YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
MÜZİK EĞİTİMİ BİLİM DALI
YARATICI DANS İLE YÖRESEL MÜZİKLERDEKİ
AKSAK RİTİMLERİN ÖĞRETİLMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ELİF TAMARA ÖZDEMİR
Lefkoşa
Ocak, 2020
YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
MÜZİK EĞİTİMİ BİLİM DALI
YARATICI DANS İLE YÖRESEL MÜZİKLERDEKİ
AKSAK RİTİMLERİN ÖĞRETİLMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ELİF TAMARA ÖZDEMİR
Tez Danışmanı
Yrd. Doç. Dr. Emine KIVANÇ ÖZTUĞ
Lefkoşa
Ocak, 2020
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI
Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğüne,
Elif Tamara ÖZDEMİR’in “Yöresel Müziklerdeki Aksak Ritimlerin Yaratıcı Dans ile Öğrenilmesinin Değerlendirilmesi” başlıklı tezi 14 Ocak 2020 tarihinde aşağıda imzaları bulunan jürimiz tarafından, Müzik Eğitimi Bilim Dalı’nda YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.
Adı –Soyadı İmza
Başkan: Yrd. Doç. Dr. Erkan SÜLÜN ...
Üye* : Yrd. Doç. Dr: Alev MÜEZZİNOĞLU ...
Üye (Danışman): Yrd. Doç. Dr. Emine KIVANÇ ÖZTUĞ ...
Onay
Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.
……/…../ 2020
Prof. Dr. Fahriye ALTINAY AKSAL Enstitü Müdürü
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Bu tezin içinde sunduğum verileri, bilgileri ve dokümanları akademik ve etik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi; tüm bilgi, belge, değerlendirme ve sonuçları bilimsel etik ve ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu; çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce, sonuç ve bilgilere bilimsel etik kurallar gereği eksiksiz şekilde uygun atıf yaptığımı ve kaynak göstererek belirttiğimi beyan ederim.
Elif Tamara Özdemir 14. 01. 2020
TEŞEKKÜR
Bu çalışmayı tamamlamamda bana sabır ve hoşgörüyle yaklaşan, çalışmanın başlangıcından bitişine kadar geçen sürede rehberliğini, katkısını ve yardımlarını hiçbir zaman esirgemeyen danışmanım Yrd. Doç. Dr. Emine KIVANÇ ÖZTUĞ’a sonsuz teşekkür ederim. Yardımlarınızı ve özellikle çalışmamız süresince göstermiş olduğu fedakarlıklarını unutmayacağım.
Eğitim hayatım boyunca aldığım tüm kararları ve attığım adımları destekleyen ve her zaman yanımda olan aileme de sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Son olarak araştırmama katkıda bulunan , bana vakit ayırıp görüşme yapan değerli müzik öğretmenlerine teşekkür ederim.
Elif Tamara ÖZDEMİR 14 Ocak 2020
ÖZET
YÖRESEL MÜZİKLERDEKİ AKSAK RİTİMLERİN YARATICI DANS İLE ÖĞRENİLMESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Özdemir, Elif Tamara
Yüksek Lisans, Müzik Eğitimi Bilim Dalı
Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Emine KIVANÇ ÖZTUĞ Ocak 2020, 89 sayfa
Çalışmada, aksak ritimlerin hissettirilmesinde yaratıcı dans ve yaratıcı oyunların önemli rolü olduğu ve yaratıcı dans etkinliklerinin aksak ritimlerin öğretiminde kullanılmasının öğretimi kalıcı hale getireceği öngörülmektedir. Bu çalışmanın genel amacı altıncı sınıfa devam eden öğrencilere aksak ritimleri ve aksak ritimlerdeki gruplaşmaları öğretmektir. Çalışmada aksak ritimler öğretilirken müzik eğitiminin söyleme ve yaratma özel alanlarından yola çıkılmıştır. Bu doğrultuda öğretilen müzikler “sözlü şarkılardan” oluşmaktadır. Şarkılarda yer alan “aksak ritim” kalıplarının öğretimi, şarkı sözlerinin öğretimi ve bu öğretimin öğrencilerin yaratıcılıklarını kullanarak oluşturdukları “yaratıcı danslarla” pekiştirilmesinin değerlendirilmesi çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır. Bu amaçla; Türkiye’deki İç Anadolu, Karadeniz, Ege ve Marmara bölgesinden 5/8, 7/8’lik ve 9/8’lik aksak ritimler temel alınmış, farklı coğrafi bölgelere ait 6 türkü ve araştırmacı tarafından hazırlanmış etkinlik planlarının uygulaması ile Karma (Nicel/nitel) yöntem kullanılarak tek gruplu deneysel model ile gerçekleştirişlmiştir.
Araştırmanın problemini çözümleyebilmek adına öğrencilere; ön-test/son-test olarak bilgi ön-test/son-testi ve müzik etkinlik paketi uygulanmıştır. Uygulamanın öğrenciler üzerindeki gelişimini alan uzmanlarının değerlendirebilmesi için “Değerlendirme Formu” oluşturulmuş ve dersler video kaydı altına alınmıştır. Bu uygulama, toplam 10 öğrenciyle 6 haftalık süre içerisinde uygulanmıştır. Uygulama ve değerlendirmeler sonucunda öğrencilerin yaratıcı dansı kullanarak aksak ritimleri öğrendikleri istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.
ABSTRACT
AN EVALUATION OF LEARNING SYNCOPATED RHYTHM IN LOCAL MUSICS WITH CREATIVE DANCE
Özdemir, Elif Tamara
Master of Arts, Department of Music Education Thesis Advisor: Asst. Assoc. Dr. Emine KIVANÇ ÖZTUĞ
January 2020, 89 pages
In this study, it is predicted that creative dance and creative games play an important role in making asymmetric rhythm felt and that the use of creative dance activities in teaching asymmetric rhythm will make teaching permanent. The overall aim of this study is to teach the students who are in the sixth grade in asymmetric rhythm thms and groupings in asymmetric rhythm. In this study, while teaching the asymmetric rhythm, the special fields of music education were taken as starting point. The music taught in this direction consists of oral songs. The main purpose of the study is to teach the improper rhythm patterns in the songs, the teaching of the lyrics and the reinforcement of this teaching with the creative dances they create using the students' creativity. For this purpose, 5/8, 7/8 and 9/8 asymmetric rhythm from Central Anatolia, Black Sea, Aegean and Marmara regions of Turkey were taken as starting point and mixed (quantitative / qualitative) method was used with the implementation of 6 folk songs belonging to different geographical regions and activity plans prepared by the researcher, and it was realized with single group experimental model.
In order to solve the problem of the research, knowledge test and music activity package were applied to students as pre-test / post-test. In order to evaluate the development of the application on the students, an 'Evaluation Form' was created and the courses were recorded on camera. This application was carried out with a total of 10 students within 6 weeks. As a result of the applications and evaluations, it was found statistically significant that the students learned the syncopated rhythms by using creative dance.
İÇİNDEKİLER
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI ... i
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI ... ii
TEŞEKKÜR ... iii
ÖZET... iv
ABSTRACT ... v
İÇİNDEKİLER ... vi
TABLO LİSTESİ ... viii
ŞEKİL LİSTESİ... ix KISALTMALAR ... x GİRİŞ ... 1 Problem Durumu ... 1 Araştırmanın Amacı ... 3 Araştırmanın Önemi... 4 Sınırlılıklar ... 5
KAVRAMSAL ÇERÇEVE ve İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ... 6
Kavramsal Çerçeve ... 6
Türk Halk Müziği ... 6
Karadeniz Bölgesi ve Halk Müziği ... 6
Akdeniz Bölgesi ve Halk Müziği ... 7
İç Anadolu Bölgesi ve Halk Müziği ... 7
Ege Bölgesi ve Halk Müziği ... 8
Marmara Bölgesi ve Halk Müziği ... 8
Türk Halk Müziğinde Aksak Ritimler ... 9
5/8’lik Aksak Ritim ... 9
7/8’lik Aksak Ritim ... 9
9/8’lik Aksak Ritim ...10
Türkiye’nin Yöresel Müziklerinde Aksak Ölçülü Türküler ...10
7/8’lik (Yedi sekizlik)Ölçü Birimdeki Türküler ...11
9/8’lik (Dokuz sekizlik)Ölçü Birimdeki Türküler ...12
Müzik ve Yaratıcı Dans ...12
Yaratıcı Dansta Motivasyon ...13
Yaratıcı Dansta Özgüven ...14
Müzik ve Dans İlişkisi ...14
Yaratıcı Dans ...16
Yaratıcı Dansta Temel Öğeler ...16
İlgili Araştırmalar ...18
Türkiye’de Yapılan Araştırmalar ...18
Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar ...19
YÖNTEM ...21
Araştırmanın Modeli ...21
Çalışma Grubu ...22
Verilerin Toplanması ...22
Aksak Ritimlerin Öğrenilmesinde Yönelik Yaratıcı Dans Öğretisinin Kullanılması 23 Veri Toplama Araçları ...24
Verilerin Çözümlenmesi ...26
Araştırma Planı ve Süresi ...27
BULGULAR ...28
SONUÇ, TARTIŞMA ve ÖNERİLER ...35
Sonuç ve Tartışma ...35
Öneriler ...39
KAYNAKÇA ...40
TABLO LİSTESİ
Tablo 1. Öğrencilerin Demeografik Bilgileri...22 Tablo 2. Öğrencilerin Bilgi Testinden Aldıkları Ön Test Ve Son Test Puanları ...28 Tablo 3. Öğrencilerin Bilgi Testinden Aldıkları Ön Test Ve Son Test Puanlarının
Karşılaştırılması ...29 Tablo 4. Uzmanların Verdikleri Puanlara İlişkin Tanımlayıcı İstatistikler ...31
ŞEKİL LİSTESİ
KISALTMALAR
TRT : Türkiye Radyo Televizyon Kurumu
THM : Türk Halk Müziği
MEB : Milli Eğitim Bakanlığı
AU : Alan Uzmanı
GİRİŞ
Problem Durumu
Türkiye, coğrafi konumundan dolayı Ortadoğu, Akdeniz, Batı, Doğu, İslam Kültürü gibi birden çok medeniyet alanını kapsamaktadır. Binlerce yıllık geçmişi, dünyanın en eski yerleşim alanlarından biri olup ve tarihinde var olan farklı kültürlerin sayesinde az görülen medeniyet bolluğuna sahiptir. Bazı değerlerin, halen günümüzde yaşadığı görülen bu kültür öğeleri arasında, diğer kültürel değerlerin içerisinde olan müzik, günümüzde kültürün en önemli yapıtaşlarından birisidir (Çiftçi, 2010).
