ENDÜSTRİ ve ÖRGÜT PSİKOLOJİSİ

ENDÜSTRİ ve ÖRGÜT

PSİKOLOJİSİ

Endüstri Psikoloğu Ne Yapar?

 Patronların işçilere adil davranmasına yardımcı olur.

 Yapılacak işin çalışanlar için daha ilgi çekici olmasını sağlar.

 Çalışanların üretkenliğini arttırır.

Eğitimi Açısından Endüstri Psikoloğu

 Endüstri psikoloğunun çalışma alanı işletme

örgütleridir. Psikolojinin yöntem ve tekniklerini bu laboratuvarda uygulamaktadırlar.

 Bu uygulamalarını başarı ile sürdürebilmeleri için, işletmelerin örgüt yapıları, yönetim tarzları, üretim biçimleri, çevreleri ile olan ilişkileri gibi bazı

faktörleri de tanımaları gerekmektedir.

 İşletmenin işleyişi ile ilgili bu faktörler ise, ancak iyi bir işletmecilik eğitimi sonucu öğrenilebilmektedir.

Bu nedenlerden ötürü, endüstri psikologlarının hem psikoloji hem de işletme alanında eğitim almış olması uygun görülmektedir.

ENDÜSTRİ

PSİKOLOJİSİNİN

TARİHİ

I. ve II. Dünya Savaşlarının Etkisi

 I. Dünya Savaşı endüstri/örgütsel psikolojinin gelişiminde ve önem kazanmasında bir dönüm noktasıdır.

 Scott, ABD ordusundaki personelin seçimi için bir ölçek geliştirdi.

 Scott savaşın sonunda 3 milyon askerin iş niteliklerini değerlendirdi ve çalışması

psikolojinin pratik değerinin oldukça tanınmış bir başka örneğini oluşturdu.

 Savaştan sonra ticaret ve sanayi dünyası ile hükümet, endüstri psikologlarından kendi

personel işleyişlerinin yeniden organize edilmesi ve çalışanların seçimi için psikolojik testler

oluşturması amacıyla hizmet beklediler.

 II. Dünya Savaşı pek çok psikologu savaşın içine sokmuştu. Görevleri tıpkı I. Dünya Savaşında olduğu gibi erleri test etme, eleme ve sınıflama idi.

 1940larda bu amaçlara yönelik çok karmaşık testler oluşturulmuştu.

Hawthorne Araştırmaları ve Endüstriyel Faktörler

 1920′li yıllar boyunca endüstri psikolojisinin

odaklandığı temel nokta iş adaylarının seçimi ve yerleştirilmeleri.

 Alanın konusu 1927 yılında Western Elektrik Şirketi tarafından Hawthorne fabrikasında yapılan yenilikçi bir araştırma ile genişlemiştir.

 1950′lerden bu yana iş dünyası liderleri

motivasyonun, liderliğin ve diğer psikolojik

faktörlerin iş etkinliği üzerindeki etkilerini kabul etmiştir.

 Çalışma ortamının bu yönleri, çalışmanın yapıldığı

ortamın sosyal ve psikolojik iklimini oluşturduğu için çok önemsendi.

 Psikologlar günümüzde çok çeşitli örgütlerde, bu örgütlerin iletişim tiplerinde ve ortaya

koydukları resmi ve gayri resmi sosyal yapılarda görev yapmaktalar.

 Örgütsel değişkenler üzerindeki bu vurgunun tanınmasıyla APA’nın Örgütsel Psikoloji

Bölümü’nün adı Endüstriyel ve Örgütsel Psikoloji Topluluğu olarak değiştirilmiştir.

 E/Ö psikolojinin bir uzmanlık alanı olarak daha çok kadınlara açık olduğu da dikkat çekicidir. E/Ö psikoloji, psikolojinin diğer uzmanlık alanlarına oranla kadınlara daha fazla doktora derecesi vermiş olmakla göze çarpmaktadır.

ENDÜSTRİ-ÖRGÜT PSİKOLOJİSİ

ALT ALANLARI

 Klasik olarak endüstri psikolojisi olarak adlandırılan bu alanın adı 1973’ten itibaren "endüstri ve örgüt

psikolojisi"ne dönüşmüştür.

 Yani, "endüstri psikolojisi" yeni bir alan değildir.

Fakat, endüstri ve örgüt psikolojisi kapsamındaki gelişmeler, yeni çalışma alanlarının doğmasına yol açmıştır. Bunlar:

1-Personel Psikolojisi

 Personel psikolojisi, uygulama açısından gerekli bireysel ayrılıkların ölçülmesiyle ilgili çalışmalar yapar.

2-Örgütsel Davranış

 Bütün işler örgüt ortamında yapılmaktadır.

