• Sonuç bulunamadı

Adana Huzurevinde Barınan Yaşlıların Sosyal, Sağlık ve Beslenme Durumu

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Adana Huzurevinde Barınan Yaşlıların Sosyal, Sağlık ve Beslenme Durumu"

Copied!
19
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

A D A N A H U ZU R EV İN D E BARINAN YAŞLILARIN

SO SY A L, SA Ğ L IK ve BESLENM E DURUM U

Yrd. Doç. Dr. Cahide YAĞM UR*

B u a r a ş t ır m a d a A d a n a H u z u r e v i n d e y a ş a y a n 65 y a ş ve ü z e r i n d e k i y a ş l ı l a r ı n s o s y a l , s a ğ l ı k v e b e s l e n m e d u r u m l a r ı soru ş tu rm a v e g özle m yoluyla saptanmıştır. H uzurevinde yaşayan 7 5 y a ş l ı d a n t o p l a m 43'ii ( 33 erkek, 10 k a dın ) a r a ş t ır m a y a alı n m ıştır. E r k ek lerin o r ta la m a yaşları 75.5, k adın ların 70.5'dir. E r k e k le r i n o r ta l a m a B K İ 24, kadın ların 27.7'dir. Erkekle rin % 3 6 . 4 ' ü , k a d ı n l a r ı n % 7 0 ' i n o r m a l a ğ ır l ığ ı n ü z e r in d e d i r . E r k e k le r i n % 9 . 1 'i ise n o r m a l ağırl ığ ın altın dadır. Y aşlıların % 3 7 . 2 ' s i n i n lı iç ç o c u ğ u b u l u n m a z k e n , d i ğ e r l e r i n i n 1 - 7 a r a s ı n d a ç o c u ğ u b u l u n m a k t a d ı r . Y a şlıla rın % 5 8 .1 'i n in hiç g e l i r l e r i y o k t u r . % 3 9 . 5 ' i n i n h e r h a n g i b i r h a s t a l ı ğ ı b u l u n m a z k e n , d i ğ e r l e r i n i n ( % 6 0 . 5 ) b i r v e y a d a h a f a z l a h a s t a l ı ğ ı b u lu n m a k ta d ır . H a s ta olu p da diy et u y g u la y a n la r ın o r a n ı % 2 6 .6 , u y g u l a m a y a n l a r ise % 73.4 oran ın d ad ır. Yaşlı b i r e y l e r i n % 7 9 . 1 ’i s i g a r a i ç m e k t e y k e n , t a m a m ı n a y a k ı n ı a l k o l l ü i ç e c e k t ü k e t m e m e k t e d i r . B i r e y l e r i n % 9 5 . 3 ' ü i ç e c e k l e r d e n ç a y , a y r ı c a % 8 1 . 4 ' ü a y r a n i ç t i k l e r i n i b e l i r t m i ş l e r d i r . B u a r a ş t ı r m a d a k u r u m d a s e r v i s e d i l e n y i y e c e k l e r v e tü k e t ile n e k m ek le, y a ş lıla r ın en e r ji v e p r o te i n g e r e k s i n i m l e r i n i fazla ola rak, A v ita m in in i ge r e k sin im d e n az o l a r a k , d i ğ e r b e s i n ö ğ e l e r i n i is e y e t e r i n c e k a r ş ı l a d ı k l a r ı s a p t a n m ı ş t ı r . S ü t - y o ğ u r t , s e b z e , m e y v e t ü k e t im i ö n e r il e n in a l t ın d a ik en ; et, y u m u r t a , kuru b ak lagil, ekm ek v e d iğ er tahıl ü r ü n l e r i i l e y a ğ t ü k e t i m i is e ö n e r i l e n d e n d a h a f a z l a d ı r . Y a ş l ı l a r ı n % 8 8 . 4 ' ü k u r u m d a k i y e m e k s e r v i s i n d e n h o ş n u t o l d u k l a r ı n ı if a d e etm işlerdir .

G İR İŞ

D ü n y a d a ve ü lkem izde ortalam a yaşam süresi gittikçe uzam akta, bu d a yaşlı n ü fu su n u n genel nüfus içinde artmasına neden olmaktadır. Bu arada

(2)

yaşlıların refahınının sağlanması konusu da önem kazanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (1) 65 yaş ve üzerini yaşlı grup olarak kabul etmektedir. Yaşlılık bireysel bir değişim olarak kişinin fiziki ve ruhsal yönden gerilemesidir (2,3). Birçok gelişmiş ülke yaşlılarda görülmekte olan ruhsal, sosyal ve beslenme sorunlarını çözüm lem işlerdir. Bizde de yaşlıların b ak ım ı, te d a v i ve rehabilitasyonları ile psikolojik ve sosyal yönden doyurucu bir yaşantının sağlanması ve her türlü gereksinimlerinin giderilmesi amacıyla hizmet veren Sağlık Bakanlığına bağlı Huzurevi adı altında kurumlar açılmıştır. Bu kurumlardan biri de Adana'da bulunmaktadır.

Yaşlıların bir taraftan organizmada fizyolojik ve anatom ik değişm eler sonucu alınan besinlerden yeterli yararlanamamaları ve bu yaşlarda fiziksel ve mental bozuklukların da bulunması, diğer yandan yaşlıların gereği gibi beslenmemeleri önemli sağlık bozukluklarını meydana getirmektedir (4). Yaşlılıktaki sağlık bozukluklarının önlenmesinde beslenmenin denetimi önemli rol oynar. Böylece sağlık harcamaları da bir ölçüde azaltılabilir (5). Sorunların önlenmesi ya da çözümü her ülkenin pek çok yönden kendi yaşlılarının incelenmesiyle mümkündür.

Bu araştırma, Adana Huzurevine gelip yerleşmiş, bu kurum da barınan yaşlıların psikolojik, sosyal, sağlık ve beslenme durumlarını saptayarak diyetlerinde yetersizlik ve dengesizlik olup olmadığını ortaya çıkarmak, yaşlıların beslenme servisinin işleyişi konusundaki görüşlerini saptam ak amacıyla planlanmıştır.

ARAŞTIRMA YÖNTEMİ ve ARAÇLARI

Araştırma Şubat 1993 tarihinde Adana Huzurevinde yapılmıştır. A dana Huzurevinde kalan 75 yaşlıdan ( 23 kadın, 52 erkek ), 43'ü araştırm aya alınabilmiştir. Anket uygulamasında yaşlıların bir kısmı konuşmak istememiş, bir kısmından ise doğru bilgi almak mümkün olmamıştır. Bu nedenlerle yaşlıların bir kısmı araştırma dışı bırakılmış ve değerlendirmeye 43 yaşlı alınmıştır.

Bireylerin tanımlayıcı bilgileri, sağlık durumuna ilişkin bilgiler, beslenme alışkanlıkları ile ilgili bilgiler, beslenme servisinin işleyişi ile ilgili görüşleri anket formuna kaydedilmiştir. Bireylerin kuruma girmeden önceki beslenm e alışkanlıklarını öğrenebilmek için besinler gruplaştırılarak herbirini ne sıklıkta tükettikleri sorulmuştur.