Coğrafi olarak büyük bir bölgeye yayılmış olan türk müziği, farklı coğrafyalarda, farklı biçimlerde gelişmesini devam ettirerek , alanında olanca zengin bir o kadar da renkli bir bünyeye sahip olmuştur. Anadolu’nun her ilinin, her kesiminin, hatta ilçelerinin dahi kendine has müzik icrası vardır (Ekici, 2004).
Binlerce senelik geçmişi ile birlikte dinin, lisanın ve kültürün yaşadığı Anadolu, halkın adetleri manasında nadir olarak bir tür çıkmıştır. Öteki adet, örf ve törelerinde harfiyen, halk müziği geleneği de, bu tenevvüden kendine pay çıkartmıştır. Bu çeşitlilikten dolayı, Anadolu'da ortaya çıkan halk müziği, yalnızca ve ya mutlak kalitede müzik değildir. Tersine, Anadolu'nun kültürel, tarihi ve kavmi olarak da sınırladığı durumlar ortamında şekillenip, değişik öz yapılarda "mahalli" ya da "yöresel" müzik kültürlerini görmek olanakdır. Örneğin; Ege kıyıları ‘Zeybek Müziği’ ; Karadeniz kıyıları ’Horon Müziği’; Orta, Doğu ve Güneydoğu bölgelerinin büyükçe bir bölümü, "Halay Müziği" Doğu Anadolu bölgesi ‘Bar Müziği’; Güneybatı, ‘Teke Müziği ‘Alevilerin yaşadıkları bölgeler, ‘Deyiş-Semah Müziği’ olarak anılabilmektedir (Öztürk, 2006). Böylelikle, yedi farklı bölgenin yerel ve bölgesel olarak ritimleri de farklılık göstermektedir.
Ritim, dünyadaki tüm müziklerde binlerce farklı varyasyonuyla müziğin dinamik kısmını temsil eder. Dünya müziğinde ve etnik müziklerde ezgi ve armoniyle birlikte müziğin kimliğini kazanmasını sağlar. Her tür müzikte farklı yönleriyle müziğe değişik yüz kazandıran ritim, Geleneksel Türk Halk Müziğinde de farklı kurgusuyla karşımıza aksak ölçüler olarak çıkmaktadır (Yöndem,2016).
Aksak ölçüler; Geleneksel Türk Halk Müziğinde kullanılan ritmik yapılardır. Bu ölçüler Türk Halk Müziğinin genel karakteristik özelliğini de yansıtmaktadır. İki ve üç vuruşlu en az iki ölçünün çeşitli sayı ve biçiminde birleşiminden meydana gelen bu ölçülere aksak ölçüler denir. Temel olarak 5/8, 7/8 ve 9/8’lik varyasyonlar şeklinde görülür (Yöndem, 2016).
Yaratıcı dans, bedenin tümünü emprovize edip ilerleyen drama, müzik gibi diğer sanat biçimleriyle ilişkiler oluşturur. Bundan dolayı düşünme ve anlamanın sözsüz ve sözlü aktarımına elverişlidir (Kim, 1998: 3).
Yaratcı dans; öğrencilerin yaratıcılığını, hayal gücünü, duygularını, öznelliğini ve kişiliğini ortaya koymaktadır. Profesyonel dansta ise; teknik, edinilen beceri ve sergileme söz konusu olmaktadır. Bu çalışmada yapılan yaratıcı dans uygulaması, öğrencilerin grup çalışmalarında iletişimin sosyal boyutlarda gelişmesine olanak tanımıştır ve öğrencilerin özgüvenleri ortaya çıkarak kendilerini rahatça ifade edebildikleri görülmüştür.
Folklor, hem kültürel belleği hem de geleneği kapsayıcı özel durumu ile kendisine modern dünya içinde yeni bir icra mekânı ve yeni bir demet bulmuştur (Demir, 2012). Eğitim müziği dağarcığında aksak ölçü yapılarının bulunduğu türküler veya türkü kaynaklı eğitim müziklerine belli oranlarda yer verilmektedir. Bu durum dünyadaki birçok ülkede görülmektedir (Romanya, Bulgaristan, Makedonya gibi ). “Bu ritimler halk oyunları ile ilişkilidir. Bu özellikler, ulusal bir gurur ve kimlik oluşturma bakımından oldukça önem taşımaktadır”(Stoyanova, 2010). Bu ülkelerde okul müziğine materyal ve ya repertuvar amaçlı seçilen şarkıların folklorik ögelere dayandığı gözlenmektedir. Çünkü kültürel kökenlerine dayalı materyal, kulakta kalıcı özelliğe sahiptir ve bu da öğrenenin kolay öğrenmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca kültürel kimlik oluşumuna da yardımcı olmaktadır. Aydoğan bu konuya (2004), müzik ders kitaplarının geçmişten gelen müziksel birikimi, insanların, toplumun ve ülkenin gereksinimlerine göre yeniden uyarlayarak, biçimlendirerek, yarına taşıyan bir uygarlık köprüsü olduğu şeklinde yaklaşmaktadır. Bu bakımdan eğitimde az yer verilen aksak ritimlerin daha fazla yer verilmesine, bu aksak ritimlerin öğretilmesinde ise geleneksel yöntemlerin dışında disiplinler arası bir yaklaşım/yöntem olan yaratıcı dans yönteminin kullanılmasının aksak ritimlerin hissettirilmesinde daha etkili olacağı düşünülmektedir.
Müzik eğitimindeki kitaplarda, dinleti ve yaratma alanında aksak ritimli konular vardır ancak yeterli olmadığı düşünülmektedir. Özellikle aksak ritimlerin hissettirilmesinde yaratıcı dans ve yaratıcı oyunların önemli rolü olduğu ve yaratıcı dans etkinliklerinin aksak ritimlerin öğretiminde kullanılmasının öğrenmeyi kalıcı hale getireceği öngörülmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’deki 4 farklı bölgeye ait aksak ritimli müzikleri öğrencilere algılatıp öğretilmesi ve sonrasında hareket ve devinimlerle hissettirerek pekiştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda araştırmanın problemini öğrencilerin ‘Yaratıcı dans ile yöresel müziklerdeki aksak ritimlerin öğretilmesi nasıldır?‘cümlesini meydana getirmektedir.
Araştırmanın Amacı
Bu çalışmanın genel hedefi, altıncı sınıfa devam eden öğrencilere aksak ritimleri ve aksak ritimlerdeki gruplamaları öğretmektir. Çalışmada aksak ritimler öğretilirken müzik eğitiminin söyleme ve yaratma özel alanlarından yararlanılmıştır. Bu doğrultuda öğretilen müzikler “sözlü şarkılardan” oluşmaktadır. Şarkılarda yer alan “aksak ritim” kalıplarının öğretimi, şarkı sözlerinin öğretimi ve bu öğretimin öğrencilerin yaratıcılıklarını kullanarak oluşturdukları “yaratıcı danslarla” pekiştirilmesinin değerlendirilmesi çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır.
Bu amaç ile birlikte aşağıdaki sorulara yanıtlar aranacaktır;
1. “Yaratıcı Dans” temelli etkinlik planları uygulamalarınında öğencilerin bilgi testinden aldıkları ön test- son test puanlarının dağılımı nedir?
2. “Yaratıcı Dans” temelli etkinlik planları uygulamalarınında öğencilerin bilgi testinden aldıkları ön test- son test puanlarının arasında anlamlı fark var mıdır?
3. Aksak ritim öğreniminde öğrencilerin oluşturduğu “Yaratıcı Dans” uygulamalarına yönelik müzik eğitimi alan uzmanlarının çalışmalara vermiş oldukları puanlamanın dağılımı nedir?
4. Aksak ritim öğreniminde öğrencilerin oluşturduğu “Yaratıcı Dans” uygulamalarına yönelik müzik eğitimi alan uzmanlarının görüşleri nelerdir?
5. “Yaratıcı Dans” temelli etkinliklerin, öğrencilerin müziksel gelişimlerine katkısı öğrenci görüşlerine göre nasıldır?
Araştırmanın Önemi
Altıncı sınıf müzik öğretim programında (MEB, 2019) yer alan “Ezgiye Ritim Oluşturma ” konusu temel alınarak incelendiğinde ölçüler; basit, birleşik ve aksak ritimli olmak üzere 3’e ayrılmaktadır. Programda her bir ölçüye göre örnekler verilip, öğrencilere verilen bu ölçülerin pekiştirilmesi sağlanmıştır (MEB, 2019). Bu çalışma ile konu kapsamlı olarak değerlendirilmiş, Türkiye’nin farklı yörelerine ait türküler dans yaratılarak aksak ritimlerin devinimle (yaratıcı dans) desteklenmesi sağlanmıştır.
Daimi bellemelerin tahakkuk etmesi ile birlikte bu sürece öğrencilerin aktif olarak benimsemeleri önemli görülmektedir. Buna göre; yapılandırmacı yaklaşımını temele alan yeni öğretim programlarının düşüncesi; öğretmenin önder olduğu bir öğrenme platformunda kendi bilgilerini yapılandırarak ve öğreneni etkin kılarak anlamlı öğrenmeyi ortaya koyacaktır. Yapılandırmacı eğitim ortamları, öğrencilerin birbirleriyle daha fazla etkileşimde bulunmalarına katkı sağlamaktadır. Öğrenci temelli yollar sarf etmek öğrendikleri bağlamın manalı, öğrencilerin bilgilerini yapılandırmalarını ve kalıcı olmasını sağlar (Chiriga, 1997).
