KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
164 5. ÜNĠTE
KĠMYASAL TEPKĠMELERDE HIZ 1. BÖLÜM: HIZ BAĞINTISI
Birim zamandaki deriĢimdeki değiĢim mik- tarına hız denir.
Birimi
dir. Bazen diğer birimlerde kul- lanılır.
Hız ‘’r ‘’ ile gösterilir. ‘V’ ve ya T.H. ile de gösterilir.
∆C deriĢimdeki değiĢimi ifade eder.
r = ∆C/ ∆t ortalama hızı verir.
N2 + 3H2 2NH3 -x M/s -3x M/s +2x M/s Tepkimesinde;
rN2 = -x M/s
rH2 = -3xM/s rNH3 = 2xM/s
Hız eĢitliği yazıldığında: 6 da eĢitlenir.
-6rN2= -2rH2 = 3rNH3 eĢitliği oluĢur.
EĢitliği;
-rN2= -1/3rH2 = 1/2rNH3
ġeklinde de yazılabilir. Burada kullanılan eksi azalmayı temsil eder bazı sorularda kullanılmayabiliyor. ( Bu durumda bir soru- yu çözerken hem eksilisi, hem de artılısı ise eksilisini doğru alırız.) Tepkime hızı sorul- duğunda:
T.H. = -rN2 = -1/3rH2 = 1/2rNH3 ‘’ katsayısı bir olanın hızı tepkimenin ortalama hızını verir.’’
Sizde;
2CO + O2 2CO2 Denkleminin hız eĢitliğini belirtiniz.
T.H. = 1/2rCO = rO2 = 1/2rCO2
Örnek: 5,4 g Al yeterli HCl ye atılıyor. Alü- minyum 20s de çözündüğüne göre (Al:27) a) Alüminyumum harcanma hızı kaç mol/s
dir?
b) HCl’nin harcanma hızı kaç mol/s dir c) Asit çözeltisi 2L ise HCl nin harcanma
hızı kaç mol/L.s ‘ dir?
d) Hidrojen gazının oluĢma hızı kaç mol/s dir?
e) Hidrojenin oluĢtuğu kapalı kabın hacmi 20L ise hidrojenin oluĢum hızı kaç mol/L.s dir?
Çözüm:
Al(k) + 3HCl(suda) AlCl3(suda) + 3/2H2(g)
0,2mol 0,6mol 0,2mol 0,3mol a) = n/t = 0,2mol/20s = 0,01mol/s b) = n/t = 0,6mol/20s =0,03mol/s Pratik olarak ise; HCl’nin hızı Alüminyu- mun hızından 3 kat fazladır. Al’ın hızını 3 ile çarparsak sonuca daha kısa sürede ulaĢabi- liriz.
c) b Ģıkkında bulduğumuz değer mol/L dir, bu değeri 2L ye böldüğümüzde soruya cevap vermiĢ oluruz.
Ya da verileri formülde yerine yazarız.
r = = 0,6mol/2L.20s =1,5.10-2mol/L.s
d) =
= 0,3mol/20s = 0,015mol/s e) = n/V.t = 0,3mol/20L.20s =
7,5.10-4mol/L.s
2CO + O2 2CO2
2L lik kapta gerçekleĢen tepkimenin mol- zaman grafiği yukarıda ki gibidir.
Buna göre aĢağıdaki soruları cevaplandırı- nız?
a) 0-10 saniye arası CO’nun ortalama harcanma hızı kaç mol/L.s dir?
= 0,8/10.2L = 0,04mol/L.s
b) 0-20.s arası CO’in ortalama har- canma hızı kaç mol/L.sdir?
= 1,4/20.2L = 0,035mol/L.s
c) 20. saniyedeki CO ‘in (harcanma) ani hız kaç mol/s dir?
Ani hız: O zaman dilimine denk ge- len anlık hıza ani hız denir. Bulu- nurken; bahsedilen zamandan eğri- ye teğet çizilir. Teğetin eğimi ani hı- zı verir.
d) 20-30saniye arası O2 ‘
nin harcanma hızı kaç mol/s dir?
=( 0,6-0,4)/20 = 0,2/20= 0,01mol/s Oksijenin hızı CO’nun hızının yarısına eĢit- tir. = 0,005mol/s
HIZ BAĞINTISI
Yukarıda atomların hızlarını inceledik Ģim- dide bir tepkimenin hızına bütün olarak bakalım. Girenlerin deriĢimi hız bağıntısını belirler.
AĢağıdaki tepkimeyi örnek aldığımızda;
( )g (suda) ( )k ( )s ( )g ( )g
aX + bY + cZ + dT = > eW + fM
Hız= k[X]a.[Y]b
Not: Hız bağıntısında katı ve sıvılar yer almaz, etkileri sabit olduğu için k sabiti içe- risinde yer alırlar.
Tepkime hızı X in deriĢimine ‘a.’ derece- den,
Tepkime hızı Y in deriĢimine ‘b.’ dereceden bağlıdır.
Tepkime derecesi; hız bağıntısında üstle- rin toplamıdır.
Tepkime moleküleritesi; tepkimenin giren- lerinde bulunan tüm katsayılar toplamıdır.
Tepkime derecesi= (a + b)
Tepkime moleküleritesi= (a + b + c + d) dir.
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
166 ġimdide aĢağıdaki tepkimelerin hız bağıntı- larını yazalım.
Örnek 1. N2 (g) + 3H2 (g)→ 2NH3(g) tepkime- si inceleyelim.
Hız bağıntısı: Hız= k[N2].[H2]3 Ģeklinde- dir.
Tepkime hızının derecesi: 4(1+3) Tepkime moleküleritesi: 4(1+3)
Hız N2’ nin deriĢimine 1. dereceden bağlı, hız H2’nin deriĢimine 3. dereceden bağlı.
Örnek 2. 2CO(g) + O2(g) → 2CO2(g) Hız bağıntısı: r = k[CO]2.[O2] Tepkime derecesi: 3
Tepkime moleküleritesi: 3
Örnek 3. CaCO3(k) → CaO(k) + CO2(g) Hız bağıntısı: r = k
Tepkime derecesi: sıfır Tepkime moleküleritesi: 1
Not: Tepkimedeki tüm maddeler aynı fazda ise diğer bir deyiĢle hepsi gaz ya da hep- sinde suda yazıyorsa tepkime homojen tepkime olarak kabul edilir.
Tepkimede giren ve çıkanlarda farklı iki faz varsa tepkime heterojen tepkimedir.
Örnek 4. 2L lik bir kapta 0,4 mol N2 ve 0,2 mol H2 ile baĢlayan tepkimenin hız sabiti 0,3 ise hızı kaç molar/saniyedir?
Çözüm: N2(g) +3H2(g) → 2NH3(g)
Hız bağıntısı, Hız= k[N2].[H2]3 Ģeklindedir.
Verileri yerine yazarsak.