Araştırmanın diğer bölümünde huzurevinde uygulanan bir haftalık menü incelenmiş, her günün menüsünün ayrı ayrı enerji ve besin öğeleri değerleri

(3)

stan dart y e m e k tarifelerinden yararlanılarak hesaplanmıştır (6.7). Yedi günün o rta la m a sı a lın a ra k o rta la m a bir günlük m enünün sağladığı enerji ve besin öğeleri m ik tarı b ulunm uştur. O rtala m a bir günlük kişi başına düşen ek m e k tü k etim i a y rıc a b e lirle n e re k ekm eğin sağladığı enerji ve besin öğeleri buna ilave edilmiştir. Bireylerin bir haftalık menüye göre besin gruplarından günlük o r ta la m a tü k e tim m iktarları hesaplanm ıştır (6).

A yrıca bu b ir hafta b oy u n c a öğle y em eklerinde y em e k h a n e d e gözlem y a p ıla ra k y e m e k le rin y a şlıla r tarafından tüketilme durumları incelenmiştir. H angi y e m e k l e r i n y a ş lıla r tarafın dan sev ilerek tüketildiği, han gilerin in tüketilm ed iği sa p ta n m a y a çalışılmıştır.

Yaşlıların ağırlık du rum u beden kitle indeksine göre değerlendirilmiştir ( 8).

B U L G U L A R ve TARTIŞM A

Bireylerin Tanımlayıcı Bilgileri :

A raştırm aya alınan yaşlıların % 44.2'si okutyazar değildir. Lise ve yüksek okul m e z u n u bu lu n m a m a k ta d ır. Kadınların tam am ına yakını ev hanım ı ( % 90), e rk e k le rin ise % 54.5'i serbest m eslek sahibidir ( küçük sanat sahibi.

Tablo 1: Yaşlıların Ö ğren im D urum u, Kurum a Girm eden Ö nceki M eslek ve M eden i D u ru m la rın a G öre D ağılım ı D e ğ iş k e n le r S E rk e k % S K adın % S T oplam % Ö ğ r e n i m D u r u m u O k u r y a z a r değil 14 42.4 5 50 19 44.2 İ lk o k u lu b itirm iş 10 30.3 3 30 13 30.2 O r t a o k u lu b itirm iş 9 27.3 2 20 11 25.6 M e s l e k M e m u r 3 9.1 1 10 4 9.2 İşçi 2 6.1 - - 2 4.7 Ç iftçi 10 30.3 - - 10 23.3 E v H a n ım ı - - 9 90 9 20.9 S erbest M eslek 18 54.5 - - 18 41.9 M e d e n i D u r u m u E vli 4 12.1 - - 4 9.3 B e k a r 3 9.1 - - 3 7.0 H iç E v le n m em iş 6 18.2 1 10 7 16.3 D u l 20 60.6 9 90 29 67.4 T O P L A M 33 100.0 10 100.0 43 100.0

(4)

şoför vb.). Medeni durum olarak dul olanların oranı % 67.4'dür (Tablo 1). Bireylerin yaş ortalamalarına bakıldığında erkeklerin yaş ortalaması (±SD) 75.5 ± 8.7, kadınların ise 70.5 ± 4.6'dır. Beden kitle indeksi (BKİ : Ağ-kg/Boy - m 2) erkeklerde ortalama 24.0 ± 3.2, kadınlarda 27.7 ± 6.0'dır (Tablo 3).

Beden kitle indeksine göre ağırlık durumu değerlendirildiğinde araştırma

Tablo 2: Bireylerin Ortalama Yaş, Boy Uzunluğu, Ağırlık ve Beden Kitle İndeksi

Değişken Sınırlar E rkek X SD Sınırlar K adın X SD Yaş 62-94 75.5 8.7 65-80 70.5 4.6 Boy (m) 1.55-1.85 1.68 7.0 1.45-1.65 1.52 6.0 Ağırlık (kg) 40-80 67.8 9.0 45-95 62.7 13.2 BKI 13.8-29.3 24.0 3.2 20.0-42.2 27.7 6.0

grubuda kadınlarda zayıf birey, erkeklerde ise şişman birey bulunmamaktadır. Buna karşın erkeklerin % 54.5'i, kadınların ise % 30'u normal ağırlıktadır. Erkeklerin % 36.4'ü, kadınların ise % 60'ı hafif şişman grubundadır (Tablo3).

Bireylerin % 37.2'sinin hiç çocuğu bulunmazken diğerlerinin 1 ile 7

Tablo 3: Beden Kitle İndeksine Göre Ağırlık Durumu

Ağırlık D urum u BKÎ S E rkek % S K adın % S Toplam % Zayıf <19.9 3 9.1 _ _ 3 7.0 N orm al 20.0-24.9 18 54.5 3 30 21 48.8 H ifif Şişman 25.0-29.9 12 36.4 6 60 18 41.9 Şişman 30.0 > - - 1 10 1 2.3 T O P L A M 33 100.0 10 100.0 43 100.0

arasında değişen çocukları bulunmaktadır (Tablo 4). Çocuğun ann e ve babanın yaşlılığ ında bir em niyet kaynağı olduğu b e lirtilm e k te d ir (9). Huzurevlerinde yapılan daha önceki çalışmalarda, lıuzurevlerinde kalan bireylerin % 66'sımn, diğer bir çalışmada ise % 3 8'inin çocuğunun olmadığı saptanmıştır ( 10,11). Huzurevine gelmeden önce % 60.5'inin kendi e vinde kaldıkları ; diğerlerinin çocukları, tanıdık ve akrabalarında vb. kaldıkları saptanmıştır. Huzurevine geliş nedeni olarak % 44.2'si yaşam ını y a ln ız

(5)

s ü rd ü r e m e y e c e k kadar yaşlı olduklarını ve yalnız kaldıklarını belirtmişlerdir. Y a nlarında ka ldıklarına huzursuzluk vermemek için geldiklerini belirtenlerin o ran ı ise % 2 3 ,3'tür (Tablo 4).

A r a ş t ı r m a k a p s a m ın a alınan yaşlıların b üyük bir kısm ının ç o c u ğ u

Tablo 4: B ireylerin Ç ocuk Sayısına, Kurum a Gelmeden Önce Kaldıkları Yere, H uzurevine G eliş N ed en lerin e G öre Dağılım ı.

