G‹R‹fi
Akci¤er kanseri son y›llarda artan s›kl›¤› ve yeni ç›kan alternatif kemoterapötiklere ra¤men kötü prognozu ile dikkati çekmektedir (1). Biz bu çal›fl-mam›zda bölgemizdeki primer akci¤er kanser-lerinin klinik ve demografik özelliklerini sunmay› ve ülkemiz kanser verilerine katk›da bulunmay› amaçlad›k.
GEREÇ VE YÖNTEM
A¤ustos 2000-2003 tarihleri aras›nda klini¤imizde takip edilen ve kesin tan›s› primer akci¤er karsi-nomu olan 80 olgunun verileri retrospektif ola-rak incelendi. Hastalar›n yafl, cinsiyet, histolojik
tip, sigara öyküleri, ilk tan› ile son takip zaman-lar›, ilk tan› an›ndaki evreleri, uygulanan tedavi-ler, uzak metastazlar›, tümör lokalizasyonlar› ve yandafl hastal›klar› kaydedildi. ‹statistiksel ana-lizde Mann-Whitney U testi kullan›ld›.
BULGULAR
Olgular›n %56.2‘si yass› hücreli karsinom, %23.7‘si küçük hücreli akci¤er karsinomu (KHAK), %6.2‘si adenokarsinom, %13.9‘u ise küçük hücreli d›fl› akci¤er karsinomu (KHDAK) olarak rapor edildi. KHAK olanlar›n hepsi, tüm olgular›n ise %94‘ü erkekti. KHAK grubunun yafl ortalamas› 55.0±2.1 iken KHDAK grubununki 60.7±1.5 idi (p>0.05).
80 PR‹MER AKC‹⁄ER KANSER‹N‹N RETROSPEKT‹F ANAL‹Z‹
RETROSPECTIVE ANALYSIS OF 80 PRIMARY LUNG CANCERS
U¤ur GÖNLÜGÜR ‹brahim AKKURT Melih KAPTANO⁄LU
Tanseli EFEO⁄LU
Cumhuriyet Üniversitesi T›p Fakültesi, Gö¤üs Hastal›klar› ve Tüberküloz Anabilim Dal›, Sivas Anahtar sözcükler: Akci¤er kanseri, sa¤kal›m, kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤›
Key words: Lung cancer, survival, chronic obstructive pulmonary disease
ÖZET
75 erkek ve 5 kad›n›n yafl ortalamas› 59.4 ± 11.2 idi. En s›k görülen histolojik tip skuamöz hücreli karsinom idi (%56). Adenokarsinoma olgular› daha az paket y›l› sigara yüküne sahiptiler. ‹lk tan› an›nda, küçük hücreli-d›fl› akci¤er karsinomlar›n›n %45‘in-de uzak metastazlar vard›. Histolojik subtipler aras›nda sa¤kal›m aç›s›ndan anlaml› bir farkl›l›k yoktu. Hastalar›n %36‘s›n›n kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤› vard›. Olgular›n %10‘dan az›na torakotomi yap›ld›. Halk sa¤l›¤› çal›flmalar› hastalar›n daha erkenden baflvurmalar› ve prognozlar›n›n iyilefl-mesi aç›s›ndan faydal› olabilir.
SUMMARY
The median age of 75 men and 5 women was 59.4 ± 11.2. The most common histological type was squamous cell carcinoma (56%). The patients with adenocarcinoma had lower pack-year of smoking. In the first presentation, 45% of the patients with non-small cell carcinoma (NSCLC) had distant metastases. There was no significant difference in survival among histological subtypes. 36% of the patients had chronic obstructive pul-monary disease. Less than 10% of the patients underwent thoracotomy. Public health studies can be helpful for earlier presentation and better prognosis of the patients.
