YAKIN DOGU UNiVERSiTESi EGiTiM BiLiMLERi ENSTiTUSU
REHBERLiK VE PSiKOLOJiK DANISMANLIK ANA HiLiM DALI .
YURT DISI Y ASANTISI OLAN VE OLMA YAN ORTAOKUL OGRENCiLERiNiN UYUM DUZEYLERi
YUKSEK LiSANS TEZi
Tez Damsmam:
Do~. Dr. Aydm ANKA Y
Haztr'layan:
Hasan EREN
Lefko~a-2003
Hasan EREN'e ait "Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Uyum Duzeyleri" adh calisma, jurimiz tarafmdan Rehberlik ve Psikolojik Damsma Anabilim Dalmda YUKSEK LiSANS TEZi olarak oy birligiyle kabul edilmistir,
Baskan: Prof .Dr. Coskun Degirmencioglu
(Uye): Do<;. Dr. Hali! Aytekin
(Uye): Do<;. Dr. Aydm Ankay
ONAY
····~· ~<J'-'..>~···
•... ~ .. ~···
Yukandaki imzalann, adi gecen ogretim elemanlanna ait olduklanm onaylanm.
(lf. .. lr..12003
Enstitu Muduru
Ozet
Bu arastirrnada, yurt d1~1 yasanttsi olan ve olmayan ogrencilerin, genel, sosyal ve kisisel uyum duzeylerinin karsilastinlrms; daha sonra da, yurt ·d1~1 yasantrsi olan ve olmayan ogrencilerin genel, sosyal ve kisisel uyum duzeylerinin cinsiyetlerine, yas, anne-babanm ogrenim ve ailenin gelir duzeylerinden nasil etkilendigini incelenrnistir.
Arastirrnanm orneklemi 2002-2003 ogretim yilmda Kuzey Kibns Turk Cumhuriyetinde Mari£ kollejlerine devam eden 63 yurt d1~1 yasantisr olan ogrenci ile kontrol grubu olarak secilmis 92 yurt d1~1 yasantisi olmayan ortaokul ogrencisi olmak uzere toplam 155 ogrenciden olusmaktadir.
Arastirmada ogrencilerin (gene!, sosyal ve kisisel) uyum duzeylerine ait bilgiler ''Hacettepe Kisilik Envanteri" ile ogrencilerin kendiler,ine ait ozelliklerine iliskin bilgiler ise, "Kisisel Bilgi Formu" ile elde edilmistir". Arastirmada elde edilen verilerin istatistiksel analizlerinde "Varyans Analizi" teknigi ile "t" testi kullarulrrnstrr.
Arastirmada elde edilen sonuclar soyle ozetlene bilir.
1. Yurt d1~1 yasannsi olan ogrencilerin gene!, sosyal ve kisisel uyum duzeyleri, yurt d1~1 yasantisi olmayan ogrencilerden anlamh derecede daha dusuk oldugu ortaya cikrmsdrr
2. Yurt d1~1 yasantisr olan kiz ogreucilerin gene!, sosyal ve kisisel uyum duzeyleri, yurt d1~1 yasantisi olmayan kiz ogrencilerden anlamli derecede daha dusuk oldugu orataya cikarken, erkek ogrencilerde ise kiz ogrencilerin tersine genel, sosyal ve kisisel uyum duzeyleri arasinda anlamh bir fark olusmamarstrr.
3. Yurt d1~1 yasantist olan on iki yas ve altindaki ogrencilerin gene! uyumlan,
yurt d1~1 yasantisr olmayan on iki yas ve altindaki ogrencilerden anlamli derecede
sosyal ve kisisel uyumlan, yurt d1~1 yasantisi olmayan on u9 ve on dort yasindaki ogrencilerden anlamli derecede daha dusuk bulunmustur.
5. Yurt d1~1 yasantisi olan on bes yas ve ustundeki ogrencilerin gene! ve kisisel uyumlan, yurt d1~1 yasantisi olmayan on bes yas ve ustundeki yasmdaki ogrencilerden anlamli derecede daha dusuk bulunurken, sosyal uyumlan arasmda bu fark bulunmamrstir.
6. Anne ve babalannm egitirn di.izeylerine gore yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan cgrencilerin genel, sosyal ve kisisel uyum di.izeylerini anlamh derecede etkiledigi gorulmustur.
7. Ailelerin gelir duzeyi yurt d1$1 yasantisi olan ve olmayan ogrencilerin genel, sosyal ve kisisel uyum di.izeylerini anlamli derecede etkiledigi gorulrnustur.
8. Sosyal uyum alt olcegindeki aile iliskisi, sosyal iliski ve antisosyal iliski di.izeyleri arasmda yurt dis: yasantisi olmayan ogrenciler lehine anlamh derecede fark bulunurken, sosyal norm alt olceginde bu fark gorulmernistir.
9. Kisisel uyum alt olcegindeki nevrotik egilirn ve piskotik belirti duzeyleri arasmda yurt disr yasantisr olmayan ogrenciler lehine anlamli derecede fark bulunurken, kendini gerceklestirme ve duygusal kararhlik alt olceklerinde bu fark gorulmernistir
11
Summary
This research mainly compares the general social and personal adjustment levels of the immigrant and non-immigrant secondary school students according to their sex, age, parental education and familial income.
The research subjects are the students who receive education at the state colleges in Turkish Republic of Northern Cyprus during the 2001-2002 academic year. Subject research has been onducted on a total number of 155 students, i.e 63 immigrant and 92 non-immigrant students who were used as a control group.
Adjustment levels (general, social and personal) of immigrant and non- immigrant students have been determinded through "Hacettepe Personality Inventory" whereas the information related to students (sex, class, parental education and familial income !eves) hve been established via ''Personal Data Form" which was drawn up directly by the researcher. ln the statistical analysis of the data provided from the students 'One way Variance Analysis' and "t" test techniques have been used. The results of the research can be summarized as:
l-The levels of general. social and personal adjustment the immigrant students seem to be low compared to the non-immigrant students.
2-The levels of general, social and personal adjustment of immigrant girls revealed to be meaningfully lower compared to the non-immigrant girls. On the contrary, concerning the boys no significant difference has been found.
3-The general adjustment level of the immigrant students who are younger than twelve has been low compared to the non-immigrant students who are younger than twelve.
Ill
students who are older than 15 have been meaningfully lower compared to the non- immigrant students who are older than 15.
6-The level of parental education has revealed to be quiet influential on the general, social and personal adjustment levels of both immigrant and non-immigrant students.
7-The familial income level also revealed to be meaningfully effective on the general, social and personal adjustment levels of both immigrant and non-immigrant students.
8-In the social adjustment sub-scale, the family relationship, social relationship and anti-social relationship have been found out to be different in favor of the non-immigrant students whereas no significant difference has been seen in personal realization and emotional stability sub-scales.
9-Between the psychotic symptoms and neurotic tendency levels in the personal adaptation sub-scale a meaningful difference has been found in favor of the non-immigrant students whereas this difference hasn't been found in the personal realization and emotional stability sub-scales.
IV
i<;iNDEKiLER
SAYFA
OZET iv
iCiNDEKiLER. ··· v
T ABLOLAR xiii
ONSOZ xvii
BOLUMI GiRiS
Problem Durumu 1
Problem ... ... 5
Alt Problemler 3
Denenceler 7 .