Hız= 0,3.[0,2].[0,1]3= 6.10-5mol/L.s
Örnek 5. 2L lik bir kapta 0,2mol X ve 0,4mol Y gazları tek basamakta X(g) +2Y(g) → 2Z(g)
Denklemine göre reaksiyona giriyor. Re- aksiyon hızının 1,6.10-2 olduğu sıcaklıkta hız sabiti k nın değeri nedir?
Çözüm: Hız= k[X].[Y]2 1,6.10-2 = k. [0,1].[0,2]2 16.10-3 = k.4.10-3 k= 4
Hızın birimi her zaman mol/L.s dir. Hız for- mülünün derecesi değiĢken olduğu için hızın hep mol/L.s çıkması için hız sabiti ‘’k’’
nın biriminin değiĢken olması gerekiyor.
Buradan hareketle hız sabiti k nın birimi Tepkime derecesine ‘’n’’dersek
k
n-1
.
olur.
N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g) tepkimesinde k’nın birimini bulalım.
Tepkime 4. dereceden olduğundan
Meraklısına: Ayrıca tepkime girenlerinde bir molekül varsa mono moleküler anlamına gelen unimoleküler, iki moleküllü ise bimo- leküler tepkime denir.
*Hız: Kısmi basınçlar cinsinden de yazılabi- lir.
N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g) rp =
ÇARPIġMA TEOREMĠ
Her çarpıĢmadan ürün oluĢur mu?
Bir çarpıĢmadan ürün oluĢabilmesi için iki özelliği bulundurması gerekir.
1- Uygun enerji; eĢik enerjisini aĢan tanecikler ürün oluĢturabilir.
2- Uygun doğrultu: Ġki tanecik çarpıĢ- tığında ürün oluĢabilmesi için uygun açıda çarpıĢmaları gerekir.
Kısaca bir çarpıĢmanın ürüne dönüĢe- bilmesi için taneciklerin enerjilerinin eĢik enerjisini aĢması aynı anda uygun doğrultuda çarpıĢması gerekir.
Peki, bu iki kuralı da yerine getiren her çarpıĢma ürün ile sonuçlanabilir mi?
OluĢan aktifleĢmiĢ kompleks kararsızdır.
Ya ürüne dönüĢür. Ya da tepkimeye girme- den tekrar girenlere dönüĢür. (bunu evlen- mek için tüm hazırlıklarını yapmıĢ çifttin ayrılması gibi düĢünebiliriz.
HIZ NASIL TAKĠP EDĠLĠR
Bir tepkimede değiĢen özelliklerin gözlem- lenmesi ile takip edilir. Hacim, basınç, pH, renk, elektrik iletkenliği değiĢimi gibi.
Tepkime Hız takibi
N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g) Hacim/
basınç değiĢimi NaOH(aq) + HCl(aq)→ NaCl + H2O pH
değiĢimi Alken + KMnO4 → alkol
MenekĢe rengi → renksiz Renk değiĢimi AgClk Ġletkenlik değiĢimi Ca(k) + 2HBr→ CaBr2(suda) + H2(g)
pH, katı kütlesi, hacim, basınç değiĢimi
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
168 TEST 1 HIZ BAĞINTISI
1. 3BrO-(suda) → 2Br- (suda) + BrO3- (suda)
tepkimesindeki maddelerin tüketim ve oluĢma hızları arasındaki eĢitlik aĢağıdakilerin hangisinde doğrudur?
A) THBrO- =THBr- = TH BrO3- B) 3THBrO- = 2THBr- = TH BrO3- C) 2THBrO- = 3THBr- = TH BrO3- D) THBrO- = 2THBr- = 3TH BrO3- E) 2THBrO- = 3THBr- = 6TH BrO3-
2. 16,2 g Al metali tamamen harcanarak H2SO4 çözeltisi ile 45 saniye süre ile tepkimeye girerek H2 gazı açığa çıkartıyor.
Buna göre, tepkimedeki H2 gazının çıkıĢ
hızı kaç mol/dk dır? (Al=27)
A)1,2 B)2,4 C)3,6 D)4,8 E)6,4
3. Sabit sıcaklıkta gerçekleĢen, 2XO2(g) + O2(g) → 2XO3(g) tepkimesinin denklemi veriliyor.
O2 gazının harcanma hızı 6.10-3 mol/L.s olduğuna göre, XO3 gazının oluĢma hızı
kaç mol/L.s dir?
A) 6.10-3 B) 3.10-3 C) 2.10-3 D) 1,2.10-2 E) 0,5.10-3
4. Kapalı bir kaptaki C2H4 ve O2 gazlarının tepkimesinden H2O ve CO2
gazları elde edilmektedir.
Bu yanma tepkimesinden CO2 gazının oluĢma hızının O2 gazının harcanma hızına oranı kaçtır?
A)1/3 B)2/5 C)2/3 D)3/4 E)3/2
5. Tek basamaklı olduğu bilinen Mg(k) + 2HCI (suda) → MgCI2(k) + H2(g) Tepkimesi sabit hacimli bir kapta ar- tansız gerçekleĢtiriliyor.
Bu tepkime için aĢağıdaki grafik- lerden hangisi doğrudur?
6. 2X(g) + 3Y(g) → 3Z(g) + 2V(g)
tepkime denklemine göre normal koĢullarda 4,48 litre X gazı 3 dakikada tamamen harcanmaktadır.
Buna göre, Z gazının oluĢma hızı kaç mol/s dir?
A) 4.10-2 B) 5.10-3 C) 1,67.10-1 D) 3.10-3 E) 1,67.10-3
7. 1 litrelik bir kaba 0,6 mol X ve 0,8 mol Y gazı konuyor. Gazlar;
X(g) + 2Y(g) → XY2(g)
reaksiyonuna sokuluyor.
Tepkimenin hız sabiti 0,4 olduğuna göre Y gazının %25’i reaksiyon verdiği anda tepkimenin hızı nedir?
A7,2 x10-2 B) 2 x.10-3 C) 3,6 x.10-2 D) 0,2 E) 1,6 x 10-3
8.
Yukarıdaki
H2 + Cl2 → 2HCI reaksiyonun gerçekleĢmesi sırasında moleküllerin çarpıĢma doğrultuları verilmiĢtir.
Buna göre, hangilerinde uygun doğrultu ve uygun yönde çarpıĢma gerçekleĢerek bir kimyasal reaksiyon olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
9. I. H2(g) + CI2(g) → 2HCI(g) II. N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g) III. C(k) + O2(g) → CO2(g)
tepkimelerinden hangilerinin hızı basınç değiĢimi ile tespit edilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
10. Ekzotermik tepkimeler için, I. ΔH < 0 dır.
II. Ġleri aktifleĢme enerjisi, geri ak- tifleĢme enerjisinden küçüktür.
III. Tepkimeye girenlerin enerjileri, ürünlerin enerjilerinden büyük- tür.
Ġfadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
11. Yandaki grafik A + B → C tepkimesinin potansiyel enerjisi (P.T) Tepkime koordinatı (T.K) grafiğidir.
Grafiğe göre aĢağıdakilerden hangisi doğrudur?