Bu çalışmada, öğrencilerin, yaratıcı dans yoluyla yöresel müziklerdeki aksak ritimlerin öğretilmesiyle yaratıcılıklarını ön plana çıkarak öğrenmelerini sağlamak, grup çalışmasıyla iletişimin desteklenip sosyal boyutlarda gelişmesini sağlamak, zihinlerinde planladıkları hareket ve figürlerle değişiklikler, yenilikler yaparak bilgilerini ve yapabilirliklerini geliştirmeleri bu çalışmanın önemini ortaya koymaktadır. Bu çalışmanın öğrencilere kazandırdıkları; ritim duygusunun gelişmesi, özgüven, grup çalışmasıyla aralarındaki iletişim ve yaratıcı figürlerin ortaya çıkmasıdır.
Sınırlılıklar
Bu araştırma;
“Aksak Ritim” konusu, Müzik öğretim programlarında 6. Sınıf düzeyinde (MEB,2019) yer aldığından çalışma 11-12 yaş (6.sınıf) öğrencileri ile,
Elazığ Maden İlçesi Vali Aydın Arslan Ortaokulu 6 A sınıfına devam eden 4 kız 6 erkekten oluşan toplam 10 öğrenci ile,
Türküler seçilirken özellikle; kendi içinde her bir türkünün ritmik yapısının farklı olmasına, öğrencilerin aksak ritimli ölçülerdeki farklı ritim gruplarını öğrenmelerini ve sözlerini algılayabilmeleri için çalışma kapsamına alınmıştır. Bu doğrultuda çalışma; Türkiye’deki İç Anadolu, Karadeniz, Ege ve Marmara bölgesinden 5/8, 7/8’lik ve 9/8’lik aksak ritimler temel alınarak, farklı coğrafi bölgelere ait toplam 6 türkü ile,
Araştırmacı tarafından hazırlanmış etkinlik planları ve uygulanması her biri 40 dakika olan toplam 6 etkinlikle sınırlıdır.
KAVRAMSAL ÇERÇEVE ve İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Kavramsal Çerçeve
Türk Halk Müziği
Türkiye’deki müzik çeşitlerinden biri de Türk halk müziğidir. Türk insanının; üzüntüsünü, heyecanını, sevincini, coşkusunu, sitemini, kızgınlığını ve benzeri duygularını aktaran, aynı zamanda yaşanılan mekânın beşeri ve fiziki durumlarını anlatan, sözsüz ya da sözlü ezgiler içermektedir. Türk halk müziği, halka ait olan, halkı tanımlayan ve halkı anlatan bir müzik çeşididir. Halktan oluştuğu için, tekdüzen olmayan makam, usul, ezgi ve söz yapısına sahiptir. Bu doğrultuda sınıflandırılması ve anlatılması kolay olmayan, karmaşık bir yapıya sahip olduğu söylenebilir. Bir ezginin halk müziği olabilmesi için halkın düşüncelerini ve duygularını, ortak uğraşlarını ve geçim yollarını, uğradıkları ortak sıkıntıları ve kazandıkları başarıları, ortak kahramanlarını, doğanın kendisini ve doğa olaylarını, hayvanlarla ilişkilerini konu alan sözlerle donanmış, yalın, içten gelen ezgiler, bu ezgi ve sözlerin anonimlik olması gerekmektedir (Birdoğan, 1988).
Aşağıda bölgelere göre halk müziği ayrı ayrı incelenmiştir. Karadeniz Bölgesi ve Halk Müziği
Karadeniz’in kenarında yüksek engebeli dağlarla çevrili topraklara, akarsulara ehil ve yeşilin her tonuna sahip ormanlar vardır. Karadeniz bölgesinin ekonomisi bakımından mühim olup ve eğimli dağlarda oluşan çay ve fındık elde edilmesi; mahsüllerin kurutulmasıyla aniden yağış olasılığı olan yağmurdan korunma ve sert dalgalarla mücadele edilerek Karadeniz’den balık çıkarılışından dolayısıyla bu kesimde yaşayan insanların olabildiğince hızlı ve hareketli olması gibi görüşler vardır. Bu hayat tarzı, ses genişlikleri çok fazla olmayan, yöre müziğinin oldukça hareketli, daha çok 7/8 hatta 7/16’lık gibi aksak usullerin olduğu bir yapıda olmasını sağlamıştır. Karadeniz bölgesini coğrafik olarak Batı, Doğu ve Orta Karadeniz bölgesi olarak sınırlandırken, deniz kıyısı ile iç kısımları kültürel olarak ayırmak gerekir. Doğu Karadeniz’in Giresun, Ordu, Trabzon ve Artvin gibi sahil şehirlerinde kemençe, zurna, cura, akordeon, tulum ve davul gibi
enstrümanlar ön plana çıkmaktadır. Yayla şenliklerinde ve “Ot Göçü” denilen özel günlerde yolculuk boyunca devamlı horon oynanarak yaylaya varılır. Doğu Karadeniz’de “Karşı Beri Atma” ve ‘ Atma Türküler’ denilen ve karşılıklı atışma olarak söylenen türküler vardır ve bunların çoğu doğaçlama olarak söylenirler (Eroğlu, 2017).
Akdeniz Bölgesi ve Halk Müziği
Akdeniz Bölgesi, halk müziği bakımından olabildiğince geniş repertuvara sahiptir. Adana, Kahramanmaraş ve Hatay’da Barak havası rastlanırken, Mersin’e bağlı Mut, Anamur, Silifke gibi ilçelerde hızlı tempolu Yörük-Türkmen türküleri görülür. Yörede yaygın olarak zurna, kaval , davul çalışnmasıyla birlikte, özellikle Anamur, Mut ve Silifke ilçelerinde keman, bağlama, klarnet gibi enstrümanlar türküler ve oyun havalarında kullanılır. Ayrıca bölgede ‘aşıklık’ adeti de vardır. Ülke çapında tanınmış ,aşık İmami, aşık Feymani, Gül Ahmet Yiğit ve Abdulvahap Kocaman gibi çok sayıda bilinen Çukurovalı Aşık vardır. Geniş ses aralığına sahip Bozlak ve Baraklar, basit zamanlı ve ses aralığı 1 oktavı geçmeyen türküler özellikle Çukurova bölgesinde görülür. Mersin’de Sarıyaylam bozlağı, Avşar Bozlağı, Göç bozlağı, Morkoyun bozlağı gibi bozlaklar mevcuttur (Yazıcı, 2016).
İç Anadolu Bölgesi ve Halk Müziği
İç Anadolu Bölgesi Türk Halk Müziğine sanatçı yetiştirmiş ve çok sayıda eser vermiş bir bölgedir. Özellikle; Nevşehir, Ankara, Konya, Kırşehir ve Yozgat gibi şehirler yöresel uslup olarak mühim şehirlerdir.Halayların, sürmelilerin ve bozlakların en çok olduğu şehirler bu bölgededir. Bilhassa zeybek oyunu Ankara’da görülmektedir. Hüdayda, Ankara Zeybeği, Ankara Divanı/Asalet, Atım Arptır, Misket, Bir Dalda İki Elma, Mor Koyun, Karaşar Zeybeği, Sarı Zeybek, Seğmen Zeybeği, Çarşamba, Sabahî, Yandım Şeker, Cezayir, Sinsin ve Ağ Gelin Ankara’nın çok bilindik oyun havalarıdır.
Genellikle her metotda ve geniş ses aralığında eserler yorumlanırken, toplu söyleme ve çalma geleneğinin, Ankara Ahi, Kırşehir, Çankırı yaren sohbetlerinde, ve Seğmen kuruluşlarının toplantılarında müzik yorumu önemlidir. Bölgede Konya şehri, kendine özgü bağlama icra etmesiyle önemli bir ehile sahiptir. Konya türkülerinin çoğu kaşık havaları için yazılıp icra edilmiştir. Müzikte uzun hava türüne ise Konya’da fazla rastlanmaktadır (Eroğlu, 2017).
Ege Bölgesi ve Halk Müziği
Bu bölge genellikle ‘Zeybek’ denilen müzik türünden oluşmaktadır. Bilinen müzik yazarları tarafından bestelenmiş, cümle ve motif zenginliği olarak bir çok türkü bu yörede icra edilmiştir. Ege bölgesinde hareketli ve hızlı çalınan 9/8’lik ve 9/16’lık ritimde olanlara “ Kıvrak Zeybek” ya da “Yürük Zeybek” , 9/4’lük ve 9/2’lik ritimde icra edilen zeybeklere ise “Ağır Zeybek” denilmektedir.
Kıvrak Zeybek çeşidine Isparta, Antalya ve Burdur civarında teke zortlatması da denilmektedir. “Zeybek” oyunları alanlarda davul, zurna, kapalı alanlarda ise bağlama eşliğinde oynanır. Danslarda çift zurna çalma geleneği de vardır. Zurnalardan biri ana ezgiyi çalarken, diğeri de dem tutmaktadır. Bu durum bize Zambır ve Argun gibi sazları hatırlatmaktadır. Kaval, klarnet, bağlama, davul ve zurna aynı zamanda türkülerde ve danslarda eşlik olarak kullanılan sazlardır. Ayrıca Denizli ve Muğla’da rastlanılan parmak curası ve sipsi, sadece Türkiye’de değil dünya da bilinen sazlardandır. Manisa, Muğla, Aydın ve Kütahya gibi şehirler zeybeklerin danslarının ve türkülerinin çok yaygın olarak rastlanıldığı şehirlerdir. 9/2’lik, 9/4’lük ve 9/8’lik usulde bir çok dans ve türkü vardır. Bu bölgede bulunan Denizli’de hem zeybeklere hem de teke havalarına rastlanması kültürün idari ve siyasi sınır bilmediğine örnek verilir. Böylelikle, Türkiye’de ender de olsa “zeybek” adlı eserlerin karşılanması önemlidir (Eroğlu, 2017).