Sayrltilar. 13
Simrhhklar. 14
Tammlar. 14
Arastirmanm Geregi ve Onemi 15
BOLUM II
iLGiLi YA YIN VE ARASTIRMALAR
Gocle ilgili Gorusler. 16
Geri Donusle ilgili Gorusler 18
Yapilan Yaym ve Arastirmalar.. 19
BOLUM III YONTEM
Evren ve Orneklem 27
Veri Toplama Araclan 29
Bilgi Toplama Formu (Ek-1) 30
Hacettepe Kisilik Envanteri (HKE) (Ek-2) 30
HKE'nin Gecerliligi 34
'HKE' . G" nm uvenir . 1·1·~· 1 1g1. . 36
HKE'nin Puanlanmasr. 38
V
Duzeyi 40 Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Cinsiyetlerine
Gore Genel Uyum Duzeyi .41
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan K1z Ogrencilerinin Gene! Uyum
Duzeyi 42
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan Erkek Ogrencilerinin Genel Uyum
Duzeyi .43
Yurt D1~1 Yasanusi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Yas
Duzeylerine Gore Gen el Uyum Duzeyi .44
Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan On iki ve Alti Yasmdaki
Ogrencilerinin Gene I Uyum Duzeyi .44
Yurt D1~1 Yasantisr Olan ve Olmayan On U9 Yasindaki Ogrencilerinin
Gene! Uyum Duzeyi .45
Yurt D1~1 Yasantisr Olan ve Olmayan On Dort Yasindaki Ogrencilerinin
Genel Uyum Duzeyi .47
Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan On Bes ve Dstu Yasindaki
Ogrencilerinin Genel Uyum Duzeyi .48
'·
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Anne ve Babalannm OgrenimI'.>uzeylerine Gore Genel Uyum Duzeyi 49
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin
Ogrenim Duzeylerine Gore Iliskin Bulgular. .49
Yurt D1~1 Yasantrsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Babalarmm Ogreni\11 Duzeylerine Gore Iliskin .Bulgular .' 5 O
Yun.Di.~
0 .Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Ailelerinin
· Gelir Duzeyfeitfte-Gore Iliskin Bulgular... .. . ..56
·· Yurt D1~1~ant1s1 Qian ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Sosyal
Uyum Duzeyi ··· ··· 59
VI
Yurt D1~1 Yasantrsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrcncilcrinin Aile
Iliskisi Duzeyi 60
Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Sosyal
ili~ki Duzeyi 62
Yurt D1s1 Yasantisr Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Sosyal
Norm Duzeyi 63
Yurt D1~1 Yasantisr Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Antisosyal
Egilim Duzeyi 64
Yurt D1~1 Yasantisr Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrcncilcrinin
Cinsiyetlerine Gore Sosyal Uyum Duzeyi 65
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan K1z Ogrencilerinin Sosyal Uyurn
Di.izeyi 65
Yurt D1~1 Yasantrsi Olan ve Olmayan Erkek Ogrencilerinin Sosyal Uyum
Di.izeyi 67
Yurt D1s1 Yasanusi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Yas
Di.izeylerine Gore Sosyal Uyum Duzeyi 68
Yurt D1~1 Yasanusi Olan ve Olmayan On iki ve Alt: Yasmdaki
Ogrencilerinin Sosyal Uyum Duzeyi 68
Yurt D1~1 Yasantisr Olan ve Olmayan On 09 Yasindaki Ogrencilerinin
Sosyal Uyum Duzeyi 69
Yurt DI$! Yasantrsi Olan ve Olmayan On Dort Yasindaki Ogrenciierinin
Sosyal Uyum Duzeyi 70
Yurt D1s1 Yasantisi Olan ve Olmayan On Bes ve Ustu Yasmdaki
Ogrencilerinin Sosyal Uyum Duzeyi 72
Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Anne ve B b l a a annm grernrn uzey enne ore osya os . Du I . G·· S I U yum uzeyr. Du . . 73
Yurt D1~1 Yasantrsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin
Ogrenim Di.izeylerine Gore Iliskin Bulgular 73
Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Babalanrun
Ogrenirn Di.izeylerine Gore Iliskin Bulgular. 76
Yurt D1s1 Yasantisr Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Ailelerinin G e r o·· If uzey enne ore I 1~ m Bu gular... 1 · G·· ·r ki 1 . 80
VII
Yurt D1$1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Duygusal
Kararhhk Duzeyi 86
Yurt 01$1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Nevrotik
Egilim Duzeyi ' 87
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olrnayan Ortaokul Ogrencilerinin Psikotik
Belirtt Duzeyi 88
Yurt D1~1 Yasantisr Olan ve Olrnayan Ortaokul Ogrencilerinin Cinsiyetlerine
Gore Kisisel Uyum Duzeyi 89
Yurt 01~1 Yasannsi Olan ve Olmayan K1z Ogrencilerinin Kisisel Uyum
Duzeyi 89
Yurt DI$! Yasantisr Olan ve Olrnayan Erkek Ogrencilerinin Kisisel Uyum
Duzeyi 91
Yurt Dt$I Yasantrsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Yas
Duzeylerine Gore Kisisel Uyum Duzeyi 92
Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olrnayan On iki ve A1t1 Yasmdaki
Ogrencilerinin Kisisel Uyurn Duzeyi 92
Yurt Dt$1 Yasantisi Olan ve Olmayan On D~ Yasmdaki Ogrencilerinin
Kisisel Uyum Duzeyi 93
Yurt D1~1 Yasantist Olan ve Olmayan On Dort Yasmdaki Ogrencilerinin
Kisisel Uyum Duzeyi 95
Yurt D1~1 Yasantrsi Olan ve Olrnayan On Bes ve Dstu Yasmdaki
Ogrencilerinin Kisisel Uyurn Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orurnu ... 96 Yurt D1$t Yasantisr Olan ve Olrnayan Ortaokul Ogrencilerinin Anne ve Babalanmn Ogrenim Duzeylerine Gore Kisisel Uyurn Duzeyi 97
Yurt D1~1 Yasanusi Olan ve Olmayan Oftaokul Ogrencileriuin Annelerinin
Ogrenim Duzeylerine Gore Iliskin Bulgular 97
Yurt D1~1 Yasantisr Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencil~rinin Babalanmn Ogrenirn Ouz~ylerine Gore Iliskin Bulgular : IO 1
Vlll
Yurt D1~1 Y asantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Ailelerinin
Gelir Duzeylerine Gore ili~kin Bulgular 104
BOLUMV
TARTISMA VE YORUM
Yurt Dist Yasantisr Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Genel Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Yorumu .: ' 106
Cinsiyetin Yurt Disr Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin
Genel Uyum Duzeylerine Etkisi : 109
Yurt Dis: Yasannsi Olan ve Olmayan Krz Ogrencilerinin Genel Uyum Duzeylerine ili~kin Bulgunun Tartisma ve Y orumu 110
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan Erkek Ogrencilerinin Genel Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu 110
Yas Diizeyinin Yurt Dtsr Y asannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin
Genel Uyum Duzeylerine Etkisi 111
Yurt Dt~t Yasannsi Olan ve Olmayan On iki ve Alti Yasmdaki
Ogrencilerinin Genel Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu ... 111 Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan On Uv Yasmdaki Ogrencilerinin Genel Uyum Duzeylerine ili~kin Bulgunun Tartisma ve Yorumu 112
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan On Dort Yasmdaki Ogrencilerinin Genel Uyum Diizeylerine Iliskin Bulgunun Tarnsma ve Yorumu I 13
Yurt Disr Yasannsr Olan ve Olmayan On Bes ve Ustu Yasmdaki
Ogrencilerinin Genel Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu .114 Anne ve Babanm Ogrenim Diizeyinin Yurt Dtsi Y asantrsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Gen ~ el Uyum Duzeylerine Etkisi.. .. 114
.
Ogrenim Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu : 115 Yurt Drsr Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin
, .
Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Babalarmm Ogrenim Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu 115
lX
Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Sosyal Uyum
Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Yorumu 118
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Aile Iliskisi Duzeylerine lliskin Bulgunun Tarnsma ve Yorumu I 18
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Sosyal Iliski Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Yorumu I 19
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Sosyal Norm Duzeylerine Hiskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu 120
Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Antisosyal Egilim Diizeylerine Iliskin Bulgunun Tarnsma ve Yorumu 121
Cinsiyetin Yurt DI$! Yasanusi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin
Sosyal Uyum Duzeylerine Etkisi 121
Yurt D1~1 Yasantrsi Olan ve Olmayan K1z Ogrencilerinin Sosyal Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu 122
Yurt D1~1 Yasantisr Olan ve Olmayan Erkek Ogrencilerinin Sosyal Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu 123
Yas Duzeyinin Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul
Ogrencilerinin Sosyal Uyum Duzeylerine Etkisi 123 Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan On iki ve Alti Yasmdaki
Ogrencilerinin Sosyal Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu .. 124 Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan On U9 Yasindaki Ogrencilerinin Sosyal Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu 124
Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan On Dort Yasmdaki Ogrcncilerinin Sosyall Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Yorumu 125
Yurt D1~1 Yasanusi Olan ve Olmayan On Bes ve Ustu Yasindaki
Ogrencilerinin Sosyal Uyum Duzeyleririe lliskin Bulgunun Tartrsrna ve Yorumu. 125 Anne ve Babanm Ogrenirn Duzeyinin Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrenoilerinin Sosyal Uyum Duzeylerine Etkisi 126
X
Yurt Dt§I Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin Ogrenim Diizeylerine Iliskin Bulgu,nun Tarnsma ve Yorumu 126
Yurt Drsr Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Babalanmn Ogrenim Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Yorumu 127
Yurt Drsi Y asannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencileriniu Ailelerinin Gelir Dnzeylerinin Sosyal Uyum Duzeylerine Etkisi 128
Yurt Drsr Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrpncilerinin Kisisel
Uyum Duzeyleri - , 129
Yurt Disr Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul -Ogrencilerinin Kisisel
U~µi Dii~eylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Yorumu _. 130 Yurt Dt$I Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Kendini
Gerceklestirme Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu : 131 Yurt Disi Y asantisr Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Duygusal Kararhhk Dnzeylerine Iliskin Bulgunun Tartrsma ve Yorumu 131
Yurt Dist Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Nevrotik Egilim Duzeylerine Iliskirr'Bulgunun Tarnsma ve Y orumu 131
Yurt Dt§I Yasantisr Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Pisikotik Belirti Diizeylerine ili§kin Bulgunun Tartisma ve Yorumu 132
Cinsiyetin Yurt Drsi Yasantisr Olan ve Olmayan Ortaokµl Ogrencilerinin
Ki§isel Uyum Diizeylerine Etkisi. , , 133
Yurt Disr Y asannsi Olan ve Olmayan Kiz Ogrencilerinin Kisisel Uyum Duzeylerine
Iliskin Bulgunun Tartisma ve Yorumu 134
Yurt Th§t Yasantisi Olan ve Olmayan Erkek Ogrencilerinin Kisisel Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Yorumu 134
Yas Dijzeyinin Yurt Dis; Y asannsi Olan ve Olmayan Ortaekul Ogrencilerinin
Kisisel Uyum Duzeylerine Etkisi 135
Yurt Dt§I Yasannsr Olan ve Olmayan On Iki ve Aln Yasmdaki
Ogrencilerinin Kisisel Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tarnsma ve Y orumu.13 5 Yurt Dtsr Y.a§antts1 Olan ye Olmayan On Uy Yasmdaki Ogrencilerinin
' .
Kisisel Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Yorumu 136 Yurt Dist Yasannsi Olan ve Olmayan On Dort Yasmdaki Ogrencilerinin Kisisel Uyum Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Yorumu 137
XI
Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin Ogrenim Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Y orumu 13 8
Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrcncilerinin Babalannm Ogrenim Duzeylerine Iliskin Bulgunun Tartisma ve Yorumu 138
Yurt D1~1 Yasantisr Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Ailelerinin Gelir Duzeylerinin Kisisel Uyum Duzeylerine Etkisi 139
BOLUMVI
SONUC VE ONERlLER
Sonuclar 140
Oneriler 144
KA YNA.KLAR 146
EKLER
Ek-l(Bilgi Toplama Forinu) . . . . . . . . . 152
Ek-2(Hacettepe Kisilik Envanteri) 153
Xll
TABLOLAR
TABLO
1. Yurt Dt$1 Yasantisr Olan ve Olmayan Ogrencilerin Okullarma Gore Dagrlirm. .. 28 2. Yurt Dt$1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ogrencilerin Yas ve Cinsiyetlerine Gore
Dagihrru 29
3. HKE'nin Testin Tekran Yonteimi ile Eide Edilen Guvenirlik Katsayilan 34 4. HKE'nin K-R21 Nolu Esitligi ile Eide Edilen Guvenirlik Katsayrlan 36 5. HKE'nin Benlik Tasanmi Envanteri Arasmdaki Benzer Olcekler Gecerliligine
Iliskin Korelasyonlan 3 7
6. Yurt D1~1 Yasantrsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Genet Uyum
Duzeyi Puanlarmm X,S vet Degeri .41
7. Yurt Drsr Yasantist Olan ve Olmayan Kiz Ogrencilerin Gene! Uyum Duzeyi
Puanlartrun X,S vet Degeri .42
8. Yurt Drsr Yasantisr Olan ve Olmayan Erkek Ogrencilerin Genet Uyum Duzeyi .
Puanlannm X,S vet Degeri 43
9. Yurt D1~1 Yasantisr Olan ve Olmayan On iki ve Alu Yasmdaki Ogrencilerin Gene! Uyum Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri .45 10. Yurt Dt$1 Yasantrsi Olan ve Olmayan On 09 Yasmdaki Ogrencilerin Genekl
Uyum zeyi Puanlannm X,S vet Degeri .46
11. Yurt Dt$1 Yasantisi Olan ve Olmayan.On Dort Yasmdaki Ogrencilerin Gene!
Uyum Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri 47
12. Yurt Dt$1 Yasantisr Olan ve Olmayan On Bes ve Ostti Yasmdaki Ogrencilcrin Gene! Uyum Duzeyi Puanlarmm X,S vet Degeri .48 13. Yurt Dt$1 Yasanusi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin
Ogrenirn Diizeylerine Gore Genel Uyum Duzeyi Puanlanmn X,S ve F Degeri .. 50 14. Yurt D1$t Yasantisi Olan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin Ogrenim
Duzeylerine Gore Genet Uyum Duzeyi Puanlarmm X,S vet Degeri 51 15. Yurt D1~1 Yasantisr Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin Ogrenim
Diizeylerine Gore Gene! Uyum Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri 52 16. Yurt D1~1 Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Babalannm
Ogrenim Diizeylerine Gore Gene! Uyum Duzeyi Puanlannm X,S ve F Degeri 53
XIII
19. Yurt Dt$I Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul bgrencilerinin Ailelerinin Gelir Duzeylerine Gore Genet Uyum Duzeyi Puanlanmn X,S ve F Degen 57 20. Yurt D1~1 Yasannsi Olan Ortaokul bgrencilerinin Ailelerinin Gelir Duzeylerine
Gore Gene! Uyum Duzeyi Puanlarmm X,S vet Degeri 57 21. Yurt Dt$1 Yasantisi Olmayan Ortaokul bgrencilerinin Ailelerinin Gelir
Duzeylerine Gore Genel Uyum Duzeyi Puanlanmn X,S ve F Degeri 58 22. Yurt Dt$1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul bgrencilerinin Sosyal Uyum
Duzeyi Puanlannm X,S vet Degen 60
23. Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul bgrencilerinin Aile lliski Duzeyi
Puanlannm X,S vet Degen 61
