HASTA DÜŞMELERİNİN ÖNLENMESİ ve İZLEMİ. Hazırlayan: Birsen Erkuş Acıbadem Sağlık Grubu Eğitim ve Gelişim Hemşiresi Hazırlanma Tarihi:

HASTA DÜ ŞMELERİNİN ÖNLENMES İ ve İZLEMİ

Hazırlayan: Birsen Erkuş Acıbadem Sağlık Grubu Eğitim ve Gelişim Hemşiresi Hazırlanma Tarihi: 20.08.2010

HASTA DÜ ŞMELERİNİN ÖNLENMES İ ve İZLEMİ

Düşme sonucunda hastanın yatış süresinin uzaması, ciddi yaralanmalar ve yaşamın kaybedilmesine kadar giden durumlar ortaya çıkabilir,

Kişilerin yaşam kalitesini, psikolojik ve fiziksel sağlığını etkilemektedir.

Dü şme Riski Taşıyan Hastalar

v 65 yaş ve üstü hastalar,

v Kronik hastalıklar nedeniyle sağlık durumu bozulmuş,

v Kas hastalıkları olan,

v Denge ve yürüme bozukluğu olan, v Ortostatik hipotansiyonu olan,

v Santral sinir sistemi lezyonu olan,

v Demans, parkinson hastalığı olan,

v Düşme hikayesi olan,

Dü şme Riski Taşıyan Hastalar

vDuyusal defisiti olan ya da kısmi görme problemi olan, vMental durumu değişmiş olan,

vMobilizasyonu azalmış olan,

vDiüretik, antihipertansif, kuvvetli analjezik, antipsikotik ya da hipnotik özellikli ilaç kullanan,

vKısıtlama uygulanan,

vSık idrara çıkan ya da diyare olan hastalar.

Düşmeler bazen çevresel faktörlerden;

v Aydınlatma yetersizliği

v Yerlerin ıslak ve kaygan oluşu

v Oda zemininde ve koridorda gereksiz ve

v uygunsuz şekilde bırakılan ekipmanlardan da kaynaklanabilir.

Dü şme Riski

Hasta Mobilizasyonu

Hastaların mobilizasyonları öncesi, düşme risk faktörleri tanımlanmalıdır.

• Genel durum,

• Uygulanan ilaçlar

• Hayati bulgular

göz önüne alınarak planlanır ve

uygulanır.

Dü şmenin Değerlendirilmesi

Değerlendirmede skorlama geçerlilik ve

güvenirliliği çalışılmış bir skala ile yapılmalıdır.

Çıkan puanlama sonucuna göre değerlendirme

tekrarlanmalıdır.

Düşme için risk faktörleri tespit edilmeli ve gerekli durumlarda uygun müdahaleler yapılmalıdır.

Daha önceki düşmenin değerlendirilmesi: Düştüğü (çevre kaygan ya da düz olmayan yürüme yüzeyleri, zayıf aydınlatma) düştüğü dönemde hastanın yardımcı cihaz kullanıp kullanmadığı, düşme öncesi baş dönmesi olup olmadığı, yaralanmanın tipi sorgulanmalıdır.

Dü şmenin Değerlendirilmesi

Denge ve yürümenin değerlendirilmesi: Hastanın yürüme ve denge durumu, yardımcı araç sandalye kullanımı değerlendirilmeli

Yaş: Düşme yaşlılarda sık karşılaşılan ölüm ve hastalık oranlarında önemli miktarda artışa yol açan geriatrik

sendromlardan biridir.Yaşlılarda bilişsel, davranışsal ve yürütücü fonksiyonlarda gerileme ortaya çıktığında

görülmeye başlanır.

Dü şmenin Değerlendirilmesi

İlaç öyküsünün değerlendirilmesi: Hastanın tüm ilaçları detaylı sorulmalı, ilaç sayısı sorulmalı ≥4 ilaç

kullanımının düşme riskini artırdığı unutulmamalıdır.

Görmenin değerlendirilmesi: Görme keskinliği, katarakt olup olmadığı değerlendirilmeli.