Marmara Bölgesi ve Halk Müziği
Marmara Bölgesi Anadolu ve Trakya olarak iki bölgeye ayrılır. Müzikler çoğunlukla Trakya bölgesinde 9/8’lik, 9/16’lık usulde ve hareketlidir. Kırklareli, Edirne’de Kosova, Tekirdağ ,Yunanistan, Makedonya, Bulgaristan, ve Bosna Hersek’ten gelen bir çok Arnavut, Boşnak ve Türk birlikte devam ettirdiğinden dolayı Anadolu ve Balkan üslupları karışmıştır. Bölgenin kültür merkezi bundan dolayı İstanbul olmuştur. Yalnız İstanbul’da saray kültürü ve şehir kültürü fazla olduğu için geleneksel müzik daha çok yakın şehirlerde görülür. Bölgenin Anadolu tarafında Çanakkale, Bursa, Sakarya ve Kocaeli gibi şehirlerde birden fazla göçmen bulunduğundan dolayı, yerli Türkmen kültürü de anlaşılır. Sakarya, Bilecik’te ve Kocaeli’de “Manav” adında yerli Türkmenlerin halk müzikleri de etkilidir.
Bu bölge enstrümanlar olarak da fazlacadır. İstanbul’un Marmara Bölgesi’nde bulunması bu fazlalığın en önemli nedenidir. Türk Halk Müziği
enstrümanlarının yanında Klasik Türk Müziğinde icra edilen enstrümanların hepsi görülür. Usul bakımından basit zamanlı olanlar ağırlıklıdır, 9/8’lik karşılamalar ve zeybekler de görülmektedir (Eroğlu, 2017).
Türk Halk Müziğinde Aksak Ritimler
Ritim; hareketin var olduğu zamanla birlikte ne kadar yinelendiği ile alakalıdır. Bundan dolayı ritim, zamanı sıralamaktır. Sayarken de zamanı bilinçli olarak tecrübe eder ve belirli zaman aralıklarına böler. Bu zaman aralıklarını bölen giriş ve bitiş yerlerinin sürecini izleyip, bunlara isimler koyar. Daimi olarak devam eden ya da başlayıp sona eren tek bir ses zamanı parçalara bölmediği için ritmik değildir. Hareket halinde olmayan bir nesnenin ritmik olmadığı gibi. Bu açıdan ritmin olması için bir başlangıç noktası ve düzenli tekrarların olması gerekmektedir. (Özmenteş, 2008).
Aksak terimi Türkiye’de kullanılmasının yanı sıra, 1951 yılında Constantin Brăiloiu’nun Fransa’da yayımlanan “Le rythme Aksak” başlıklı makalesi ile müzik literatürüne girmiştir (Terzi, 1992, s. 52). Sonrasında bu terime karşılık gelen birçok İngilizce terimin (irregular, odd, mixed, asymmetric) yanında uluslararası literatürde “aksak” (Moelants, 2006; Polak, 2015) terimi de kullanılmaya başlanmıştır.
5/8’lik Aksak Ritim
2 zamanlı ve 3 zamanlı ölçülerin birleşiminden meydana gelmiş 5/8’lik ölçü, 5 zamanlı ve 2 vuruşludur. Türk Halk Müziği türkülerinde genellikle, 2 zamanın başta 3 zamanın sonda bulunduğu 2+3 biçiminde türküler bulunsa da, 3 zamanın başta 2 zamanın sonda bulunduğu 3+2 biçimi de vardır(Özkan, 2014).
7/8’lik Aksak Ritim
7/8’lik ölçüde bir tane 3 zaman iki tane 2 zaman bulunmaktadır.7 zamanlı 3 vuruşlu olan 7/8’lik ölçünün 3 zamanlı ölçünün yer değiştirmesiyle üç biçimi bulunmaktadır. Bunlar üçlünün başta olduğu 3+2+2, üçlünün ortada olduğu 2+3+2 ve üçlünün sonda olduğu 2+2+3 biçimler olarak kullanılmaktadır (Yöndem, 2016).
9/8’lik Aksak Ritim
9/8’lik aksak ölçü, 9 zamanlı ve 4 vuruşludur. 9/8’lik aksak ölçü, 9 zamanlı ve 4 vuruşludur. Üç tane 2 zaman ve bir tane 3 zaman bulunan 9/8’lik ölçünün 4 farklı formu vardır. Bunlar 2+2+2+3, 2+3+2+2, 2+2+3+2, 3+2+2+2 biçimler olarak kullanılmaktadır (Yöndem, 2016).
Türkiye’nin Yöresel Müziklerinde Aksak Ölçülü Türküler
“Türk Halk Müziği (THM) repertuvarında;5/8’lik ölçü sayısında belirlenen 135 türkünün şehirlere göre dağılımı incelenmiştir. En çok 5/8 ‘lik türküler Sivas ve Erzurum yöresinde görülmüş sırasıyla Rize, Erzincan, Kars, Van, Malatya, Kayseri, Adana, Amasya, Tokat, Giresun, Ankara ve Denizli illeriyle devam etmiştir. 5/8’lik ölçü sayısının özellikle Doğu Karadeniz bölgesinde daha sık kullanıldığı görülmektedir (Sakin,2016)”.
Türkiye Radyo Televizyon Kurumunun (TRT) Türk Halk Müziği repertuvarı incelendiğinde 7/8’lik ölçü sayısında belirlenen 181 türkünün şehirlere göre dağılımı incelenmiştir. 7/8’lik ölçü sayısındaki türkülere Rumeli, Rize ve Trabzon yörelerinin yanı sıra Sivas yöresinde de sıkça rastlanmaktadır. Tokat, Giresun, Erzincan ve Manisa illeriyle devam etmiştir (Sakin ,2016).
TRT Türk Halk Müziği repertuvarı incelendiğinde 9/8’lik ölçü sayısında belirlenen 1013 türkünün şehirlere göre dağılımı incelenmiştir. 9/8’lik ölçü sayısının Güney Doğu Anadolu bölgesi haricinde neredeyse tüm Türkiye’de kullanılmasının yanı sıra Ege ve Rumeli bölgelerinde daha sık kullanıldığı görülmektedir. Bunun sebebi, Ege bölgesinde Rumeli bölgesinden göç etmiş çok sayıda kişinin olması olarak gösterilebilir. Bu doğrultuda; Rumeli ve Ege bölgelerinde 9/8’lik ölçü sayısındaki türkülerin sayısı artış göstermektedir. Bunun yanı sıra repertuvarda yöresi genel olarak Orta Anadolu olarak belirtilen 4, Karadeniz olarak belirtilen 3, Kuzey Doğu Anadolu, Doğu Anadolu ve Adalar olarak belirtilen 1’er türkü yer almaktadır. Türk Halk Müziği repertuvarında yöresi belirtilmeyen 12 türkü ile birlikte 9/8’lik ölçü sayısında 1013 türkü bulunmaktadır (Sakin ,2016).
Bu çalışmada özellikle 5/8, 7/8’lik ve 9/8’lik aksak ritimlerin temel alınmasının sebebi, öğrencilerin farklı aksak ritim gruplarını kolaydan zora
yaklaşımı ile öğrenmelerini; seçilen şarkılardaki sözlerini algılayabilmeleri ve öğrenebilmeleri için çalışma dahilinde olmuştur.
5/ 8 ‘lik(Beş sekizlik) Ölçü Birimdeki Türküler
Türk Halk Müziği türkülerinde genelde 2 zamanın başta 3 zamanın sonda bulunduğu 2+3 biçiminde türküler bulunsa da 3 zamanın başta 2 zamanın sonda bulunduğu 3+2 biçimi de kullanılmaktadır.
“Şarkı, oyun havası, türkü, ilahi gibi formlarda, saz semaisinin dördüncü hanelerinde, köçekçelerde, kısacası hemen her çeşit formlarda kullanılmıştır” (Özkan, 2014). Özellikle Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgesinde yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir” (Şenol,2016). 2+3 ve 3+2 şeklinde iki dizilim biçimi de bulunmaktadır.
Kayseri yöresinden “Dama Attım Değnekleri” (Ek.1) Derleyen:Muzaffer Sarısözen
Kaynak: Adnan Türközü, Nota: Muzaffer Sarısözen
Sivas yöresinden ‘Merhamet Kıl Kaşı Keman’ (Ek.2) Derleyen: Erkan Sürmen ,
Kaynak: Yüksel Yıldız
7/8’lik (Yedi sekizlik)Ölçü Birimdeki Türküler
7/8’lik ölçüde bir tane 3 zaman 2 tane 2 zaman bulunmaktadır. 7 zamanlı 3 vuruşlu olan 7/8’lik ölçünün 3 zamanlı vuruşun yer değiştirmesiyle üç biçimi bulunmaktadır.
Bunlar üçlünün başta olduğu 3+2+2, üçlünün ortada olduğu 2+3+2 ve üçlünün sonda bulunduğu 2+2+3 biçimler olarak kullanılmaktadır.
Türk Halk Müziği türküleri incelendiğinde üçlünün başta ve sonda olduğu formlar kullanılmıştır. Rize, Trabzon ve Rumeli yörelerinde 7/8’lik ölçü sayısında yazılmış türkülere sıkça rastlanmaktadır. “Horon, hora ve bazı deyiş türlerinin karakteristik usulüdür” (Terzi, 1992).Yaygın olarak Rumeli, Rize, Trabzon ve Sivas gibi bölgesinde görülmekle birlikte az da olsa Anadolu’da diğer bölgelerinde de rastlanılmaktadır (Şenol, 2016).
Derleyen: Cemile Cevher Notaya alan: Ahmet Usmacı
Aydın yöresinden “Tilkilikte Çevirdiler Yolumu” (Ek.4) Derleyen: Salih Kavak
9/8’lik (Dokuz sekizlik)Ölçü Birimdeki Türküler
9/8’lik aksak ölçü, 9 zamanlı ve 4 vuruşludur.
9/8’lik aksak ölçü, 9 zamanlı ve 4 vuruşludur. Üç tane 2 zaman ve bir tane 3 zaman bulunan 9/8’lik ölçünün 4 farklı formu vardır.