KHAK olgular›n›n sigara yükü 48.6±5.0 paket y›l› iken KHDAK‘de 50.8±4.1 bulunmufltur (p>0.05). Ancak adenokarsinom olgular›nda bu yük 12.0± 7.3 idi (p<0.01). Tümör yerleflimleri Tablo 1‘de sunulmufltur. En s›k lokalizasyon sol üst lob ola-rak bulunmufltur.
Tablo 1. Akci¤er kanserlerinin lokalizasyonlar› Yerleflim KHAK KHDAK Sa¤ ana bronfl 2 6 Sa¤ üst lob 4 14
Orta lob 1 1
Sa¤ alt lob 4 9
Sol ana bronfl 3 1 Sol üst lob 4 17 Sol alt lob 1 13
Tan›, 64 olguda bronkoskopi, 10 olguda trans-torasik aspirasyon ve 6 olguda ise rezeksiyon materyali ile konuldu. Pancoast tümörlerinin hepsi KHDAK morfolojisindeyken vena kava süperior sendromu ile gelen 3 olgunun hepsinde KHAK mevcuttu. Bir adenokarsinom olgusunda myozitis ossifikans, bir yass› hücreli karsinom olgusunda ichtiyosis vulgaris, baflka bir yass› hücreli karsi-nom olgusunda malign atefl saptand›. Hastalar›n yandafl hastal›klar› Tablo 2‘de gösterilmifltir.
Tablo 2. Akci¤er kanseri olgular›nda yandafl hastal›klar Yandafl hastal›k S›kl›k (%) Kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤› 36 Koroner arter hastal›¤› 6 ‹naktif akci¤er tüberkülozu 5 Kronik viral hepatit 3
Diyabet 2
Hipertansiyon 1
Uyku-apne sendromu 1 Situs inversus 1 Pektus ekskavatus 1
‹lk tan› an›nda adenokarsinomlular›n %80‘de, yass› hücreli karsinomlular›n %44‘ünde uzak me-tastaz vard›. Meme-tastaz yerleri Tablo 3‘de sunulmufl-tur. KHDAK grubunda ilk tan› an›nda olgular›n
Tablo 3 . Akci¤er kanseri olgular›m›zda metastazlar›n da¤›l›m›
Metastazlar Tüm metastazlar içindeki pay› KHAK KHDAK Karaci¤er %30 %34.2 Akci¤er %30 %21 Beyin %20 %10.5 Plevra %20 %10.5 Sürrenal bez - %7.9 Kemik - %5.2 Dalak - %5.2 Cilt - %2.8 Perikard - %2.8
%45‘inde uzak metastaz vard›. KHDAK olgular›-n›n %28‘i evre IIIA ve daha alt evrelerde olma-s›na ra¤men yandafl hastal›k, hasta veya hasta yak›nlar›n›n kabul etmemesi nedeniyle olgular›n sadece %8.7‘si opere edilebilmiflti. Befl adeno-karsinom olgusunun dördünde ilk tan› an›nda, ötekinde ise (bronkoalveoler tip) takipte metas-tazlar saptand›. Metastaz yeri üç olguda plevra, iki olguda akci¤er idi. Plevral tutulum KHAK grubun-da %10 iken KHDAK grubungrubun-da %15 idi. KHAK‘ye ba¤l› tutulumlar›n hepsinde, KHDAK‘ye ba¤l› tutu-lumlar›n ise %45‘de malign plevral efüzyon mev-cut idi. Malign plevral efüzyon saptanan KHDAK olgular›n›n %75‘i adenokarsinom, %25‘i ise yass› hücreli karsinom idi.