24. Yurt Dt$1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul bgrencilerinin Sosyal Iliski
Duzeyi Puanlanrnn X,S ve t Degeri : 62
25. Yurt D1$1 Yasantrsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Sosyal Norm Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri : . . . . . .. 63 26. Yurt Dt$1 Yasantrsi Olan ve Olmayan Ortaokul bgrencilerinin Antisosyal
Egilim Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri 64
27. Yurt Dt$1 Yasantisi Olan ve Olmayan Kiz Ogrencilerinin Sosyal Uyum Duzeyi
Puanlanmn X,S vet Degeri 66
28. Yurt D1~1 Yasantisr Olan ve Olmayan Erkek Ogrencilerinin Sosyal Uyum
Duzeyi Puanlarmm X,S vet Degeri 67
29. Yurt Dt$1 Yasantrsi Olan ve Olmayan On iki ve Alti Yasindaki Ogrencilerinin
Sosyal Uyum Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri 68
l
30. Yurt Dt$I Yasantisi Olan ve Olmayan On U9 Yasindaki bgrencilerinin Sosyal
Uyum Duzeyi Puanlarmm X,S vet Degeri 70
31. Yurt Dt$I Yasantrsi Olan ve Olmayan On Dort Yasindaki bgrencilerinin
Sosyal Uyum Duzeyi Puanlarmm X,S vet Degeri 71
32. Yurt Dt$1 Yasantrsi Olan ve Olmayan On Bes ve Ustu Yasindaki Ogrencilerinin
Sosyal Uyum Duzeyi Puanlartnm X,S vet Degeri 72
XIV
0
' 33, Yurt Dt$1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin Ogrenim Diizeylerine Gore Sosyal Uyum Diizeyi Puanlanrnn X,S ve F Degeri.74 34. Yurt Dt$1 Yasantrsi Olan Ortaokul Ogrencilerirtin Annelerinin Ogrenim
Duzeylerine Gore Sosyal Uyum Duzeyi Puanlanmn X~S vet Degdri 75 35. Yurt D1§1 Yasantisi Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin Ogrenim
Diizeylerine Gore Sosyal Uyum Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri 75
36. Yurt Dt§I Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Babalanmn
· ·Ogren1m Duzeylerine Gore Sosyal Uyum Duzeyi Puanlanmn X,S ve F Degori. 77 37. Yurt DI$1 Yasantisi Olan Ortaokul Ogrencilerinin_Babalarmm Ogrenim
Duzeylerine Gore Sosyal Uyum Duzeyi Puanlanmn X,S vet Degeri 78 3 8. Yurt Dt§I Yasantisi Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Babalanmn Ogrenim
Duzeylerine Gore Sosyal Uyum Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri .. : 79 39. Yurt Disi Yasantisr Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Ailelerinin Gelir
Duzeylerine Gore Sosyal1Jyum Duzeyi Puanlannm X,S ve F Degeri, 81 40. Yurt Disi Yasannsi Olan Ortaokul Ogrencilerinin Ailelerinin Gelir Duzeylerine
Gore Sosyal Uyum Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri 81 41. Yurt Dt$I Y asannsr Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Ailelerinin Gelir
Duzeylerine Gore Sosyal Uyum Duzeyi Puanlanmn X,S vet Degeri 82 42. Yurt Dt$1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencjlerirun Kisisel Uyum
Duzeyi Puanlanrun X,S vet Degeri , 84
43. Yurt Disi Y asanns: Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin "Kendini
Gerceklestirme" Duzeyi Puanlanmn X,S vet Degeri 85
44. Yurt Disr Yasannsr Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin "Duygusal
Kararlrhk" Dtizeyi Puanlanmn ' X,S vet Degeri 86 45. Yurt: Dt$1 Yasannsi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin "Nevrotik
Egilim" Diizeyi Puanlannm X,S vet Degeri 88
46. Yurt Disr Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin ''Piskotik Belirti"
Duzeyi Puanlanmn X,S vet Degeri 89
47. Yurt Drsr Yasannsr Olan ve Olmayan Kiz Ogr.encilerinin Kisisel UYUni. Duzeyi
Puanlanmn X,S· vet Degeri , 90
48. Yurt Dt§J Yasannsi Olan ve Olmayan Erkek Ogrencilerinin Kisisel UYUm
Duzeyi Puanlarmm X,S vet Degeri 91
xv
51. Yurt Dt$I Yasantrsi Olan ve Olmayan On Dort Yasindaki Ogrencilerinin
Kisisel Uyum Duzeyi Puanlanmn X,S vet Degeri 95
52. Yurt D1~1 Yasantist Olan ve Olmayan On Bes ve Ustu Ya~mdaki Ogrencilerinin
Kisisel Uyum Duzeyi Puanlanmn X,S vet Degeri 96
53. Yurt D1~1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin Ogrenirn Dilzeylerine Gore Kisisel Uyum Dilzeyi Puanlannm X,S ve F Degeri.98
7
54. Yurt D1~1 Yasanttsi Olan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin Ogrenim
Dilzeylerine Gore Kisisel Uyum Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri 99 55. Yurt Dt$1 Yasantist Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Annelerinin Ogrenim
Dilzeylerine Gore Ki$isel Uyum Duzeyi Puanlanmn X,S vet Degeri 100 56. Yurt Dt$1 Yasantisi Olan ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Babalannm
Ogrenim Duzeylerine Gore Kisisel Uyum Dilzeyi Puanlannm x,s ve F Degeri l Ol 57. Yurt D1~1 Yasantisi Olan Ortaokul Ogrencilerinin Babalannm Ogrenim
Dilzeylerine Gore Kisisel Uyum Duzeyi Puanlanmn X,S ve t Degeri 102 58. Yurt Dt$1 Yasantisr Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Babalarmm Ogrenim
Dilzeylerine Gore Ki$isel Uyum Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri 103 59. Yurt D1~1 Yasantist Qian ve Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Ailelerinin Gelir
Duzeylerine Gore Ki$isel Uyum Duzeyi Puanlanmn X,S ve F Degen 105 60. Yurt Dt$1 Yasantier Olan Ortaokul Ogrencilerinin Ailelerinin Gelir Duzeylerine
Gore Kisisel Uyum Duzeyi Puanlannm X,S vet Degeri 106 61. Yurt Dt$1 Yasantisr Olmayan Ortaokul Ogrencilerinin Ailelerinin Gelir
Dilzeylerine Gore Kisisel Uyum Dilzeyi Puanlannm X,S vet Degeri 107
XVI
(
ONSOZ
Arasnrmarun planlanmasi ve gerceklestirilmesinde degerli oneri ve katkilanyla her turlu bilimsel yardimda bulunan ve yakm ilgisini esirgemeyen tez damsmarum Dov. Dr. Aydm ANKAY'a icten tesekurlerimi sunanm. Cahsmalanrrun her asamasmda cakrsrnalanrru ictenlik ve titizlikle yoneten degerli goruslerinden faydalandrgim Dov. Dr: Hali I A YTEKiN'ne sonsuz tesekurlerimi sunarim.
Uygulama sirasmda ilgi ve desteklelerini esirgemeyen okul yoneticilerine ve ogretmen arkadaslarrma, katkilanndan dolayi, uygulamaya katilan ogrencilere tesekurlerirni sunanm.
istatislik analizlerinde bana buyuk .katkilanyla ernegini esirgemeyen Tathsu Ilkokul Muduru Saym Selim OZMENEK'e icten tesekurlerirni sunanrn.
Bana yi.iksek lisans yapmamda destek olan, cahsmalanrm yi.iri.itmemde sabir ve anlayis gosteren esim Bahar EREN'e sonsuz tesekurlerirni sunanm.
Lefkosa 2003 Hasan EREN
XVII
Ul kern iz d e son y rll ard a yurt dismd an d onen Turk ailelerinin co cuklarm m ozellikle, okullarda kar srl asttklar i sorunlar, uyumsuzluklar ve problemler 90k boyutlu olarak yasanm aktad rr. Kulturel ve e gitimsel farkhliklar co cuklarda ce sitli uyumsuzluklara yol a cm akta o ldugu gorulmektedir. Bu sebeple cocuklar
a sarn asr i ceri sind e bulm aktadirlar.
kendilerini yeniden bicimlenrne
Evrense1 ve ce sitli nedenlere b agh bir olgu olan g oc, tarih boyunca toplum larrn ve bireylerin ya sarn mt ekonomik, sosyal, siyasal ve psikolojik b ak im d an 90k y oulu ve karrn asik bir b icim d e etk il em i stir.
Yer d egi stirrn e anlammda kar sirn rz a cikan g69 olgusu, bireyin b az.i de gi sikliklerl e k ar si kar siy a gelmesini ve bu d e gi sikl iklere uyum sagl am as m i
gerektirir. Ar astrrrn acilar terk edilen cevr e ile icin e girilen cevre arasmdaki farkl rl iga ve b enzerli ge b agl t olarak, kisilerin uyum sorunlann ve uyurn si.irelerinin artab ilece gi ya da azalab ileceg: g orusun d e b irlesm ekted irlcr (Hisli 1986: 1).
Krbrrsa geri d onusler co gu kere ailelerin co cukl artna d amsrn aksrz m fakat onlann yaranna olduklarma in and ikl ar t kararlarrn sonucunda gerceklesm ektedir. Ne var ki ailelerin istegiy le geriye d onuse zorlanan bu gen clerde ahsuklan cevr ed en kopmaya karsi bir direnc olu stu gu bunun sonucunda da aile i ci catrsm alann ya san d rgt co gu aile tarafmdan il eri surulmektedir.
