ISL107 GENEL MUHASEBE I

(1)

KBUZEM Karabük Üniversitesi

Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

ISL107

GENEL MUHASEBE I

Yrd.Doç.Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr

7. HAFTA

Bilançonun 1 Dönen Varlıklar Sınıfı ve

10 Hazır Değerler Grubu

KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve 2 Araştırma Merkezi

1-Dönen Varlıklar Sınıfı

• Dönen Varlık: İşletmenin, kasasında ve bankada tuttuğu paralarla normal koşullarda 1 yıl içinde ya da işletmenin normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülen varlıkları, işletmenin dönen varlıklarını oluşturur.

1-Dönen Varlıklar Sınıfı

1.Dönen Varlıklar

10. Hazır Değerler 11. Menkul Kıymetler 12. Ticari Alacaklar 13. Diğer Alacaklar 15. Stoklar

17. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 18. Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları 19. Diğer Dönen Varlıklar

Dönen varlıklar, Tek Düzen Hesap Planında kendi içinde aşağıdaki gibi bölümlenmiştir.

Hazır Değerler

• Hazır değerler, nakit olarak elde veya bankada bulunan para ve para gibi kullanılan varlıklar ile istenildiği zaman paraya çevrilme olanağı olan varlıkları kapsar.

• Bu varlıklar ödemeler için “hazır” olan varlıklardır.

• Kasa ve banka mevcutları ile tahsil edilecek çekler, kredi kartları slipleri, vadesi dolmuş menkul kıymet kuponları bu bölümü oluşturur.

1-Dönen Varlıklar Sınıfı

Hazır değerler Tek Düzen Hesap Planında kendi içinde aşağıdaki gibi bölümlenmiştir.

10. Hazır Değerler Grubu

100 Kasa Hs.

101 Alınan Çekler Hs.

102 Bankalar Hs.

103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.(-)

108 Diğer Hazır Değerler Hs.

(2)

100 Kasa Hs.

• Hesabın Niteliği: Kasa hesabı, işletmenin sahip olduğu nakit halindeki ulusal ve yabancı paraların kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.

• Nakit halindeki ve tedavüldeki ulusal paralar “100 Kasa” hesabına paranın üzerindeki değerle kaydedilir. Tek düzen hesap planına göre yabancı paralar da “100 Kasa Hesabı”nda izlenmektedir.

• Hesabın İşleyişi: Tahsil olunan para tutarları borç, ödemeler ve bankaya yatırılan para tutarları alacak kaydedilir. Hesap daima borç bakiyesi verir veya sıfır olur. Hiçbir şekilde alacak bakiyesi vermez.

Dönem Başı Kasa Mevcudu

• Örnek: Serdemir işletmesi 200.000 TL sermaye taahhüdü ile kurulmuş ve 200.000 TL sermaye taahhüdü nakit olarak ödenmiştir.

• Kasa hesabı işletmenin sahip olduğu parasal varlıkların değerini göstermektedir.

• Açılış kaydı ile birlikte 100 Kasa Hesabının borcuna ilk kayıt olarak kaydedilir.

Dönem Başı Bilançosunun Düzenlenmesi

Varlıklar

A. Ticaret İşletmesinin 01.01.201.. Tarihli

Bilançosu (TL)

Kaynaklar 100 Kasa 200.000. 500 Sermaye Hs.

501 Ödenmemiş Sermaye Hs.(-)

200.000 0

Varlıklar Toplamı 200.000 Kaynaklar Toplamı 200.000

Dönem Başı Kasa Mevcudu

10

Açılış kaydı, yevmiye defterine şu biçimde yapılır.

01.01.201. Borç Alacak

501 Ödenmemiş Sermaye Hs.(-) 200.000

500 Sermaye Hs. 200.000

Açılış Kaydı

KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

01.01.201.

100 Kasa 100.01 TL Kasası :200.000

200.000

501 Ödenmemiş Sermaye Hs.(-) 200.000

Açılış Kaydı

100 Kasa Hesabı

• 180.000 TL İşbankası Safranbolu şubesindeki vadesiz mevduat hesabına yatırılıyor.