Dü şmenin Değerlendirilmesi

Dü şme riskini artıran ilaçlar

Hipnotikler

• Yoğun sedasyon

• Ataksi

• Denge bozukluğu

• Konfüzyon

• Paradoksik ajitasyon Narkotikler

• Hipotansiyon

• Sedasyon

• Motor fonksiyon bozukluğu

• Ajitasyon

Antidiyabetikler

• Akut hipoglisemi

Aspirin ve NSAİ (Yüksek dozlarda kullanımında)

• Sersemlik Sisplatin

• Sersemlik

Aminoglikozitler

• Sersemlik, denge bozukluğu Diüretikler

• Hipovolemi

• Ortostatik hipotansiyon

• Elektrolit dengesizliği

• İdrar inkontinansı Antihipertansifler

• Hipotansiyon Antidepresanlar

• Ortostatik Hipotansiyon Benzodiazepinler ve

antihistaminikler

• Yoğun sedasyon

• Konfüzyon

• Parodoksik ajitasyon

• Denge kaybı Antipsikotikler

• Ortostatik hipotansiyon

• Kas gerginliği

• Sedasyon

İLAÇLAR ve YAN ETKİLERİ

Nörolojik değerlendirme: Hastanın bilinci ve oryantasyonu değerlendirilmeli

Konuşmanın değerlendirilmesi: Konuşma durumu, konuşma güçlüğü olup olmadığı, değerlendirilmeli

Kardiyovasküler değerlendirme: Senkop,

aritmi ve koroner arter hastalığı sorgulanmalı

Dü şmenin Değerlendirilmesi

• Ağırlık merkezini kaybetme

• Yetersiz mobilizasyon

• Bilişsel bozukluk

• Bilinç kaybı

• Oturma ya da yatma sırasında

• Nedeni belli olmayan düşmeler

Dü şme Nedenleri

1995 yılında FDA (food and drug administration

)

tarafından yapılan değerlendirmede 68’i ölümle 22’si yaralanmayla sonuçlanan 102 tane yatakla ilişkili

istenmeyen olayda ölümlerin hepsi baş, boyun ve göğüs bölümlerinin riskli alanlara sıkışmasıyla

oluşurken, yaralanmaların çoğu ekstremite bölgelerinde olduğu görülmüştür.

Dü şme Nedenleri

Yatak Kenarlar ının Riskli

Bölgeleri

Orta ve Yüksek Dü şme Riski Olan Hastalarda Ek Olarak Uygulanmas ı Gerekenler

1. Hasta iki saatte bir ve çevre güvenlik açısından izlenmeli

2. Aile ile gözlemin devamlılığının faydası hakkında konuşulur, onlara bilgi verilmeli

3. Hastanın hemşire bankosundan görülebilecek bir odaya yatışı sağlanmalı

4. Nöbet raporunda ve transferlerde hastanın “düşme riskinin yüksek” olduğu iletilmeli

5. Hastaya yeşil kol bandı takılmalı

6. Bakım-işlem yapılmadığında yatak seviyesi en alt seviyede tutulur, yatak kenarlıkları kaldırılır.

7. Sandalye ve yatak her zaman kilitli tutulur.

8. Görsel ve işitsel cihaz kullanımı etkinliği değerlendirilir.

9. Tedavideki ilaçların etki yan etkileri kontrol edilir.

10. Hasta odasında gece lambası kullanılır

11. Çağrı cihazı hastanın ulaşabileceği yere yerleştirilir.

12. Yürüteç değnek ve tekerlekli sandalye ihtiyacı olan hastalara bu ekipman sağlanır.

Orta ve Yüksek Dü şme Riski Olan Hastalarda Ek Olarak Uygulanmas ı

Gerekenler

Yeşil kol bandı

İlk ve yeniden değerlendirmelerde düşme riski skoru; orta risk veya yüksek risk çıkan hastalara yeşil kol bandı takılır.

Dü şmenin Değerlendirilmesi

• Hasta ve yakınlarına konu ile ilgili eğitim verilmeli

• “Hastanede Düşmelerden Korunma” eğitim dokümanı verilmeli. Doküman hastanın

görebileceği bir yere konulmalı

• Verilen eğitim kaydedilmelidir.

Düşme riski olan bir hastaya refakat

sırasında,

arkasında ya da vücudunu

destekleyecek şekilde yürünür.