Bu ortam bireylerin tutum ve davranışlarını etkiler.

3-Mühendislik Psikolojisi

 Bu alan, insan-makine sistemleri

çerçevesinde insan davranışlarını inceler.

4-Mesleki Danışmanlık

 İnsanların işyerlerindeki problemleriyle ilgili danışmanlık hizmetleri ile uğraşılır.

5-Örgüt Geliştirme

 Bu alanda çalışan e/ö psikologları, örgütleri daha etkili hale getirmek için değiştirmek ya da "geliştirmek" ile uğraşırlar.

6-Endüstri İlişkileri

 Bu alandaki çalışmalar daha çok çalışanlarla işverenler arasındaki problemler üzerinde odaklanmıştır.

ENDÜSTRİ/ÖRGÜT PSİKOLOĞUNUN

GÖREVLERİ VE ÇALIŞMA

ALANLARI

 İş yaşamını iyileştirme ve üretimi arttırma amacıyla psikolojik ilkeleri iş yaşamına

uygularlar.

 Bu psikologların çoğu insan kaynakları uzmanı olarak görev yaparlar.

 Plan yapma, kaliteli yönetim, örgütsel değişim gibi alanlarda eleman örgütlenmesi ve eğitimi konularında çeşitli örgütlere yardımcı olurlar.

 İlgileri arasında, örgütsel yapı, iş verimi, iş doyumu, tüketici davranışı, personel seçimi ve personelin geliştirilmesi gibi konular yer

almaktadır.

 Endüstri psikologlarının sorumlulukları arasında araştırma yapmak, araştırma sonuçlarını kullanılır kılmak ve problem çözücü olarak işlev görmek de vardır.

 Endüstri/örgüt psikologları, ticarette, endüstride, kamu kurumlarında ve

üniversitelerde çalışabilirler ve firmalara

danışmanlık yapabilirler.

Endüstri Psikologu eleman alımında,işgücünü

geliştirmede ve işyeri çevresiyle ilgili konularda kurumlara artı değer kazandırır:

 Kuruma en iyi uyan elemanların seçilmesi

 Adil, yasal ve verimli işe alma politikalarının uygulanması

 Yüksek performans gösterenlerin muhafaza edilmesi

 Mevcut işgücü becerilerinin geliştirilmesi

 Nitelikli işgücünün oluşturulması

 Performans yönetimi sistemi geliştirilmesi

 İşte devamsızlığın azaltılması

 Takım çalışmasının desteklenmesi

 Motivasyonun ve iş doyumunun yükseltilmesi

 Her kurumun temeli performansa dayanır

 Endüstri/örgüt psikoloğu, işyerinde çalışanların performansını ve esenliğini arttırarak, kurumun başarısına katkıda bulunur.

 Çalışan davranış ve tutumlarının işe alım, eğitim programları ve geribildirim sistemleri yoluyla, istenen yönde nasıl geliştirilebileceğini

araştırır,tespit eder ve uygulamaya koyar.

Endüstri Psikologlarının kurumlarda çalıştıkları alanlar

 Test: Testlerin geliştirilmesi. İş bilgisi testleri,

beceri testleri, mantıksal akıl yürütme testleri, kişilik testleri, fiziksel yetenek testleri. Test sonuçlarının yorumlanması,testin adil bir şekilde uygulanması.

 Personel Seçimi: Başvuru sağlama, ön eleme,

yapılandırılmış iş görüşmeleri, kişilik değerlendirilmesi.

 İş Analizi: İşin temel öğeleri, iş için gerekli bilgi,

beceri, yetenek ve kişilik özellikleri, görev tanımları, iş standartları, işin değeri.

 Performans Yönetimi ve Değerlendirilmesi:

Performans değerlendirme sisteminin

oluşturulması, performans ölçütlerinin belirlenmesi, adil değerlendirme, yüksek performans gösteren çalışanların ödüllendirilmesi.

 Eğitim ve Geliştirme: Eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi, yetişkin eğitimi, takımların

oluşturulması ve eğitimi, verilen eğitimlerin verimliliğinin değerlendirilmesi.

 Çalışan Tutumları ve İş Doyumu: Örgütsel özdeşim, yetki artırımı, tükenmişlik, çatışma çözümleme, stres yönetimi, yaşlanma ve

emeklilik, istifalar.

 Çalışan Motivasyonu: Çalışanların yüksek

performans göstermeye sevk eden faktörler.

 Kurumsal gelişim: Kurum kültürü, kurumsal yapılanma, işgücü planlaması (küçülme - büyüme), stratejik hedefler, müşteri hizmetleri sorunları.

 İşyeri sağlığı: İşyeri ergonomisi, insan faktörü, iş güvenliği, stresle başa çıkma, işyerinde saldırganlık.

