benzerlik gösterdiğini ve rektal ultrasonografınin embriyo nakli çalışmalannda kullamlabilece~ini belirtmişlerdir.

Restall ve ark. ( ı 6 ) 69 Thai keçisinde teke katımını takiben 55-65. günlerde 3.5 ve 5 MHz real time ulırasonografi ile % i 00 doğrulukla gebelik ^tanısı konabilece~ini ancak ikizlikleri saptamanın zor olduğunu kaydetmektedirler. Mulley ve ark. ( 13) geyiklerde 3.5 MHz ultrason ile çiftleşmenin 50. gününden sonra gebeliklerin

(2)

Y.Y.Ü. Ver. Fak. Derg. /999/0(1-2): 5-7

güvenle tanmabileeeğini bildirmektedirler. BonDurant ( 2 )

gebeliğin 65. gününden önce 18 keçiyi 2 kez muayene ederek gebe olanları % 94 oranında doğru belirlediğini, ancak tek muayene yaptığı 28 keçide ise doğruluğun % 85.7 olduğunu

belirtmektedir.

Sunulan bu çalışma, keçilerde teke katımını izleyen 35- 60. günlerde 5 MHz'lik B-model real-time ıransabdominal u!trasonografı ile gebeliğin ne oranda tespit edilebileceğini belirlemek amacıyla yapılmıştır.

MATERYAL VE METOT

Çalışma, 2-5 yaşlı, 70 baş Akkeçi ve Siil1 keçisi üzerinde

gerçekleştirildi. Ultrasonografı gebeliği teşhis etmek

amacıyla teke katımıııı izleyen 35-60. günlerde uygulandı.

Muayene öncesi keçilerin yem ve suyunda herhangi bir

kısıtlama yapılmadı. Keçiler gebelik teşhisi amacıyla, 5 MHz frekansta sektör prob ihtiva eden. B-modeL. real-time uhrasonografı' ile sağ taranan, memenin önündeki ve

yanındaki tüysüz bölgelerden muayene edildi.

Ultrasonografık muayeneler deneyimli iki operatör tarafından

keçiler ayakta iken gerçekleştirildi. Keçilerin muayene için

tutulmasında iki yardımcı kullanıldı. Muayene esnasında,

ekranda yavru suları ve zarları, fötüs. plasentomlar, yavnıııun

hareketleri, kalp atımı gibi bulgulardan en az üç tanesi izlenenler '"gebe" bu bulgular elde edilemeyenler ise "gebe

değil" diye kaydedildi.

Ultrasonografık bulgular daha sonra keçilerin doğum kayıtları ile karşılaştırılarak u1trasonografınin doğruluk, duyarlılık, özgüllük, gebe olan ve gebe olmayan hayvanları

belirleme oranları saptandı.

BULGULAR

Ultrasonografık muayene sırasında gebe hayvanlarda

gebeliğin dönemiyle de ilişkili olarak. uterus içerisinde yavru

suları. allonto-amniotik zarlar. fötüs, plasentomlar, yavru nu Ll

hareketleri ve kalp atımı gibi bulgular elde edilmiştir.

Bulgulardan bazıları şekillA ve B'de sunulmuştur.

Keçilerde gebelik teşhisi amacıyla yapılan bu uygulamalarda hayvanlar ultrasonografı için hazır hale getirildikten sonra muayeneler gebelerde ortalama 10-15 saniyelik bir sürede yapılabilmişıir. Ancak gebe olmayan hayvanlarda haıalı teşhisieri azaltmak amacıyla muayeneler daha fazla zaman almıştır.

Ulırasonografik bulguların doğum kayıtları ilc

karşılaştırılması sonucunda elde edilen doğruluk, duyarlılık.

özgüllük, gebe olanları ve gebe olmayanları belirleme

oranları tablo i' de sunulmuştur.

Tablo 1: Keçilerde gebeliğin 35-60. güıileri arasında transabdominal yolla elde edilen B-mode real-ıime ultraso-

nografı bulguları.

Doğru pozitif(+) teşhis (a)

Yanlış pozitif(+) teşhis (b)

Doğru negatif(-) teşhis (c)

Yanlış negatif(·) teşhis (d) TOPLAM

Microimager 2000 Ausonics.

