Yrd.Doç.Dr. Sercan SERİN

(1)

U ^LAŞTIRMA

M ÜHENDİSLİĞİ

Yrd.Doç.Dr. Sercan SERİN

(2)

5- G ^ÖRÜŞ U ZUNLUKLARI

2

(3)

Görüş Uzunlukları

Direksiyon başındaki bir sürücünün ileri istikamette net olarak görebildiği yol uzunluğudur

Trafik güvenliği için proje aşamasında, yatay ve düşey kurba tasarımında kullanılır

31.12.2015 15:32 Karayolu Mühendisliği

3

(4)

Görüş Uzunluğunu Etkileyen Faktörler

Sis, yoğun kar, yağış gibi atmosferik faktörler,

Düşey kurbalardaki dere/tepe noktaları,

Yatay kurba içerisindeki bir yapı, ağaç, bina, şev vb engeller

4

(5)

Görüş Uzunluğu

Duruş – Görüş Uzunluğu

Geçiş – Görüş Uzunluğu

5

(6)

Duruş – Görüş Uzunluğu

Taşıtı hareket ettiren bir kişinin, hareket şeridi üzerinde bulunan bir engele çarpmadan durabilmesi için gereken en az görüş uzunluğuna duruş – görüş uzunluğu denir.

Uygulamada bu mesafeye fren emniyet mesafesi veya duruş uzunluğu denir.

Duruş – Görüş Uzunluğu iki kısımda incelenir.

İntikal – Reaksiyon Uzunluğu

Fren Uzunluğu

Duruş – Görüş Uzunluğu=İntikal Reaksiyon Uzunluğu + Fren Uzunluğu

6

(7)

İntikal – Reaksiyon Uzunluğu

Sürücünün engeli görmesi, tanıması, değerlendirmesi ve alınacak önlemi (gerekli ise) belirleyip fren yapmak için hamle yapması süresince (intikal reaksiyon süresi) alınan yol olarak tanımlanır.

𝐿𝐿 _𝑟𝑟 = 𝑉𝑉 ∗ 𝑡𝑡 _𝑟𝑟

𝐿𝐿_𝑟𝑟: İntikal – Reaksiyon Uzunluğu 𝑉𝑉: hız, km/sa

𝑡𝑡_𝑟𝑟: İntikal – Reaksiyon Süresi

7

(8)

Fren Uzunluğu

Araç sürücüsünün durmak için hamle yapması sonucu fren pedalına basması sonucun aracın hareketsiz duruma gelinceye kadar aldığı uzunluğa denir. ABS olmayan araçlarda frene basıldıktan sonra tekerlekler kilitlenecek ve araç hareketsiz konuma gelinceye kadar yol yüzeyinde siyah bir fren izi oluşacaktır.

8

(9)

Fren Uzunluğu

Hareket halindeki taşıtın frenlenen tekerleklerine isabet eden ağırlık 𝑄𝑄 (kg), taşıt hızı 𝑣𝑣 (m/sn), yolun eğimi s (% olarak), tekerlek lastiği ile yol yüzeyi arasındaki sürtünme katsayısı f (yol kaplama cinsine, dokusuna, kuru veya ıslak oluşuna, lastik diş durumu, esneklik derecesine, hız değerine, diğer fak. 0,50-0,60 ıslak olanda 0,20-0,30) ve fren uzunluğu 𝐿𝐿_𝑓𝑓 ise, enerjinin korunumu kanunundan (^{izole bir}

sistemdeki toplam enerjinin değişmeyeceğini ifade eder—geçen zaman boyunca miktarının sabit kaldığı söylenir.)

1 2 ∗ ⁄⁄ 𝑄𝑄 𝑔𝑔 ∗ 𝑣𝑣² = 𝑄𝑄 ∗ 𝐿𝐿_𝑓𝑓 ∗ 𝑓𝑓 ± 𝑄𝑄 ∗ 𝐿𝐿_𝑓𝑓 ∗ 𝑠𝑠

𝐿𝐿 _𝑓𝑓 = 𝑣𝑣 ²

2 ∗ 𝑔𝑔 ∗ 𝑓𝑓 ± 𝑠𝑠

31.12.2015 15:32

9

(10)

Fren Uzunluğu

Bu iki uzunluğun toplamı fren uzunluğunu vereceğinden duruş – görüş uzunluğu formülü aşağıdaki gibi olmaktadır.

𝐿𝐿_{𝑓𝑓𝑓𝑓}=𝐿𝐿_{𝑑𝑑𝑑𝑑} = 𝐿𝐿_𝑓𝑓 + 𝐿𝐿_𝑟𝑟 = 𝑣𝑣 ∗ 𝑡𝑡_𝑟𝑟 + 2∗𝑑𝑑∗ 𝑓𝑓±𝑠𝑠^𝑣𝑣²

Hız km/sa ve 𝑔𝑔 = 9.81 𝑚𝑚/𝑠𝑠𝑛𝑛² alınırsa duruş – görüş uzunluğu denklemi şu şekli almaktadır.

𝐿𝐿

_{𝑑𝑑𝑑𝑑}

= 0.278 ∗ 𝑉𝑉 ∗ 𝑡𝑡

_𝑟𝑟

+ 0.00394 ∗ 𝑉𝑉

²

𝑓𝑓 ± 𝑠𝑠

10

(11)

 Taşıtın toplam duruş süresi = fren süresi (tf) + intikal reaksiyon süresi (tr)

 tf =v/f*g

 tf = V / 35.3 *f

 v= V/3,6

 g=9,81

11

Taşıtın Toplam Duruş Süresi

(12)

Fren Uzunluğu

Formüldeki 𝑓𝑓 ± 𝑠𝑠 kısmındaki ± arazinin durumuna göre belirlenip yokuş yukarı çıkan aracın durması kolay olacağından +, yokuş aşağı inen aracın durması zor olacağından – olarak alınır.