…/…/201. Borç Alacak

102 Banka Hs.

102.02 Safranbolu İşbankası Vadesiz :190.000 180.000

100 Kasa Hs.

100 01 TL Kasası:

180.000

Bankaya Para Yatırılması

100 Kasa Hesabı

• Satıcı Sel Ticaretten 10.000 TL + % 18 KDV ‘si ile peşin olarak mal satın alınıyor.

153 Ticari Mallar Hs.

191 İndirilecek KDV Hs.

10.000 1.800 100 Kasa Hs.

100 01 TL Kasası

11.800

Ticari Mal Satın Alınması

(3)

100 Kasa Hesabı

• Yönetim binasının kirası olarak 2.000 TL bina sahibine ödeniyor.

13

770 Genel Yönetim Giderleri Hs. 2.000

100 Kasa Hs.

100 01 TL Kasası

2.000

Kira Giderinin Ödenmesi

100 Kasa Hesabı

• Müşteri Pak Ticarete 6.000 + % 18 KDV ile peşin para ile mal satılıyor.

14

100 Kasa Hs.

100 01 TL Kasası

7.080

600 Yurtiçi Satışlar Hs.

391 Hesaplanan KDV Hs.

6.000 1.080 Mal Satış Kaydı

100 Kasa Hs. TL İşlemleri

BORÇ 100 KASA HESABI

100.01 TL Kasası

ALACAK

Tarih Açıklama Tutar Tarih Açıklama Tutar

../../201. 200.000 ../../201. 180.000

../../201. 7.080 ../../201. 11.800

../../201. 2.000

207.080 193.800

Borç Kalanı 207.080 - 193.800 =

= 13.280 Kasadaki Para Mevcudu

100 Kasa Hs.Yabancı Paralı İşlemler

• Kasa hesabında yabancı paraların takip edilmesi mümkündür.

• İşletme kasasına giren yabancı paralar o günkü alış kuru üzerinden 100 Kasa hesabı ve bu hesabın yardımcı hesabı olan Yabancı Paralar Kasası hesabının borcuna; kasadan çıkan yabancı para ise yine aynı kur üzerinden hesabın alacağına kaydedilir.

• Yabancı paranın kasadan çıktığı günkü kuru alış kurundan farklı ise, olumlu fark(kar) “646 Kambiyo Karları Hesabının”

alacağına; olumsuz farklar (zararlar) ise “656 Kambiyo Zararları Hesabının” borcuna kaydedilir.

100 Kasa Hesabı

• Örnek: Serdemir Ticaret işletmesi müşterisine sattığı %18 KDV dahil 3.540 TL’lik mallardan dolayı 1.770 € nakit olarak alıyor. O günküdöviz kuru 1 €=2 TL’dir.

KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve

Araştırma Merkezi 17

100 Kasa Hs.

100 02 € Kasası (€ 1.770 x 2 = 3.540TL)

3.540

3.000 540 Yabancı Müşteri borcunun tahsili

100 Kasa Hesabı

• 1.Durum: Söz konusu 1.770 € yabancı para 1€=2.2 TL karşılığında bozdurmuştur.

100 Kasa Hs.

100.01 TL Kasası

3.894

100 Kasa Hs.

100.02 € Kasası (€ 1.770 x 2,00 = 3.540 TL) 646 Kambiyo Karları Hs.

3.540

354 Dövizin bozdurulması

(4)

100 Kasa Hesabı

• 2.Durum: Söz konusu 1.770 € yabancı para 1€=1,90 TL karşılığında bozdurmuştur.

100 Kasa Hs.

100.01 TL Kasası 656 Kambiyo Zararları Hs.

3.363

177 100 Kasa Hs.

100.02 € Kasası (€ 1.770 x 2,00 = 3.540 TL)

3.540

Dövizin bozdurulması

101 Alınan Çekler Hs.

• Çek, bir bankaya hitaben yazılmış ve yasada belirtilen hükümlere göre düzenlenmiş bir ödeme emri niteliğinde olan özel belgedir.

• İşletmenin üçüncü kişilerden aldığı çekler, bedeli tahsil edilerek veya ciro edilerek ödemelerde hemen kullanılabileceği için, hazır değer olarak muhasebeleştirilir.