‹lk tan› an›nda KHAK olgular›n›n %68‘i s›n›rl› %32‘si yayg›n hastal›k olarak gelmiflti. KHDAK olgular›n›n %3‘ü evre IA, %10‘u evre IB, %3‘ü evre IIA, %6‘s› evre IIB, %6‘s› evre IIIa, %27‘si evre IIIB ve %45‘i evre IV olarak gelmiflti. Radyoterapi KHAK olgular›n›n %21‘ine, KHDAK olgular›n›n %20‘sine uygulanm›fl iken KHAK olgular›n›n %95‘i, KHDAK olgular›n›n ise %75‘i kemoterapi alm›flt›. Buna karfl›n semptomatik tedavi alanlar KHAK grubunun %5‘ini, KHDAK grubunun %20‘sini olufl-turmufltu. Kemoterapi alanlar içinde olgu bafl›na kür say›s› KHAK grubu için 4.2 iken KHDAK grubu için 3.9 bulundu (p>0.05). Sa¤kal›m oranlar› KHAK grubunda 8.6±1.5 ay, tüm KHDAK grubunda
9.5±1.4, adenokarsinom alt grubunda ise 13.6± 3.4 ay olarak bulundu (p>0.05).
TARTIfiMA
Akci¤er kanseri nerdeyse bir erkek hastal›¤› gibi görünmektedir. Yap›lan çeflitli çal›flmalarda erkek/ kad›n oran› 9/1 (2) veya 9.5/1 (3) gibi ç›kmakta-d›r. Bu oran bizim çal›flmam›zda 15/1 ç›kmakla beraber ülkemizden yap›lan baflka bir araflt›r-mada 3.5/1 bulunmufltur (4). Kad›nlarda yafl ortalamas› daha düflük olmakta ve en s›k (%45) adenokarsinom gözlenmektedir (5). Literatür bilgi-lerinin tersine kad›n olgular›m›z›n yafl ortalamas› 63.4 olup erkeklerin yafl ortalamas›ndan (58.6) daha yüksek ç›km›flt›r. Cins ve yafl fark› olgu say›-s›ndaki azl›¤a ba¤l› olabilir. Serimizdeki 5 kad›n olgunun ikisi adenokarsinom birisi de KHDAK olarak rapor edilmifltir. Bulgular›m›z adenokarsi-nomun kad›nlarda daha s›k ortaya ç›kt›¤›n› göster-mektedir. Di¤er yandan adenokarsinomlu olgula-r›m›zda sigara yükünün anlaml› derecede az olmas› da bu tümörün sigara ile nispeten daha az iliflkili oldu¤u sav›n› desteklemektedir. ‹lk tan› an›nda adenokarsinomlu olgular›n %80‘inde me-tastaz saptanm›fl olmas›na ra¤men di¤er KHDAK grubuna göre daha uzun yaflad›klar› (13.6 aya karfl› 9.5 ay) saptanm›flt›r. Aradaki fark istatis-tiksel olarak anlaml› ç›kmasa da bunun nedeni adenokarsinomun uzun doubling-time süresi ola-bilir.
Ülkemizde yass› hücreli karsinom en s›k gözle-nen histolojik tiptir. Tüm olgular›n %39 (6) - %69‘u (7) yass› hücreli karsinom, %9 (7) - %34‘ü (8) küçük hücreli karsinom (KHAK), %8 (7) - %27‘si (9) adenokarsinomdur. Bizim çal›flmam›zda adeno-karsinom s›kl›¤› bir miktar düflük olmakla bera-ber (%6.2) bulgular›m›z ülkemiz verileri ile uyum-ludur. Buna karfl›n akci¤er kanserinin s›kl›kla üst loblara ve özellikle sa¤ üst loba lokalize olma e¤ilimi bildirilmifl olmakla beraber (7-9) bizim çal›flmam›zda anlaml› bir farkl›l›k bulunmam›flt›r. Akci¤er kanseri tan›s›nda fiberoptik bronkosko-pinin tan› baflar›s› %68-98 aras›nda de¤iflmek-tedir (2,4). Biz de olgular›m›z›n %80‘ine bronkos-kopi ile tan› koyduk.
