Bir zamanlar Ortadoğu’nun hayvan sağlayıcısı olan Türkiye, şimdi kurbanlığını bile elalemden alıyor. Ülkede hayvan kalmadığı için artan et fiyatlarını, hayvancılığı destekleyerek üretimi artırmak yerine hükümet kasaplık canlı hayvan ve et ithalatına girişerek hayvancılığımızı daha da baltalıyor. Tavan yapan et fiyatları ise bir türlü düşmüyor.
Et fiyatlarından sonra tavan yapan diğer ürünümüz ise domates oldu. Bakalım domateste neler oldu, bir de onu görelim.
İlkbaharda yağışlar yaza sarktı ve ardından mevsim normallerinin üzerinde sıcaklar geldi. Dolayısıyla domates bitkisinin çiçeklenmesi ve döllenmesinde sorunlar yaşandı. Bu durum domates verimi ve kalitesi üzerine de olumsuz etkide bulundu.
Mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklık nedeniyle seralarda da domates fidelerinin dikimi geciktirildi. Tarla domatesinin bitmeye başladığı bu günlerde yerini sera domatesinin alması gerekiyordu, bu gecikmeler nedeniyle denk düşemediler ve fiyatlar tavan yaptı. Kimi semtte 5 TL olan domates fiyatları bazı semtlerde 10 TL’ye kadar yükselmiş durumda. Salçalık domateslerin salça yapımında kullanılmak yerine fiyatların yüksekliği nedeniyle piyasaya sürülmesi de salça fiyatlarının yükselmesine neden oldu.
Sera domatesleri Kasım ayı ortalarına doğru pazara girmeye başlayacak olup fiyatlar da Kasım sonuna doğru normal seviyesine inecektir.
Fiyatların yükselmesinin bir nedeni de domates güvesi oldu. Bu zararlı ilk kez 1964 yılında Arjantin’de görüldü. Zamanla tüm Güney Amerika’ya yayıldı. Oradan kuzey Afrika ülkelerine sonrasında batı Avrupa ülkelerine sıçradı. Sonuçta 2009 yılında da ülkemize kadar ulaştı.
Domates güvesi kaliteyi son derece olumsuz etkilediğinden çiftçi ürününü pazara süremiyor. Çiftçinin kendi tarlası düzeyinde yaptığı ilaçlama sonuç vermiyor, tüm bölgenin ilaçlanması gerekiyor. Bunun da devletin desteği ve önderliğinde yapılması gerekiyor, ancak bu konuda bugüne kadar bir adım atılabilmiş değil.
Güveyi seralardan uzak tutmak için maddi durumu yerinde olan çok az çiftçi sineklik kullanarak önlem almaya çalışıyor. Cezbedici tuzakları da ancak büyük işletmeler kullanabiliyor. Bu önlemler için dekara ortalama 1.500 TL civarında bir kaynak ayırmak gerekiyor. Zira, hükümet önlemler konusunda bugüne dek bir destek ayırmamakla birlikte 2011 yılı için bazı çalışmalar yürütüyor. Bu noktada hükümetin, yapılacak masrafın en az yarısını karşılayacak şekilde bir adım atması gerekiyor.
Hükümet, hayvancılık politikasında olduğu gibi gerçekleri görmeyip, tedbir almaz ve domateste de çözümü ithalatta ararsa, yaş sebze ve meyve ihracatımızın en önemli bölümünü oluşturan domatesi de dışarıdan alır konuma
gelebiliriz.
Domates güvesiyle kendi tarlası ölçeğinde mücadele edemeyen çiftçi muhtemelen bu zararlıdan kurtulabilmek için çaresizce daha fazla tarım ilacına başvurmak zorunda kalacaktır. Bu da sofralarımıza gelen domateste muhtemelen tarım ilacı kalıntısı bulunacağı anlamına gelir. Bu nedenle Tarım ve Köyişleri Bakanlığı domates güvesi ile
mücadelede ziraat mühendisleri ile alanda olmalı, süreci başarıyla yönetmeli ve yeterli tarımsal destek ayırmalıdır. Gıda güvenliğine yatırım yapmayan ülkeler halkının bozulan sağlığını düzeltmek için çok daha fazla kaynak harcamak zorunda kalmaktadır.