6

(e)

58 i 9 2 70

Doğruluk oranı (a+e/e) x 100 Duyarlılık oranı(ala+d) x 100 Özgüllük (c/b+c) x LOO

Gebe olanları teşhis oranı (a/a+b) x 100 Gebe olmayanlarıteşhis oranı (c/c+d) x 100

95.71 96.66 90.()() 98.30 81.81

Şekil i: Keçilerde gebelikle ilgili bazı uhrasonografı bulgu-

ları; (F: Fötüs, FF: Föıal Sıvılar, P: Plasenıomlar)

TARTIŞMA VE SONUÇ

Günümüzde koyun ve keçilerde gebeliği teşhis etmek

amacıyla bir çok yöntem kullanılmakta ise de erken gebeliklerin tanısında pratikte sadece bir kaç metod

bulunmaktadır. Saha şartlarında ultrasonun diğer meıodlam

göre daha güvenilir, kolay ve başarılı olduğu ifade edilmektedir (3,9, LO, 15. 17 ). Bu çalışmada da 5 MHz'lik B model real-time uhrasonografı ile leke katımını izleyen 35·

60. günlerde ultrason başarılı bir şekilde uygulanmışıır.

Gebclik teşhisinde doğruluk, duyarlılık, gebe olanları

belirleme ve gebe olmayanları belirleme oranları sırasıyla, % 95.7 i, % 96.66, % 98.30 ve % 81.81 olarak bulunmuştur.

Keçilerde gebelik tanısı amacıyla B-model real-time

ultrasonografı ile transabdominal yoldan yapılacak muayene- lerde en ideal probun 5 MHz ve muayene yapılacak döne- min ise 35. günden sonrası olduğu kaydedilmektedir (3, 21).

Sunulan bu çalışmada da ultrason uygulamaları gebeliğin 35- 60. günleri arasında yapılmış ve başarılı sonuçlar alınmıştır.

(3)

B..:k.dl ( J i lllçllk nı""""",I""",,

n·so.

aIInı.rde ıeı.o

'" ~ "Imlyanlarda

dotru

le"';" "...,,,,,,, % 97 v< % iLc elde <:dildi!i"i. Woni (ıı i toçik<de 30-~. , u . . -no ..

IbcIom;...J yoIlO pli~ ... leı/U. onıı,aı % 1M7. 6(1.

JIIndeıı..,.ro ı..

...

100· LeR yıkın buldujw>u, 11..,...11 v<

ark. ( 16 i Thal Uçiltrin<lc ~~-6.'1. ılIRlerdeki ultruo<ı "Yı"lo·

mumdo 3.S ve ~ MHı·lil probia % 100 baıan ""Iodıklonru bOldirmekıalirlcr. BOnDUtanı ve ark ( ı i ix ıd><litirı 6$.

~

mc..

keçilerdo 2 ke. "' .. y .... ilc gdıe "lanlann % 11-l. lek .... ye ... ilc ilC % 1'.1 dOQtU

"'"ILÇ

^<Ide<Iliklerini irode _tedirler. Bıı çılıımodo

dolnoIo,ik.

dIoyl11,hk ve

~ olonlon

dOJnO

belirl ... oranlan % ". in ü .. rinde fl"al>I<>-lı buıu~. EIdo ediı ... bu oranlar Suctml ( 3) iI< RooUJI '" ark. ( 16)"

n,.

bulplanyu boruortik jJÖS!ffir.

k .... Woni (11 i '" EI<>nDVtanı ve ark ( 2 )" n,n

_",,\&r,""'"

dOIı.O ylikock bu"""""""'. Çahımldaki ",be ol .... y..,l""

dOJnO

ıcsp;ı anno (% 81.81) ioc B..:kr<1I ( 1 )" ho buI",lanyla 1*1'1<11; k pıerm.ktedi •.

B·.-.ı .. oi·'i .... o l _ iI< yıp'la" "y",I...ı.rdo yanı" neSatif ıqhWerin _inin _ çol; ~ hltllan

VO)"I . . . . yttıt tari/ıi,,;n ..tr. olmu>ndan bynollO<llbilec<:ti trildiril",d".ıodi. (i, l.~. 6. LO. ii, 17 I. S"".lın bu çıl,*",ı·

da ~ ı l6<t yo<ıhı oepıif "'ılı;' blo "')'\">nlonSaki

", .. litin "' ...

y ... ",*",r.Ja erk ... oIma,otıdon ka)1>llolln.

ml"ır, Çlinki. dotıım l:.ay,'lanylo k""ı.,nldopıda bu ih hoyvanda "'''ye<ı<rı1n 30. ,"nden 6n<ai"" _\ad'ı< ı....,ıı edilmiıtiı.

