ÜÇ FARKLI CAM İYONOMER SİMANIN YÜZEY SERTLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

(1)

Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi

Cilt: 9 Sayı: 2 2006

Bu çalışma, 7. Uluslararası BaSS Kongresinde sözlü bildiri olarak sunulmuştur (28-30 Mart 2002, KUŞADASI). *_{Selçuk Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Pedodonti Anabilim Dalı, KONYA.}

**_{Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Pedodonti Anabilim Dalı, SAMSUN.} ₉₁ ÜÇ FARKLI CAM İYONOMER SİMANIN

YÜZEY SERTLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI THE COMPARISON OF THE SURFACE HARDNESS OF THREE DIFFERENT GLASS IONOMER CEMENTS

Yağmur ŞENER* Alp Erdin KOYUTÜRK**

ÖZET

Amaç: Bu çalışmanın amacı iki elde ve bir makinede karıştırılan cam

iyonomer simanın üç farklı zaman periyodu boyunca suda bekletilmesinden sonraki yüzey sertliğini karşılaştırmaktır.

Gereç ve Yöntem: Bu çalışmada iki elde (Ionofil ve Fuji IX GP) ve

bir makinede karıştırılan cam iyonomer siman (Ketac-Molar Aplicap) kullanıldı. Her bir grupta on altı tane örnek olacak şekilde toplam kırk sekiz örnek kullanıldı. Örneklerin Vickers sertlik değerleri bir, iki, ve yedinci günler sonunda belirlendi. Bu süre boyunca örnekler 37oC su banyosu içinde bekletildi. Elde edilen veriler istatistiksel olarak değerlendirildi.

Bulgular: Ketac-Molar Aplicap ve Fuji IX GP’nin iki ve yedinci

gündeki Vickers sertlik değeri birinci gün sonundaki değerden daha yüksekti (p<0,05). Ionofil’in Vickers sertlik değeri ikinci gün sonunda en yüksekti, ancak yedinci gün sonundaki sertlik değeri ilk gün sonundaki sertlik değerine benzerdi. Diğer bir yandan bu üç materyal tüm zaman dönemleri içinde karşılaştırıldığında Ketac-Molar Aplicap ve Fuji IX GP’nin sertlik değeri birinci ve ikinci gün sonunda Ionofil’in sertlik değerinden daha yüksekti. Yedinci gün sonunda Ketac-Molar Aplicap’ın sertlik değeri en yüksekti, Ionofil’in sertlik değeri ise en düşüktü.

Sonuç: Bu çalışmanın sonuçları bize makinede karıştırılan cam

iyonomer simanın elde karıştırılan diğer iki cam iyonomere göre Vickers sertlik değerinin daha yüksek olduğunu gösteriyor. Bunun olası sebebi Ketac-Molar Aplicap’ın makinede daha homojen, daha düzgün karışmış ve bu yüzden su emiliminin daha az olmasından kaynaklandığı düşünülebilir.

Anahtar kelimeler: Cam iyonomer siman, sertlik testi

SUMMARY

Purpose: The aim of this study was to assess changes in the

microhardness of two hand mixed and one capsule form of glass ionomer cement after water storage for different periods of time.

Material and Methods: Two hand mixed (Ionofil and Fuji IX GP)

and one capsule form of glass ionomer cement (Ketac-Molar Aplicap) were used in this study. Forty-eight specimens were divided into three groups. The specimens were stored in water at 37oC. Vickers hardness numbers of samples were determined after the first, second and seventh days of storage. The data were statistically evaluated.

Results: Vickers hardness numbers of Ketac-Molar Aplicap and Fuji

IX GP after the second and seventh days were higher than the first day hardness values. Vickers hardness numbers of Ionofil was highest after the second day; however, Vickers hardness numbers after the seventh day were similar to those of the first day. On the other hand; when the three materials were compared within all time periods, Vickers hardness numbers of Ketac-Molar Aplicap and Fuji IX GP were apparently higher than Ionofil after the first and second days. Vickers hardness numbers of Ketac-Molar Aplicap was the highest and Vickers hardness numbers of Ionofil was the lowest in all groups for the seventh day.