Bireyin kendini bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yonler iyle bir
realite olarak taruy rp kabullenmesi ve i cind e yasad tgi cevr eyi g er cek ci bir
b ici m d e algrlayrp kabul etmesi yanmda, bireyin kendi yeteneklerini bu
b ici m d e algrlaytp k abul etmesi y an m d a, bireyin kendi yeteneklerini bu g ercekler d o gru ltusund a en 1y1 b icirn d e kullanabilrnesini uyum sek lin d e ifade edebiliriz (Krl rcct 1989: l2l).
Cocu gun toplum sal kulturel cevresin e uyabilm esi rollerini algrla yab ilrn e si geni s, ce vreyl e an lam l i, am a ch etkile sirn l er 1c;:111e girebilmesi, sirngesel anlatrm olanaklan edinmesiyle, yani dili kullanma yetenegiuin g el i sm esiyle g ercek le seb ilir. Oysa ki, gittikleri ulk eni n dilini ogr enmek zorunda olduklan rem hem yeterince kendi anadillerini gelistirem eyen hem de o ulkenin dilini ku r al l ar m a gore ko nu sam a y a n ve ayrrca k ultur k arrn a sas i icin d e olan ve yeterince egitilmemi~ bu g en cleri n kendilerini Krb ris+a d on d uk l eri n d e de problemler yu m agr i ci n d e b u lac ak lar r beklenebilir.
Yurt d1~1 yasantisr ge ciren co cuklarrn yurda d on uste Turk ced eki yetersizlikleri kendi ulkelerind eki okullarda b azi on ern li gucluk l erle kar srl asm alanna neden olmaktad tr (Anet 198 7).
Bu co cuk larm daha once bulunduklan ulkelerd eki ogretm en ve ogrenciler lc ili ski leri, disiplin anlayrsi ve uygularnalan i.ilkemizdekinden co k farkl id rr. Bu farkhl igm da b aslang rcta turlu problemlere ve uyum gucluklerin e neden o lab ilece gi beklenmektedir. Co cuklarm kendilerini gercekle sti rm e o'lan aklari stn rrl and trtl d ik ca; sorunlar da bnemli boyutlarda artm aktad ir
Bu g encler b azt temel kavramlan bilmedikleri 1c;:111 bir yandan scylenenleri ve o kuduk lar m i y eterince an lay am am an m, ayrmti ve i li sk i ler i
~
yeterince kavrayamamanm sikrnn ve ezikligini yasam akradrrtar. Diger yandan da istegini, d usun d iigi.in ii ve duyd ugunu sozl ii ve yaz il I olarak an latarn arn an in , sorunlarm i da yasarlar.
Yurt d1~111da ya sayan co cuklar yab anci olduklaruu ilk kez okul ortam 111da an lam a ya baslar Further'a gore, co cuk l ar i ci n k en di ler in in
2
b esinci kritik d onern oldugunu ve bu b uy uk tehlikenin ki silik karrn a sas r o ldu gunu ileri si..irmektedirler (Ek§i 1982: 39 ).
F:rgenlik c;:ag,, ki~iligin gcii si ru vc uyuruuu d a o ldu k ca ou e m li , on ern i
oldugu kadar da bunahrn h bir cagd ir Bu cagm b asmd a ergenden b asla y an cinsel uyarns ve toplumun ondan beklentisinin artrsrn a kar sin ergerun karsilik verrn ey isi, ergende bunahm yaratir, uyumunu engeller.
Bu kadar karrn asrk bir yasam deneyinin i cin d e olan co cuklarm h trs iz l rk , uyu sturucu kullanm a vb. Bazi uyum suz davran isl a r gos term esi olas id rr. Sonuc olarak, yurt d1~111da ya sayan co cukl arrn bebekliklerinde b akirn , o ku l cagmd a b asansrzf ik, kimlik yoksunlu gu, yaln rz l ik, ar kad a ssrzl rk vb. b azt soru n lartn m oldugu ve bu sorunlarm coz um un d e ise, yeterli aile ve toplum desregindcn yoksun o lduklari soylenebilir.
Yurt d1~1 g oc yasantisuun co cuk lar uzerind e yarattrg: b ir tak rrn
olumsuz etkiler birlikte dti~tintildtigti zarn an; bu ogrenciler i ci n b irtak im
tedbirlerin ahn m asr g erekti gi a cikca ortaya cikar Bu tedbirlerin alrnrn asr i cin de oncelikle bu co cukl arrn uyum sorunlarmin s1111rland1rrlmas1yla ortaya erk an problemleri ortaya crk a rac ak bilimsel arastirm alara ihti y a c v ard ir
Yuk ar rd a acrk l an an gerek celer!e yap ilan bu ara strrm a larn yurt dismd an Kib ns 'a don us yapm 1~, orta ogretim e devam eden ve ara stum a n 111 yap ild rgi tarihte on iki ve alnnd a. On uc, on d ort ve on b e s ve uzeri y a slard a bulunan g enclerin sorunlan, Krb ris ' da ki yerli emsalleriyle kar sitastu rlarak ortaya konmaya cal rsm istrr
Yurt d1~1 yasantrsi iceren co cuklarrn drs g oc olgusunun yararngi
bask111111 altm d a o lduk larr g oz on und e bulundurulursa adolesan ca gtnd a
4
)
Krb nsa d onuslerind eki durumlannm daha g uc o l m asi beklenebilir. Cun k u bu cagd aki cocuklar icinde bulunduklan gelisim d on ern i n in kendine ozgu gucluk leri ile de kar si k ar siy a bulunm aktad u lar. Hrzl a g eli sen bedenlerine uyum saglam a, toplumda kabul g oren d eger ve normlarm neler o ldugu nu ogrenm e, kendi kimliklerini o lu sturrn a, gelecekte ne olacaklannt karar verme cab alari i cind e ce sitli icsel catism a ve sorunlarla m ucad e!e etm ek zorund adirlar. Adolesans 9ag1 genelde, insan y asam mm ruh sa gl igr
acismdan risk tasryan d onern leri nd en biri olarak kabul edilmektedir.
Yasadigi ulkenin egitirn sistemine soyle veya b oy le uyum saglarn aya cal ism 1~, o toplumun d eger ve norml arm m b az ilaruu y asa yarak b en i m sern i s olart bu co cuklar icin geri d onus, yeni bir gee niteligi tasun aktad ir. Boylece daha once kar sil ast rk lart uyum soru n larut m hemen hepsini yeniden va sa m ak durum unda olduklart s oyleneb ilir.
Kisili gin g eli sirn ind e degerlerin onern li ro lu olup, bunlar bireylerin ait -oldugu k ulture b agl i olarak d egi si rler. Her kulturun kendine ozgu d e ger l er i ve d avranrs b i cim leri v ard rr. Yasarulan kulturun d egerleri toplum sallasm a sureci ile kisili gi etkiler (Morgan 1981 ).
lnsaru incelemede turn cu (Holistik) ve dinamik bir yak la srrn t temsil eden ve "Humanistik Psikoloji" olarak bilinen bu g oruse gore, t n san t
davrarusa sevk eden en onern li gud u, "kendini geri;:ekle~tirme gud usu" d ur
Kendini g ercekle stirm e ve geli sm e cab asi oldugu kadar er isilm eye cahsil an bir geli sm e di.izeyidir de (Kuzgan 1972). kendini gercek le stirm e hayat boyunca devam eden bir surec oldugund an, insan, hayatm in belli bir anmda, kendini g er cekle stirm e y onunden belli bir duzeye sahip olabilir. Kendini gerceklestirmcyi bir gelisim duzeyi olarak ele ald igun rzda, bunu etkileyen cevresel etmenlerin neler o ldugu sorusu akla gelir. Cevr esel etmenler
)
.
aras m d a d a; d o gu rn la birlikte b aslayan ve insan hayat111111 bitimine dek suren
egitim surccind e, okul y rl l ar m m bnemi tart is i l arn az
lk i fark h k ulturun d eger ve normlanna uyabilme b ocal am as i i cind e, ana-babalar i ile uzlasamayan , gitti gi ulkenin dil ve kulturu ogrenme cab al an iciud e bulunan bu co cuk lartu horlanan ve alay edilen bir durumda olduklan dusunuleb ilir. Ayrrca geri d ondugunde ark ad as ve akranlannca yad irgamp , anla silam am alan, onceki ve sonraki toplumlarm d egerl eri n i kar rsnr ar ak anlam siz davran rslard a bulunmalan sonucunda cevrel eririe uyumsuzluk g osterru eleri beklenebilir CY oruko glu 1983 ).