Akci¤er kanserli hastalar›n %7.5 kadar›nda KOAH görülebilmektedir (10). Ancak bu oran baz› arafl-t›rmalarda %22-23.5‘lara ç›kabilmektedir (11,12). Bizim çal›flmam›zda ise %36 bulunmufltur. KOAH varl›¤›n›n akci¤er kanseri için kötü bir prognostik faktör olabilece¤i ifade edilmifl olmakla beraber (10) çal›flmam›zda hem KHAK olgular›n›n 1/3‘ün-de hem 1/3‘ün-de KHDAK‘lilerin 1/3‘ün1/3‘ün-de KOAH bulun-du¤undan bu faktörün sa¤kal›m süresi aç›s›ndan anlaml› bir etki yapmad›¤› düflünülmüfltür. Özacar ve ark. (13)'n›n çal›flmas›nda ayn› anda akci¤er kanseri ve KOAH‘› olan olgular›n›n %4.5‘u opere edilebilmifl iken bu oran bizim çal›flma-m›zda %10‘dur. Oran›n farkl›l›¤›, çal›flmaya al›-nan hastalarda havayolu obstrüksiyonunun ayn› fliddette olmamas›, di¤er yandafl hastal›klar, tümör evresi veya operasyon prosedürlerindeki farkl›-l›¤a ba¤l› olabilir.
Malign ve paramalign plevral efüzyonlar›n en s›k nedeni akci¤er kanseri olup hastalar›n %7-15‘inde malign plevral efüzyon görülebilmektedir (14). Olgular›m›z›n %6.2‘sinde malign, %3.7‘sinde para-malign efüzyon mevcuttu. Atalay ve ark. (14)'n›n çal›flmas›nda akci¤er kanserli hastalardaki plevral efüzyonun 2/3‘nün malign, 1/3‘nün paramalign oldu¤u ifade edilmifltir. Dolay›s›yla bulgular›m›z literatür ile uyumludur. Yaln›z bu çal›flmada malign plevral efüzyona en s›k adenokarsinomun yol açt›¤› bildirilmekle beraber bizim çal›flmam›zda adenokarsinom (%40 ile) ilk s›ray› KHAK (%40) ile paylaflm›flt›r.
Ülkemizde yap›lan bir çal›flmada olgular›n %6‘s›n-da karaci¤er metastaz› saptand›¤› bildirilmifl ol-makla beraber (6) bu oran bizim çal›flmam›zda (ilk tan› an›nda) %16 idi. Akci¤er kanserleri için-de en s›k karaci¤er metastaz› yapan (%62-78) KHAK olmas›na ra¤men (15) KHAK‘l› olgular›m›z›n %16‘s›nda, KHDAK olgular›m›z›n ise %20‘sinde karaci¤er metastaz› saptand›. Oysa baflka bir çal›flmada KHAK ‘lar›n %50‘sinde, KHDAK‘lerin %28‘inde karaci¤er metastaz› gözlenmifltir (15). Di¤er yandan akci¤er kanserinde kemik metas-taz› %10-30 civar›nda gözlenmekte iken (16) bu oran bizim çal›flmam›zda %2.5 olarak bulun-mufltur. Oran›n düflüklü¤ü kemik sintigrafisi
çeki-mindeki olanaks›zl›klardan veya klinisyenin ino-perabl oldu¤u belli olan olgularda ihmalinden kaynaklan›yor olabilir. Ancak bu durum di¤er metastaz oranlar›n›n güvenilirli¤ine de gölge düflür-mektedir.
Çal›flmam›z›n bir ilginç sonucu da sürrenal metas-taz›n›n göreceli azl›¤›na karfl›n KHDAK olgular›n›n %5‘inde gözlenen dalak metastazlar›d›r. Akci¤er kanserli hastalarda dalak metastaz› nadir görül-mekte ve %1 (17) ile %5.6 (18) aras›nda de¤i-flen oranlar bildirilmektedir. Dalak metastaz› tek nodül, multipl nodül veya diffüz mikroskobik metastaz olarak kendini gösterebilmekte ve ço¤u zaman di¤er bat›n metastazlar› ile birliktelik ser-gilemektedir (17,18).