• İleri tarihli çekler “özün önceliği” kavramı uyarınca hazır değer sayılmaz, bu çekler vadeli alacak olarak değerlendirilip ona göre muhasebeleştirilir.

101 Alınan Çekler Hs.

• Bir çekin düzenlenebilmesi için bankada çeki düzenleyen kişinin emrine ayrılmış bir karşılığının bulunması gerekir.

• Çekte vade yoktur. İbraz edildiğinde ödenir. Çek düzenlendiği yerde ödenecek ise 10 gün; başka bir şehirde ödenecek ise 1 ay, aynı kıtada ödenecekse yine 1 ay; başka bir kıtada ödenecek ise 3 ay içinde tahsil edilmelidir.

101 Alınan Çekler Hs.

• Hesabın Niteliği: Gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletme emrine düzenlenmiş veya işletmeye ciro edilmiş olup henüz tahsil için bankaya verilmemiş olan çekler, 101 Alınan Çekler Hesabında ve alt hesaplarda takip edilir.

• Hesabın İşleyişi: işletme emrine düzenlenmiş veya işletmeye ciro edilmiş olup henüz tahsil için bankaya verilmemiş olan çekler, borcuna kaydedilir. Çekin tahsil edilmesi, başkasına ciro edilmesi gibi nedenlerden elden çıkarılan çekler de söz konusu hesabı alacağına kaydedilir.

Dolayısıyla hesap borç kalanı verir.

• Bu kalan üçüncü kişilerden alını da henüz tahsil edilmeyen veya ciro edilmeyen eldeki mevut çek tutarını verecektir.

101 Alınan Çekler Hs.

• 2 Ocak: Müşterimiz Pak Ticarete % 18 KDV dahil 14.160TL’lik mal satılıyor ve karşılığında çek alınıyor.

101.01 Portföydeki Çekler

14.160

12.000 2.160 Mal Satış Kaydı

101 Alınan Çekler Hesabı

• 2 Ocak: Müşterimiz Ahmet Güçlü 5.685 TL’lik borcuna karşılık 4.800 TL ve 885 TL’lik iki tane çek ciro etmiştir.

5.685

120 Alıcılar Hs.

120.05 Ahmet Güçlü

5.685

Müşterinin borcunu çekle ödemesi

(5)

101 Alınan Çekler Hesabı

• 3 Ocak: Bir gün önce Pak Ticaretten alınan 14.160 TL’lik çek satıcı Metin Uzun’a ciro ediliyor.

320 Satıcılar Hs.

320.05 Metin UZUN

14.160

Satıcılara borcun ödenmesi

101 Alınan Çekler Hs.

• 3 Ocak: Bir gün önce alınan 4.800 TL’lik çek, Akbank Safranbolu şubesinden tahsile gönderiliyor.

101.02 Tahsildeki Çekler

4.800

Çekin tahsile yollanması

101 Alınan Çekler Hs.

• 3 Ocak: Bir gün önce alınan 4.800 TL’lik çek, Akbank Safranbolu şubesinden tahsil ediliyor.

102 Bankalar Hs.

102.04 Akbank Safranbolu

4.800

Çekin tahsil edilmesi

101 Alınan Çekler Hs.İşlemleri

BORÇ 101 Alınan Çekler Hs.

ALACAK

../../201. 14.160 ../../201. 14.160

../../201. 5.685 ../../201. 4.800

../../201.

19.845 18.960

Borç Kalanı 19.845 - 18.960

= 885 Portföydeki Çeklerin Mevcudu

102 Banka Hesabı

• Bankalar hesabı, işletmeler tarafından yurt içi ve yurtdışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan ve çekilen paraların izlendiği aktif bir hesaptır.

• Hesabın İşleyişi: Bankalara nakit olarak veya hesaben yatırılan paralar “102 Bankalar Hesabının” borcuna; nakit olarak çekilen veya hesaben kullanılan paralar da hesabın alacağına kaydedilir.

• Bankalara mevduat olarak yatırılan ve çekilen yabancı paralar aynı hesaba, işlem tarihindeki kura göre TL karşılığı üzerinden kaydedilir.