Ġleri Aktivasyon
Enerjisi
Geri Aktivasyon
Enerjisi Tepkime Isısı
A) X - Y Y Y – Z
B) X –Z X – Y Y – Z
C) X Y Z
D) X – Z Y - Z X – Y
E) X – Y X – Z Y – Z
PE(kj/mol)
0 T.K.
Z X
Y
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
170 12. X(g) → 2Y(g)
tepkimesinin potansiyel enerji- tepkime
koordinat grafiği verilmiĢtir.
Buna göre;
I. Ġleri aktifleĢme enerjisi c dir.
II. Tepkime entalpisi b dir.
III. Geri aktifleĢme enerjisi c-b dir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
13. I. 2NO(g) + Br2(g) → 2NOBr(g) II. H2(g) + CI2(g) → 2HCI(g) III. C(k) + O2(g) → CO2(g)
Yukarıdaki tepkimelerden hangilerinin hızı sabit sıcaklık ve hacimde basınç değiĢimi ile takip edilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
14 .
A(g) + B(g) → C(g)
tepkimesinin potansiyel enerji – reaksiyon koordinat grafiği yanda verilmiĢtir.
Buna göre aĢağıdaki
yargılardan hangisi doğrudur?
A) C(g) nın molar oluĢum ısısı (x-y) dir.
B) A(g) nın molar oluĢum ısısı z dir.
C) Reaksiyonun ΔH ı (x-y) dir.
D) Geri aktifleĢme enerjisi (x+z) dir.
E) AktifleĢmiĢ kompleksin enerjisi (x-z) dir.
15. X(g) → Y(g) + Z(g)
tepkimesinin potansiyel enerji- tepkimre koordinatı grafiği Ģekilde gösterilmiĢtir.
Bu tepkimenin ileri aktifleĢme enerjisi (Eai), geri aktifleĢme enerjisi (Eag) ve tepkime entalpisi (ΔH) aĢağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?
Eai Eag ΔH
A) 70 40 30
B) 70 30 40
C) 30 30 -40
D) 40 70 30
E) 70 40 -30
16. X2 +3Y2 → 2XY3 ΔH = -22 kkal
Reaksiyonun geri aktivasyon enerjisi 561 kkal olduğuna göre, ileri aktivasyon enerjisi kaç kcal dir?
A)11 B)22 C)517 D)539 E)583
17. AĢağıdaki tepkimelerin hangisin- de hız sabitinin birimi 1/s dir?
A) CaCO3 → CaOk + CO2(g) B) C(k) + O2(g) → CO2(g) C) H2(g) + CI2(g) → 2HCI(g) D) 2CO(g) + O2(g) → 2CO2(g) E) N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 E A D C E E A A B E B C A C B D B
PE(kj/mol)
0 T.K.
a b c
x
0
PE(kkal)
T.K.
z
y
(g) (g)
A +B
C(g)
PE(kkal)
T.K.
30 40
TEST 2
1. N2O5(g) → 2NO2(g) + O2(g)
Tepkimesinde 250 saniyede N2O5 in deriĢimi 3 mol/L den 1,5 mol/L ye dönüĢtüğüne göre, N2O5 in ortala- ma harcanma hızı ile O2 gazının ortalama oluĢma hızı kaç mol/L.s dir?
THN2O5 THO2 A) 6.10-3 3.10-3 B) 6.10-2 12.10-2 C) 6.10-2 3.10-2 D) 3.10-2 6.10-2 E) 3.10-3 12.10-2
2. Sabit hacimli bir kapta;
SO3(g) → SO2(g) + O2(g) tepkimesi gerçekleĢiyor.
Bu tepkimeyle ilgili aĢağıdakilerden hangisi yanlıĢtır?
A) SO2 gazının oluĢma hızı SO3 ga- zının harcanma hızına eĢittir.
B) Kapta zamanla basınç artar.
C) SO2 gazının oluĢma hızı zamanla azalır.
D) Ġleri tepkime hızı zamanla azalır.
E) Kapta gaz karıĢımının yoğunluğu artar.
3. C2H4 in yakılması sırasında 5,6 gram C2H4 tükendiğinde 2 dakika süre geçi- yor.
Buna göre, O2 nin harcanma hızı kaç mol.s-1 dir? (C: 12, H:1)
A) 1 x10-1 B) 2 x.10-3 C) 3 x.10-3 D) 4 x.10-3 E) 5 x 10-3
4. 2CO(g) + O2(g) → 2CO2(g)
Tepkimesi için herbirmaddeye göre hız düĢünüldüğünde, hızlar arasın- daki iliĢki aĢağıdakilerden hangisin- de doğru olarak verilmiĢtir?
A) rCO = rO2 = rCO2
B) rCO = 2.rO2 =2.rCO2
C) rCO = rO2 =2.rCO2 D) rCO = 2.rO2 = rCO2
E) 2.rCO = rO2 =2.rCO2
5. Mg(k) + 2HCI(suda) → MgCI2(suda) + H2(g)
Denklemine göre, 72 gram Mg metali 1 dakikada çözünüyor.
Buna göre, HCI nin harcanma hızı kaç mol.s-1 dir? (Mg: 24g/mol)
A) 1 x10-1 B) 2 x.10-1 C) 3 x.10-1 D) 2 x.10-2 E) 4 x 10-2
6.
Yukarıdaki grafik, X2(g) + 2Y2(g) → 2XY2(g)
tepkimesine göre X2 gazının deriĢim zaman grafiğidir. Buna göre,
I. BaĢlangıçtaki anlık hızı 0,1 mol/L.s dir.
II. 20.saniyedeki aralık hızı 5.10-3 mol/L.s dir.
III. Ġleri tepkime hızı zamanla azalır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
0,2
Zaman(s)
0,3 0,4 0,5 0,6
10 15 20 80
[X ]M2
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
172
7. 2NO2(g) →
N2O4(g)
Tepkimesinin deriĢim-zaman grafiği yanda verilmiĢtir.
Buna göre,
I. Tepkime tamamlandığında N2O4
gazının ortalama hızı 2,24 x 10-2 mol.L-1. s-1 dir.
II. NO2 gazının 40.saniyedeki anlık hızı -4,17 x 10-2 mol.L-1.s-1 dir.
III. Ġlk 40 saniyede NO2 gazının orta- lama harcanma hızı 7 x 10-2 mol.L-1.s-1 dir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
8. 12 g C3H4 gazı 3 dakikada,
C3H4(g) + 4O2(g) → 3CO2(g) + 2H2O(g) denklemine göre yanıyor.
Buna göre, O2 gazının harcanma hızı kaç mol.dak-1 dir? (H:1, C:12)
A) 0,1 B) 0,4 C) 0,8
D) 1,2 E) 1,6
9. N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g)
tepkimesinde tükenme ve oluĢma hızlarıyla ilgili olarak,
I. 2.HIZN2 = HIZNH3 tür.
II. HIZH2 = 3.HIZN2 dir.
III. 2.HIZH2 = 3.HIZNH3 tür.
bağıntılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
10. Tepkimeye giren maddelerin tanecikleri çarpıĢtığında ürün maddelerine dönüĢme- si için,
I. Uygun konum ve doğrultuya II. Yeterli elektron
III. Yeterli enerjiye
özelliklerinden hangilerine sahip olma- sı gerekir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
11. A gazının parçalanma hızı, B gazının oluĢma hızına eĢittir.
B gazının oluĢma hızı, C gazının oluĢma hızının 2 katıdır.