E rk e k (n:33) K adın (n:10) T o p la m (n:43) D e ğ iş k e n S % S % S % Ç o c u k S a y ıs ı 1-3 7 21.2 6 60.0 13 30.2 4 + 14 42.4 - - 14 32.6 H iç 12 36.4 4 40.0 16 37.2 K u r u m a G e l m e d e n Ö n c e K a l d ı k l a r ı Y e r K e n d i ev in d e 21 63.7 5 50.0 26 60.5 Ç o c u k la rın d a 5 15.1 2 20.0 7 16.3 T a n ıd ık ve a k ra b a la rın d a 4 12.1 3 30.0 7 16.3 D iğ e r (h an d a, gezgin vb.) 3 9.1 - - 3 6.9 H u z u r e v i n e G e l i ş N e d e n i Y aşa m ın ı y a ln ız sü rd ü re ­ m e y ec ek k a d a r yaşlı o ld u ğ u ve y a ln ız k aldığı için I 15 45.5 4 40.0 19 44.2 Y a n la rın d a k a ld ık la rın a h u z u rs u z lu k v e rm e m e k için 6 18.2 4 40.0 10 23.3

İste n m e d iğ i için 4 12.1 1 10.0 5 11.6

H u z u r e v i d a h a iy i o lduğu ve k e n d i y a ş ıtı in sa n la rla

y aşam a k istediği için 5 15.2 - - 5 11.6

(6)

olmasına rağmen yalnız yaşadıkları ve huzurevine geldikleri g ö zö n üne alınırsa hayatta y a ln ız k alm ış yaşlıların tek ba şla rına ev de y a d a a k r a b a y a n ı n d a kalmaktan ise, kendi yaşıtları ile beraber olabilecekleri bir k u ru m d a y a şam a y ı istedikleri görülm ektedir. Bu durum gö z ö n ü n e alınarak d evletin ve özel sektörün hasta ya d a sağlam yalıların kalabilecekleri k u r u m la r a ç m a s ı ç o k yararlı bir faaliyet olacaktır.

Yaşlıların % 58.1'inin hiç gelirleri olm ayıp % 25.6'sı ise e m e k li m aa şı almaktadırlar (Tablo 5). Bu durum diğer bir araştırma bulgusuyla da benzerdir.

(

10

).

Tablo 5: Yaşlıların G elir Kaynaklarına G öre D ağılım ları

G elir K aynağı S E rk e k % s K adın % S T o p la m % E m ekli maaşı 8 24.2 3 30.0 11 25.6

D iğer (dul, b ağkur vb.) 4 12.1 3 30.0 7 16.3

G eliri olm ayan 21 63.7 4 40.0 25 58.1

TOPLAM 33 100.0 10 100.0 43 100.0

Bireylerin Beslenme Alışkanlıkları

Y aşlılard a h u z u re v in e g e lm e d e n ö n c e k i b e s le n m e a l ı ş k a n l ı k l a r ı incelendiğinde, besinleri tüketim sıklığı şöyle bulunm uştur. Peyniri hergün tüketenlerin oranı yüksek iken (% 79.1) ; süt ve yoğurdu hergün tüketenlerin oranı daha düşüktür (% 39.5, % 51.2). Et ve y u m u rta tüketim sıklığı b ü y ü k çoğunluğunda haftada, onbeşgünde veya daha seyrektir. Balık ve sakatat tüketilmekte ya da çok seyrek veya hiç tüketilm em ektedir. K u ru bak lag il tüketimi genelde haftada bir onbeş günde bir veya d a h a seyrektir. T aze m ey v e y i herg ü n tü k e te n le r in o r a m y ü k s e k k e n , t a z e s e b z e y i h e r g ü n tüketenlerin oranı daha düşüktür. Pirinç ve bulgur tüketim sıklığı çoğ u n lu k la h a fta d a bir vey a o n b e ş g ü n d e birdir. Yağ ç e şitle rin i tü k e tim s ık l ı ğ ı n a bakıldığında tereyağı hergün tüketenlerin oranı yüksekken (% 41.9), bitkisel sıvı yağı hiç tüketmeyen ( % 25.5 ) ve seyrek tüketenlerin ( % 51.2 ) oram da yüksektir (Tablo 6 ).

Bireylerin Sağlık Durumu

Yaşlıların hastalık durumları incelendiğinde, kendi ifadelerine göre hiç hastalığı olmayanlar % 39.5 oranında, bir ve daha fazla rahatsızlığı o lan la r ise % 60.5 oranındadır. Hastalık durumları incelendiğinde hastalıklar içinde % 2 2 .4 ile ilk sırayı sindirim sistemi rahatsızlıkları almakta olup sonra sırasıyla

(7)

rom atizm al hastalıklar, solunum yolu hastalıkları, kalp-damar hastalıkları, göz r a h a ts ız lık la r ı, d iy a b e t, hip ertansiy o n ve eklem rahatsızlıkları ge lm ektedir ( T a b lo 7).

Tablo 6: Yaşlıların H u zu revin e G elm eden Önce Besinleri Tüketim S ıklığın a Göre D a ğ ılın d a n E rk e k K adın T o p la m B esin A d ı/T ü k e tim Sıklığı S % S % S % S ü t Sık 14 42.4 3 30 17 39.5 S ey rek 19 57.6 7 70 26 60.5 Y o ğ u r t Sık 20 60.6 2 20 22 51.2 S ey rek 13 39.4 8 80 21 48.8 P e y n i r Sık 27 81.8 7 70 34 79.1 S ey rek 6 18.2 3 30 9 20.9 E t - Y u m u r t a Sık 6 18.2 1 10 7 16.3 S ey rek 27 81.8 9 90 36 83.7 B a l ı k H iç 6 18.2 3 30 9 20.9 Sık 3 9.1 - - 3 7.0 S ey rek 24 72.7 7 70 31 72.1 S a k a t a t H iç 6 18.2 2 20 8 18.6 Sık 5 15.1 - - 5 11.6 S ey rek 22 66.7 8 80 30 69.8 K u r u b a k l a g i l H iç 4 12.1 - - 4 9.3 Sık 3 9.1 1 10 4 9.3 S ey rek 26 78.8 9 90 35 81.4 T a z e S e b z e Sık 13 39.4 4 40 17 39.5 S ey rek 20 60.6 6 60 26 60.5

(8)

Taze M e y v e Sık 22 66.7 5 50 27 62.8 Seyrek 11 33.3 5 50 16 37.2 P ir in ç Sık 4 12.1 1 10 5 11.6 Seyrek 29 87.9 9 90 38 88.4 B u lg u r Sık 8 24.2 3 30 11 25.6 Seyrek 25 75.8 7 70 32 74.4 Tereyağ H iç 6 18.2 5 50 11 25.6 Sık 17 51.5 1 10 18 41.9 Seyrek 10 30.3 4 40 14 32.5 M argarin H iç 16 48.5 6 60 22 51.2 Sık 6 18.2 4 40 10 23.2 Seyrek 11 33.3 - - 11 25.6 B itkisel Sıvı Y a ğ H iç 9 27.3 2 20 11 25.5 Sık 6 18.2 4 40 10 23.3 Seyrek 18 54.5 4 40 22 51.2 R eçel, Bal vb. H iç 2 6.0 2 20 4 9.3 Sık 15 45.5 2 20 17 39.5 Seyrek 16 48.5 6 60 22 51.2 T O P L A M 33 100.0 10 100.0 43 100.0