... ,rmocılar ( 1.4. 9. ll. LS. ıı. 19 ) yı"h, p<Wtifıq.

ıu.ıer;

•

.-.u..-; OLara/< Ork<Jı <rnI:ıriy""ik GlUmIeri. &öıkı>o.

meyeo obonuolan ve .Yl"lıy",ınln _ y i .... i. 01"''''0' t6<- lermel<lcd"",". Da>cyimli iki oı><"tO< .... r'r.Jan ~ekl<ı- 'iriletı W Ç>hım>d> i .. i ... yanhı po:!i'if ,e",i""

\161.

... yei' _ i i ' " ı.otı, oIobilc<:cli ııbmin ediinıektcdd-.

Keçi'" ilıeriı>tio gdıehk Lt!hiOL ımoc'yu

yap,u •• y.,.".

ono\ordo ho)",'"

boofo...

m""Y.... nireoinirı 1·2 dU.ilto oru,r.Ja

deiiibj;

oydedil ... ledi. (3.6, 9. LL), 11 ı Il. Çl-

loımodo nıuoyenclef için ~ _ Liim bo;z,rlıklor

yap,l,p ho)'VOn 0ı><"'1lr \l)'ıııJomıoıo

...

^blokgeıirildik ....

ootıra _Pl.oruruı "" ıd>< olonlot 1().!S ,".iyodt belirlerıe

biJm;ıli.,

sonoç

olo<olc. keçilerde Fiilin Jı.4I. pnıeri ... r.Ja

j MII.·I;} ... prob who...., LI- mocIel reV4i .... ~itro.

_ o f i iı.1rOn$OIxIotninll yoldan %9!·in _riMe

dotno·

hoklo J<!>eIiklorin '""", edilebil"""Ai om"no ... Imı"

....

KAYNAKLAR

I. AIoıı, M.

tlM):

Koywı ... "I~f,

ve

plozrno

~ do: .. rlerirıin 6\ç!llrneli)'l< ",!>elik ve ~ .. yolonnon

~,Dot_ le";. S.

o. SOtIIL:

BiL. _ .. """YI

ı. _...ı. it. li. (i- i' PtqNo,",y <Ii_i> m ... p ...ı

_ :

FieIc1l<m widı . . . I_nd..mı. CoIifomio Vet_ i.

~"

_lo_{_ L I ,}_B.C. (1"'1: Applicoıiooı o( . 1 _ " " " 1 in reprodııcboa in""'p ....ıp".~. 29. ı.ıı.ı.ı.

f. oıo.ç. D. A ... AIoçuo LE. U",,);: Eoôl lIoy .... """"

~ ilc

s<t><Iik

ıqiıjoi. TUrtı Vet. lIek. DorJ. ~. S. i ].l3.

$. ^!)ono,CG.

w ....

LA..,

B_. ,,,..

^{LE. ....}^Kramor

D.C. (Imı, ı;,ı1.,.LIf _100 in _ by ~y.

ThcoiOlle""lon.31. i. LLS.

y.y.o. v ....

^F^....0.'1/999 Ior/.1): }.7

.. h ... ı.... D. G. ıOId Wi~ ... J. f. (i " '): Dit&no<i. of ,,",IDlA<)' an.cl oumbto- ol f _ in lI>OeP by ...ı.tirno:

. _ irnafinJ- I. Etre<! ot ... !>eT of foeıwes. ... ol

__ ..,.ro ....

^...ı

^_

^ol<wc "" """""""i' ol ^~ Lh'CIl prod. Sci .. ll. 4)lASO.

7. H _. G.K. (I!IM): Rul· ^wrıe • _ _ _ ... ond ..,1OIio<>oI ... io doiry ",,",.~.

30.6.105)·1007.

.. H_Id, G.K. (1_): u.. ol """""""'plıy in

~ ... ...,... ol " -...ı

_

he<do, Vet. Clio.

-.ıı

. ...