Yukarıdaki bilgilere göre tepkime denk- lemi aĢağıdakilerden hangisidir?
A) A(g) → B(g) + C(g) B) B(g) + C(g) → A(g) C) 2A(g) + 2B(g) → 3C(g) D) A(g) → B(g) + C(g)
E) 2A(g) → B(g) + C(g)
12. I. AgNO3(k) → Ag+(suda) + NO-3 (suda) II. Ag+(suda) + CI-(suda) → AgCI(k) III. Zn(k) + Cu2+ (suda) → Zn2+(suda) + Cu(k) tepkimelerinden hangilerinin hızları elektrik akımı iletkenliğindeki değiĢim ile ölçülebilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 A E E D A D E B E C D B
ÇOK BASAMAKLI TEPKĠMELER Birkaç adımda yürüyen tepkimelere meka- nizmalı ( kademeli) tepkime denir. Tepki- menin hızını yavaĢ basamak belirler. Bu nedenle hız bağıntısı yavaĢ basamağa göre yazılır.
2Ag + B(g) + C(k) → Dg + Lg yavaĢ Dg + 2Mg → Ng + C(k) hızlı 2Ag +2Mg → Lg + Ng net tepkime
Tepkimesinin hız bağıntısı: r = k[A]2.[B]
Tepkime derecesi: 3
NOT: Tepkime derecesi yavaĢ basamağa göre yazılır.
Tepkime moleküleritesi ise her bir basa- mak için ayrı ayrı cevap verilmelidir. Net tepkimeye göre almak çok doğru değildir.
molekülerite; aynı anda çarpıĢan tanecik sayısına eĢittir
Katalizör: Tepkimenin hızını attıran tepki- meye girip daha sonra aynen çıkan madde- lere katalizör denir. ‘’C‘’ katalizördür.
Ara ürün: ilk basamaklarda oluĢan ve da- ha sonraki basamaklarda kullanılıp yok olan maddelere ara ürün denir. (Hem kata- lizör hem de ara ürün net tepkimede yer almaz.)
Yukarıdaki tepkimenin olası potansiyel enerji -zaman grafiklerini çizelim.
Tepkime 2 kademede gerçekleĢen bir tep- kime olduğundan potansiyel enerji /T.K.
grafiği 2 tepeli olmalıdır.
Birinci basamak yavaĢ olduğundan ilk tep- kimenin eĢik enerjisi büyük olmalıdır.
Yani Eai’si büyük olanın hızı yavaĢtır.
.Yukarıdaki her iki grafikte doğrudur.
grafiği ise yanlıĢtır.
Mavi çizgilerin boyu eĢik enerjisine eĢittir.
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
174 .
NOT: Bir tepkimede katsayılar toplamı art- tıkça tepkimenin kademeli olma olasılığı artar. Girenlerin katsayıları toplamı 4 ya da daha fazla ise tepkime büyük ihtimal ka- demeli bir tepkimedir.
Bir tepkimede girenleri kullanarak oluĢtur- maya çalıĢtığımız hız bağıntısı ile tepkime- nin verilen hız bağıntısı uyuĢmuyorsa bu tepkime birkaç adımda gerçekleĢiyordur.
UyuĢuyorsa tepkime demek ki 1 adımda gerçekleĢen bir tepkimedir.
Örneğin: 2A(g) +3B(g) → 2Z(g) tepkimesinin
bizim tahmin ettiğimiz hız bağıntısı
V= k.[A]2.[B]3 Ģeklindedir. Soruda ise V= k.[A].[B]2 Ģeklinde verilmiĢ ise tepkime
kesinlikle kademelidir.
Örnek: AĢağıdaki tepkimelerin hız bağıntı- ları verilmiĢtir.
I. Al4C3(k) +12H2O(s) → 4Al(OH)3 + 3CH4 r = k
II N2(g) + 3/2O2(g) → N2O3(g) + ısı r = k. [N2]
III. HCl(g) + HI(g) → H2 + ICI r = k. [HCI][HI]
Buna göre hangileri mekanizmalıdır?
Cevap: I. tepkimenin girenleri sıvı ve katı olduğu için hız bağıntısı V=k dır.
Sadece II. tepkime mekanizmalıdır.
Örnek: Hepsi gaz fazında olan, 2A + B → 2K + M net tepkimesinin, hızlı olan 2. basamağı
A +2C → 2L +2K ise hız bağıntısını yazınız?
Çözüm:
.. yavaĢ A + 2C → 2L + 2K hızlı 2A + B → 2K + M net tepkime Verilere göre iĢlem yapılırsa yavaĢ basa- mak ;
A + 2L +B → 2C + M Ģeklinde bulunur.
Hız bağıntısı ise
r= k.[A] [L]2.[B] Ģeklindedir.
Örnek: Mekanizması iki adımlı olan;
H2(g) + 2ICI(g) → I2(g) + 2HCl(g)
Tepkimesinin yavaĢ adımı H2 + ICI → HI + HCl Ģeklindedir.
Buna göre; hızlı adımın tepkime denk- lemi aĢağıdakilerden hangisidir?
A) I2 + Cl2=> 2ICl B) HI + ICI => I2 + HCl C) H2 + I2 => 2HI D) H2 + Cl2 => 2HCI E) HCl + HI → H2 + ICI
Çözüm:
H2 + ICI → HI + HCI yavaĢ HI + ICI → I2 + HCI hızlı H2 + 2ICI → I2 + 2HCI net tepkime
ġimdi hayalen bir laboratuara gidelim.
AĢağıda verilen tepkimenin hız bağıntı- sını beraber bulalım.
2X(g) + 3Y(g) + 4Z(g) 2W(g) + M(g) DENEY
NO [ X ] [Y] [Z] HIZ
1 0,1 0,1 0,1 2.10-3 2 0,2 0,1 0,1 8.10-3 3 0,1 0,3 0,1 2.10-3
4 0,1 0,5 0,3 6.10-3
5 0,3 0,1 0,2 36.10-3
1.ve 2. deneye baktığımızda X’in deriĢimi 2 katına çıkınca hız 4 katına çıkmıĢ. O halde hız X’in deriĢimine 2. derecen bağlı
1. ve 3. deneye baktığımızda Y’nin deriĢi- mi 3 katına çıktığı halde hız değiĢmemiĢ, o halde hız bağıntısında yoktur. Diğer bir deyiĢle Y yavaĢ basamakta değildir.
1. ve 4. deneye baktığımızda Z nin deriĢimi 3 katına çıkmıĢ hızda 3 katına çıkmıĢ o halde hız Z nin deriĢimine 1. Dereceden bağlı.