ABD`DE VE AVRUPA`DA ENDÜSTRİ

PSİKOLOJİSİ

ABD`de Durum

 1.Dünya savaşı sırasında orduya personel alımı sırasında bir buçuk milyon insan testten geçirildi.

 Personelin sınıflandırılması ve değerlendirilmesi işlemleri Walter Dill SCOTT tarafından

geliştirildi.

 Böylece orduya psikoloji girmiş oldu.

 Savaş sonrasında üniversitelerde yüksek lisans programları yaygınlaşamaya başlamıştır.

Endüstri ve Örgüt Psikolojisi Birliği (SIOP)

 1946 yılında Amerikan Psikoloji Derneği`nin (APA) 14. birimi olarak Endüstri ve İşletme Birliği adı altında kurulmuştur.

 1982 yılında Endüstri ve Örgüt Psikolojisi Birliği adını almıştır.

 Amerika`da E/Ö psikologları tüm psikoloji alanları içinde en yüksek maaşla çalışan

gruptadır.

 Amerika`da 100 üniversitede E/Ö Psikolojisi alanında yüksek lisans ve doktora eğitimi

verilmektedir.

 ABD’de tüm E/Ö Psikologlarının 1/3’ü akademisyendir.

Endüstri Psikolojisinin Avrupa`daki Durumu

 Avrupa`da bu dal daha ziyade İş/Örgüt Psikolojisi olarak anılır.

 İngiltere`deki geçmişi 1920`lere uzanır. National Institue of Industrial Psychology adlı bir enstitü kurulmuş ve 2. Dünya Savaşı`na kadar enstitünün faaliyetleri devam etmiştir

 Almanya`da savaştan önce kabul görmüş bir bilim dalıdır.

Psikoloji laboratuvarları kurularak çalışmalar yapılmıştır.

Ancak Hitler zamanında bütün psikoloji birimleri

dağıtılmıştır.1950`lerden sonra tekrar gündeme gelmiştir ancak üniversitenin bu alana karşı ilgisi sınırlıdır ve eğitim çoğunlukla yüksek okullarda yürütülmektedir.

Avrupa İş ve Örgüt Psikolojisi Derneği (EAWOP)

 Bir örgüt olarak EAWOP ilk 1983 yılında Hollanda`da, düzenlenen İş ve Örgüt

Psikolojisi Avrupa Kongresi`nde ortaya çıktı.

 Avrupa`da İş ve Örgüt Psikolojisini teşvik etmek, desteklemek, geliştirmek, uygulamak ve Avrupa`da bu alanda çalışan bilim adamları ve uygulayıcılar arasındaki bağlantıları

kolaylaştırmak amacıyla kurulmuştur.

 Kongreler ve yaz okulları düzenlemektedirler.

 Yaz okulunun amacı araştırmayı teşvik etmek ve bu alanda umut verici araştırmacıların gelişimini desteklemektir.

 Yaz okulu genç araştırmacıların, diğer araştırmacılar ve tanınmış profesörler ile

tanışmak ve bir araştırmacı olma yönleri yanısıra kendi çalışmalarını görüşme için eşsiz bir fırsat sunar.

 Yaz okullarına genç bilim adamları (son 5 yıl içinde diploma almış olan), son sınıfında olan doktora öğrencileri katılabilmektedir.

 Endüstri psikolojisi alanında ağırlıklı olarak ABD`de üretilen bilimsel bulgular dünyanın diğer ülkelerinde giderek daha fazla kabul görmektir.

 Diğer hiçbir alanda Amerika`daki işe alma ve personel seçimi bulguları kadar uluslararası genel geçerlilik kazanmaya doğru giden bir eğilim bulunmamaktadır.

Türkiye’de Endüstri ve Örgüt Psikolojisi Yüksek Lisans Programının Bulunduğu Üniversiteler

 Hacettepe Üniversitesi

 İstanbul Üniversitesi

 ODTÜ

 İstanbul Kültür Üniversitesi

 İstanbul Bilgi Üniversitesi

 Koç Üniversitesi

Bölümde Verilen Dersler

o PSİ 600 Özel Konular

o PSİ 607 Araştırma Teknikleri o PSİ 613 İşe Güdülenme Kuramları o PSİ 614 Personel Eğitimi

o PSİ 615 İleri Endüstri ve Örgüt Psikolojisi I o PSİ 616 İleri Endüstri ve Örgüt Psikolojisi II o PSİ 617 İş Analizi ve Performans Değerlendirmesi o PSİ 634 Deney Düzenlemenin İstatistiksel İlkeleri o PSİ 638 Test ve Ölçek Geliştirme

o PSİ 691 Uzmanlık Dalında Uygulama I o PSİ 692 Uzmanlık Dalında Uygulama II o PSİ 699 Psikoloji Semineri