MELİH
CEVDET
ANDAY
Y epyeni bir
rom an yazdı
İSA’ NIN
g ü n c e s i
Bugün 4; Sayfamızda
Anday, 4 4 Soyutlama tekniğini
daha da ileri götürdüm,, diyor
Cumhuriyet dönemi edebiya tımız içinde tanınmış şair ve yazarlarımızdan biridir Melih Cevdet Anday. (Doğ. 1915 • İs tanbul). Adı, özellikle bir şair olarak, yeni Tlirk edebiyatında Orhan Veli ve Oktay Rifat’la birlikte anılır. Ülkemizde de da ha çok bir şair olarak tanınır. İlk şiiri 15 Kasım 1936 yılında Varlık dergisinde çıkan Melih Cevdet, derginin ertesi sayıların da şiirleri yayımlanan Orhan Ve li ve Oktay Rifat’la birlikte ye ni Türk şiirinin Uç öncüsünden I biri sayılır. Bu Uç ünlü şairin «Garip» hareketi diye adlandırı lan akımda, Melih Cevdet’in de önemli katkıları bulunmuştur.
Refik DURBAŞ
Ülkemizde şair olarak tanınan Melih Cevdet, aslında çok yön lü bir sanatçı. Şiirleri yanında denemeleri ve özellikle romanla- riyle de tanınmıştır. 1936 yılında başlayan sanat yaşamına kısaca bir göz atacak olursak, sadece eserlerinin adlarını yazmakla bu kanımızı tanıtlamış oluruz.
Bugüne değin Melih Cevdet’in 6 şiir kitabı yayımlanmış bulu nuyor. tik kitabı Garip, (Orhan Veli ve Oktay Rıfat'la birlikte.) Daha sonraları Rahatı Kaçan A- ğaç. Telgrafhane, Yaıı Yana, Kol
lan Bağlı Odysseus ve Göçebe Denizin Üstünde. Bu şiirleri ki tap halinde, Paris'te, Moskova' da, Sofya’da, Sareyova’da da ba sılmış. Şu son günlerde de New York’ta basılmak üzere.
Ülkemizde daha çok bir şair olarak tanınan Melih Cevdet’e soruyoruz:
— Siz şiir dışında oyun, de neme, roman, gezi notlan da ya zıyorsunuz.
— Asıl tutkum şiirdir diye ya nıtlıyor hemen.
Gerçekten de 6 şiir kitabı dı şında, 7 tane oyunu var Melih Cevdet’in, özellikle. 196.'- yılla rında İstanbul Şehir ve Ankara
ANDAY
(Baştarafı 1. Sayfada) Devlet Tiyatrolarında oynanan oyunu tçerdekiler, o zaman ö-nemli yankılar uyandırmıştı. O yunlarımn Çekçeye, Macarcaya Romenceye, Sırpça ve Yunan- cava çevrilmiş olması da ünlü yazarın bu yanını kanıtlıyor.
— Oyunlarım şimdi de Alman c ı ve Pransızcaya çevriliyor, bu yıl yabancı ülkelerde de oynana cak, diyor Melih Cevdet.
Deneme alanında da iki eseri var: Doğu-Batı ve Konuşarak. Bir de Sovyet Rusya. Azerbaycan, Öz bekistan, Bulgaristan, Macaris tan, adlı gezi notlan ve günlük gazetelere yazdığı makaleler. «Garip» şiirinin bu «akılcı» us tası işte böyle çok yönlü bir sa nat uğraşısı içinde.
Ayrıca şu da var ki, bütün bunların dışında roman yazan olarak da ünü var Melih Cev det’in. Bir raslantı olarak ilk romanı da Cumhuriyet’te çıkmış. Şimdi üçüncü romanı yine Cum huriyet’te yayımlanıyor. Melih Cevdet’le roman üzerine konuşu yoruz bu kez.
— ilk romanınız Aylaklar’da ne anlatmak istemiştiniz?
— Aylaklar’da bir ailenin Ab- dülhamit zamanından günümüze kadar geçirdiği değişiklikleri ko nu aldım. Başlarına ertesi gün ne geleceğini bilmeyen, yiyip içe rek gününü gün eden, kazanma dan yaşayan bir takım insanla rın öyküsüydü bu. Bunların ara sında bunalan bir gencin ön plana çıkarak, baş rolü oynadı ğı görülüyordu. Tarih kronolo jisi açıkça gösterilmemekle be raber, İstanbul’un belli bir ye rinde, belli bir süre içinde ge çen bir olaydı bu. Bu romanım dış ülkelerde de ilgiyi çekti. Moskova’da Rusça, Bulgaristan* da ise Bulgarca - Türkçe olarak yayımlandı.