Conclusion: These results indicate that the Ketac-Molar Aplicap was

harder than Fuji IX GP and Ionofil. The better results gained from the Ketac-Molar Aplicap were possibly caused by mixing of the Ketac-Molar Aplicap capsules in an amalgamator throughly and homogeneously and less than water absorption.

Key words: Glass ionomer cement, hardness test

GİRİŞ

Cam iyonomer siman 1970’li yıllarda geliştirilerek günümüze gelene kadar çeşitli modifikasyonlara uğramış ve farklı özellikler kazanmıştır.1,2 Pedodonti

pratiğinde önemli bir yeri olan cam iyonomer simanların flor salımı ve flor rezervuarı olarak görev yapmasının yanında diş yapısına kimyasal bağlanması, düşük ısısal genleşme katsayısı, uygulama kolaylığı ve

(2)

92

kenar sızıntısını azaltması gibi bir takım avantajlara da sahiptir.2-4 Ayrıca flor salımından dolayı komşu dişlerin çürüğe yatkın yüzeylerinde çürük önleyici etkiye de sahiptirler.5 Dezavantajları arasında ise ilk uygulama esnasında kuruluğa ve neme hassasiyeti, nispeten zayıf fiziksel özellikleri sayılabilir.2,6 Diş hekimliğinde kullanılan tüm materyaller gibi cam iyonomer simanlarda çiğneme kuvvetlerine, yiyecek ve içeceklerden meydana gelen ısı değişikliklerine karşı koymak zorundadır. İyi bir cam iyonomer restoratif simanın özellikleri (kıvamı, sıvılar içinde çözünürlüğü, kuvvetler karşısında parçalanması, sıkışmaya direnci vb.) ısı ve nem değişiklikleri ile uyum içerisinde olması gerekmektedir.2,7 Cam iyonomer simanların aşınmaya direncinin, neme hassasiyetinin, zayıf fiziksel özelliklerinin en aza indirilebilmesi için üreticinin önerdiği miktarda toz ve likit birbiriyle karıştırılmalıdır. Elde karıştırılan cam

iyonomer simanlarda bu oran yeterince

sağlanamayabilir. Bu yüzden en iyi fiziksel özellikleri elde etmek için cam iyonomer simanların makinede karıştırılan kapsül formları geliştirilmiştir.8 Bu çalışmanın amacı iki elde ve bir makinede karıştırılan cam iyonomer simanın üç farklı zaman periyodu boyunca suda bekletildikten sonra yüzey sertliğini karşılaştırmaktır.

GEREÇ VE YÖNTEM

Çalışmada kullanılan üç farklı cam iyonomer simanın karıştırma tipleri, toz likit oranı, seri numaraları ve üretici firmaları Tablo I’de gösterilmektedir.

Tablo I. Çalışmada kullanılan cam iyonomer simanlar

Simanlar Karıştırma tipi Toz/likit oranı

(gr/ml)

Seri No Üretici Firma

Ketac-Molar Aplicap

Makinede karışım 3,2/1 056410 3M/ESPE GmbH, Seefeld, Almanya Ionofil Elde karışım 4,75/1 1110 Voco,

Cuxhaven-Almanya Fuji IX GP Elde karışım 3,6/1 170671 GC International, Tokyo,

Japonya

Kapsül formundaki ve elde karıştırılan cam iyonomer simanlar oda sıcaklığında üreticinin talimatına göre hazırlandı. Elde edilen karışımlar daha önceden hazırlanmış 5 mm çapında 2 mm yüksekliğinde teflon kalıplara yerleştirildi. Daha sonra bu örnekler yüzeyin düzgün olması için iki siman camı arasında sıkıştırıldı. Teflon kalıplardan taşan fazla cam iyonomer siman uzaklaştırıldı ve kalıplar üzerindeki

simanların her iki yüzeyine cila (Copalite, Cooley&Cooley, Houston, USA) uygulaması yapıldı ve 37oC su içinde bekletildi. Teflon kalıplar içindeki cam iyonomer simanların her iki yüzeyi 24 saat sonra polisaj diskleri (No:281, 282, 283, 284, Hawe-Neos Dental, Bioggio, Swiss) yardımıyla parlatıldı.