Meraklısına: 4. Deneyi görmeyip 5. Deney verilerinden hız bağıntısını bulmaya çalı- Ģınız.
Hız Bağıntısı nedir?
r= k[X]2.[Z]
Tepkime derecesi: 3’tür.
Tepkime moleküleritesi: 9’dur. (girenlerdeki tüm katsayılar.)
Hız sabiti k’nın birimi nedir?
Hız sabiti k’nın birimi tepkime derecesinin bir düĢüğüdür.
k
n-1.1/s
k=
Hız sabiti k’nın sayısal değeri: her hangi bir deneydeki verileri hız bağıntısında yerine yazarsak k’nın değerini buluruz.
2.10-3 = k.[0,1]2.[0,1]
k= 2
Tahmini yavaĢ basamak nedir?
Hız bağıntısı yavaĢ basamağa göre yazıl- dığına göre, hız bağıntısı kullanılarak yavaĢ basamak yazılabilir.
2X + Z → Ģeklinde olur
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
176 TEST 2 /MEKANĠZMALI TEPKĠMELER
3X(g) + 2Y(g) + 4Z(g) → K(g) + L(g) tepkimesi için sabit sıcaklıkta yapılan deney sonuçları aĢağıdaki gibidir.
Deney [X] [Y] [Z] Hız
(mol/L.dk)
1 0,1 0,2 1 1,2 x 10-4
2 0,2 0,1 1 2,4 x 10-4
3 0,2 0,1 2 2,4 x 10-4
4 0,4 0,1 2 9,6 x 10-4
Yukarıda verilen tabloya göre 1.2.3. ve 4.
soruları cevaplayınız.
1. Tepkimenin hız denklemi nedir?
A) T.H = k[X]2. [Y]2. [Z]
B) T.H = k[X]2 C) T.H = k[X]2. [Y]
D) T.H = k[Y] . [Z]2 E) T.H = k[X]2. [Y]2
2. Tepkimenin hız sabiti, k’nın değeri nedir?
A)0,06 B)0,12 C)0,24 D)1,2 E)2,4
3. Tepkime kaçıncı derecedendir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
4. Tepkimenin yavaĢ basamağının girenler kısmı aĢağıdakilerden hangisi olabilir?
A) X + 2Y B) 2X + Y + Z → C) 2X + Z → D) 2X + Y → E) Y + Z →
5. A + B + C → 2D
Tepkimesi için belirli sıcaklıktaki farklı deriĢimlerle deneyler yapılarak aĢağıdaki veriler elde ediliyor.
Deney [A] [B] [C] Hız
(mol/Lsn)
1 00,1 0,2 0,2 1,4. 10-4
2 00,1 0,4 0,2 5,6. 10-4
3 00,2 0,4 0,2 11,2. 10-4
4 00,1 0,2 0,4 1,4. 10-4
Bu verilere göre tepkimenin hız denkle- mi aĢağıdakilerden hangisidir?
A) V = k[A][B]2 B) V = [A][B]
C) V = k[A][B][C]
D) V = k[A]2[B]2 E) V = k[A]2[C]
6. Tek basamakla gerçekleĢen, aX(g) + bY(g) → 2K(g)
reaksiyonunun, reaksiyon hızı ile ilgili deneysel bilgiler aĢağıdaki tabloda verilmiĢtir.
Deney [X]
(mol/L)
[Y]
(mol/L)
Hız (mol/Lsn)
1 0,02 0,02 2 x 10-5
2 0,08 0,04 1,6 x 10-4
3 0,08 0,02 4 x 10-5
Buna göre, tepkimenin hız ifadesi aĢa- ğıdakilerden hangisidir?
A) V = k.[X] . [Y]
B) V = k.[X]2. [Y]
C) V = k.[X]1/2 .[Y]2 D) V = k.[X] .[Y]1/2 E) V = k.[X]1/2.[Y]
7.
2A + B → H + D ΔH > 0 (YavaĢ) H + S → N + B ΔH > 0 (Hızlı) N + A → Y + D + S ΔH < 0 (Çok Hızlı) Yukarıda bir tepkimenin mekanizmasını gösteren denklemler verilmiĢtir.
Bu tepkime için;
I. S ve B katalizördür.
II. H ve N ara üründür.
III. Tepkime hızı k. [H] . [S]’ dir.
yargılarından hangileri doğrudur?
8. 2 kademede gerçekleĢen
3CIO- → 2CI- + CIO-3 tepkimesinin hızlı olan 2.kademesi CIO-2 + CIO- → CI- + CIO-3 Ģeklindedir.
Buna göre,
I. Hız ifadesi V = k. [CIO-]3 tür.
II. CIO-2 ara ürünüdür.
III. CIO- nin deriĢimi 2 katına çıkarılırsa, hız 4 katına çıkar.
yargılarından hangileri doğrudur?
9. Tepkime Hız Denklemi
I. X2(g) + 3Y2(g) → Ürünler r = k[Y2]2 II. 2X(g) + Y(g) → Ürünler r = k[X]2[Y]
III. X2(g) + Y2(g) → Ürünler r= k[X2] [Y2] Yukarıdaki net tepkimelerden hangileri birden fazla basamakta gerçekleĢir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
1 2 3 4 5 6 7 8 9
C A C D A C C D A
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
178
2. BÖLÜM
TEPKĠME HIZINA ETKĠ EDEN FAKTÖRLER
1. MADDE CĠNSĠ
I-Patlamalar hızlıdır.
a) Hidrojen gazının yanması, hava yastığı patlaması, grizu patlaması gibi tepkimeler en hızlı tepkimelere örnektir.
II-Zıt yüklü iyonlarda hızlıdır.
b) Ca+2 +S-2 → CaS c) Ag+ + Cl- → AgCl
III- Az bağ kopan tanecikler çok bağ kopanlardan daha hızlıdır.
d) C5H12 + 8O2 → 5CO2 + 6H2O e) C7H16 + 11O2 → 7CO2 + 8H2O Yukarıdaki tüm tepkimeleri hızlarına gö- re sıralarsak a > b > c > d > e Ģeklinde bir sıralama olur.
I. Petrolün oluĢumu II. Benzinin yanması III. Demirin paslanması
Yukarıda verilen olayların hızlarına göre karĢılaĢtırılması aĢağıdakilerden hangi- sinde doğru olarak verilmiĢtir?
Cevap: benzin hemen yanar demirin pas- lanması aylar sürer petrol oluĢumu milyon yıllar sürer.
II > III > I Ģeklinde olur.
Örnek: AĢağıdakilerden hangileri yanlıĢtır?
I. Zıt yüklü iyon tepkimeleri genellik- le yavaĢtır.
II. Suyun elektrolizi hidrojenin yan- masından yavaĢtır.
III. C2H6 gazı CH4 gazından daha hızlı yanar.
Cevap: Zıt yüklü tepkimeler hızlıdır. I.
yanlıĢ
Hidrojenin yanması elektrolizden hızlıdır. II.