Yaşlılar üzerinde yapılan değişik çalışmalarda en fazla görülen hastalıklar kalp-damar, hipertansiyon, ülser-sindirim sistemi, diyabet olup sıklıkla görülen bu ha stalıkların sıralam ası d e ğ iş m e k te d ir ( 12,15 ). Bu r a h a t s ız lı k l a r toplumumuzda ileri yaşlarda sıklıkla görülen rahatsızlıklardır. Sindirim sistemi rahatsızlıklarına pankreas veya karaciğer yetersizliği, enfeksiyonlar, sindirim aygıtındaki yapısal değişm eler ve antibiyotik tedavisinin neden olduğ u bildirilmektedir (16). Bu çalışmada yaşlılarda sindirim sistemi rahatsızlıkları ilk sırayı almaktadır. Bunun bir nedeni de yöresel beslenm e alışkanlıkları olabilir. Vitamin ve mineral yetersizliklerine bağlı olarak kemik, mafsal ağrıları

(9)

Tablo 7: B ireylerden H astalığı O lanların H astalıklarına Göre D ağılım ları H a s ta lık la r S % M id e - b a rsa k ra h a tsız lık la rı 15 22.4 R o m a tiz m a l h a s ta lık la r 12 18.0 S o lu n u m y o lu h a s ta lık la rı 9 13.5 K alp - d a m a r h a sta lık la rı 8 11.9 G ö z ra h a ts ız lık la rı 7 10.4 H ip e r ta n s iy o n 6 8.9 D iy a b e t E k le m r a h a ts ız lık la rı 6 8.9

(Bel fıtığı, bel ağrısı, siyatik) 4 6.0

T O P L A M 67 100.0

ve bozukluklarının 65 yaş üzerindeki şahıslarda sık görülebildiği bildirilmektedir (3, 5, 16). Yaşın ilerlem esi ve ağırlığın artm asıyla görülm e sıklığı artan diyabetin y a şlıla r arasında görülm e oranı % 13.9'dur. Yaşlı kadınlarda diyabet g ö rü lm e sıklığı d a h a fazladır ( 6 diyabet hastasının 4'ıi k adındır). Şişm anlığa d a k a d ın l a r a r a s ın d a d a h a fazla rastlanm ıştır (Tablo 3). Fiziksel uğ raşılard a azalm a, y a ta ğ a bağımlılık, azalan Fiziki güç, buna karşılık bireylerin beslenm e alışkanlıklarını değiştirmemeleri ileri yaşlarda şişmanlığın nedenleri arasında g ö s te r ilm e k te d ir (5). Şişm an lık ise hipertansiyon, kalp-dam ar hastalıkları, diyabet, ek le m rahatsızlıkları riskini arttırmaktadır. Tablo 3'de görüldüğü gibi k a d ın la rd a d a h a y ü k s e k oran d a olm ak üzere erkek ve kadınlar arasında h a fif ş iş m a n lığ a rastlanm ıştır. Bu durum, şişm anlamaya devam edecek yaşlıların, yaşın daha da ilerlemesiyle şişmanlıkla ilişkili hastalıklara yakalanma risklerinin d e a rta c a ğ ın ı d üşün d ürm ek ted ir.

A n k a r a ' d a 4 5 - 6 5 y a ş g r u b u e r k e k l e r d e y a p ıl a n b i r ç a l ı ş m a d a h i p e r ta n s iy o n u o la n la r % 7.1 o larak bulunm uştur (14). Diğer çalışm a la rd a d a 45 y a ş ü z e rin d e görülen kronik hastalıklar içinde h ipertansiyonun ön s ır a la r d a y e r aldığı s a p ta n m ıştır (13,17-20). Bu çalışm ada % 13.9 o ran ın d a h ip ertan siy o n a rastlanm ıştır (Hipertansiyonu olan 6 yaşlıdan 4'ü ise erkektir). H i p e rta n s iy o n u n o lu şm a s ın d a beslenm e ve genetik özelliklerin belirleyici o l d u ğ u , b u n u n y a n ıs ı r a v ü c u t ölçüsü, fiziksel aktivite, sig a ra ve alkol k u lla n ım ı,s tr e s gibi d iğ er pek çok bireysel özelliklerin de etkili olduğu b ilinm ektedir. Yaşla birlikte hipertansiyon görülme riski de artm aktadır (21). H ip e rta n s iy o n ile kardiyov ask üler ve serebrovasküler hastalıkların ilişkili o lduğ u b ilin m e k ted ir (22). Bu araştırmada kalp - damar rahatsızlığı olanların

(10)

oranı (8 yaşlı) % 18.6 olup hastalıklar a rasında g ö rü lm e sıklığı % 11.9 ile 5.sııada yer alm aktadır (Tablo 7). Bütün bu hastalıkların o l u ş u m u n d a v e tedavisinde beslenm e önemli rol oynamaktadır.

Bu araştırmada deneklerin diyet uygulam a d urum ları i n c e le n d iğ in d e hasta olup diyet uygulayanlar % 26.6, diyet u y g u lam a y an la r ise % 73.4 oranındadır. Diyet uygulayanlar ülser ; diyabet diyeti ; k a v u rm a y e m e m e ; acılı, kızarmış yemek p e rh iz i; yağsız, tuzsuz yem e gibi diyet u ygu ladıklarını belirtmişlerdir. Diğerleri ise herhangi bir diyet u y g u lam a d ık la rın ı ifa d e etmişlerdir. Görüldüğü gibi beslenmenin önemli rol oynadığı h a s ta lık la r d a d iy e t ted a v is i u y g u la y a n la r ın o ran ı d ü ş ü k tü r . B u n u n n e d e n i o l a r a k h u z u re v in d e d iy e tis y e n o lm a m a s ı ve d iy e t y e m e k l e r i n i n ç ı k m a m a s ı gösterilebilir. Yaşlıların yaşamlarını sağlıklı olarak sürdüreb ilm eleri için bu gereklidir. Bireylerin tuzlu yeme durumlarına göre dağılımları incelendiğinde ise % 67.4'ü normal tuzlu yerken, % 23.3'ü az tuzlu, % 7'si tuzsuz, % 2 .3 'ü ise çok tuzlu yemektedirler. Aşırı tuz tüketiminin h ip ertan siy o n u e tk ile d iği düşünülürse tuz ve tuzlu gıdaların tüketiminin az olması gerekir. Bu ça lışm a d a yaşlılar arasında tuzsuz yiyen oranı çok düşüktür. Ekm ekleri n o rm a l tuzlu yemektedirler. Yaşlıların huzurevine gelmeden önce tuz miktarı y ü k s e k olan turşuyu sıklıkla tükettikleri öğrenilmiştir. Huzurevinde de haftada v e y a on b e ş günde bir verilmektedir. Tuz ve tuzlu gıdaların tüketiminde dikkati i o lunm ası gerekmektedir.