102 Banka Hesabı

Mehmet Ay’ın banka ile ilgili işlemleri ile ilgili işlemleri şöyledir.

12 Kasım: Karabük Ziraat Bankasında bir hesap açtırılıyor ve 1.000 TL yatırılmıştır.

102 Banka Hs.

102.03 Ziraat Bankası

1.000

100 Kasa Hs. 1.000

Ziraat Bankasına Hesap açtırılması

(6)

102 Banka Hesabı

• 20.Kasım: Alıcı Sabri Ağman’ın borcuna karşılık bankadaki hesaba 800 TL yatırdığı Bankadan alınan dekonttan anlaşılıyor.

102 Banka Hs.

800

120 Alıcılar Hs.

120.06 Sabri Ağman

800

Müşterinin borcunu bankaya yatırması

102 Banka Hesabı

• 24 Kasım: İşletme, bankadaki hesabından 275 TL çekmiştir.

100 Kasa Hs. 275

102 Banka Hs.

275

Bankadaki hesaptan nakit çekilmesi

102 Banka Hesabı

• 24 Kasım: Satış nedeniyle daha önce alınmış olan 375 TL’lik bir çek bankaya tahsile yollanmıştır.

375

Çekin tahsile bankaya gönderilmesi

102 Banka Hesabı

• 27 Kasım: 900 TL’lik bir senet kırdırılmak üzere bankaya gönderiliyor. Senedin net tutarı olan 845 TL’nin hesaba geçtiği alınan dekontla anlaşılıyor.

102 Banka Hs.

102.03 Ziraat Bankası 780 Finansman Giderleri Hs.

845

55 121 Alacak Senetleri Hs.

121.01 Cüzdandaki Senetleri

900

Senedin kırdırılması

102 Banka Hesabı

• 28 Kasım: Bankaya verilen bir talimatla 1.450 TL Satıcı Zafer Bayrak’ın aynı şubedeki hesabına aktarılıyor.

320 Satıcılar Hs.

320 08. Zafer Bayrak

1.450

102 Banka Hs.

1.450

Bankadan Borcun Ödenmesi

102 Banka Hesabı

• 29.Kasım: Daha önce bankaya gönderilen 375 TL’lik çek tahsil edilerek bankadaki hesaba aktarılıyor.

102 Banka Hs.

375

Çekin tahsil edilmesi ve hesaba yatırılması

(7)

102 Banka Hs.

BORÇ 102 BANKALAR ÇEKLER HS. ALACAK

../../201. 1.000 ../../201. 275

../../201. 800 ../../201. 1.450

../../201. 845

../../201. 375

3.020 1.725

Borç Kalanı 3.020 - 1.725 = 1295 Bankadaki Para Mevcudu

Hesabın Niteliği: Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabı, işletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yaptığı ödemelerin izlendiği aktifi düzenleyici bir hesaptır.

Aktifi düzenleyici bir hesap olarak 102 Bankalar Hesabının altında bir indirim kalemi olarak yer almaktadır.

Hesabın işleyişi: İşletme tarafından çek veya ödeme emri düzenlendiğinde, 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabının alacağına, Çek ve ödeme emirleri bankadan tahsil edildiği anlaşıldığında bu hesabın borcuna kayıt yapılır .

Hesabın alacak kalanı, işletme tarafından keşide edilen ancak alacaklısı tarafından henüz tahsil edilmeyen çek ve çeklerin toplam tutarını gösterir.

38

103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı (-)

Serdemir A.Ş. Satıcısı olan Güçlü Ticaret A.Ş.’den % 18 KDV dahil 2.950’lik mal satın alıyor ve karşılığını bir çekdüzenleyerek(keşide) ederek ödüyor.

153 Ticari Mallar Hs.

191 İndirilecek KDV Hs.

2.500 450 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.(-) 2.950 Ticari Mal Satın Alınması

103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı (-)

• Güçlü Ticaret işletmemizden aldığı çeki bankaya vererek tahsil ediyor.

103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.(-) 2.950 102 Banka Hs.