Trakya yöresinden “Bahçalarda Börülce” (Ek.5) Derleyen ve notaya alan: Muzaffer Sarısözen.
Manisa yöresinden ‘’ Aman Aman Nalbandım’’ (Ek.6) Derleyen ve notaya alan : Muzaffer Sarısözen.
Bu türküler seçilirken; öğrencilerin aksak ritimli ölçülerdeki farklı ritim gruplarını öğrenebilmeleri için her bir türkünün ritmik yapısının kendi içinde farklı olmasına dikkat edilerek çalışma kapsamına alınmıştır.
Ritim öğretiminde sürekli uygulama ve tekrar yapmak, ritmi hissetmek ve algılamak en önemli adımdır. Bu sayede müzik öğretiminde belirli bir ritmik kalıbın var olması, algılatmak ve pekiştirmek için öğreticiyi yeni yollar aramaya iter. Türk halk müziklerinin karakteristik özelliği olan ritimlerin öğretilmesi için öncelikle hissetmek ve sonrasında da harekete geçmek üzere yaratıcı dans yönteminden faydalanmak en iyi yollardan biri olarak görülmektedir.
Müzik ve Yaratıcı Dans
Müzik ve hareketin birbirine çok yakın olduğu dans sanatının, müzik eğitimcilerine önemli katkılar temin edeceği fikri her geçen gün daha da genişlemektedir. Dansın önemi şöyledir; beden dilini dosdoğru kullanıp, doğru iletişim kurma yetilerinin kazanılmasıyla geliştirilmiştir. Dans kısaca “anlamak, iletişim kurmak ve hissetmek için hareketin araç olduğu bir sanat dalı” (Paulson, 1993; Lin, 2005) olarak tanımlanabilmektedir. Dans genel olarak iki kategoriye ayrılır: Katılım vurgulu danslar ve bir izleyici topluluğu için yapılan performans
dansları. Bu iki grupta bulunan tüm dans çeşitlerinde bedeni tanımak ve nasıl kullanılacağını bilmek önemlidir. Yalnız, öğrencilerden ustaca birer dansçı olmalarının beklenmediği, öğretmenlerin de, öğrencilerin bedenlerini kullanmalarıyla birlikte derslerde yaratıcı öğrenme alanları oluşturup, kendi yaşadıkları yaratıcılık sürecini öğrencilerine de yaratacakları düşünülmektedir. Grup çalışmalarıyla desteklenen danslar kategorisinde bulunan ve izleyicinin değil katılımın önemli olduğu bir dans türü olan yaratıcı dans bu beklentiyi karşılayacak en uygun türlerdendir.
Bu çalışmada; yöresel müziklerdeki aksak ritimleri öğrencilere öğretmek, öğretileni anlamak ve kişiler arası iletişimi güçlendirmek için, yaratıcı dans öğretisi kullanılmış ve hareketin araç olduğu bir uygulama üretilmiştir.
Yaratıcı Dansta Motivasyon
Motivasyon; eylemi başlatıp, yöneten ve devam ettiren dahili bir durumdan oluşmaktadır. İnsanın amaca ulaşmasına yardım eden zihinsel güç ya da içsel bir enerjidir (Sternberg ve Williams, 2002). Bu güdülenmenin değişmeyen öncelikli sorusu ; “davranışlara hangi durumlar neden olmuştur”. Bu soru ile motivasyonun, davranışın başlayıp sürdürmesine ve amaca yönelip olabilecek sonuçların nasıl tesir ettiğine cevap aranmaktadır. “Davranışların yoğunluğundaki değişime hangi durumların sebep olmasıdır’’ motivasyonun ikinci temel sorusu olmuştur. Davranışlar kişiye ve kşiler arasında farklılık göstermektedir. (Reeve, 2001). Motivasyon performans ve öğrenimi dört yolla etkilemektedir:
Kişinin çalışma seviyesini ve enerjisini güçlendirir.
Kişinin bazı faaliyetlere başlamasına yön verir ve bu faaliyetlerde devam eder.
Kişiyi belirli amaçlara yönelmesini sağlar.
Çalışan bireyin bilişsel sürecini ve öğrenme stratejilerini etkiler.
Bütün branşlardaki öğretmenlerin amacı, başarılı olmaya ve derse isteklendirilmiş |öğrencileriden oluşan sınıf ortamına sahip olmaktır . Öğrencilerin daimi faal olarak katılmaları, bedenlerinin tamamını kullanmaları, ve bir eser oluşturmaları umudu içinde olan yaratıcı dans etkinliklerinde motivasyonun önemi büyüktür. Önceden de belirtildiği gibi motivasyonları yüksek olan öğrencilerin yaratıcılığında artış olmaktadır.
Yaratıcı Dansta Özgüven
Kişinin kendini önemli hissetmesi durumu özgüven olarak tanımlanır (Bandura, 1997). Genel olarak özgüven kişilik özelliğidir. Kişisel durumlara özgü bir davranış ya da geçici bir davranış değildir (Pervin ve John, 2001).
Bireyin özgüveni bütün yaşamını, bundan dolayı okul yaşamını da olumsuz ya da olumlu olarak etkilemektedir. Özgüveni düşük insanlar, özgüveni yüksek insanlara göre daha muvaffakiyetsiz olmaktadır (Shrauger, 1972; Franken, 1988).
Rogers’in yaptığı bir araştırma sonuçlarına göre düşük özgüvene sahip çocuklar karşılaştırıldığında , yüksek özgüvene sahip çocuklar daha çok iddialı, yaratıcı ve bağımsız oldukları sonucu ortaya çıkmıştır. Özgüveni yüksek insanlar bununla birlikte gerçekliğin sosyal tanımlamalarını daha az kabul etme eğilimindedirler, ta ki bu tanımlamalar daha esnek, yaratıcı ve problemlere karşı daha orijinal çözümler getirme yetisinde olana kadardır (Pervin ve John, 2001).
Bu bilgiler dahilinde başarılı, sorunlarla karşılaşmaktan ve başa çıkmaktan korkmayan, yaratıcı insanlar ortaya çıkarmak bir öğretmen için aynı zamanda öğrencisi için de toplum açısından önemlidir. Cooley’e göre bireyin yalnız kendisi üzerindeki yargıları değil başkalarının o kişi üzerindeki yargıları da özgüven üzerinde etkili olmaktadır (Cooley, 1982;Sternberg ve Williams, 2002). Öğretmenin oluşturduğu ortam, davranış şekilleriyle ve koşullar öğrencilerinin daha yüksek özgüven seviyelerine ulaşmasını sağlayabilir.
Müzik ve Dans İlişkisi
Birey, sanat vasıtası ile kendini ifade edebilecek işler ortaya koyduğunda bu durumun sadece sözlü anlatımlardan olmadığı görülür; çünkü duyguların, çağrışımların ve deneyimlerin sadece sözle ifade edilmesi uygun değildir. Eylemlerden oluşan sanat alanlarında birey; içinde yer aldığı duygu durumunu özgür olarak belirtir. Fazlaca cümle yerine geçen hareketler, kimi zaman daha çok etkili bir anlatım sağlayabilmektedir. Pina Bausch, “Bazı durumlarda bireyin o durum üzerine söyleyecek sözü olmadığında yapılması gereken hissettirmektir” dediğinde, kelimelerin bazı olayları canlandırmasında yetersiz kaldığını, dansın tam da bu noktada oluştuğunu söyler. Sözcüklerle anlatılmayanlar, dansta ortaya çıkabilmektedir (Wenders, 2011). Öğrencilere aksak ritimler sorulduğunda sözel
ifade etmeleri zor olabilir. Ancak elleri ile alkış yapabilir, dans edebilir ve aksak ritimli şarkıyı söyleyebilir.
Dansta ifade biçimi olarak beden kullanılmaktadır. Bedenin dans edilen mekanda estetik biçimde kullanılması söz konusudur. Bu esnada kişi ya başkasının bedeniyle ya kendi bedeniyle ve ya bir nesne ile ilişkilenmektedir. Bu ilişkilenme biçimlerinin bedende oluşturduğu hareket, bireyin iç dünyasından başlayabileceği gibi dış dünyasından da başlayabilmektedir. Birey düşüncelerini ve duygularını, gereksinimlerini söylediği gibi, dış dünyadan edindiği izlenimleri de aktarabilmektedir. Bundan dolayı Haselbach (1981) devinim esnasındaki akışı, dış iç dünyadan dış dünyaya veya tam aksi bir yönde belirtmiştir.
A. Doğaçlama Sırasında Dış Dünyadan İç Dünyaya Doğru Yönelen Akış • Dış Dünyadan İzlenimler ( insan ilişkileri, çevre, doğa, sanat… vb. gibi) • Deneyim- bilinç oluşturma
• Algılama • İç dünya
B. Doğaçlama Sırasında İç Dünyadan Dış Dünyaya Doğru Yönelen Akış • İç Dünya (Duygular düşünceler, ihtiyaçlar vb. gibi)
• Formlar yaratma isteği • Anlatım ihtiyacı
• Dış Dünyanın yeni ve etkileyici ürünü olarak form ve içerikle anlık kompozisyonlar (Haselbach,1981:6-7).
Bu anlatım sürecinde kişi, bedenini iletme aracı olarak kullanmaktadır. Vücudunu serbest olarak hareket ettirir. Bu durumu, bireyin içinden geldiği gibi hareketlerini doğaçlaması ve hareket ettirmesidir. Bu sırada birey kendini keşfetme aynı zamanda tanıma durumundadır. Yapabildikleri hareketleri, dans ederken açığa çıkan enerjisini, sınırlarını farketmektedir. Grup halinde dans ediyorsa bir bütünün parçası olup grubun coşkusu ile eylem halinde bulunur (Gürey ve Adıgüzel, 2013). Öğrenenin içinde bulunduğu durum, bedenselliği ve yaratıcı dans aracılığıyla iletişim kurmaktadır. Öğrencilerden, bedenlerini tümüyle kullanmaları,
etkinliklerde sürekli aktif olarak katılmaları ve bir ürün oluşturmaları beklentisi içinde olan yaratıcı dans etkinlikleri; algılama, duygu, düşünce, ifade ihtiyacı ve formlar yaratma isteğini de beraberinde getirmektedir.