Okullar, b ireyin k ulturel ve psikolojik gelisim ine katkid a bulunmakla y ukum lud urler. Okulun bireyin kulturel gelisim ine olan katk1s111111 boyutlartn m herkes tarafmdan bilinmesine kar sm psikolojik g eli sirn ine olan katkisi konusunda yeterli bir anlay rstan s oz etmek son yrllar a kadar olanakstzd i.
Ulkenizd e son yrllard a Yurt D1~111dan D'onen Ailelerinin cocuklar m m ozellikle, orta dereceli okullarda karsrl astiklan sorunlar, uyumsuzluklar ve
\ .
I
prob lem ler 90k boyutlu o larak y a sanrn aktadtr K ulturel ve egitim sel farkl il ik lar cocukl ard a ce sitli uyumsuzluklara yol acm akta, kendilerini yeniden b i ci m l en rn e asam as md a bulrn aktadu lar. Bu ogrencilerin problemlerine yard irn ct olmak ve uyum soru n larrn r saptamak konusunda Psikolojik Dan ism a ve Rehberlik Servislerine onern li g orev ler d usrn ek ted ir.
Bireyi icin d e yasad igi cevred en ayn dusunern eyiz. Yurt d1~1 yasanus:
geciren g enclerd e ise iki farkli cevresel etmenlerin oldu gu ve iki kulturun degerlerine uyum g ucl ukleri · yasam aktadrrlar. Iste bu ara strrm a sosy o- ekonomik ve kulturel ortam farklihgt y asarn ak zorunda kalan orta dereceli okul ogrencilerini uyum sorunlaruu saptamak arn acry la y ap ilm isur.
Problem
Yurt ci1~1 yasantisi olan ortaokul ogrencilerinin uyum duzeyleri bu
yasantisi olmayan yasitlarma gore nasil bir uyum duzey i g osterm ektedir?
6
Alt Problemler
1.1. Yurt d1~1 yasantrsi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin genel uyum dtizeyleri arasmda an larn h d uzeyd e fark var m id ir?
1.2. Yurt d1~1 ya santrsr olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin genel uyum dtizeyleri cinsiyete gore degism ekte midir?
1.3. Yurt d1~1 ya santrsi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin genel uyum d uzeyleri yasa gore degi sm ekte midir?
1.4.1. Yurt d1~1 y asantrsr olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin genel uyum duzeyleri annelerinin ogrenim duzeyin e gore degi sm ekte midir?
1.4.2. Yurt d1~1 ya~anhs1) olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin genel uyum duzey leri babalarmm ogrenim duzeyin e gore degi sm ekte midir?
1.5. Yurt d1~1 ya santisr olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin genel uyum d uzeyleri ailenin gelir duzeyirie gore d egi sm ekte midir?
2.1. Yurt d1~1 yasantrsi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin sosyal uyum dtizeyleri arasmda anlaml i duzeyd e fark var m rd ir?
2.2. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin sosyal uyum duzeyleri cinsiyete gore d egism ektc midir?
2.3. Yurt d1~1 ya santisr olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin sosyal uyum d uzeyl eri y a s duzeyine gore d egi sm ekte midir?
2.4.1. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan ortaokul ogr encilerinm sosyal uyum dtizeyleri annelerinin ogrenim duzeyine gore d egi sm ekte
)
midir?
2.4.2. Yurt d1~1 yasantist olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin sosyal uyum d uzey leri babalarmm ogrenim d uzeyine gore d egi smekte midir?
2.5. Yurt d1~1 ya santisi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin sosyal uyum duzeyleri ailenin gelir dtizeyine gore d egi sm ekte midir?
3 .1. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin k isisel uyum d uzey leri arasmda anlamh duzeyd e fark var m id ir?
3.2. Yurt d1~1 ya sannsi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin k isisel uyum.duzeyleri cinsiyete gore degi sm ekte midir?
3 .3. Yurt d1~1 ya santist olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin k isisel uyum d uzeyleri y as duzeylerine gore d egj sm ekte midir?
3.4.1. Yurt d1~1 y asa ntrs r olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin kisisel uyum duzey leri annelerinin ogrenim duzeyin e gore degi~mekte midir?
3 .4.2. Yurt d1~1 ya sanusi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin kisisel uyum duzeyleri babalarmm ogrenim d uzey ine gore d egi sm ekte midir?
3 .5. Yurt d1~1 y a santis r olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin k isisel uyum duzeyleri ailenin gelir d uzey ine gore d egi smekte midir?
Denenceler
Bu arasnrrn ad a, daha once belirtilen, tem el probleme ve alt
probleme day ah olarak belirlenen denenceler.
8
1.0. Yurt d1~1 yasannsi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin genel uyum duzeylerinin kar silastmlm asma iliskin denenceler.
1.1. Yurt d1~1 y asantrsr olmayan ortaokul ogrencilerinin genel uyum diizeyleri yurt d1~1 yasantisi olanlarmkinden anlaml i d uzeyd e y uksektir.
1.2. Yurtdisi yasantisr olan ve olmayan hem k iz hem erkek ortaokul ogrencilerin genel uyum diizeylerine iliskin denenceler.
1.2.1. Yurt d1~1 yasantisi olmayan k iz ogrencilerin genel uyum duzeyleri yurt .d is: yasantrsi olan k iz ogrencilerinkinden anlarn li d uzeyd e yuksektir.
1.2.2. Yurt d1~1 yasantisi olrn ayan erkek ogrencilerin genel uyum
'>,
duzeyleri yurt d1~1 ya santisi olan erkek ogrencilerinkinden anlarn li duzey d e ytiksektir.
1.3. Yurtd isi yasantisi olan ve olmayan farkl i yastaki ortaokul ogrencilerinin genel uyum diizeylerine iliskin denenceler.
1.3 .1. Yurt d1~1 yasantisi olmayan on iki ve alti ya smd aki ogrencilerinin genel uyum diizeyleri yurt d1~1 y asantrsr olan on iki ve alti yasmdaki ogrencilerinkinden anlamlt d uzeyd e yuksektir.
1.3 .2. Yurt d1~1 yasantisi olmayan on ii<; ya smdaki ogrencilerinin genel uyum duzey leri on uc y a smd aki yurt d1~1 yasanttsi olan erkek ogrencilerinkinden anlam h duzeyde yuksektir.
1.3.3. Yurt d1~1 yasantisr olmayan on d ort y asmd ak i ogrencilerinin
genel uyum d uz.ey le ri yurt d1~1 yasanus i olan on d ort ya sm d ak i
ogrencilerinkinden anlamlt d uzey de y uksektir. ,
1.3.4. Yurt d1~1 yasannsi olmayan on bes yasmd aki ogrencilerinin
c genel uy~m d uzeyleri yurt d1~1 y asantrsi olan on bes yasmdaki ogrencilerinkinden an lam Ii d uzey de y uksektir.
1.4. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin anne- babalannm ogrenim duzeylerine gore genel uyum diizeylerine ili skin
denenceler.
1.4.1. Yurt d1~1 yasantrsr olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin annelerinin ogrenim duzeylerine gore genel uyum diizeyleri arasmda anlam h bir fark v ard tr.
1.4.2. Yurt d1~1 yasantrst olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin babalarmm ogrenim diizeylerine gore genel uyum diizeyleri arasmda
an lam It bir fark vard ir.
1.5. Yurt d1~1 ya sanusi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin ailelerinin gelir duzeylerine gore genel uyum duzeyi arasinda anlamh bir fark vard ir.
2.0. Yurt d1~1 yasantis r olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin sosyal uyum diizeylerinin kar~1la~tmlmasma il i skin denenceler.
2.1. Yurt d1~1 ya santrs r olmayan ortaokul ogrencilerinin sosyal uyum d uzeyleri yurt d1~1 y asantist olanlarmkinden anlam li d uzeyd e fark var d rr .
2.1.1. Yurt d1~1 yasantisi olmayan ortaokul ogrencilerinin aile iliski duzeyleri yurt d1~1 yasantisi olanlarmkinden anlamlr duzeyde fark vard ir.