H ip e rta n s iy o n o l u ş u m u n d a s ig a r a ve a lk o l k u l l a n ı m ı d a e t k i l i olabilmektedir. Aşırı alkol alımı ile kan basıncı arasında pozitif bir korelasyon olduğu ileri sürülmektedir (21). Ayrıca alkol şişmanlık riskini de artırmaktadır. Akciğer ve kalp hastalıkları için sigaranın önemli bir risk etm en i o ld u ğ u bilinmektedir. Bu çalışmada deneklerin sigara içme durum larına b a k ıldığında içmeyenlerin oranı içip bırakanları dahil % 79.1 gibi yü k se k o rand adır. Yaşlıların tamamına yakını ise alkol tüketmemektedir (Tablo 8).

Kafeinin kan basıncını artırıcı etkisi olduğu rapor e d ilm e k te d ir (23). Araştırmaya alınan bireylerin çay ve kahve tüketimlerine bakıldığında, kahve içenlerin oranı % 25.6 oranında olup, çay içenlerin oranı ise % 95.3 gibi yüksek orandadır (Tablo 8). Karaağaoğlu( 14), yaptığı ça lışm a d a çay, k ahve içen 45-65 yaş grubu erkeklerin kan basıncının içm eyenlere o r a n la d a h a yüksek olduğunu bulmuştur. Araştırmaya alınan yaşlılar çay ve kahve y a n ın d a sıcak içeceklerden daha yararlı olan, ıhlamuru da tüketmektedirler. Besleyici bir içecek olan ayran içenlerin oranı ise % 81.4 gibi yüksek o r a n d a olu p sevindiricidir. Meşrubat içmeyenlerin oranı i s e % 65.1 gibi yüksektir (Tablo

(11)

Tablo S: S ig a ra , Çay, K ah ve, M eşrubat, Ayran, A lk o l Tüketim D u ru m ların a Göre B ireylerin D a ğ ılım ı D e ğ iş k e n S % S i g a r a İ ç m e D u r u m u İ ç e n l e r 9 20.9 İç m e y e n le r 23 53.5 İçip bır akanlar 11 25.6 Ç a y İç e n le r 41 95.3 İç m e y e n le r 2 4.7 I h l a m u r İç e n le r 1 2.3 iç m e y e n le r 42 97.7 K a h v e iç e n le r 11 25.6 İç m e y e n le r 32 74.4 A y r a n İ ç e n le r 35 81.4 İç m e y e n le r 8 18.6 M e ş r u b a t iç e n le r 15 34.9 İç m e y e n le r 28 65.1 A l k o l l ü İ ç e c e k l e r iç e n le r 1 2.3 iç m e y e n le r 42 97.7 T O P L A M 43 100.0

8) A ra ş tırm a y a alınan bireylerin sağlık durumlarından hoşnut olm a durumları s o ru ş tu r u l d u ğ u n d a % 76.8 gibi yüksek oranda evet yanıtı alınırken % 11.6'sı h a y ır y a n ıtı v e r m i ş t i r ; % 11.6’sı ise yanıtsız bırakmıştır.

K urum da Yaşayan Bireylerin Beslenme Durumu

A r a ş tırm a n ın ya pıldığı d ö n e m de huzurevinde uygulanan bir h a fta lık m e n ü T a b lo 9 ’d a verilmiştir. Süt grubu y iyeceklerden yo ğ u rt h aftada 4 kez

(12)

verilirken, haftada 4 kez de peynir verilmektedir. Yumurta haftada 2 kez, et

Tablo 9: Huzurevinde Şubat Ayımla Uygulanan l Haftalık Menii

G ünler Ö ğünler

Sabah Öğle A kşam

1 Çay K u ru fasulye Salçalı köfte

P eynir Bulgur pilavı Salçalı m a k arn a

Zeytin T urşu T ah in -P ek m ez

2 Çay Şehriye çorbası Yaylı çorbası

Y um urta K ıym alı börek Patates k av u rm a

Zeytin Y oğurt Elm a

3 Çay M ercim ek çorbası Şenriye çorbası

Bal Peynirli sıkm a Z eytinyağlı pırasa

Sanayağı Y oğurt E lm a

4 Çay K u ru fasulye E t haşlam a

P eynir F ırında m akarna P irin ç pilavı

Zeytin P o rtak al Ü z ü m k o m p o sto

5 Çay M ercim ek çorbası E tli patates

P eynir Y aprak sarma P irin ç pilavı

Zeytin Y oğurt Elm a

6 Çay F ırında tavuk E tli pırasa

Y um urta P irinç pilavı P irin ç pilavı

Z eytin Salata P o rta k a l

7 Çay Terbiyeli köfte M ercim ek çorbası

Reçel Sütlü m akarna E t k av u rm a

Sanayağı Revani Y o ğ u rt

yemeği haftada 5 kez, kurubaklagiller haftada 5 kez, sebze yemeği h a fta d a 5 kez, salata 1 kez, meyve haftada 5 kez ; şehriye, pirinç bulgurdan birisinin hemen hemen her gün öğle ve akşam öğünlerinde yer aldığı görülm ektedir. Hamur tatlısı haftada bir yer almıştır. Turşu yine haftada bir yer almıştır. Yemeklerde ise genellikle bitkisel sıvı yağ ve margarin kullanılm aktadır. Huzurevine gelmeden önce yaşlıların beslenme alışkanlıkları ile g eldikten sonraki beslenme şekilleri arasında farklılık oluştuğu görülmektedir (Tablo 6,

(13)

9 ). H u z u r e v i n d e et, y u m u r t a , k u ru baklagil, taze sebze ve tahıl g rubu y iy ec e k le rin tü k e tim sıklığı artmıştır. Yağ türü olarak tereyağın yerini bitkisel sıvı y a ğ alınıştır.

Tablo 10: B ir H a fta lık M e n ü d e Yer A la n Yiyeceklerin Günlere Göre ve O rtalam a Bir G ü n lü k E n e rji ; B esin Ö ğeleri M iktarları

G ü n le r E n e r ji (kkal) P r o te in (g) Y ağ (g) C a (m g) F e (m g) A V it. (IU) B, V it (m g) B2 V it (mg) N iasin (mg) V i t C (mg) 1 1599 71.9 61.8 404 17.3 1289 0.98 0.73 12.2 23 2 1368 44.7 60.3 542 11.2 2108 0.90 1.10 9.4 40 3 1438 34.2 58.8 490 10.1 4564 0.80 0.84 6.3 41 4 1906 68.6 82.4 484 11.8 1642 0.70 0.80 7.6 87 5 1512 52.7 67.2 727 10.1 7146 0.90 1.10 8.7 151 6 1829 66.9 96.4 358 10.1 5818 0.58 0.64 20.0 141 7 1876 67.3 80.2 435 9.1 2092 0.70 1.08 11.1 11 X 1647 58.0 72.4 491 11.4 3523 0.79 0.90 10.76 70.5 ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± SD 222 14.4 14.2 120 2.8 2311 0.10 0.20 4.50 56.8

H u z u re v in d e uygulanan bir haftalık menünün sağladığı ortalama günlük enerji v e be s in öğ eleri m iktarları Tablo 10'dagörülmektedir.