1'<>001 A.nD'-ph<\. 6. 3. 591-61).

,. KMa,

w.

(1...:1);: U~u. ~tooI ..

_i<

^{_ i}

,,,,,,<Xl..,,,,,,"" ""' ...

Reprnd. Sd .• ıı. 1·10.

ıO. , - , , "o G. A .. sıı..-, J. No. ... ıı.-,

r. so.

,",_ı.. L.. Hee.ı. D.

r. _

^{I d _}^G.J. (I"');:

ı~ dioıı_ OCaK)' by rqıetiü .. _ poqnorı<)' '<>1i<ı&i~s/>eq>. ~. ıl.5.~I.un,

ll. Ln<W. M. C ıOId T a _ M. A. M. (ım): nı.

diqnoois of prepwo<y and ~_y. -=1 "'"

do:Iemn-

otf o a o l _ 0 1 _ by ... ol ruı ...

"""." .. ,,,"', ... in : M. A. M. Tı.."". ORd A.. ii. Wi _ (<<l.~ p".96.

no.,.-ic

U _ il> Aniono! R<pt""","i"n J{ho_ "'codemi< Mli . . . . TIıe _ _

il. M _ M. A.. Md oıt. it. S. """h MetIıOdO of _ I n < ) ' d~ in "'""" 011(\ _ _ Como" V .... lll. 2~

2ll.

IL. Id.ııq-. ıt.c.. ıı.ıı.ıo. A.W . . . _ ıı..ı. aıod CIıOPPIO, U . (19t7): l'ıqDOA<)' ~ ol "1_ ol«< by

.I.--plıy ... V ... 1..6<.1, 2!i7·2.S&.

i""

^{0It, Ro}^S.^{B ...}

^w. ^r.

^ı-.^T.

^r . " ' -

M. A.

od _ _ • J. l.. (1"1): A 0>mP0tiI<ı0 01 ... _ ...

and ....,.1

_no!

^polpolioo^for^~^{_ti ..}ⁱⁿ^_ ^.

MYMA. 111. 1. l)()'llL.

ıS.

'-"*'- ....

^~^8., ^K..-ı.^W^,

MkU ... ^G~_ . V~ T...;.ı:..oc.

r. _

^ıı.-.T.

(ım);: EJoIy ,,",IDlA<)' .ıı.a-;. in sheep 011 . . wu...:ıuoo:ı

""""'"'. J2 ılı ı

...

Conı. (Lo Aoimal Roııroot. The 11-.

n..

Ntrb<rIandı.. VOL. 4. pp

I'" -.ıl, I.J. Mlltoı<, J.T.B. KJooıa·v..ııı. il. ILMI ıc.eııo

... s.

^(iM):

preponc,-

^diIi-ı.bo n..;

""'i ..

0001I. ~.3f.ı

..

11).)J7.

Il. _ " , -C (197:2);: l'Iqnan<y

dili""';. ;"

11>< .we.

A ,..;...

v ...

Re.:,. \10, 26>1-27'.

ıı. R_ \ A. J. F. (1 _

n..

lJlPlieoıiorı ot re&i-ti ....

• _ _ OJ in """"""",,i ... _ _ co/Ile proobotion - . . - ; _ i. M. A. M.

-r..--

^0Dd ^A.^H.

W;1le ... (ed.). 0iaP;>0ıH: U _ iro Anin>Ol ~.

K"""", ~ l'III>Ii.h<n. TIıe NetIıett-ı., pp 7).ı?

I'. Tıpl.

1.. ... _ ..

M.II, ^piro$.D.A, ErP>. A ve ltnIaA, IL

u m }:

Koy\rdlordı Gcklik Tqhiol MıJCıYIO

'"

ve B Model

ll<aJ·r ....

!JIrrooon T<kntkleriaia "-,,,ıoııını-...., Vet Bil. DOrJ. ll. I· 41.01'.

20. TqaI. " ... _ M.B. .. oı.ç. D.A.(lfH), ~"'"

1.1"

,.

ii" ıo:c.;ido: ii~ Vıı:..., Vet. iiil. o..ı. i i. I. 147 • JI. Waııi, G. M. (1"1);: U _ ""'_ d ... i.

Keçilerde 5 Mhz'lik Real-Time Ultrasonografi ile Transabdominal Gebelik Teşhisi