Yüzey sertlik ölçümleri

Bütün örnekler 1, 2 ve 7 gün boyunca su içinde 37oC’de bekletildikten sonra oda sıcaklığında (23oC) 15 saniye 300 gr yük uygulanarak Vickers sertlik ölçüm cihazında (Matsuzawa Seiki Co. Ltd. MHTZ, Tokyo, Japan) sertlik ölçümleri gerçekleştirildi. Kullanılan kalıpların her iki yüzeyinden bölgeler rasgele seçilerek toplam 6 ölçüm yapıldı ve ortalaması alındı. Elde edilen ölçümlere karşılık gelen sertlik değerleri Vickers sertlik ölçüm cetvelinden belirlendi. Bu ölçümler 1., 2. ve 7. gün sonlarında gerçekleştirildi. Elde edilen veriler tek yönlü varyans analizi kullanılarak değerlendirildi. Gruplar arası istatistikte Kruskal Wallis Varyans Analizi ve Mann-Whitney U testi, grupların kendi içinde ise Friedman, Wilcoxon eşleştirilmiş iki örnek testi kullanıldı.

BULGULAR

Yüzey sertliğinden elde edilen verilerin ortalaması Tablo I’de gösterilmektedir. Ketac-Molar Aplicap ve Fuji IX GP’nin ikinci ve yedinci günlerdeki yüzey sertlik değerleri birinci gündeki sertlik değerlerinden daha yüksekti (p<0,05) (Tablo II, Grafik 1). Ionofil’in sertlik değeri ikinci günden sonra artmaya başladı (p<0,05) (Tablo II, Grafik 1). Ancak yedinci günde birinci gündeki sertlik değeri seviyesine düştü.

Tablo II. Cam iyonomer simanların zamana göre ortalama yüzey sertlik değerleri ve standart sapmaları (n=16)

Zaman Ketac-Molar Aplicap Ionofil Fuji IX GP 1. gün 58.24±9.22 a, A _46.43_±_4.47a, C _53.69_±_7.09a, A

2. gün 69.36±6.31 b, A 54.40±4.65 b, C 63.80±10.03 b, A gün 72.98±5.54 b, B _44.94_±_5.61a, C _62.76_±_3.94b, A

sütundaki küçük harfler arasında, aynı satırdaki büyük harfler arasında istatistiksel olarak fark yoktur (p>0,05).

Üç farklı cam iyonomer zamana göre birbirleriyle karşılaştırıldığında birinci ve ikinci gün sonunda Ketac-Molar Aplicapve Fuji IX GP’nin Ionofil’den daha sert olduğu saptandı (p<0,05) (Tablo II, Grafik 1). Yedinci gün sonunda Ketac-Molar Aplicap’ın yüzey sertliğinin en yüksek olduğu Ionofil’in yüzey sertliğinin en düşük olduğu belirlendi (p<0,05).

(3)