Yaratıcı Dans
Modern dans, yaratıcı dans gibi isimlerle adlandırılan “çocuk merkezli’’, “özgür”, ‘’açık’’ yaklaşım 19. yüzyıl sonundaki estetik dans hareketinin başlangıcıdır. 20. Yüzyıl başlarında ise Larsen, Colby ve H’Doubler’in arayışları yaratıcı dansın esaslarını oluşturmuştur. 1940’ların sonlarında yapılan hareket çözümlemeleriyle ise, Rudolph von Laban yaratıcı dansın ilerlemesinde büyük rol oynamıştır (Smith-Autard, 2002). Yaratıcı dansta ortaya çıkan üründen çok yaşanan duygular, hayal gücünün gelişimi, süreç, kişilik ve yaratıcılık ön planda olmuştur. Smith-Autard’a göre (2002) yaratıcı dans biçimi daha çok dans süreci boyunca kişinin bireysel ifadesine izin verme aracı olarak görülür. Dans tecrübesi esnasında bir sonuç ortaya çıkarsa bu durum bireysel kazanımlara göre tabir edilir. Örnek olarak; duyguların rahatlaması, eğlence hissi ve tatmin duygusudur.
Yaratıcı dans, tüm bedenin müzik eşliğinde hareket etmesiyle ortaya çıkar. Öğrenciler, yaratıcı dans ile birlikte eş ya da bir grupla bulundukları mekanı kullanarak yarattıkları dansı sergilerler. Birbirleri ile sürekli göz iletişiminde bulunarak hareketlerin aksamaması için bağlantıda kalırlar. Yaratıcı dans profesyonel olarak hazırlanan kareografilerden oluşmaz. Tamamen öğrencilerin yarattıkları danslarla birlikte beden ve zihinlerinin aktif olarak kullandıkları dans türüdür.
Yaratıcı dansın amacı hareketler aracılığıyla iletişim sağlamaktır. Dansın enstrümanı insan bedenidir, dansın dili ise harekettir. Yaratıcı dansta doğrular ya da yanlışlar yoktur, öğrenilmesi icap eden bir rutin de yoktur. Mühim olan dansçının iç kaynaklarıyla net ve açık bir ifade oluşturmaktır (Joyce, 1994). Yaratıcı dansın yanlış olması durumu yoktur. Yaratıcı insanlar hata yapmaktan korkmazlar.
Yaratıcı Dansta Temel Öğeler
Müzik öğretmeninin, müziksel bilgi ve becerilerinin olmasının dışında, yaratıcı, estetik duygusu gelişmiş, öğrencilerini yaratıcı etkinliklere yöneltebilen
durumda olması beklenir. Bu durumların etkin ve doğru bir şekilde kullanılması müzik öğretmeninin yaratıcılığı ile doğru orantılıdır.
Müzik öğretmenlerinin bilinçli bir şekilde doğru öğrenme ortamları yapmaları, çağdaş müzik eğitimi yaklaşımlarına yarar sağlayacak tekniklerle ve yöntemlerle uygulamalarına bağlıdır. Bu durumun gerçekleşmesi için de öğretmenin yaratıcı süreçlerden oluşan eğtim ortamlarında büyümesi ve kendini geliştirmesi icap etmektedir (Gürgen, 2006).
Yaratıcı dansta öncelikle beş temel davranıştan söz edilebilir. Bunlar yürüme, koşma, zıplama, sekme ve dönmedir. Bu temel davranışlara el ve ayak vuruşları, çeşitli beden salınımları oturma, çökme, sallama gibi diğer davranışlar eşlik eder. Dansın gerçekleştirileceği yer (mekan), hareket ve enerji yaratıcı dansın diğer öğeleridir. Müziğin temel öğesi olan ritim; ses, müziğin hızı, biçimi ve gürlüğü ile ele alınabilir (Şentürk, 2012).
Yaratıcı dansta yol, dansın unsurlarını keşfetmekle başlar. Keşfetme, lider ya da öğretmenin yaratma alanları meydana getirmesiyle gelişir. Doğaçlama, dansların olduğu bu ortamlar sayesinde dansçılar hem dansın unsurlarını bulabilir aynı zamanda yaratıcı durumun içerisine dahil olurlar. Rastgele bir yaratıcı durumda bulunmak yaratıcılığın ilerlemesine yardımcı olur (Joyce et al., 1992; Açıkgöz, 2005).
Yöresel müziklerdeki aksak ritimleri öğrenirken yaratıcı dansı kullanmak, öğrencilerin aktif olduğu, öğretmenin ise rehber olduğu öğrenme ortamını yaratmaktadır. Bu doğrultuda öğrenciler, kareografi oluştururken tamamen kendi yarattıkları yaratıcı danslardan yola çıkarak aksak ritimlere uygun danslarını oluşturlar. Derste öğrencilerin aktif olması, öğrenciye kendi deneyimlerini değerlendirmelerini yapma fırsatını ve edinilen bilginin kalıcığlığını sağlama fırsatı veriğinden kişiyi geliştirdiği düşünülmektedir.
İlgili Araştırmalar
Türkiye’de Yapılan Araştırmalar
Yöndem (2016) yılında ‘ Geleneksel Türk Halk Müziğindeki Aksak Ölçülerin Okul Şarkılarına Yansıması’ adlı çalışmada, geleneksel aksak ölçü yapılarının okul şarkılarına ne derece yansıdığı araştırılmıştır. Bunun için aksak ölçülü şarkıların ve türkülerin kullanımının okul müziğine, öğretim ve repertuvar materyali olarak ne düzeyde yansıdığını betimlemek amacıyla “müzik derslerinde” kullanılan müzik ders kitaplarındaki şarkılar incelenmiştir. Bu amaçla 1950 li yıllardan bu tarafa her 10 lu yıllarda müzik eğitiminde kullanılmış kitaplardan bir tanesi seçilerek günümüze kadarki süreçte aksak ölçü içeren okul şarkıları ve türkülerin kullanılma oranlarında değişim olup olmadığı incelenmiştir. Bu araştırmanın sonucunda farklı yapıdaki aksak ölçülerin eğitim müziğinde ne sıklıkta kullanıldığı ortaya konmuş ve bunların kullanımına yönelik öneriler sunulmuştur (Yöndem, 2016).
Tuğcular (2017) yılında ’Geleneksel Türk Halk Müziğinde Basit, Birleşik ve Aksak Ölçülerin Analitik İncelenmesi ‘Bu araştırma, Geleneksel Türk halk müziğindeki basit, bileşik ve aksak ölçülerin analitik incelenmesini amaçlamıştır. Bu araştırmada,bu kaynağa dayalı olarak ele alınan, basit, birleşik ve aksak öçüler yeniden sınıflandırılarak Türk Halk müziğindeki kullanım biçimleri; vuruş, zaman ve dizilim olarak belirlenmiştir. Yaklaşık 5000 türkü ve 700 sözsüz oyun havası içerisinden seçilmiş örneklerle de desteklenerek, şekil ve tablolarla da açıklanmıştır. Araştırma sonucunda, incelenen basit, bileşik ve aksak ölçüyle yazılmış çeşitli türküler olduğu, bunlardan bileşik 9/8, 10/16’lık ölçülerin çok az, 6/8, 12/8, 9/4, 9/16, 7/16’lık ölçülerin belirli bölgelerde, 2/4, 4/4, 9/8’lik ölçülerin oldukça yaygın olarak kullanıldığı belirlenmiştir (Tuğcular, 2017).
Sakin tarafından 2016 yılında ‘Geleneksel Türk Halk Müziğinden Kullanılan Aksak Ölçülü Türkülerin Flüt Eğitimindeki Zorlukları’ nın İncelenmesi’ Bu araştırma, flüt öğrencilerinin Geleneksel Türk Halk Müziğinde kullanılan aksak ölçülü türkülerin söylenmesinde karşılaşılan zorluklar belirlenerek türkülerin flüt eğitiminde daha iyi seslendirilmesi için alıştırmaların hazırlanmasına yönelik yapılmıştır. Bu araştırmanın amacı; Geleneksel Türk Halk Müziği repertuarında bulunan flüt eğitiminde kullanılabilecek aksak ölçülü türküleri ayırıp,
söylemede yaşanan sıkıntılara yönelik alıştırmalar sağlamak ve bu alıştırmaların da öğrencilerin ritimsel becerilerinin gelişmesine olan etkisini belirlemektir. Araştırmanın daha önce Türk Halk Müziği eğitimi almamış İtalyan öğrencilere de uygulanmış olması çalışmanın önemini arttırmaktadır. Araştırmada; TRT Türk Halk Müziği repertuarında bulunan aksak ölçülü türküler incelenmiş ve seçilen 12 türkü uzman görüşü alınarak flüte uyarlanmıştır. Türkülerin ritimsel özellikleri sınırlanarak alıştırmalar ve dizi çalışmaları sağlanmıştır (Sakin,2016).
