GGY 210 Kent Ekonomisi ve Yönetimi

GGY 210

Kent Ekonomisi ve Yönetimi

Prof. Dr. Ruşen KELEŞ

Takdim Planı

- Kentsel toprak politikası ve kentsel toprak rant

- Kent yönetimlerinin ve devletin yasa, tüzük ve yönetmelik ve imar planı gibi eylem ve işlemleri sonucunda artan toprak değerlerinin paylaşımında izlenmesi gereken yollar.

- Bireysel ve ulusal çıkarlar arsında denge sağlamanın önemi.

- Başka ülkelerde ve Türkiye’de bu alanda izlenen politikalar.

• Kentleşme olgusunun, toplumlar üzerinde ortaya çıkardığı en önemli sorun, artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak ölçüde barınma, sağlık, eğitim, ulaşım, spor, sanayi, ticaret ve yönetim olmak üzere tüm sosyal ve ekonomik etkinlik olanaklarının

artması gerekliliğidir.

• ‘’Kentsel toprak’’ (arsa) kavramını Kentbilim Terimleri Sözlüğü,

‘kent ve kasabalarda, yapı yapmaya ayrılmış ve kent yönetiminin sunduğu kolaylık ve donanımlardan yararlanılabilecek yerey’

olarak tanımlamaktadır.

• Bu tanımdan çıkarılabilecek en önemli sonuç, kentsel toprakların, kent yönetimlerince geliştirilecek işlevlere kaynaklık etmek üzere çeşitli amaçlara yönelik tesislerin yapımı için tahsis edilmek üzere belirlenmiş alanlar olduklarıdır.

• Kentsel niteliğe sahip bulunmayan kırsal alanlarla, günümüz

kentlerinin işlevlerinin yerine getirilmesine kaynaklık eden kentsel alanların sınıflandırılması, bu konuda yapılan bilimsel çalışmaların da etkisiyle çeşitlilik arz etmeye başlamıştır.

• Bu çeşitlemenin yarattığı yeni sınıflandırmada, genel olarak

topraklar, ‘’tarımsal (kırsal) toprak’’, ‘’kentsel toprak’’ ve ‘’kentsel

arsa’’ olarak üçe ayrılmaktadır.

• Kentsel toprak, herhangi bir toprak parçası değildir.

• Toprak oluşunun ötesinde üç özelliğe sahiptir. Kent içerisinde bir yere sahiptir, alt yapı ile donatılmıştır ve imar planı ile hakkında bir karar getirilerek üstünde ne tür kullanışların yer alacağı belirlenmiştir.

• Herhangi bir toprak parçasının kentsel toprak niteliğini kazanması için bu niteliklerle donatılması gerekir. Bu nedenle kentsel arsa üretiminden söz edilememektedir.

• Burada üretimden söz edilmesi, toprağın dönüşüme uğradığına dikkat

etmek içindir.

• Kentsel topraktaki bedel sorunu kaçınılmaz olarak, bu topraklardan edinilecek rant sorununu da beraberinde getirmektedir.

• ‘’Rant’’, esas itibariyle, toprak faktörünün doğadaki ilk şekliyle, başka bir deyişle orijinal durumuyla kullanılmaması karşılığı ödenen bedeldir.

• Kişinin, iyeliğinde bulundurduğu topraktan edindiği maddi karşılık

demek olan rant, dünya sathında yaşanan nüfus artışı süreci ile beraber belli bir sınıflandırmaya tabi tutulmaya başlamıştır.

• Bu bağlamda, rant kavramı, bünyesinde temel olarak ‘’differansiyel

rant’’ ve ‘’mutlak rant’’ kavramlarının barındırır.

• Çağdaş kent toprakları politikası, öncelikli olarak kent toprağı üzerindeki bireysel iyelik ile toplum ve kamu yararını bağdaştırmaya, bireysel arsaların toplum yararına aykırı kullanılışlarını önlemeye çalışmaktadır.

• İkinci olarak, arsa sunusunun artırılması, dar gelirli geniş kitlelerin barınma sorunlarının çözümünün ön koşuludur.

• Arsa politikası, üçüncü olarak, emlak fiyatlarındaki enflasyonu önlemenin bir aracı olarak hizmet görür.

• Son olarak, planlama kararları sonucunda arsası değerlenenlerden alınacak

‘’değerlendirme payı’’ ile arsasının değeri düşenlere ödenecek tazminat

konularını da toplum yararı açısından bir dengeye kavuşturmak da arsa

politikasının amaçları arasında sayılabilir.

• Kentsel toprakların, kamusal amaçlara uygun şekilde kullanımını sağlamanın en önemli ve geçerli yollarından bir tanesi kuşkusuz

‘’vergileme’’dir.

• Kent topraklarının kamu yönetimlerince satın

alınması yolu da bir başka kentsel toprak politikası aracı olarak karşımıza çıkmaktadır.

• Bir diğer kentsel toprak politikası uygulama aracı

da planlamadır.

• Bölgeleme denetimi, parselleme denetimi, yapı yasağı ve yapı denetimi gibi arsa kullanımına yönelik kısıtlamalar içeren

uygulama araçlarından ve de köy ortak alanlarının özelleştirilmesi ile hisseli arsa satışlarının önlenmesi yollarından, kentsel toprak politikası uygulama araçları olarak bahsedebiliriz.

• Kentsel toprakların kamu yararına uygun kullanımlarının

sağlanması konusundaki en önemli araç ise, kamunun, özel

mülkiyete, sahip olduğu egemenlik hakkı gereği zorla el atması

anlamına gelen kamulaştırmadır.