Cilt metastazlar›n›n en s›k nedeni akci¤er kanse-ridir. Bununla beraber akci¤er kanserlilerin %1-12‘sinde cilt metastaz› saptanmaktad›r (19). Bizim serimizde görülen %2.8‘lik cilt metastaz› oran› literatür ile uyumludur. Akci¤er kanserinde cilt metastazlar›n›n ço¤u soliter ve toraksa lokalize olma e¤ilimindedir (20). Bizim bir olgumuzda cilt metastaz› görülmüfl olup bu soliter metastaz kar›n ön duvar›nda lokalize idi. Cilt metastazlar› %80 KHDAK ‘ne ba¤l› olmaktad›r (19,20). Bizim
olgumuz da bu bilgiye paralel olarak yass› hüc-reli karsinom ç›km›flt›.
Tüm beyin metastazlar›n›n %40-60‘› akci¤er kan-serine ba¤l› olup rezeke edilen KHDAK olgular›-n›n %25‘den fazlas›nda nüks yeri beyindir (21). ‹lk tan› an›nda olgular›n %13‘nde beyin metas-taz› saptanabilece¤i bildirilmifltir (22). Biz ilk tan› an›nda olgular›m›z›n %5‘nde beyin metastaz› sap-tad›k. Beyine en s›k metastaz yapan tipin adeno-karsinom oldu¤u ve olgular›n yaklafl›k 3/4‘nün KHDAK‘ye ba¤l› oldu¤u belirtilmifl olmakla bera-ber (22) bizim çal›flmam›zda olgular›n yar›s› KHAK yar›s› ise KHDAK grubundand›. Bu fark›n nedeni muhtemelen olgu say›m›z›n azl›¤›d›r.
Akci¤er kanserlilerin %30 kadar›nda rezeksiyon yap›labilmekte, rezeksiyon yap›lanlarda da 5 y›l-l›k sa¤kal›m %20 düzeyinde olmaktad›r (4). Bunun-la beraber ülkemizde ilk tan› an›nda olguBunun-lar›n operabl dönemde yakalanma oranlar› %7.3 (3) ile %47 (2) aras›nda de¤iflmektedir. Bizim serimiz-de bu oran %8.7 ç›km›flt›r. Buna ek olarak ilk tan› an›nda olgular›m›z›n %45‘nin uzak metastaz ile gelmesi de ne kadar geç kal›nd›¤›n› göster-mektedir. Bunun nedeni bölgemizde akci¤er kan-seri konusunda halk›n yeterince bilinçlendirile-memesi olabilir.
KAYNAKLAR
1. Gönlügür U. Küçük hücreli-d›fl› akci¤er kanserinde kemoterapi. Akci¤er arflivi 2002; 4: 220-4 2. Özbay B, Uzun K, Yalç›nkaya I. Son üç y›l içinde
ilimizde saptad›¤›m›z akci¤er tümörü olgular›n›n de¤erlendirilmesi. Tüberküloz ve Toraks Dergisi 1999; 47: 77-82.
3. Özdülger A, Balkan E, Kaya S, Çetin G. Son on y›lda bronfl kanseri vakalar›na yaklafl›m›m›z ve sonuçlar›m›z. Solunum Hastal›klar› 1994; 5: 203-6. 4. Özbek Ü, Çilda¤ O, Girgiç YM. Primer akci¤er kanserli 116 hastan›n de¤erlendirilmesi. Solunum Hastal›klar› 1994; 5: 1-7.
5. Ferguson MK, Skosey C, Hoffman PC, Golomb HM. Sex-associated differences in presentation and survival in patients with lung cancer. J Clin Oncol 1990; 8: 1402-7.
6. fiengün A, Çakmak F, Çopur S ve ark. Akci¤er kanserlerinde uzak metastaz araflt›r›lmas›. Solunum Hastal›klar› 1993; 4: 73-80.