93 Grafik 1. Yüzey sertlik değerlerinin zamana göre dağılımı

TARTIŞMA

Cam iyonomer simanlar diş hekimliği

uygulamalarında çok yönlü olarak kullanılan materyallerdir. Su bazlı siman olarak tanımlanırlar, cam tozları ve polialkenoik acid karıştırıldıktan sonra asit baz reaksiyonu gerçekleşir. Toz partiküllerinin yüzeylerine asit atakları başlar, yüzeyden kalsiyum ve aliminyum iyonları çözünür. Böylece toz ve likit arasında difüzyon esaslı adezyon gerçekleşmektedir.2,6,9 Benzer difüzyon olayı diş yüzeyinde de gerçekleşir. Polialkenoik asit yüzeyden fosfat iyonlarını uzaklaştırır, daha sonra dentin ve mine yüzeyine penetre olur. Her bir fosfat iyonu kalsiyum iyonu alır, iyondan zengin tabaka oluşur, yüzeyde elektrolitik denge sağlanır ve polar-iyonik kimyasal bağlantı gelişmektedir.6,9 Bu asit baz reaksiyonu sonucunda flor iyonları da salınmaktadır. Cam iyonomer simanlar ömürleri boyunca bir flor rezervuarı olarak görev yaparlar,6,10 diş dokularına kimyasal yolla bağlanması, düşük ısısal genleşme katsayısı, uygulama kolaylığı gibi bir takım avantajlara da sahiptirler.3 Bu tip özelliklerinden dolayı cam iyonomer simanlar pedodonti kliniğinde yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Diş hekimliğinin diğer alanlarında olduğu gibi pedodonti klinik pratiğinde yaygın olarak kullanılan cam iyonomer siman da gelişme kaydetmektedir. Pedodontide yaygın kullanım alanına sahip cam iyonomer simanın toz likit oranı ayarlı olan kapsül formunun elde karıştırılana göre yüzey sertliğinin daha iyi ve su emiliminin daha az olduğu düşünülerek bu çalışma planlandı.

Restoratif cam iyinomer simanlarda optimum düzeyde fiziksel özellikler ve dayanıklılık için toz

oranının en yüksek seviyede olması istenir. Cam iyonomer simanların restorasyon için kullanılan tipleri yüksek okluzal kuvvetlere maruz kaldıklarından, bu simanlardaki fiziksel özelliklerin en azından bu kuvvetleri karşılayacak şekilde olmalıdır.6 Bunun için yüzey sertliğinin yeterli olması gerekmektedir. Cam iyonomerlerle ilgili laboratuvarda yapılan çalışmalar iyi sonuçlar vermese de11-13 in vivo çalışmalarda olumlu sonuçlar alınmıştır.14-17 Cam iyonomerlerin kullanımı esnasındaki zayıflık ve dirençleri hakkında hem hekimler hem de araştırıcılar arasında farklı görüşler mevcuttur. Cam iyonomerlerin aşınmaya direncinin az olması, su emilim dengesizliği gibi bir takım problemleri vardır. Cam iyonomer simanların bu problemleri toz-likit oranlarının iyi ayarlanması ile en aza indirilebilir. Amalgam dolgunun bile iyi fiziksel özelliklerini kazanması 1 hafta almaktadır. Cam iyonomer simanların

asit-baz reaksiyonları 24 saat içinde

tamamlanmaktadır.18,19 Yedi gün normal standart olarak kabul edilmektedir. Cam iyonomer simanlarda yeterli fiziksel özellikler kazanılabilmesi için bir hafta beklemek gerekmektedir.6 Bizim çalışmamızda da cam iyonomer simanların yeterli derecede sertleştiğini belirleyebilmek için birinci, ikinci ve yedinci günler seçildi. Bu süre içinde örnekler nemli ortamlarda saklanarak yüzey sertliğinin etkileyebileceği düşünüldü.

Çalışmada kullanılan cam iyonomerler içinde yedinci günün sonunda sadece Ionofilin yüzey sertliğinde azalma görüldü. Birinci ve ikinci günlerde de diğer cam iyonomerlere göre yüzey sertliğinin daha az olduğu gözlendi. En iyi sertlik değeri ise yedinci günün sonunda bile makinede karıştırılan kapsül formundaki Ketac Molar Aplicap’da gözlendi. Bu materyaller arasındaki yüzey sertliği farklarının sebebi makinede karıştırılan cam iyonomerin elde karıştırılana göre standart toz-likit oranından dolayı homojen bir karışım elde edilebilmesinden kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Ayrıca toz-likit oranın standart olmasından dolayı karışımı daha homojen olan makinede karıştırılan kapsül cam iyonomerin yüzey sertliği elde karıştırılan cam iyonomerlerle karşılaştırıldığında daha az su emilimi olduğu söylenebilir.