Tokinan tarafından 2008 yılında ‘Yaratıcı Dans Etkinlikliklerinin Motivasyon, Özgüven , Özyeterlilik ve Dans Performansı Üzerindeki Etkileri’ Bu çalışma, “Dans, Oyun ve Müzik” dersinde yapılan yaratıcı dans faaliyetlerinin özgüven,beden dili, motivasyon, dans performansı ve dansa ilişkin özyeterlik üzerindeki izlenimlerini analiz etmek üzere meydana gelmiştir. Araştırmanın bilgileri Dans, Müzik ve Oyun Dersi Motivasyon Ölçeği, Dansa ilişkin Özyeterlik Formu, Beden Dili ve Dans Performans Testi, Özgüven Değerlendirme Formu ile bir araya getirilmiştir. 14 haftalık deneyim süresinin sonunda yaratıcı dans etkinliklerinin müzik öğretmeni adaylarının Dans,Oyun ve Müzik dersine bağlı özgüvenleri, dansa ilişkin özyeterlikleri, motivasyonları, beden dili ve dans başarımları üzerinde anlamlı düzeyde tesir sağladığı saptanmıştır (Tokinan, 2008). Kandemir 2009 yılında ‘İlköğretim Sınıf Müzik Eğitiminde Orff Yaklaşımıyla Doğaçlama Çalışmalarının Müziksel Yaratıcılık Sürecine Etkisi’ Bu araştırma, sınıftaki müzik eğitiminde Orff yaklaşımıyla yapılan emprovize faaliyetlerin öğrencilerin müziksel yaratıcılığın ilerlemesine olan etkisinin sorgulanması ve neticeler içerisinde ilköğretim müzik dersi programı için bazı görüşlerde bulunabilme düşüncesi ile gerçekleştirilmiştir Araştırmanın genel amacı, Orff yaklaşımıyla doğaçlama yönteminin, müziksel yaratıcılığın gelişimindeki etkilerini belirlemektir (Kandemir,2009).
Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar
Yoder 1993 yılında, ‘İşbirlikli Öğrenme ve Dans Eğitimi ‘ bu araştırma hareket çalışmalarında yaratıcılık, performans ve değerlendirme konularında inceleme yapmak üzere işbirlikli öğrenme ve yaratıcı dans üzerine bir çalışma yapılmıştır. 1991 yılında Ohio’ daki bir ortaokulda bu çalışma yapılmıştır. Bilgi toplama aracı olarak kullanılanlar ise günlük gözlem notları ve videodur. 22 öğrenci
çalışmaya katılmıştır. Bir dönem boyunca haftada iki kez 90 dakika ders işlemişlerdir. Araştırma istenildiği gibi belirlenemeyip tamamlanamamıştır. Fakat tamamlandığı kısımlarda araştırmayla ilgili pozitif durumlar ortaya çıkmıştır (Yoder,1993).
Kim 1998 yılında, ‘Yaratıcı Dansın İmtiyazının Yedinci Sınıf Kız Öğrencilerinin Yaratıcı ve Eleştirel Düşünme Üzerine Etkileri’, bu araştırma Kore’de ki 7 yaşındaki kız öğrencilerin eleştirel ve yaratıcı düşünme yeteneklerini kıyaslamak için yaratıcı dans çalışmalarını ve standart dans dersleri içeren deneysel bir araştırma ortaya koymuşlardır. Bu araştırmada 40 tane ilkokul öğrencisinden oluşmuştur. İki tane birinci sınıf seçilmiştir. Sınıflardan birinde halk dansı ve standart dans eğitimi içeren program uygulanmıştır. Diğerinde ise yaratıcı dans çalışmaları uygulanmıştır. Kore halk dansları eğitim için, modern dans ve bale konusunda tecrübeli olan üç tane öğretmen seçilmiş olup, yaratıcı dans çalışmaları ise araştırmacı aracılığıyla yürütülmüştür. 22 günde gerçekleştirilen araştırma süresi, 45’er dakikalık 15 dersten oluşmaktadır. Yaratıcı dans sınıfında ,Torrance Yaratıcı Düşünme Testi sonuçları, geleneksel dans eğitimi sınıfına göre büyük ölçüde yüksek sonuçlanmıştır. Yalnız eleştirel düşünme testinde anlamlı bir fark meydana gelmemiştir (Kim,1998).
Riley 1984 yılında, ‘Yaratıcı Dansın Dördüncü Sınıf Çocuklarının Fiziksel Benlik Saygısı, Beden İmajı ve Problem Çözme Üzerindeki İlişkileri ve Etkileri’ bu araştırma, yaratıcı dans programının dokuz yaşındaki çocuklara uygulanan beden tasviri ,fiziksel özgüven ve problem çözme üzerindeki izlenimlerini incelemiştir.30 öğrenciye veri toplamak için söz konusu değişkenler için testler uygulanmış, aynı zamanda görüşme ve gözlem meydana gelmiştir. 12 ders sonunda yapılan görüşmeler ve testler sonunda yaratıcı dans derslerinde kızların yüksek özgüven sağladığı, beden tasviri konusunda ön ve son-testler arasında anlamlı farklılık gözlenmediği görülmüştür. Problem çözme ve yaratıcı dans konularıyla ilgili bağlantı bulunamamıştır (Riley, 1984).
YÖNTEM
Araştırmanın Modeli
Karma yöntemle yapılmış bir çalışmadır. Araştırmacının, araştırma problemlerini anlamak için hem nitel veriler (açık uçlu) hem de nicel veriler (kapalı uçlu) toplanan iki veri setini beraber bütünleştirip ve sonra bu iki veri setini bütünleştirmenin yararlarından faydalanarak sonuçların çıktığı, sosyal, davranış bilimleri ve sağlık alanında konu olan bir araştırma yaklaşımı doğrultusunda tanımlanır (Sözbilir, 2017).
6.sınıf müzik dersi alan öğrencilerin yöresel müziklere ait türkülerin aksak ritimleri araştırmacı tarafından geliştirilen 40 dakikalık 6 etkinlik paketinin uygulanması ile değerlendirilen bu çalışma, Karma (Nicel/nitel) bir araştırma olup tek gruplu deneysel model olarak yürütülmüştür. Bu doğrultuda araştırmanın bağımlı değişkeni; Aksak ritimlerde bilgi ve beceri sahip olma durumu, bağımsız değişkeni ise yaratıcı dans becerisine sahip olma durumu olarak tanımlanmaktadır.
Nicel desen, ölçmelerin ve gözlemlerin tekrarlanarak objektif olarak yapılan araştırmalara nicel (sayısal) araştırma denir (Büyüköztürk ve diğerleri, 2018).
Çalışmanın nicel boyutunda; öğrencileri uygulanan ön tst-son test “Bilgi Testi” istatistiksel olarak çözümlenmiştir. Ayrıca, araştırmacı tarafından geliştirilen etkinlikler uygulamalı olarak öğrencilere uygulanmış ve öğrencilerin kendi yaratıcılıkları ile oluşturdukları danslar alan uzmanlarınca değerlendirilip istatistiklel olarak çözümlenmiştir.
Nitel desen, araştırmanın yaklaşımını belirleyen ve çeşitli adımların bu yaklaşım çerçevesinde uygun olmasına klavuzluk eden bir stratejidir (Ilgar, M.Z., Ilgar,S.C., 2013). Çalışmanın nitel boyutunda; uygulanan etkinkikler sonunda öğrencilere ve alan uzmanlarına çalışmaya ilişkin düşünceleri sorulmuş ve verdikleri cevaplar betimsel olarak çözümlenmiştir.
Çalışma Grubu
Araştırmanın çalışma grubunu, Elazığ’ ın Maden ilçesinde öğrenim gören 6-A sınıfından 10 öğrenci oluşturmaktadır. Bunlardan 6’sı erkek 4 ‘ kız öğrencidir.
Tablo 1.
Öğrencilerin Demeografik Bilgileri
Öğrencilerden elde edilen kişisel bilgiler doğrultusunda; öğrenciler, ailesinde müzikle ilgilenen 3 kişi olduğu belirken 7 kişi de ailesinde müzikle ilgilenen biri olmadığını belirtmiştirler. Okul dışında on öğrencinin hiçbirinin müzik dersi almadığı görülmektedir. Ayrıca öğrencilerden sadece ikisi çalgı (flüt) çaldığını belirtirken 8 kişi de herhangi bir çalgı çalmadığını belirtmiştir.
Çalışma grubu daha önceden böyle bir yaklaşım ile ders yapmamış ve ilgili kültürel konuları görmemiş öğrencilerden oluşmaktadır. Bu bağlamda çalışma grubunda, konunun öğretim programında işlenmesi gereken konu olarak verilmesinden yola çıkarak, konuyla ilgili ön bilgisi olmayan, daha önce bu şeklide çalışma yapmamış öğrenciler yer almaktadır.
Verilerin Toplanması
Çalışmanın alt amaçlarından yola çıkarak araştırmanın problemini çözümleyebilmek öğrencilere; ön-test/son-test olarak bilgi testi ve her biri 40’ar dakika olan 6 derslik müzik etkinlik paketi uygulanmıştır. Uygulamanın öğrenciler üzerindeki gelişimini alan uzmanlarının değerlendirebilmesi için “Değerlendirme Formu” oluşturulmuş ve dersler video kaydı altına alınmıştır.
Sorular Evet Hayır
1. Ailede müzikle ilgili birinin olma durumu 3 7
2. Okul dışında müzik eğitimi alma durumu 0 10
Bu uygulama, toplam 10 öğrenciyle 6 haftalık süre içerisinde uygulanmıştır. Öğrencilere çalışılacak konu (aksak ritimler) hakkında kısa anlatım yapıldıktan sonra bilgi testi uygulanmış ve etkinlik uygulamalarına geçilmiştir.
Etkinlik Planı
Aksak Ritimlerin Öğrenilmesinde Yönelik Yaratıcı Dans Öğretisinin Kullanılması “İlköğretim 6. Sınıf Müzik Ders Kitabı” ndaki konular temel alınarak ve ders planları dersin esas ve yan amacını, öğrencinin ön bilgisini ve ders sonundaki kazanımlarını içermektedir. Her ders için ayrı ders planı hazırlanmış ve derste kullanılan materyaller Türkiye’deki yöresel müziklerden seçilmiştir. Etkinlik Planları Ek 2’de verilmiştir
Etkinlik planları aşağıdaki gibidir:
Etkinlik 1; ‘’Aksak Ölçüleri Tanıyorum’’ konusu ele alınarak Türkiye’nin farklı yörelerine ait aksak ritimli müzikleri öğretip algılatmak ve sonrasında hareket ve devinimlerle pekiştirerek bu müziklerin aksak ölçülü ritimlerin öğrenilmesiyle birlikte değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Etkinlik 2; 5/8’lik Ölçü, Kayseri yöresinden ‘Dama Attım Değnekleri’ isimli türkü öğretimi konulu etkinlikle, öğrencinin; 5/8’lik ölçüyü kavraması, 5/8’lik aksak ritimli şarkıyı söylemesi ve 5/8‘lik aksak ritme uygun yaratıcı dans yaratması ve uygulaması amaçlanmaktadır.