Doğru.
Az bağ olan daha hızlı yanar III. Öncül yan- lıĢ.
2. TEMAS YÜZEYĠ
Znk + 2HCl(suda) → ZnCl2 + H2(g)
Yukarıdaki tepkimelerin hazlarını sıralayın.
3. DERĠġĠM Girenlerin deriĢimi arttıkça tepkime hızı da artar.
Örneğin: N2(g) +3H2(g) → 2NH3(g) tepkime- sinde
A) Azotun deriĢimi 3 katına çıkarsa hız kaç katına çıkar?
r= k[N2].[H2]3 ilk deriĢimleri 1 alalım r1= k. 1.13 = k
ġimdi azotun deriĢimini 3 katına çıkartıp hızın nasıl değiĢtiğini görelim.
r2 = k.3.13 = 3k oldu. Hız 3 katına çıktı.
B) Hidrojenin deriĢimi 2 katına çıkarsa hız kaç katına çıkar?
r= k[N2].[H2]3
r3 = k.1.23 = 8k olur. Hız 8 katına çıkar.
C) Hidrojenin deriĢimi iki katına çıktığında hızın değiĢmemesi için azotun deriĢimi ne olmalıdır?
r= k. [N2]. [H2]3 r = k. [N2].23 = k [N2] = 1/8 olmalıdır.
Örnek; AĢağıdaki tepkimede X ve Y’nin katsayılarını bulunuz?
aX(g) + bY(g) cZ(g) tepkimesinde I. X’in deriĢimi 4 katına çıkarılınca hız
16 katına çıkıyor.
II. Y’nin deriĢimi yarıya inince hız 8 kat azalıyor.
Buna göre tepkimenin hız bağıntısını yazı- nız?
Çözüm: I. Hız X’inderiĢiminin karesine bağlıdır.
II. Y’nin deriĢimine 3. dereceden bağlı V= k[X]2.[Y]3
4. HACĠM/ BASINÇ
Hacim veya basınç değiĢimi girenlerin deri- Ģimini etkilediği ölçüde hıza etki eder.
Örneğin; N2(g) +3H2(g) → 2NH3(g) tepkime- sinde kabın hacmi yarıya düĢürülürse N2 ve H2nin deriĢimi 2 katına çıkar.
Ġlk deriĢimi 1M alırsak, ikinci deriĢimler 2M olur.
Verileri hız bağıntısında yerine yazarsak, r= k. [N2]. [H2]3
r1= k. 1.13 = k
r2= k. 2.23 = 16k hızın 16 katına çıktığı görülür.
Örnek:
aX(g) + bY(g) c Z(g) tepkime- sinde kabın hacmi yarıya düĢürüldüğünde hız 8 katına çıkıyor.
A) Tepkimenin derecesi nedir?
r = [2]n = 8 ise n=3 tür.
B) Y’nin deriĢimi iki katına çıkınca hız 4 katına çıktığına göre tepkimenin hız bağıntısı nedir?
Y’nin deriĢimine 2. dereceden bağlı.
Tepkime derecesi 3 olduğuna göre X’in deriĢimine 1. dereceden bağlı.
Hız bağıntısı V= k[X].[Y]2 Ģeklinde olur.
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
180 Örnek:
Kabına aĢağıdaki iĢlemler yapılıyor. Hız nasıl değiĢir?
I- kaba içerdeki mol kadar He gazı (inert bir gaz) gönderiliyor.
Ġnert gaz: Tepkimeye girmeyen gaz.
Kap sabit hacimli olduğundan He gön- derilince girenlerin deriĢimi değiĢmez hız da değiĢmez.
II- H2’nin deriĢimi yarıya indiriliyor.
r= k. [N2]. [H2]3 r1= k. 1.13 = k
r2= k. 1.(1/2)3 = 1/8 katına düĢer.
III- NH3’ın deriĢimi iki katına çıkarılıyor.
Ürünlerin deriĢimi hıza etki etmez. ( ka- bın hacmi sabit olduğu için. Ġnert bir gaz göndermek gibidir.)
IV-Kap hareketli pistonlu olsaydı. Kaba içerdeki mol kadar He gazı gön- deriliyor.
Girenlerin deriĢimleri yarıya düĢer.
Formüle ya- zarsak r= k. [N2]. [H2]3
r1= k. 1.13 = k
r2= k. 1/2.(1/2)3 =
hız 1/16 sı- na düĢer.
Not: Sabit hacimli bir kaba inert bir gaz gönderdiğimizde girenlerin deriĢimi de- ğiĢmeyeceği için hız değiĢmez.
Hareketli bir kaba inert bir gaz gönder- diğimizde girenlerin deriĢimi azalaca- ğından hız azalır.
5.SICAKLIK
Tepkime ister endotermik ister ekzotermik olsun sıcaklık artınca hız artar.
Bunun nedeni: Sıcaklık artınca eĢik enerjisini aĢan tanecik sayısı da artar. Aynı zamanda taneciklerin hızları da artar Böy- lece hem çarpıĢma sayısı hem de etkin çarpıĢma sayısı artmıĢ olur.
Yukarıdaki grafikte mavi 25 0C’yi gösterir- ken, kırmızı 130 0C’yi gösterir. T2 >T1
2(g) 2(g)
N 3H
2NH3(g)
M
2(g) 2(g)
N 3H
2NH3(g)
6. KATALĠZÖR
Bir tepkimede katalizör kullanılırsa eĢik enerjisi azalır. Böylece eĢik enerjisini aĢan tanecik sayısı doğal olarak artmıĢ olur.
ÇarpıĢma sayısı değiĢmez ama etkin çar- pıĢma sayısı artar dolayısıyla hız artmıĢ olur.
Kırmızı çizgi katalizör kullanıldığı andır.
AktifleĢmiĢ kompleksin enerjisi ve eĢik enerji azalıyor. Böylece önceden mavi bölgede kalıp ürün oluĢturmayan tane- ciklerin bir kısmı eĢik enerji değerinin üzerinde kalıyor ve ürüne dönüĢüyor.
Tanecik dağılımı grafiğinde de görüldü- ğü gibi katalizörlü (kırmızı) tepkimede eĢik enerjisini aĢan tanecik sayısı daha fazla.
KATALĠZÖR:
I. EĢik enerjisini azaltır.
II. AktifleĢmiĢ kompleksin enerjisini azaltır.
III. Eai ve Eag’yi aynı miktar değiĢtirdi- ği için ∆H değiĢmez.
IV. Tepkime mekanizmasını değiĢtirir.
V. Hız bağıntısını değiĢtirir.
VI. YavaĢ basamağa eklenmelidir.
VII. Tepkimeye girdiği gibi çıkar.
VIII. Tepkimelerde ilk basamakların gi- renler kısmında, son basamakların ürünler kısmında bulunur.
IX. YavaĢlatan katalizörlere inhibitör denir.
ġimdi hıza etki eden faktörleri bir daha sa- yalım.
Peki, hız sabiti k’ ye etki eden faktörler ne- lerdir?