E r k e k v e k a d ın y a ş lıla r a verilen yem eklerin porsiyon ölçüsü aynıdır. H u z u r e v in d e g ü n lü k tüketilen toplam ekm ek miktarı kişi sayısına bölünerek o r ta l a m a kişi b a ş ın a tü k e tile n e k m e k miktarı 370 g. olarak bulunmuştur. Y aşlıların h u z u re v in d e servis edilen yiyecekler ve ekmekle birlikte bir günde tükettikleri o rta la m a enerji ve besin öğeleri miktarları hesaplanmış ve önerilen d ü z e y le rle birlik te aldıkları m iktarlar Tablo 1 l'd e verilmiştir.

G ö r ü ld ü ğ ü gibi y a şlıla rd a enerji gereksinimi azalmasına rağmen alınan enerji g e re k s in im d e n fazladır. Diğer besin öğeleri gereksinimi karşılarken A vitam ini g e re k sin im in altında alınmaktadır. Diyetin eneıjisiııin protein, yağ ve k a r b o n h id r a tta n gelen yü zd eleri ise sırasıyla 13.6,26.9, 59.5'tır. Son yıllarda sağlık lı y a ş a m için to p la m e n erjinin yağdan gelen oranının % 25'i aşmam ası ö n e r i l m e k te d i r (5).

T a b lo 12'd e ise k u ru m d a uygulanan bir haftalık m enüye göre bireylerin o r ta la m a y iy e c e k tük etim miktarları ve önerilen miktarlar görülmektedir. Süt, y o ğ u r t, s e b z e - m e y v e tü k etim i gereksinim in altında iken ; et, y um urta, k u r u b a k la g il, e k m e k , d iğ e r tahıl ürünleri ve y a ğ tüketimi ise gereksinim den

(14)

fazladır. Baykan'ın (10) yaptığı çalışm ada da ek m e k ve d iğ er tahıl g ru b u yiyeceklerin fazla tüketildiği bulunmuştur. Tablo 11 ve 12'de g ö rü ld ü ğ ü gibi başta ekmek olmak üzere diğer tahıl ürünleri ve yağ grubunun fazla tüketilmesi enerji alimini artırmaktadır. Bu da şişm an lığa yol a ç a ra k ç e şitli s a ğ lık sorunlarının ortaya çıkma riskini artırmaktadır (3,7). Bu durum , h u z u re v in d e

Tablo 11: Bireylerin Ortalam a B ir G ünlük E nerji ve Resin Ö ğesi Tüketim M iktarları

Besin Ö ğesi E Ö n e rile n K A lın a n E nerji (kkal) 2100 1600 2561 T oplam P rotein (g) 65 55 87.2 Y ağ (g) - - 76.5 Kalsiyum (m g) 500 500 565 D em ir (m g) 10 10 16.2 V itam in A (IU) 5000 5000 3523 T iam in (m g) 0.9 0.7 1.69 Riboflavin (m g) 1.2 0.9 1.1 Niasin (m g) 13.9 11.5 18.56 V itam in C (m g) 60 60 71

kalan yaşlıların diyetlerinin yeniden ve bilinçli olarak düzenlenmesi gerektiğini göstermektedir. Tablo 9'da görüldüğü gibi bazı m enülerde uygun değildir.

Düşük sodyumlu yüksek potasyumlu diyetlerin hipertansiyon tedavisinde etkili olduğu belirtilmektedir (21). Potasyum içeriği y ü k s e k olan se b z e ve meyvelerin yeterli miktarda tüketilmesi, özellikle ileri yaş g ru p la rın d a p o s a içeriği yönünden de önemlidir. Yine kalsiyum tüketim inin kan b asın cını olumlu yönde etkilediği görülmektedir. Yapılan çalışmalarda yüksek kalsiyum tüketen bireylerin düşük kalsiyum tüketenlere oranla daha düşük kan basıncına sahip olduğu bildirilm ektedir (21,24). Tü ketilen y a ğ tü rü ve m ik ta rın hipertansiyon ve kalp-damar hastalıklarının o lu şu m unda etkili o ldu ğu ileri sürülmektedir (22,25,26). Doymuş yağların kan basıncını y ükselttiği, ç o k derecede doym am ış yağ asitlerinin prostaoglandin se nte z inde ki etkileri nedeniyle kan basıncını düşürdüğü raporedilmektedir. Yağın fazla tüketilmesi şişmanlığa yol a ç m a k ta ; şişmanlıkta koroner kalp hastalığı, yüksek tansiyon, diyabet, gut, safra kesesi ve eklem hastalıkları gibi birçok sağlık sorunları için risk faktörü kabul edilmektedir. Epidemiyolojik, deneysel ve k linik çalışmalar kan lipidlerini ve damarlarda kolesterol birikimini arttıran en önemli diyet faktörünün yağ asitleri arasındaki dengesizlik olduğunu g österm ektedir

(15)

(2 6 ).

Bu ç a l ı ş m a d a ; se b ze ve m eyve tüketimi a z ; kalsiyum tüketimi önerilen k a d a r ; tü k e tile n y a ğ m iktarı fazla (diyette et, y um urta fazla y er alıyor ), tük etilen ya ğ ın y a n d a n fazlası görünür yağ ve görünür yağ olarak da katı y a ğ

Tablo 12: B ireylerin B esin G rupların dan O rtalam a Tüketim M iktarları

B esin A d ı E M ik ta r (g) Ö n e rile n K A lınan S ü t v e T ü r e v l e r i S ü t-y o ğ u rt 400-500 400-500 162 P e y n ir-ç ö k elek 20-25 20-25 20 E t , Y u m u r t a , K . b a k l a g i l E t-ta v u k 100 100 113 Y u m u r t a 10 10 21 K u ru b a k la g il 20 20 27 T a z e S e b z e , M e y v e Y eşil ve sarı 200 200 142 D iğ e rle ri 300 300 124 T a h ılla r E k m e k 200 125 370 P i r i n ç , b u l g u r , u n , i r m i k Ş eh riy e, y u f k a v b . 60 40 109 Y a ğ v e şe k e r l e r K a tı y ağ 15 10 26 Sıvı y ağ 15 10 20 Z e y tin - - 21 Ş ek er 30 20 31 Bal, p e k m e z , reçel 20 20 12

tüketim i ö nerilenden fazladır. Böyle bir diyette görünür yağın yarısının bitkisel sıvı ya ğ, y a rıs ın ın ise zeytinyağı olması önerilmektedir (26).