2.950

Çekin banka tarafından ödenmesi

103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.(-)

BORÇ 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.(-)

ALACAK

../../201. 2.950

0 = Verilen çek mevcudu

108 Diğer Hazır Değerler Hs.

• Hesabın Niteliği: Yukarıda ele alınan değerlere girmeyen ancak nitelikleri itibariyle hazır değerler sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri gibi değerler, olarak ifade edilir ve “108 Diğer Hazır Değerler Hs”.da izlenir.

• Hesap izlenecek değerlere göre; Vadesi Gelmemiş Kuponlar, Pullar, Tahsil Edilecek Banka Havaleleri gibi yardımcı hesaplarla kullanılır.

• Hesabın İşleyişi: Diğer hazır değerler grubuna giren değerler elde edildiğinde Diğer Hazır Değerler Hesabı Borçlandırılır; elden çıkarıldığında da alacaklandırılır. Bu nedenle hesap borç kalanı veren bir varlık hesabıdır.

(8)

108 Diğer Hazır Değerler Hs.

• Serdemir işletmesi kendisi kullanmak için 250 liralık posta pulu satın almıştır.

108 01 Pullar

250

100 Kasa Hs. 250

Pul satın alınması

108 Diğer Hazır Değerler Hs.

• Serdemir işletmesi gelen ihbarname ile müşteri Ahmet Özkaya’nın borcuna karşılık 9.500 TL havale gönderdiğini öğrenmiş ve aynı tarihte sürekli çalıştığı Ziraat Bankasına bu havaleyi tahsil etmesi isteğini bildirmiştir.

108 02 Tahsil edilecek banka ve posta havaleleri

9.500

120 Alıcılar Hs.

120.08 Ahmet Özkaya 9.500

Müşteri borcunun havale edilmesi

108 Diğer Hazır Değerler Hs.

• İlgili tutar işletmenin hesabına aktarılmıştır.

102 Bankalar Hs.

102 02 Ziraat Bankası

9.500

108 02 Tahsil edilecek banka ve posta havaleleri 9.500 Müşteri borcunun havale edilmesi

108 Diğer Hazır Değerler Hs.

BORÇ 108 Diğer Hazır Değerler Hs. ALACAK

04/02 250 07/02 9.500

06/02 9.500

9.750 9.500

Borç Kalanı 9.750 - 9.500 = 250 Diğer Hazır Değerlerin (Pul) Mevcudu

BÖLÜM UYGULAMASI:

• Serdemir Ticaret İşletmesi’nde Mayıs 201. Ayına ait nakit hareketleri aşağıdaki gibidir. İlgili aya ait muhasebe kayıtlarını yapınız.

• Mayıs 201. ‘de işletme kasasında 80.000 TL bulunmaktadır.

• İşletme kasada bulunan paranın 60.000 TL’sini. A Bankası Karabük Şubesindekimevduathesabına yatırmıştır.

• İşletme B Bankası Karabük Şubesinden sağladığı 50.000 TL’lik kredi limitinden 10.000 TL işletmenin bankadaki hesabına aktarılmıştır.

• Satıcılardan olan Kemal Ticarete olan borcun 2.500 TL’si ABankası Karabük Şubesindenödenmiştir.

BÖLÜM UYGULAMASI:

• İşletmenin satıcılarından olan Hamdemir Ticarete 3.000 TL’lik borcunun 1.000 TL’sine karşılık A. Bankası Karabük Şubesi üzerineaynı tutarda bir çekkeşideetmiştir.

• İşletme müşterilerinden Pamuk Ticaret borcu olan 4.000 TL’yi çek düzenleyereködemiştir.

• A Bankası Karabük Şubesinden gelen dekontla, satıcılara verilen çekinödendiğianlaşılmıştır.

• ABankası Karabük Şubesinden gelen bir dekonttan işletme lehine 1.200 TL’lik faiz tahakkuk ettirildiği ve faize ilişkin gelir vergisinin hesaben tahsil edildiğianlaşılmıştır.

• Alıcılardanalınan çek tahsil edilmiştir.

(9)

Kaynakça

• Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara.

• Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011.

• Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011.

• Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, 2002.

• Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları

• Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi.

• CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak 2003.

• 8 No’lu TMS- Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar

• IASC, International Accounting Standards Committee, International Accounting Standards 1999, London, 1999.