— ikinci romanınız yine Cum huriyette yayımlanan Gizli Emir* di. Bu Aylaklar’a göre soyut bir romandı. Peki bu roman?..
— Evet, gerçekten Gizli Emir* de konuyu biraz soyutladım. Ör neğin, hangi kentte geçtiğini belirtmedim. Oysa Aylaklar’da belli bir kent ve zaman dilimi vardı. Oysa Gizli Emir’de belli bir kent yoktu.
— Neyi anlatıyordu Gizli E- mir?
— Adı bilinmeyen bir kentte özünün ne olduğu bilinmeyen bir gizli emir bekleniyordu.
Bu tedirgin bekleyişi anlatma ya çalıştım.
— Çağdaş bir tema mıdır bek leyiş?
— Beklemek modem zamanlar da birçok ülkelerde işlenmiş çağ da? bir temadır. Söz gelişi, G o- dot’yu Beklerken, çağrıldığı hal de Şato’ya giremeyen adamın du rumu (F. Kafka, Şato), davası nın sonunu bekleyen insanın dra mı (F. Kafka, Dava), sınırdaki ka lede bekleyen askerin tavrı (D i- no Buzzati, Tatar Çölü) gibi.
— Jsanın Güncesi, üçüncü ro manınız oluyor. Bu romanda neyi anlattınız?
— tsanm Güncesi, Sorgulama teması çerçevesinde gelişiyor. Gizli Emir’de bekleme temasını ele almıştım, tsa nm Güncesi’nde ise, sorgulama temasını işliyo rum. Olay, adı bilinen bir kentte ve ülkede geçmiyor. Hattâ kişi lerin adını bile bilmiyoruz. Bir küçük memur, bilmediği bir so rundan dolayı sürekli olarak sor gûya çekiliyor. Roman işte bu çe kirdek çevresinde gelişiyor.
— Gizli Emir’de bir soyutlama yöntemi kullanmıştınız. İsanın Güncesi’nde de bu yöntemin iz leri var mı?
— İsanm Güncesi’nde soyutla ma tekniğini daha da ileri götür düm. Demin de söylediğim gibi, romanda yalnız olayın geçtiği ken ti ve ülkeyi değil, kişilerin adla rını da bilmiyoruz. Şunu da be lirteyim ki, sorgulama da, bekle me gibi modem bir temadır ben ce. Bu bakış açısı dolayısiyle bel. ki de böyle bir soyutlamaya ulaş tim.
— Gizil Emir ve îsanın Günce si’nde belli bir yöntem çalışması var. Biri bekleyişi, öteki sorgu lamayı öz olarak geliştiriyor. Bu yöntemi nasıl kullanıyor ya da açıml ıyorsunuz?.
— Bekleyiş ve sorgulama mo dem bir temadır demiştim. Ben önce böyle bir tema buluyorum. Sonra, kişilerimi o temayla uzak tan ya da yakından ilgili olsun olmasın, ayrıntılar içinde göster mek istiyorum.
— Bu, ayrıntılar İçinde dağıl mak olmuyor mu?
— Hiç sanmıyorum. Ayrıntılar, yaşamın bir bakıma korkunçluğu, nu ortaya çıkarıyor. Bir deriye lupla bakmışız gibi.
— Yapısalcılık üzerinde ülke mizde en çok siz yazdınız. Bir ba_ kıma bu akımın Türkiye’de öncü lüğünü üstlendiniz. İsanm Günce, si’nde yapısalcılığın belirtileri var mı?.
— Belli bir dönemin genel top lumsal yapıları bakımından ba kılacak olursa böyle bir yapı salcı açı elde edilebilir. Zaten benim de tema ile anlatmak is tediğim şey, bu gibi genel yapı, lardır. Konu bunların çevresin de ikinci derecede kalır. Ben hiç bir romanıma başlarken ko nu diye bir şey düşünmedim.
— Yeni çalışmalarınız?. — Şimdilerde yeni tür bir şiire çalışıyorum. Bunun bazı örneklerini de yayımladım. Tro- ya Önünde Atlar. Bu şiirlerim a y . nı ad altında kitap olarak yakın da New York'ta basılacak. Yani yedinci şiir kitabım Türkiye’de yayımlanmadan önce Amerika’da çıkacak.
İlk romanı Aylaklar’da toplum hayatının gerektirdiği sorumlu luk duygusunun ve ahlâk değer lerinden yokşun olmanın otopsisi ni , yaptığı,, ikinpi. romanı Gizli Emir’de insanın geniş zaman bo yutu içinde «bekleyiş» gibi bir evrenselliğe yansıyan çağdaşlığını irdelediği belirtilen Melih Cevdet Andayın, bundan sonraki «sorgu lama» perspektifiyle açımlanan gelişimini İsanm Güncesi’nde iz leyeceğiz.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