Yaşlı b ire y le r in y e m e k te tab a k ların d a artık bıra k m a d u ru m ları ve n e d e n le ri in c e le n d iğ in d e ise % 37.3'ü fazla geldiği için artık bıraktığını b e lirtirk e n , % 23.2'si sevm ed iğ i için bıraktığını belirtmişlerdir. % 34.9'u ise a rtık b ıra k m a d ığ ın ı ifade etmiştir. Yemek servisi yapılırken kadın ve erkek y a şlıla ra porsiyon ölçüsü farklı tutulmalıdır.

Bir hafta boyu n ca öğle yemeklerinde yemekhanede yapılan gözlemlerde m e n ü d e y e r alan yiyeceklerden en fazla artık bırakanların günlere göre bulgur pilavı v e tu rş u ( 1 gün), şehriy e ço rb a ( 2 gün ), m ercim ek çorbası ( 3 gün ),

(16)

kurufasulye ( 4 gün), m ercim ek ç o rb a ve yoğurt ( 5 gün ), ta v u k ve s a la ta ( 6 gün ), m a k a r n a ( 7 gün ) olduğu gözlenmiştir. G örüldüğü gibi d a h a çok tahıl ve kurubaklagil grubu yiyeceklerden artık bırakılm aktadır. Bu d u r u m d a h a çok bu grup y iyeceklerin gereksinim den fazla verildiğini ve y e n e m e d iğ in i göstermektedir (Tablo 13)

Tablo 13: Bireylerden Tabaklarında A rtık B ırakm a D urum ları ve N eden lerin e G öre Dağılım ı

A rtık B ırakm a D u ru m u ve N e d e n le ri S %

A rtık bırakm ayan 15 34.9

Fazla geldiği için a rtık b ırakan 16 37.3

Sevmediği için a rtık bırakan 10 23.2

Y aram adığı için a rtık bırakan 1 2.3

Cevapsız 1 2.3

T O P L A M 43 100.0

Bireylerin yemek servisinden hoşnut olma durumları incelen d iğ ind e % 88.4'iinün hoşnut oldukları öğrenilmiştir. Hoşnut o lm a nedeni o la ra k da yemeklerin iyi pişmiş, tabakların ve y em ekhanenin tem iz o lm a s ı, y e m e k servisinin iyi yapılması gösterilmiştir. Hoşnut olm ayan azın lık ise h o ş n u t olmama nedeni olarak diyet yemeklerinin çıkm am asını, z a m a n ın d a servis yapılmamasını göstermişlerdir.

Arasıra dışardan kuruma yem ek getirenlerin sayısı 26 olup, y e m e k le r yaşlı bireylerin akraba ve tanıdıkları ile hayırseverler tarafından getirilmektedir. Dışardan en fazla getirilen yiyecekler sırasıyla tatlı ve lah m acun ( % 77 ) olup, ayrıca börek, dolma pilav ( % 7.7 ), zeytinyağlı sebze y e m e k leri ( % 7.7 ), et yemekleri ( % 3.8 ) ve pasta ( % 3.8 ) gelmektedir. G ö r ü ld ü ğ ü gibi dışardan getirilen yiyecekler de enerji değeri fazla olan yiyeceklerdir.

Kurumun dışında hiç yemek yemeyenlerin oranı % 32.6 olup, diğerleri haftada bir ( % 23.3 ), ayda bir ( % 18.6 ) ve daha seyrek olarak d ışa rıd a y e m e k yediklerini belirtmişlerdir. D ışarıda ye m e k y iy en le rin y e d ik le ri yemeklere göre dağılımlarına bakıldığında ise % 38'inin sade et yem eğini, % 10.3'üniin pilav, tatlı, börek, vb., % 10.3'ünün zeytinyağlı sebze y e m e ğ i, % 6.9'ıınun çorba, % 3.4'ünün balık, % 3.4'ünün a p a ra tif yem ek , % 27.7'sin in ise bunların hepsini tercih ettiği görülmektedir. G ö rü ldü ğü gibi et ve tahıl grubu yiyecekler çoğunlukla sevilmekte ve tercih edilmektedir.

(17)

S o n u ç o lara k , h u z u re v in d e yaşlıların diyetlerinde düzenleme yapılması; diy et y e m e k le r in in ç ıkarılm ası ; yaşlıların sağlıklı beslenme konusunda, diyet alm a s ı g e r e k e n le r in d iy etle ri k o n u s u n d a eğitilmeleri ve kontrolü gereklidir.

B u n u n için d e k u r u m d a bir d iy etisy e n in g örev alması uygun olacaktır.

SU M M A R Y

S O C IA L , H EA L T H A N D NUTRITIO N STATUS OF

E L D E R L Y PE O PL E LIVING IN NURSING

H O M E IN ADANA

Y a ğ m u r, C. T h i s s tu d y w a s co n d u c te d to determ ine the social, health and the nutri­ tional sta tu s o f e ld e rly p e o p le living in an institution in Adana. The data were o b ta in e d by q u e s ti o n n a ir e s and also by direct observations. All o f the people w e r e 65 y e a r s o ld a n d over. A total o f 43 subjects (33 males, 10 fem ales) w e r e s tu d i e d o u t o f 75 p e o p le resid in g at the institution. Their average ages w e r e 7 5 .5 f o r t h e m a le s and 70.5 for the females. T h e average BM1 (Body M a s s I n d e x : W e ig h t - k g / H eig h t - m 2) w ere 24.0 for the males and 27.7 for th e fe m a le s . 3 6 .4 % o f the m ales and 70 % o f the females were over­ w e ig h t. 9.1 % o f th e m a le s w e re u nderw eight. W hile 37.2 % o f the subjects d id n o t h a v e a n y c h ild r e n ; th e o thers had from one to seven children and 58.1 % h a d no in c o m e . 39.5 % o f the subject had no disease, while 60.5 % h a d o n e o r m o r e a n d o n ly 26.6 % w ere on diet. 79.1 % o f subjects didn't s m o k e a n d a lm o s t n o n e o f them used alcohol. 95.3 % o f them drank tea, a n d 81 .4 % d r a n k a y ra n . T h e resu lts o f this study indicate that both the food b e in g s e rv e d in the institution and individual bread consumption exceeds the s ta n d a r d s fo r d a ily e n e rg y a n d protein requirem ents o f this age, supplies the o th e r n u tritio n e le m e n ts su fficiently except vitamin A. C onsum ption o f milk - y o g u r t, v e g e ta b le s a n d fruits are too low ; but meat, eggs, dry legumes, b r e a d , o t h e r c e r e a ls a n d fats are excessive. A very high percentage, o f s u b je c ts 8 8.4 % , w e r e s a tisfie d with the food service.

KAYNAKLAR

I . W H O : T h e U ses o f E p id e m io lo g y in the Study o f the Elderly. Techinical R eport Series, N o : 706, W orld H ealth O rganization, G eneva, 1984.

(18)

2. Balobkin, M .E., Danon, D., Gurion, B.S., R obinson, U. and Shanas., R.: International Research and Education in Social G erentology: Goals and Strategies Health and N utrition, The G erantologist, 12 : 2, 1972.