Dü şmenin Değerlendirilmesi

Yanında bulunulan hasta düşüyorsa, vücutla

düşmesi engellenmeye çalışılır.

Dü şmenin Değerlendirilmesi

Dü şme olduktan sonra izlenecek yol

• Hasta yavaşça zemine

yatırılıp, vücudu, özellikle başı ve boynu desteklenir.

• Mümkünse sırtüstü yatmasına yardımcı olunur . Bilinci kontrol edilir.

Dü şme olduktan sonra izlenecek yol

• Bir hasta düştüğü ya da düştüğü görüldüğü zaman bir diğer sağlık çalışanından gerekli ekipmanı

(steteskop, tansiyon aleti ya da EKG aleti gibi) getirmesi konusunda yardım istenir.

Bilinç durumu,solunum,dolaşım, ağrı ve kanama durumunu Değerlendirilir!!!!!!!! solunum ve dolaşım yoksa ACİL YARDIM istenir.

Dü şme olduktan sonra izlenecek yol

• Hasta yalnız iken düşmüş ise olayın nasıl olduğu hasta ya da yakınlarına sorulur. Hasta cevap

verebiliyorsa, herhangi bir yerinde ağrı olup olmadığın sorulur.

• Hekime haber verilir ve hasta tamamen değerlendirilmeden hareket ettirilmez.

• Başı ve vücudu yastık ve battaniye ile desteklenir, spinal bir yaralanma belirtisi/şüphesi varsa başının altına yastık yerleştirmeye çalışılmaz.

Dü şme olduktan sonra izlenecek yol

• Eğer herhangi bir yaralanma belirtisi

değerlendirilmediyse bir diğer personel ile hastanın yatağına dönmesine yardımcı olunur.

• Hekim istemine göre ilaçları verilir ve tetkikleri yapılır (örn:röntgen).

• Hasta ve yakınlarına düşme hakkında bilgi verilir.

Düşerken yüzünü ve başını nasıl koruyacağı anlatılarak hasta ve yakınları eğitilir.

Düşme riski yeniden değerlendirilir

Dü şme olduktan sonra izlenecek yol

• Düşen hasta 24 saat boyunca yoğun gözlem altında tutulur. Bu süre boyunca hastanın; fizyolojik,

psikolojik durumu ve değişen tedavilere yönelik cevabı değerlendirilir.

• Düşme riski değerlendirme formu yeniden değerlendirilir.

• Hasta yüksek riskli olarak kabul edilir.

• Bakım planı revize edilir.

KAYNAKLAR

1. L.M. Tilling, K Darawil, M Britton.(2006): Yaşlılarda Diabetes Mellitusun Bir Komplikasyonu Olarak Düsmeler, Department of Elderly Care Medicine, Homerton University Hospital, Hackney, Journal of Diabetes and Its Complications 2:146-151.

2. Berke D.(2008): Nöroşirurji Hastalarında Düşme Risk Derecesinin Belirlenmesi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı,Yüksek Lisans Tezi, (Danışman : Prof. Dr. Fatma Eti Aslan), İstanbul.

3. G. Powell-Cope A. Nelson1, S. Hoffman1, M. Tate, L. Rathvon1, D. Bradham, S. Luther Hastanelerde ve Bakım Evlerinde ki

4. F Soyuer, M Mirza. (2007): Multipl Skleroz’lu Olgularda Düşmelerin Risk Faktörleri, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 14(4) 241-244, Kayseri.

5. M İ Naharcı, H Doruk. (2009): Yaşlı Popülasyonda Düşmeye Yaklaşım, TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(5):437-444

6. S Uz. (2008): Geriatrik Hastalarda Düsme Risk Faktörlerinin Günlük Yaşam Aktiviteleri ve Yaşam Kalitesine Etkisi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul (Danısman: Prof. Dr. Arzu Razak Özdinçler)

7. K Çapacı.(2007): İnmede Düşme ve Kırıklar, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı, Türk Fiz Tıp Rehab Derg : 53 Özel Sayı 1: 7-10, İzmir.

8. AT Işık, M Cankurtaran, H Doruk, MR Mas. (2006): Geriatrik Olgularda Düşmelerin Değerlendirilmesi, Turkish Journal of Geriatrics, 9 (1): 45-50