Madde cinsi, Temas yüzeyi, Sıcaklık Katalizördür.
T.K.
Ea2 Ea1
0 ab
Tanecik sayısı
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
182 TEST 1 THEEF
1.
I. Ag+ + I- → AgI(k) II. H2 + O2 → H2O(g)
III. C3H4 + 4O2 → 3CO2 + 2H2O
Verilen reaksiyonların hızları arasındaki iliĢki aĢağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?
2.
I. 2NH3(g) → N2(g) + 3H2(g) II. C(k) + O2(g) → CO2(g) III. N2(g) + 2O2(g) → 2NO2(g)
Tepkimelerinin gerçekleĢtiği kapların hacimleri yarıya düĢürülürse reaksiyon- ların hızlarındaki değiĢmeler için aĢağı- dakilerden hangileri doğrudur?
I II III
A)
2 katına çıkar
4 katına çıkar
2 katına çıkar
B)
4 katına çıkar
4 katına çıkar
4 katına çıkar
C)
4 katına
çıkar 2 katına
çıkar 2 katına çıkar
D)
4 katına çıkar
4 katına çıkar
8 katına çıkar E) 4 katına
çıkar
2 katına çıkar
8 katına çıkar
3. 2H2(g) + 2NO(g) → 2H2O(g) + N2(g)
tepkimesi için aĢağıdaki veriler elde ediliyor:
I. NO deriĢimi sabit tutulup, H2 deriĢi- mi 2 katına çıkarılırsa hız 2 katına çıkar.
II. H2 deriĢimi sabit tutulup, NO’nun de- riĢimi 3 katına çıkarılırsa hız 9 katı- na çıkar.
Buna göre, bu tepkimenin hız ifadesi aĢağıdakilerden hangisidir?
A) Hız = k.[H2] . [NO]
B) Hız = k.[H2]2 . [NO]2 C) Hız = k.[H2] . [NO]2 D) Hız = k.[H2]2 . [NO]1/2 E) Hız = k.[H2]2 . [NO]3
4.
X(g) + Y(g) → XY(g) tepkimesi I ve II nolu kaplarda gerçekleĢmektedir.
Kaplara aynı sıcaklıkta Ne gazı eklenirse tepkime hızları için aĢağıdakilerden hangisi doğru olur?
I II . A) DeğiĢmez DeğiĢmez
B) Azalır DeğiĢmez C) Artar Artar D) Azalır Azalır E) DeğiĢmez Artar A) I > II > III B) III > II > I C) II > III > I
D) I > II = III E) II > I > III
5. Kapalı bir kapta bulunan X2 ve Y2
gazları,
X2(g) + Y2(g) → 2XY(g) tepkimesine göre XY
gazına dönüĢmektedir. Reaksiyona girenlerin T1 ve T2 sıcaklıklarındaki kinetik enerji dağılımları Ģekilde gösterilmiĢtir.
Sıcaklık T1 den T2 ye getirildiğinde, l. Ortalama kinetik enerji
ll. Tepkimenin hızı lll. ÇarpıĢma sayısı
niceliklerinden hangileri artar?
6
Yukarıda verilen grafiklerden hangilerin de T1 sıcaklığı T2’den büyüktür?
7.
X2(g) + 2Y2(g) → 2Z(g)
Tepkimesinin T1 ve T2 sıcaklıklarında tanecik sayısı – kinetik enerji grafiği yukarıda verilmiĢtir.
Sıcaklık T1 den ve T2 ye getirilirse;
I. EĢik enerjisi artar.
II. EĢik enerjisini aĢan tanecik sayısı artar.
III. Hız sabiti (k) değiĢmez.
yargılarından hangileri doğru olur?
8.
ġekildeki grafik gaz fazından gerçekleĢen bir reaksiyona aittir.
Reaksiyona yapılan bir etkiyle Ea2, Ea1 e düĢürüldüğünde,
I. Reaksiyon Isısı II. Reaksiyon Hızı
III. AktifleĢmiĢ kompleksin potansiyel enerjisi
niceliklerinden hangileri değiĢir?
A) Yalnız l B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
9.
A) Yalnız l B) l ve ll C) l ve lll D) Il ve lll E) l, ll ve lll
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız lll D) l ve lll E) II ve lll
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve lll D) ll ve lll E) l, II ve lll
Basınç X gazının çözünürüğü
T1
T2
I.
Ea1
Tanecik sayisi
KE T1
T2
II. Hacim
Basınç
T1
T2
n= sabit
III.
Ea1
Ea2
T.K.
Ep
Tanecik sayısı T1
T2
Kinetik Enerji
E(Eşik enerjisi)
Tanecik sayısı T1
T2
Kinetik Enerji E(Eşik enerjisi)
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
184 I. Sıcaklığın arttırılması
II. Katalizör kullanılması III. Hacmin küçültülmesi
Yukarıdakilerden hangileri tepkimenin hem hızını hem de aktifleĢmiĢ komplek- sin enerjisini değiĢtirir?
10. 2Fe(k) + O2(g) → 2FeO(k) Tepkimesinin hızı;
I. Fe’nin deriĢimine
II. Fe’nin toz haline getirilmesine III. O2’nin deriĢimine
niceliklerinden hangisine bağlıdır?
11. H2(g) + CI2(g) → 2HCI(g)
tepkimesinde;
I. Katalizör uygulamak II. Hacmi küçültmek III. Sıcaklığı arttırmak
iĢlemlerinden hangileri H2(g) ve CI2(g) nin deriĢimini arttırarak reksiyonun hızını arttırır?
12. A maddesinin belirli bir sıcaklıktaki kine- tik enerji dağılımı Ģekildeki gibidir.
A → B + C tepkimesiyle ilgili Ea1 ve Ea2
değerleri verilmiĢtir.
Buna göre,
I. Ea1 katalizörlü tepkimenin aktif- leĢme enerjisidir.
II. Tepkime hızı, Ea2 li aktifleĢme enerjisinde daha yavaĢtır.
III. Etkin çarpıĢma sayısı Ea2 li du- rumda daha fazladır.
yargılarından hangileri yanlıĢtır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) l ve llI E) I, II ve III
13. ġekildeki kapta,
2H2S(g) + SO2(g) → 3S(k) + 2H2O(s)
tepkimesi tek adımda gerçekleĢiyor. Ka- bın hacmi 3V ye çıkarılırsa, tepkime hızı nasıl değiĢir?
A) üne düĢer.
B)
sine düĢer.
C) 3 katına çıkar.
D) 9 katına çıkar.
E) 18 katına çıka.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 E E C B E E B D B B B C B A) Yalnız l B) Yalnız lI C) I ve ll
D) l ve lll E) I, II ve lll
A) I, II ve lll B) lI ve III C) I ve llI D) l ve ll E) Yalnız II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) lI ve llI E) I, II ve III
Ea2
Ea1
Tanecik sayisi
V 2V 3V
Test 2 THEEF
1. Na(k) + H2O(s) → NaOH(aq) + H2(g) Oda sıcaklığında tek basamakta gerçek- leĢen yukarıdaki tepkimelerin hız bağın- tısı nedir?