3. W HO : P lanning and Organization o f Geriatric Services. Technical R eport S eries, N o : 548, Word Health Organization, Geneva, 1974.

4. Yücecan, S.: Türkiye'de Beslenme Sorunları, Beslenme Sorunları ve Boyutları .Başbakanlık Shçek Basımevi, 16 Ekim 1989.

5. Baysal, A.: Beslenme, Hacettepe Üniversitesi Y ay ın ları: A /6 1, 1990. 6. Kutluay, T .: Standart Yemek Tarifeleri. Cihan M atbaası, A nkara, 1977.

7. Baysal, A., Keçecioğlu, S., Aslan, P. ve a r k .: B esinlerin B ileşim i. T ürkiye D iyetisyenler Derneği Y ay ın ı: 1,3. Baskı., Yeni Çağ Basım ve San Tic Ltd. Şti., A nkara 1991.

8. Thomas, B. : The Assessment o f N utritional Status in Clinical Situations, M anual o f Dietetic Practice, Blackwell Scientific Publications, Oxford, 62, 1988

9. Skelton, D . : The Future o f Health Care For the Elderly, Journal o f the A m erican G eriatrics Society, 25 : 39, 1977.

10. Baykan, S. : Türkiye'de Yaşlıların B arındırıldığı Altı K urum da B eslenm e D urum u ve Bununla İlgili Bazı Faktörler, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenm e ve Diyetetik Bölümü, D oktora Tezi, A nkara 1972.

11. Özcan, G . : Ankara Huzurevindeki Yaşlılarda Sosyal, Sağlık ve B eslenm e D urum ları ile tlgiliBir Araştırma, Hacettepe Üniversitesi, SağlıkBilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Programı, Bilim Uzmanlığı Tezi, Ankara, 1978.

12. Atilla, S. Egemen, A. : Yaşlıların Ev K oşullarında Beslenm e D urum ları, B eslenm e ve Diyet Dergisi, 2 0 ( 1 ) : 69, 1991.

13. Baykan, S., Pekcan G . : Ankara'nın Çeşitli Sem tlerinde Yaşayan Ellibeş Yaş Ü stü N ü fu s Grubundaki Bireylerin Beslenme Alışkanlıkları ve Sağlık D urum ları, H acettepe T ıp ve Cerrahi Bülteni, 15(1): 75,1982.

14. K araağaoğlu,N .: 45-65 yaş Grubu Erkeklerde Beslenme Alışkanlıkları ve H ipertansiyon Durumu, Beslenme ve Diyet Dergisi, 21 (2 ): 45, 1992.

15. Karaağaoğlu, N., Ciğerim N ., Pekcan G., Y ücecan, S. : H uzurevinde Y aşayan 65 Yaş Üzeri Bireylerde Beslenme ve Sağlık Durum u, Ulusal B eslenm e ve D iyetetik K ongresi Bildiri Özetleri, 14-16Ekim , 1992, Ankara.

16. Balacki, A.Y., Dobbins, O.W. : M aldigestion and M alabsorbtion : M aking o f for C o st N utrituents, Geriatrics, 29 : 154,1974.

17. Bilir, N .: Kronik Hastalıklar Epidemiyolojisi, Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, H alk Sağlığı Anabilim Dalı Yayını, No. 86/35, Ankara, 1986.

18. Yaşar, N . : Süt ve Türevleri, Tuz, Sodyum, Kalsiyum Tüketim D üzeyleri ve içilen Suyun Sertlik Derecesi ile Hipertansiyon İlişkileri Üzerine B ir Araştırma, Beslenm e ve D iyetetik Programı, Bilim Uzmanlığı Tezi, Ankara, 1989.

19. Aykut, M., Günay O., Öztürk, Y. ve a r k .: Kayseri Sağlık Grup Başkanlığı B ölgesinde 50 Yaş ve Üzeri N üfusta Hipertansiyon Prevalansı, Beslenm e ve D iyet D ergisi, 20 : 55, 1991.

(19)

20. T oksözP ., îlçin, E . : D iyarbakır Bölgesinde Hipertansiyon Prevalansı ve Bunun Beslenmeye İlişk in B azı E tm e n le rle İlişkisi, B eslenm e ve D iyet D ergisi, 21 :6 1 , 1992.

21. K n a p p , H .R . : H ip e rte n sió n , P resen t K now ledge in N utrition, (Editor : Brown, M .L.) : In tern atio n al L ife S ciences Institute, N utrition Foundation, Washington, D .C., 1990. 22. M o sc ak , T.A ., S acks, F F M . : T he E ffect o f D ietary Fatty Acids on B lood P ressure

R e g u la tio n . A S y m p o siu m , N u tritio n Review s, 47: 258, 1989.

23. M y e rs, M .G . : E ffects o f C affeine on B lood Pressure, Archives o f Internal M edicine, 146: 1 189, 1988.

24. W einsler, R .C ., N o rris, D : R ecen t D evelopm ent in the E tiology and T reatm ent o f H y p e rte n sio n : D ietery C alcium , F a t an M agnesium , T he American Journal o f Clinical N u tritio n , 42 : 1331, 1985.

25. S alonen, J.T. e t a l . : B lo o d Pressure, D ietary Fats and Antioxidants, The American Journal o fC lin a c a l N u tritio n , 48 : 1226, 1988.

26. B aysal, A. : D iyet Yağları ve Sağlığım ız : Son Görüşler, Beslenme ve D iyet Dergisi, 21 (2) 5, 1992.

Referanslar

Benzer Belgeler

Bununla birlikte alaturka tuvalet kullanan, konstipasyon sorunu yaşayan, konstipasyon için ilaç kullanan, günlük yaşam aktivitelerinde bağımlı olan ve

Bu çalışmada yaşlı bakımevinde yaşayan yaşlıların sağlık durumu görüşme, gözlem yapma, baştan-ayağa ve sis- temlerin fiziksel muayenesi yapılarak değerlendirilmiş-

Ancak önemli bir iş gücü kaybına neden olan lomber disk hernisinin cerrahi tedavisinde mikrodiskektomi halen altın standart olarak önemini korumakta ve yaygın bir

Van’da ise sıcaklık İzmir’deki sıcaklığın -3 katından 4

1988 yılında ise iki dozdan tek doza dönülmemiş, ancak erken görülen ve daha çok mortaliteye yol açan erken vakaları önlemek için, Dünya Sağlık

Pirinç üretimi yapan çiftçilerin üretim ve pazarlama sorunları ve çözüm önerileri: Afganistan’ın Takhar İli Örneği. Yüksek Lisans

Bu çalışmada kulak kepçesi yerleşimli melanom dışı deri kanserlerinin baş-boyun bölgesindeki insidansı ile olguların yaş, cinsiyet, tümör boyutu, yerleşim

Bu araştırmada yaşlıların sosyo-demografik özel- likleri ile hekim seçme haklarını, kayıtlı oldukları aile hekimlerini bilme ve hastalandıklarında ilk tercih ettikleri