2.1.2. Yurt d1~1 yasantrsi olmayan ortaokul ogrencilerinin sosyal itisk i
duzeyleri yurt d1~1 ya sanusi olanlannkinden anlamlt diizeyde fark vard ir.
_)
JO
2.1.3. Yurt ru.~1 yasantisi olmayan ortaokul ogrencilerinin sosyal norm
~duzeyleri yurt d1~1 yasantisi olanlarmkinden anlarn h duzey de fark vard ir.
2.1.4. Yurt d1~1 yasannsi olma;'a~ortaokul ogrencilerinin antisosyal egilim d uzeyleri yurt d1~1 y asantisr olanlarmkinden anlarn h d uzeyd e fark vard ir.
2,2. Yurt d1~1 y a santrs r olan ve olmayan k iz ve erkek ortaokul ogrencilerin sosyal uyum dtizeylerine iliskin denenceler.
2.2.1. Yurt d1~1 yasantisi olmayan kiz ogrencilerin sosyal uyum duzeylerine, iliskin puan ortalamalan yurt d1~1 yasantisi olan k iz
ogrencilerinkinden anlarn li duzeyde y uksektir.
2.2.2. Yurt d1~1 -yasantisi olmayan erkek ogrencilerin sosyal uyum dtizeylerine ili skin puan ortalamalan yurt d1~1 yasantisi olan erkek
' .
ogrencilerink inden an lam II d tizeyde y uksektir.
2.3. Yurt d1~1 ya santisi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin yas duzeylerine gore sosyal uyum dtizeylerine iliskin denenceler.
2.3. I. Yurt d1~1 yasantisr olmayan on iki ve alti yasrsdaki pgrencilerinin sosyal uyum duzeyleri yurt d1~1 ya santisi olanlarmkinden
anlarn h d uzeyd e y uksektir.
2.3 .2. Yurt d1~1 yasanus i olmayan on uc y a sm d a k i ogrencilerinin sosyal uyum duzeyleri yurt d1~1 yasantisi olanlannkinden anlam l i duzeyde yiik:sektir.
2.3 .3. Yurt d1~1 yasantrsi olmayan on d ort ya smd akr o'grencuermm
sosyal uyum duzeyleri yurt d1~1 yasantrsi olanlarmkinden anlarn h d uzeyde
yuksektir,
2.3.4. Yurt d1~1
vasantts! olmayan on b
es y as ve
ustund ekiogrencilerinin sosyal uyum d uzeyleri yurt d1~1 ya santrsr olanlannkinden
\,
anlam li duzeyd e y uksektir.
2.4. Yurt d1~1 yasantrsr olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin anne- babalarmm ogrenim dtizeylerine gore sosyal uyum dtizeylerine ili skin denenceler.
2.4.1. Yurt d1~1 y a santis t olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin annelerinin ogrenim duzeylerin e gore sosyal uyum duzeyleri arasmda anlam l i bir fark v ard tr
2.4.2. Yurt d is) y asantrst olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin
I
babalannm ogrenim dtizeylerine gore sosyal uyum duzey leri ar as m da anlarnlr bir fark vard ir.
2.5. Yurt d1~1 yasantisr olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin ailelerinin gelir dilzeylerine gore sosyal uyum duzeyleri arasmda anl am li bir fatk v ardir.
3 .0. Yurt d1~1 y a santrsr olan ve olmayan ortaokul oijrencilerinin kl$lsel uyum dtizeylerine il iskin denenceler.
3 .1. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olm ayan ortaokul ogrencilerinin.
kisisel uyum duzey leri arasmda anlamh duzeyde fark v ard ir.
3 .1.1. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin kendini ger~ekle~Orme d uzey leri arasmda anlarnh duzeyd e fark vard ir.
3 .1.2. Yurt d1~1 yasantrs r olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin
duygusal kararhhk dtizeyleri arasmda anlamlt d uzeyd e fark v ard tr.
12
3.1.3. Yurt d1;,1 yasantrsi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin nevrotik egilim dtizeyleri arasmda anlamli duzeyde fark vardrr.
\,
3.1.4. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin pskotik belirti duzeyleri arasmda anlamli dilzeyde fark vardir.
3.2. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan kiz ve erkek ogrencilerin kisisel uyum duzeylerine iliskin denenceler.
3.2.1.~ Yurt d1~1 yasantisr olmayan kiz ogrencilerin kisisel uyum duzeyleri yurt d1~1 yasantisi olanlannkinden anlamh duzeyde ytiksektir.
\
duzeyleri yurt d1~1 yasantrsi olanlannkinden anlamh duzeyde yuksektir.
3.2.2. Yurt d1~1 yasantisi olmayan erkek ogrencilerin kisisel uyum
\
3.3. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin yaslara gore kisisel uyum duzeylerine iliskin denenceler.
3.3.1. Yurt d1;,1 yasantisi olmayan on iki yas ve altmdaki ogrencilerinin kisisel uyum duzeyleri yurt d1;,1 yasantrsi olanlannkinden anlamh duzeyde yuksektir.
3.3.2. Yurt d1~1 yasantrsi olmayan on il9 yasmdaki ogrencilerinin kisisel uyum duzeyleri yurt d1~1 yasantisi olanlarmkinden anlamli duzeyde yuksektir.
3.3.3. Yurt d1~1 yasantisi olmayan on dort yasmdaki ogrencilerinin kisisel uyum duzeyleri yurt d1~1 yasantisi olanlarmkinden anlamli duzeyde yuksektir.
3.3.4. Yurt d1~1 yasantisi olmayan on bes yas ve ustundeki
ogrencilerinin kisisel uyum dtizeyleri yurt d1~1 yasantisr olanlannkinden
anlamh duzeyde yuksektir.
3.4. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin anne-
\,
babalarmm ogrenim dtizeylerine gore kisisel uyum dtizeylerine iliskin denenceler.
3 .4.1. Yurt d1~1 yasantist olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin annelerinin ogrenim dtizeylerine gore k isisel uyum dtizeyleri arasmda anlam h bir fark v ard rr.
3.4.2. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan ortaokul ogr encilerinin b abalarunn ogrenim duzeylerine gore kisisel uyum dtizeyleri arasmda anlamlt bir fark vard ir.
3 .5. Yurt d1~1 yasantisi olan ve olmayan ortaokul ogrencilerinin
l
ailelerinin gelir duzeylerine gore kisisel uyum duzeyleri arasmda anl arn h fark vard ir.
Sayilnlar
1. Arastu m an m orneklerni evreni temsil etmektedir.
2. Uyum dtizeyinin saptanmasmda kullarulacak olan Hacettepe Kisilik Envanteri olcm ek istenen amaca uygundur.
3. Ar astrrrn a sonucu elde edilen verilerin her iki grubun dururn larrm e sit oranda yansrtacagr ve envantere verilen y anrtlarm icten ve samimi olacagi varsayrlrmstir.
4. Yurt d1~1 yasantrsi olan ogrencilerin Hacettepe Ki silik Envanterini
okuyup anlayacak kadar Turk ce bildikleri kabul edilrn istir.
14
Smirhhklar
Bu arastjrrn an tn smtr lrklart ~unlardtr:
1. Ara~hrmanm b agrmh d)gi~keni olan uyum duzeyini olcm ek icin Hacettepe Kisilik Envanteri kullanilm rsur Bu ara.sttr m ad a elde edilen bilgiler envanterin tum u uzerind e degerlendirilmi~ olup, ara~ttrmanm ,
genellenebilmesi ile srn irl rd rr.
2. Yurt d1~1 ya~anttst ge9iren ogrencilerin uyum duzey leri saptamrken alman. olcut - Hacettepe Kisilik Envanteri oldugundan, ara~ttrma gen el resm i
orta okul ogrencilerin uyum duzeyleri ile suurlidir.
Tammlar
Bu ara~tlrmada kullarulan temel kavramlar a~ag1da belirtildigi sek.ild e anlasilm rstir.
Uyum: Bireyin kendisini, zihinsel, duygusal ve sosyal yonleriyle bir realite olarak tanry ip kabullenmesi ve i cte ya~ad1g1 cevr ey i ger cek ci bir b icirn de algrlay ip kabul etmesi yanmda, bireyin kendi yeteneklerinin bu ger9ekler dogrultusunda en 1y1 b icim d e kullanabilmesi ~eklinde
davranmastdlf (K1lt991 1989).