12

+s -s

(13)

Geçiş – Görüş Uzunluğu

Bir sürücünün önündeki yavaş hızda yoluna devam eden taşıtı güvenle sollayıp geçmesi için gerekli uzaklığa geçiş – görüş uzunluğu denir.

İki durum incelenir.

Karşıdan taşıt gelmemesi durumu

Karşıdan taşıt gelmesi durumu

13

(14)

Karşıdan Taşıt Gelmemesi Durumu

14

A B B’ A’

d¹ V²*t^s d²

L^s

(15)

Karşıdan Taşıt Gelmemesi Durumu

Sollama süresini ve sollama uzaklığını aşağıdaki denklemlerle hesaplayabiliriz.

𝐿𝐿_𝑠𝑠 = 𝑉𝑉₁ ∗ 𝑡𝑡_𝑠𝑠 = 𝑑𝑑₁ + 𝑉𝑉₂ ∗ 𝑡𝑡₂ + 𝑑𝑑₂ => 𝑡𝑡_𝑠𝑠 ∗ 𝑉𝑉₁ − 𝑉𝑉₂ = 𝑑𝑑₁ + 𝑑𝑑₂ 𝑡𝑡_𝑠𝑠 = 𝑑𝑑₁ + 𝑑𝑑₂

𝑉𝑉₁ − 𝑉𝑉₂

𝐿𝐿_𝑠𝑠 = 𝑉𝑉₁ ∗ 𝑡𝑡_𝑠𝑠 => 𝐿𝐿_𝑠𝑠 = 𝐿𝐿_{𝑑𝑑𝑑𝑑} = 𝑉𝑉₁ ∗ 𝑑𝑑₁ + 𝑑𝑑₂ 𝑉𝑉₁ − 𝑉𝑉₂

15

ts=t2 olduğun dan

(16)

Karşıdan Taşıt Gelmesi Durumu

16

A B B’ A’

d¹ V²*t^s d²

L^s

C C’

d³

(17)

Karşıdan Taşıt Gelmesi Durumu

Sollama süresini ve sollama uzaklığını aşağıdaki denklemlerle hesaplayabiliriz.

𝐿𝐿^′_𝑠𝑠 = 𝐿𝐿_𝑠𝑠 + 𝑑𝑑₃ = 𝑉𝑉₁ ∗ 𝑑𝑑₁ + 𝑑𝑑₂

𝑉𝑉₁ − 𝑉𝑉₂ + 𝑉𝑉₃ ∗ 𝑡𝑡_𝑠𝑠 = 𝑉𝑉₁ ∗ 𝑑𝑑₁ + 𝑑𝑑₂

𝑉𝑉₁ − 𝑉𝑉₂ + 𝑉𝑉₃ ∗ 𝑑𝑑₁ + 𝑑𝑑₂ 𝑉𝑉₁ − 𝑉𝑉₂

𝐿𝐿^′_𝑠𝑠 = 𝐿𝐿^′_{𝑑𝑑𝑑𝑑} = ^𝑉𝑉¹ ^{+ 𝑉𝑉}³ ^{∗ 𝑑𝑑}¹ ^{+ 𝑑𝑑}²

𝑉𝑉₁ − 𝑉𝑉₂

17

(18)

Taşıt İzleme Aralığı

Karayolunda birbirini izleyen taşıtlar arasında güvenlik için bulunması gereken uzaklıktır. Daha doğrusu, öndeki aracın ani fren yapması durumunda, arkadaki aracın çarpmadan durabilmesi için gerekli olan uzaklıktır.

Taşıt izleme aralığı (takip mesafesi-aralığı) Teorik olarak en az arkadaki sürücünün intikal- reaksiyon süresince kat ettiği mesafe kadar olmalıdır.

18

(19)

Taşıt İzleme Aralığı

Buna göre, hız km/sa cinsinden olmak üzere, taşıt izleme aralığı aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

𝑑𝑑 = 𝑎𝑎 + 𝑏𝑏 ∗ 𝑉𝑉 + 𝑐𝑐 ∗ 𝑉𝑉²

𝑎𝑎 5 – 8 metre arası bir değer (ortalama taşıt boyu) 𝑏𝑏 0.2 – 0.306 arası bir katsayı (sabit sayı)

𝑐𝑐 0 – 0.0065 arası bir katsayı

19

(20)

Taşıt İzleme Aralığı

Ülkemizde, taşıt izleme aralığı hesabı için kullanılan eşitlik aşağıdaki gibidir:

𝑑𝑑 = 8 + 0.3 ∗ 𝑉𝑉 + 0.0065 ∗ 𝑉𝑉²

 Genelde, taşıt izleme aralığı hesabı için kullanılan eşitlik ise aşağıdaki gibidir:

𝑑𝑑 = 8 + 0.2 ∗ 𝑉𝑉

 Uygulamalarda taşıt izleme aralığı için herhangi bir eşitlik verilmezse yukarıdaki eşitlik kullanılmalıdır.

20

(21)

Saatte 90 km/sa hızla seyreden bir aracın emniyetli takip mesafesi ne kadardır?

Ülkemizde kullanılan:

𝑑𝑑 = 8 + 0.3 ∗ 90 + 0.0065 ∗ 90² = 87.65 𝑚𝑚 Genel olarak kullanılan:

𝑑𝑑 = 8 + 0.2 ∗ 90 = 26 𝑚𝑚 İntikal Reaksiyon süresince alınan yol:

0,278 ∗ 90 ∗ 1 = 25,02 𝑚𝑚

21

Yrd.Doç.Dr. Sercan SERİN

U LAŞTIRMA

M ÜHENDİSLİĞİ