A) Hız = k B) Hız = k.[H2O]
C) Hız = k.[Na]
D) Hız = k.[Na] [H2O]
E) Hız = k.[H2O]1/2
2. Bir kimyasal tepkimenin
gerçekleĢebilmesi,
I. Reaktiflerin yeterli enerjiye sahip olmasına
II. Moleküllerin etkin çarpmasına III. Molekül ağırlıkların küçük olmasına niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve ll E) II ve III
3.
I. X2(g) + 2Y2(g) → 2XY2(g) II. X2(g) + Y2(g) → X2Y(g) III. X+2(aq) + 2Y-(aq) → XY2(k)
Yukarıda verilen tepkimelerden hangilernin kısmi basınçlar cinsinden hız bağıntısı,
Hız = k. Px2 - √ Y2 Ģeklindedir?
A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III D) I ve ll E) Yalnız II
4. 2H2O(g) + 2CI2(g) → 4HCI(g) + O2(g)
tepkimesinin geri aktifleĢme enerjisi 85 kkal olduğuna göre, ileri aktifleĢme enerjisi kaç kkal’dir?
(H2O ‘nun oluĢum ısısı -58kkal/mol) (HCI’nin oluĢum ısısı -22 kka/mol) A) 37 B) 39 C) 87
D) 107 E) 113
5. 2A(g) + 3B(g) → A2B3(g)
tepkimesinin hızı A’ya göre 2. B’ye 1.
dereceden olduğuna göre tepkimenin hız denklemi nedir?
A) Hız = k.[A]2[B]
B) Hız = k.[A]2[B]3 C) Hız = k.[A][B]2 D) Hız = k.[A][B]
E) Hız = k.[A][B]3
6. Al(k) + 3NaOH(suda) → Na3AIO3(aq) + 3/2H2 tepkimesinin hızı;
I. Al(k) yi toz haline getirmek
II. Kaba aynı sıcaklıkta saf su eklemek III. Kaba aynı sıcaklıkta HCI(s) eklemek iĢlemleri ayrı ayrı uygulandığında nasıl değiĢir?
I II III . A) Artar Artar Azalır B) Azalır Artar DeğiĢmez C) DeğiĢmez Azalır Azalır D) Artar Azalır Azalır E) DeğiĢmez Artar Azalır
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
186 7. X, Y ve Z gazları arasındaki tek
kademede gerçekleĢen reksiyonlar için aĢağıdaki bilgiler veriliyor.
X gazının deriĢimi 2 kat azaltılırsa tepkime hızı 4 kat azalıyor.
Kabın hacmi yarıya indirilirse tepkime hızı 64 katına çıkıyor.
X ve Y’nin deriĢimi iki katına çıkarılırsa tepkime hızı 8 katına çıkıyor.
Buna göre tepkime denklemi aĢağıdakilerden hangisidir?
A) 2X + Y + 3Z → X2YZ3 B) 2X + 2Y + 2Z → 2XYZ C) X + 3Y + 3Z → XY3Z3
D) 2X + 2Y + 3Z → X2 YZ3 E) X + Y + Z → XYZ
8.
SO2(g) + ½ O2(g) →SO3(g)
Yandaki kapalı kap içerisinde tepkime ger- çekleĢmektedir.
Bu kaba,
I. Ne(g) ekleme II. O2(g) ekleme III. SO2(g) ekleme
iĢlemlerinden hangileri yapıldığında tepkime hızı artar?
9.
Yandaki kapalı kapta CO ve O2
gazları CO2 vermek üzere tep- kimeye sokuluyor.
Tepkime hızı,
I. Sıcaklığı arttırmak II. Kaba CO gazı eklemek III. Kaba O2 gazı eklemek iĢlemlerinin hangileri ile artar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve llI E) I, II ve III
10.
Yukarıdaki kaplarda eĢit mollerde X2 ve Y2 gazları alınarak:
X2(g) + 3/2 Y2(g) → X2Y3(g) Renksiz Kahverengi Renksiz tepkimeleri gerçekleĢtiriliyor. II.kaptaki gaz karıĢımı renginin I. kaptakine göre daha kısa sürede açıldığı gözleniyor.
Buna göre;
I. I.kaptaki tepkime daha hızlı gerçekleĢmiĢtir.
II. Kap hacimleri V1 = V2 ise, sıcaklıkları T1 > T2 dir.
III. I. ve II. kaptaki gazların T1 = T2 ise V1 > V2 dir.
yukardakilerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) ll ve lll E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve ll E) II ve III
2(g) 2(g)
SO O
(g) 2(g)
CO O
2 (g) 2 (g)
X + Y
I I . kap V 2 , T 2
2 (g) 2 (g)
X + Y I . kap V 1 , T 1
11. N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g)
tepkimesi yandaki pistonlu kap içerisinde gerçekleĢmektedir.
Bu kaba;
I. He(g) ekleme II. Hacmi küçültme III. N2(g) ekleme
iĢlemleri ayrı ayrı uygulandığında hız nasıl değiĢir?
I II III . A) Artar Azalır DeğiĢmez B) DeğiĢmez Artar Artar C) DeğiĢmez Azalır Artar D) Azalır Artar Azalır E) Azalır Azalır Artar
12. T1, T2 ve T3 sıcaklıklarında gerçekleĢen tek basamaklı,
X(g) + 3Y(g) → Z(g) tepkimesi için;
I. Tepkime sıcaklıkları T1 > T2 > T3’ tür.
II. EĢik enerjileri Ea1 > Ea2 > Ea3 tür.
III. Tepkimenin hız denklemi TH = k[X] [Y]3 tür.
yargılarından hangileri doğrudur?
A)Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
13.
T sıcaklığındaki iki farklı tepkimenin eĢik enerjileri E1 ve E2 olarak yukarıdaki grafikte gösterilmiĢtir.
Buna göre;
I. 2.tepkimenin hızı daha büyüktür.
II. 1.tepkimede eĢik enerjisini geçen ta- necik sayısı daha fazladır.
III. 1.tepkimenin sıcaklığı daha büyüktür.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve llI E) I, II ve III
14.
3 litrelik ağzı kapalı bir kapta gerçekleĢen,
N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g)
tepkimesine göre NH3 mol sayısının zamanla değiĢimi yukarıdaki grafikte verilmiĢtir.
Buna göre, 5. ve 7. saniyeler arasında H2
nin harcanma hızı kaç M/s’dir?
A) 1,5. 10-2 B) 3. 10-2 C) 4,2. 10-2 D) 4. 10-1 E) 3,6. 10-2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 A D E E A D A E E B D D B A
2(g) 2(g)
N H
ideal piston
NH ün 3
mol sayısı
3 4 5 6 7 0,15
0,21
zaman(s) 0
E2
E1
Tanecik sayisi
K.E.
Tanecik sayısı
T1
T2
Kinetik Enerji Ea(Eşik enerjisi)
T3