SONUÇ

Pedodonti klinik pratiğinde cam iyonomerin elde karıştırılması yerine makinede karıştırılması hekime kolaylık, süre açısından işlerin çabuklaşması, karışımın

(4)

94

daha homojen ve daha yoğun olması açısından bir takım avantajlara sahip olacağını düşünmekteyiz. Elde karıştırılan cam iyonomer simanların toz likit oranlarında her ne kadar üreticinin talimatına sadık kalınsa da makinede karıştırılan cam iyonomerler kadar etkili olamayacağı söylenebilir. Ayrıca geliştirilen cam iyonomer simanların klinik performanslarının belirlenmesinde ağız koşullarını taklit eden koşullarda daha ileri çalışmaların yapılmasının gerekli olduğunu düşünmekteyiz.

KAYNAKLAR

1. Yip HK, Tay FR, Ngo HC, Smales RJ, Pashley DH. Bonding of contemporary glass ionomer cements to dentin. Dent Mater 2001; 17: 456-70.

2. Dayangaç B. Kompozit rezin restorasyonlar. Ankara: Öncü Basımevi; 2000. s. 92.

3. Naasan MA, Watson TF. Conventional glass ionomers as posterior restorations. A status report for the American Journal of Dentistry. Am J Dent 1998; 11: 36-45.

4. Seven N, Aydemir H, Aladağ H. Cam iyonomer kaidenin farklı yerleştirilmesinin kenar sızıntısına etkisi. Atatürk Üni Diş Hek Fak Derg 1994; 4: 16-9.

5. Welbury R. Pediatric Dentistry. New York: Oxford University Pres; 1997. p. 123.

6. Mount GJ. Buonocore Memorial Lecture. Glass-ionomer cements: Past, present and future. Oper Dent 1994; 19: 82-90.

7. Billington RW, Williams JA, Pearson GJ. Variation in powder/liquid ratio of a restorative glass-ionomer cement used in dental practice. Br Dent J 1990; 22: 169: 164-7.

8. Fleming GJ, Zala DM. An assessment of encapsulated versus hand-mixed glass ionomer restoratives. Oper Dent 2003; 28: 168-77.

9. Akinmade AO, Nicholson JW. Glass ionomer cements as adhesives. Part I Fundemental Aspects and their clinical relevance. J Material Sci: Materials in Medicine 1993; 4: 93.

10. Forsten L. Fluoride release and uptake by glass-ionomers and related materials and its clinical effect. Biomaterials 1998; 19: 503-8.

11. Sparks JD, Hilton TJ, Davis RD, Reagan SE. The influence of matrix use on microleakage in Class 5 glass-ionomer restorations. Oper Dent 1992; 17: 192-5.

12. Wieczkowski G, Joynt RB, Davis EL, Yu XY, Cleary K. Leakage patterns associated with glass-ionomer-based resin restorations. Oper Dent 1992; 17: 21-5.

13. Botelho MG. The microtensile bond strength of Fuji IX glass ionomer cement to antibacterial conditioned dentin. Oper Dent 2005; 30: 311-7.

14. Ngo H, Earl A, Mount GJ. Glass-ionomer cements: a 12-month evaluation. J Prosthet Dent 1986; 55: 203-5.

15. Powell LV, Gordon GE, Johnson GH. Clinical comparison of Class V resin composite and glass ionomer restorations. Am J Dent 1992; 5: 249-52.

16. Tyas MJ. Cariostatic effect of glass ionomer cement: A five-year clinical study. Aust Dent J 1991; 36: 236-9.

17. Smales RJ, Ngo HC, Yip KH, Yu C. Clinical effects of glass ionomer restorations on residual carious dentin in primary molars. Am J Dent 2005; 18: 188-93.

18. Wan AC, Yap AU, Hastings GW. Acid base Complex reactions in resin-modified and conventional glass ionomer cements. J Biomed Mater Res 1999; 48: 700-4.

19. Yap AU, Mudambi S, Chew CL, Neo JC. Mechanical Properties of an Improved visible light-cured resin-modified glass ionomer cement. Oper Dent 2001; 26: 295-301.

Yazışma Adresi:

Yard. Doç. Dr. Alp Erdin KOYUTÜRK Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Diş Hekimliği Fakültesi Pedodonti Anabilim Dalı 55139 Kurupelit / SAMSUN

Tel: 0 362 3121919 / 3020 Faks: 0 362 4576032

E-posta: alperdinkoyuturk@hotmail.com