7. Ça¤layan B, Tümer Ö, Sayg› A ve ark. Akci¤er kanserinin tan›s›nda fiberoptik bronkoskopinin (FOB) yeri. Solunum Hastal›klar› 1997; 8: 267-75. 8. Özyurt H, Alt›n S, Tuncay E ve ark. Fiberoptik
bronkoskopi yap›lan 1000 primer akci¤er kanserli vakalar›n hücre tiplerine göre bronfl a¤ac›nda yerleflimi. Solunum 1994; 17: 340-7.
9. Y›ld›zbayhan D, K›l›çaslan Z, Hac›hanefio¤lu U ve ark. Opere 216 akci¤er kanseri vakas›nda, pre-operatif tan› yöntemleri ve do¤ruluk oranlar›n›n tart›fl›lmas›. Solunum 1995; 15: 403-6.
10. Kurishima K, Satoh H, Ishikawa H. Lung cancer patients with chronic obstructive pulmonary disease. Oncol Rep 2001; 8: 63-5.
11. Janssen-Heijnen MLG, Schipper RM, Razenberg PPA, et al. Prevalence of co-morbidity in lung cancer patients and its relationship with treatment: a population-based study. Lung Cancer 1998; 21: 105-13.
12. Çilli A, Özdemir T, Özbulak Ö ve ark. Akci¤er kan-serli hastalarda KOAH birlikteli¤i. Solunum 2003; 5: 20-4.
13. Özacar R, Böncü M, Y›ld›r›m Y, Halilçolar H. KOAH ‘l› olgularda akci¤er kanseri. Akci¤er Arflivi 2002; 4: 177-81.
14. Atalay F, Ernam D, Atikcan fi. Akci¤er kanseri ve plevral efüzyon (bir retrospektif çal›flma). Solunum Hastal›klar› 2001; 12: 274-8.
15. Özsöz A, Köstek N, Erbaycu AE ve ark. Primer akci¤er kanserli 40 hastada karaci¤er tutulumu. ‹zmir Gö¤üs Hastanesi Dergisi 1995; 9: 1-4. 16. Metintafl M, Özdemir N, Ekici M ve ark. Bronfl
kanserli olgularda akci¤er d›fl› metastaz ile metas-tazla ilgili semptom, fizik muayene ve laboratuar bulgular›n›n iliflkisi. Solunum Hastal›klar› 1994; 5: 327-37.
17. Satoh H, Watanabe K, Ishikawa H, et al. Splenic metastasis of lung cancer. Oncol Rep 2001; 8: 1239-41.
18. Kinoshita A, Nakano M, Fukuda M, et al. Splenic metastasis from lung cancer. Neth J Med 1995; 47: 219-23.
19. Tatar D, Günefl EY, Özacar R, Halilçolar H. Akci¤er kanserinde cilt metastazlar›. Solunum Hastal›klar› 2001; 12: 102-6.
20. Kurt B, Önal M, Erkan L, Samurkaflo¤lu B. Akci¤er kanserlerinde cilt metastazlar›. Solunum Hastal›klar› 1996; 7: 267-71.
21. Gülhan M, Ertürk A, Canbakan S ve ark. Akci¤er kanserinde beyin metastaz›: 44 hastan›n retrospek-tif analizi. Solunum Hastal›klar› 2002; 13: 256-64. 22. Kömürcüo¤lu A, Kömürcüo¤lu B, Konya A ve ark. Beyin metastaz› semptomlar› ile ortaya ç›kan akci-¤er kanserleri. Solunum Hastal›klar› 2003; 14: 41-5.
Yaz›flma Adresi:
Dr. U¤ur GÖNLÜGÜR
Cumhuriyet Üniversitesi T›p Fakültesi, Gö¤üs Hastal›klar› ve Tüberküloz Anabilim Dal›, S‹VAS Faks: 0 346 219 12 84