Sosyal Uyum: Bireyin. ailesi, arkada slart ve cev rest ile olan
'--
ili~kilerinde uyumu (Ozguven 1994).
Ki~isel Uyum: Bireyin kendi ozellikleri ve davram~lanndaki uyumu (Ozguven 1994).
Yurt D1~1 Ya~ant1s1 Olan Ogrenciler : En az iki y tl Avrupa
ulkelerinden birinde v a sad tk ta n sonra Kibr rs ' a kesin don ti~ yapm 1~ olan
Kuzey Ktbns 'ta kolejlerin orta boliimiinde ogrenimlerini surdur en, 12-15 y aslar arasmdaki cocuklard ir.
\,
Yurt i;:>1~1 Ya~ant1s1 Olmayan Ogrenciler: Yurt d1~1 ya§ant1s1 olmam is ve Kuzey Krbrrs da kolejlerin orta b olum unde ogrenimlerini stirdtiren, 12-15 yaslar arasmdaki co cukl ardrr.
Ara~hrmanm Onemi
Bu arastu m a, yurda d onus yapan ortaokul ogrencilerinin cinsiyete, sosyo-ekonomik d uzey, aile ve yas gibi b azi degi skenlere b a gl i olarak uyum problemlerini
-tamm ay r amaclem rsur. Bu ogrencilerin sorunlanna kar si ilgililerin dikkatini 9ekerek Psikolojik Dam§ma ve Rehberlik 9alt§malarma
-o
yon verebilecek bulgular sunmak ve ogrenci sorunlaruun giderilmesinde alma bilecek tedbirleri ogrenmek ve ilerde y ap ila bilecek ara~ttrmaya emsal olm aktir.
Yaprlan arastirm alar incelendiginde, yurda d onus yapan ogrencilerin problemleri Uzerinde 90k az arastrrrn a yap1lmt§ v aprl an arasttr m al ar m co gu ise lise ve ustu olan ogrenciler uzerine yoneliktir Bu b akim dan bu ara sttrm a yurda d onen orta okul ogecileriyle ilgili bilimsel verj ler kazand iracagt var say ilrn rstrr.
Bu aland aki bo slugu doldurmak icin yaptlan bu arast irma y a slarr on iki ve oh b e s y as arasnidaki ogrencilerine yon elik ger9ekle§tirmelerine ili skin bulgulardan okullard aki rehber ogretmenlerin, sm if ogretmenlerinin, okul yoneticilerinin ve ailelerinin yararlana bilecegi umulmaktadtr.
Arastrrrn ad a, Hacettepe Ki~ilik Envanteri uyg.ulanarak yurt
'- dismd an
'don en ortaokul ogrencileri ile surekli K 1bns-'ta okuyan ortaokul
(
ogiencilerinin uyum duzeyleri arasmdaki farki ve bunu etkileyen etmenler
helirtiltneye cahstlm istir.
16
BOLUM II
\,
ilgili Yayin ve Ara~hrmalar
BurbolUmde oncelikle, yurt disi goc ve geri donus yasanularuuu c;ocuk ve gencler Uzerincleki etkisine iliskin bazi goruslere yer vcrilmistir.
Daha soma da yurt c\1$1 goc sUrecine kanlan ve geri clonen c;ocuk ve genc;lerin uyum gUc;Wklerini ele alan c;qitli ara$tirmalara deginilmi;;tir. Ln son olarak ara$t1rman111 konusu orta okul ogrencilerinin olan uyum duzcyi ile ilgili yurtd1$111da ve Kibns' da yap1lm1$ ara$tirmalardan ula$ilabilenlere yet~ verilmistir.
Yurt Drsma Go~e Iliskin Bazi Gorii~ler
1960'\ardan ba$layarak yurt d1$111a giden ailelerinin yabanci i.ilkelerde ya$ad1klan sorunlann giderilmesi veya anla$tlabilmesi ic in KKTC
I li."lkUmet yetki I ileri bir k isirn yetersiz onlemler al rms olmak la birl ikte c iddi kapsamlt ve kalici c;ozUmler getirilememi$tir.
Tarihsel surec icinde ya$ana gelen pek cok goc; 0L:ly1111n tipik ozelliklerini
giri$ildiginde, goc; olgusunun " ekonomik, toplumsal ve sryusa neclenkrlc insanlann bireysel ve kitlesel olarak mekan ic;erisinde yer degi$tirme eylemleri yada yasarulan yerin degi$tirilmesi eylemleri" olarak tan1mland1g1 gorUlUr (Larousse 1975).
ac;:1klayabilmek k.avramsal bir incelemeye
Ekonomik yay1lmanm, elveri$siz demografik durumlann ve yerli i;;c;ilerill yuk.an dogru devingenliginin goc harek.etinin "eek is" nedcnlerini olu~turdugu; issizl igin, [ak irl i ligin, ekonomik yi)ndc11 gel i'.;dl1L'll1 i'.;;l iQ_in ,
L'geciken sanayilqmenin ise ghncleren i.ilkelerin ha sl rca "iunc" 11cde11lcri11i
_)
olu;;turclugu cogu k.imse tarafmdan payla$ilan bir gori.i$ti.ir { Castles vc
Kossack 1973 :67).
J 960'\ann ba$111da goc;,i...i ba$latan esas etken, goc edenin kendi i..ilkesinde i;, bulmarn.asmdan kaynaklanan ekonomik yuksulluk rakLi.iri.1di.1r.
lh1 i..ilkclerdc ubbi bilgi vc cksik lcr yctcri11cc gcli~L·111c111i~krdir k1111..·\ , 1..· I
13all Avrupa'ya 18. ve 19. Yi..izytlda luzh ekonomik geli$me nedeniy\e, Kuzev ve Gtiney Amerika, A vustralya Y eni Ze landa, M, sir ve d li nyada k i diger koloni kal k1s1mlardan giderek artan miktarda ni...ifus goc o\mu$tur.
Batt Avrupa'da daha sonra boyle bir d1;;ardan ni..ifus s1k1;;t1rrnas1n111 son uc unda tedricen dog um ora111nrn dli>liP, 6 I Urn oran: ru n aza I mas, i le yen, bir denge olu;;mu;;tur (Rose 1969).
Gi..ini...imi..izde olu;;an ni...ifus hareketleri ikinci tUrde goc olaylarid1r.
Yabanc1 is gi..ici..ini...i kabul eden sanayile;;mi;, A vrupa i...ilkeleri arasmda Federal Almanya, [svicre, Belc;ika, Hollanda ve [svcc vabanci i$c;,ilerin ve ai \e\erin en fazla bufunduklan i..ilkeler olmu;;tur (Rist 1980).
Toplumsal sistemler kuramm1 savunan Heintz ve Hollrnan- Nowontny gibi di..i;,i..ini...irlere gore, sistem ic;,erisinde hem dengeli hem
dengesiz durumda bu\unan iktidar bir tanesi dengesiz o\ursa ortaya yapisal bir gerilim y,kmaktadir. Bu kuram1 savunanlara g,Ore, birey bir gerilim icinde bu\ununca goc etmek isteyecek ve bOylece yeti>tigi toplumdaki gi\<;li dli~Urecektir. Ote yandan, kabul edildigi yeni topluma gerilim l1gesi olarak girecektir. Bu topluma en dusuk top\umsal statUyle kat1\d1g1 iyin kendi
birirni ic;inde yi..iksek bir gerilim olu;;turacak, dolay1s1yla k abul eden i..ilkelerin sosyal tabakala;;ma di..izeni degi;;ecektir. Hoffman-Nowotny'ye
gi\re gbymenlerden olu~an bu tabaka, yerli ntifus ic in htz.l: bir top I umso I hareketlilik olanagi yaratmakta, aynca gelen goc;,menlere karsi onyargtlar
olu$mas111a neden olmaktadir (Aband-Unat 1986).
Yirminci y1l111 ikinci yansmda kaydedilen uluslar arasi go<;
hareket\erinde Avrupa'nm baslica insan gi..ici..i kaynagm1n AkdeniL k1ytlar1n1
J