Etkinlik 3; 5/8’lik Ölçü, Sivas yöresinden ‘Merhamet Kıl Kaşı Keman’ isimli türkü öğretimi konulu etkinlikle, öğrencinin;5/8’lik ölçüyü kavraması, 5/8’lik aksak ritimli şarkıyı söylemesi ve 5/8’lik aksak ritme uygun yaratıcı dans yaratması ve uygulaması amaçlanmaktadır.
Etkinlik 4; 7/8’lik Ölçü, Rize yöresinden ‘Gökte Yıldız Ay Misun’ isimli türkü öğretimi konulu etkinlikle, öğrencinin; 7/8’lik ölçüyü kavraması, 7/8’lik aksak ritimli şarkıyı söylemesi ve 7/8‘lik aksak ritme uygun yaratıcı dans yaratması ve uygulaması amaçlanmaktadır.
Etkinlik 5; 7/8’lik Ölçü, Aydın yöresinden ‘Tilkilikte Çevirdiler Yolumu’’ isimli türkü öğretimi konulu etkinlikle, öğrencinin; 7/8’lik ölçüyü kavraması, 7/8’lik aksak ritimli şarkıyı söylemesi ve 7/8‘lik aksak ritme uygun yaratıcı dans yaratması ve uygulaması amaçlanmaktadır.
Etkinlik 6; 9/8’lik Ölçü, Trakya yöresinden ‘Bahçalarda Börülce’ isimli türkü öğretimi konulu etkinlikle, öğrencinin; 9/8’lik ölçüyü kavraması, 9/8’lik aksak ritimli şarkıyı söylemesi ve 9/8‘lik aksak ritme uygun yaratıcı dans yaratması ve uygulaması amaçlanmaktadır.
Etkinlik 7; 9/8’lik Ölçü, Manisa yöresinden ‘Amman Amman Nalbandım’ isimli türkü öğretimi konulu etkinlikle, öğrencinin; 9/8’lik ölçüyü kavraması, 9/8’lik aksak ritimli şarkıyı söylemesi ve 9/8‘lik aksak ritme uygun yaratıcı dans yaratması ve uygulaması amaçlanmaktadır.
Veri Toplama Araçları
Veriler araştırmanın yöntemine uygun olarak nicel ve nitel veri toplama araçları ile yürütülmüştür. Yarı yapılandırılmış görüşme formu nitel veri toplama aracı olarak oluşturulmuştur. Etkinlikler kapsamında alan uzmanlarına ve çalışma grubuna açık uçlu sorular sorularak alan uzmanı ve çalışma grubu öğrencilerinin görüşler alınmıştır.
Nitel Veri Toplama Araçları; Ders Video Kayıtları ve Performans Değerlendirme Formundan oluşmaktadır.
Ders Video Kayıtları
Derslerin her biri alanın ilgili uzmanlarına gönderilmek üzere video kayıt alınmıştır. Ders kayıtları yapılmadan okul idaresi ile görüşülmüş ve kayıtların sadece yüksek lisans araştırması kapsamında kullanılacağı ve saklı tutulacağı belirtilerek çalışmaya başlanmıştır.
Performans Değerlendirme Formu
Gözlem formları, her bir ders süresince öğretilmesi hedeflenen beceriler ile ilgili olarak maddeler halinde yazılarak hazırlanmıştır. Gözlem formu Ek 5’te verilmiştir.
Bu forum öğrencilerin gelişimlerini değerlendirmek adına 10 alan uzmanına gönderilerek öğrencilerin konu bağlamında gelişimleri alan uzmanları tarafından değerlendirilmiştir.
Konular;
Öğrencilerin; 5/8’lik (12 123/ 123 12) ritme uygun dans edebilirlikleri, şarkıları seslendirebilmeleri ve aksak ritme uygun dans edip şarkıları seslendirirken uyumlu hareket etmelerinin değerlendirilmesine yönelik sorular sorulmuştur.
5/8’lik ritme uygun dans eder.
5/8’lik ritme uygun dans ederken şarkıları seslendirir.
5/8’lik ritme uygun dans edip şarkıları seslendirirken grup ile uyumlu hareket eder.
Öğrencilerin;7/8’lik (12 12 123/ 123 12 12) ritme uygun dans edebilirlikleri, şarkıları seslendirebilmeleri ve aksak ritme uygun dans edip şarkıları seslendirirken uyumlu hareket etmelerinin değerlendirilmesine yönelik sorular sorulmuştur.
7/8’lik ritme uygun dans eder.
7/8’lik ritme uygun dans ederken şarkıları seslendirir.
7/8’lik ritme uygun dans edip şarkıları seslendirirken grup ile uyumlu hareket eder.
Öğrencilerin; 9/8’lik (12 12 12 123/ 123 12 12 12) ritme uygun dans edebilirlikleri, şarkıları seslendirebilmeleri ve aksak ritme uygun dans edip şarkıları seslendirirken uyumlu hareket etmelerinin değerlendirilmesine yönelik sorular sorulmuştur.
9/8’lik ritme uygun dans eder.
9/8’lik ritme uygun dans ederken şarkıları seslendirir.
9/8’lik ritme uygun dans edip şarkıları seslendirirken grup ile uyumlu hareket eder. Çıkart.
Nicel Veri Toplama Araçları; Bilgi testi ve uygulanan etkinlik planlarından oluşmaktadır.
Bilgi Testi (Ek. 3)
Bilgi testini oluşturmadan önce, müfredatta yer alan tüm konularla ilgili olarak bir soru havuzu oluşturulmuştur. Daha sonra araştırmacı tarafından seçilen ve müfredat konularına dayandırılan sorular ile hazırlanan bilgi testi, uzman görüşü alınmıştır. Gelen geri dönütler ile birlikte bilgi testi 36 sorudan 17 soruya düşürülmüş ve araştırmada kullanılmıştır. (Ek 3)
Bilgi testi aşağıdaki konulardan oluşturulmuştur:
5/8’lik ritim kalıbının 2 farklı gruplaşması kullanarak ölçü sayılarının bulunması istenmiştir.
7/8’lik ritim kalıbının 2 farklı gruplaşması kullanarak ölçü sayılarının bulunması istenmiştir.
9/8’lik ritim kalıbının 2 farklı gruplaşması kullanarak ölçü sayılarının bulunması istenmiştir.
Aksak ritimler öğretilirken sadece ritim kalıplarının öğretimi konuyu bütünleştirmeyeceğinden, THM içerisinde yer alan temel bilgilerin de öğretilerek öğrencilerin bilgilerinde bir bütünlük oluşturması sağlanmıştır. Bu doğrultuda; Türkiye’nin 4 farklı coğrafi bölgeye ait kullanılan enstrümanların hangi yörelere ait olup ya da ait olmadığı sorulmuştur.
Türkiye’deki 4 farklı Coğrafi Bölgeye ait halk müziklerinin, halk oyunlarında hangi yörelere ait olup ya da ait olmadığı sorulmuştur.
Verilerin Çözümlenmesi
Nitel verilerinin istatistiksel açıdan analiz sağlanmasında Statistical Package for Social Sciences (SPSS) 24.0 programından yararlanılmıştır.
Araştırmaya dahil edilen öğrencilerin bilgi testinden almış oldukları puanlara dair ortalama, standart sapma, en büyük ve en küçük değer gibi tanımlayıcı sayımlamalar gösterilmiştir. Öğrencilerin bilgi testinden aldıkları ön test ve son test puanların karşılaştırılmasında kullanılacak olan test istatistiklerinin belirlenmesi için bilgi puanlarının normal dağılım gösterme durumu Shapiro-Wilk testiyle incelenmiş, normal dağılım göstermediği belirlenmiştir. Öğrencilerin, bundan dolayı bilgi
testinden aldıkları ön test ve son test puanlarının karşılaştırılmasında non-parametrik test olan Wilcoxon testi kullanılmıştır.
Araştırmaya katılan uzmanların performans değerlendirme formunda yer alan sorulara verdikleri puanlara ilişkin ortalama, en küçük ve en büyük değer, standart sapma şeklinde tanımlayıcı istatistikler gösterilmiştir.
Araştırma Planı ve Süresi
Araştırma Planı Süresi
Litaratür Tarama 10 Eylül-12 Kasım (2019)
Bilgi testini oluşturma 1-7 Ekim 2019
Etkinlik pakentini oluşturma 4 Ekim – 26 Kasım 2019 Bilgi testine yönelik uzman görüşü
alma
16-30 Eylül 2019
Etkinliği Uygulama 7 Ekim-25 Kasım 2019
Etkinliği değerlendirme(uzman) 9-10 Aralık 2019
BULGULAR
Çalışmanın bu bölümünde; araştırma soruları kapsamında bulgulara ve bulguların tefsirlerine yer verilmiştir.
4.1. “Yaratıcı Dans” Temelli Etkinlik Planları Uygulamalarında Öğrencilerin Bilgi Testinden Aldıkları Ön Test- Son Test Puanlarının Dağılımı Nedir?
Tablo 2.
Öğrencilerin Bilgi Testinden Aldıkları Ön Test Ve Son Test Puanları (n=10)
n 𝒙̅ s Min Max
Ön Test 10 12,20 1,99 9 14
Son Test 10 15,40 1,78 11 17
Tablo 2.’de araştırmaya dahil olan öğrencilerin bilgi testinden aldıkları ön test ve son test puanlarına ilişkin tanımlayıcı istatistikler gösterilmiştir. Tablo incelendiğinde araştırmaya katılan öğrencilerin eğitim öncesi bilgi testinden 𝑥̅=12,20±1,99 puan aldıkları, alınan en düşük puanın 9 ve alınan en yüksek puanın 14 olduğu görülmüştür. Öğrenciler eğitim sonrasında bilgi testinden 𝑥̅=15,40±1,78 puan almış olup, en düşük puan 11 ve en yüksek puan 17’dir.
