G‹R‹fi
Hepatit B virüsü (HBV) Hepadnaviridae ailesin- den küçük, hepatropik bir DNA virüsüdür (1). He- patit C virüsü (HCV) ise, 45-55 nm çap›nda zarfl›
bir RNA virüsüdür. HCV Flaviviridae ailesi içeri- sinde Pestivirüslere uzak akraba bir virüs olarak ayr› bir cins halinde ele al›nmaktad›r (2).
HBV’nin bafll›ca bulaflma yollar›; infekte kan ya da vücut s›v›lar› ile parenteral temas, cinsel te- mas, infekte anneden yenido¤ana bulaflma ve in- fekte kiflilerle temas (horizantal)’t›r (3). HCV in-
feksiyonunda bulaflma bafll›ca parenteral yolla ol- maktad›r ve infekte olgular›n yar›s›ndan ço¤unda infeksiyonun kazan›lmas›ndan bu yol sorumlu- dur. Öte yandan bir bölüm olguda bilinen bulafl- ma yollar›yla aç›klanamayan bulaflma flekillerinin varl›¤›na iliflkin verilerde bulunmaktad›r (4).
MATERYAL ve METOD
Yafllar› 18-65 olan Ocak 1999-Eylül 2002 tarihleri aras›nda hemoglobin > 12 g/dL, vücut a¤›rl›klar› >
50 kg, yüksek riskli davran›fl ya da geçirilmifl he- patit öyküsü olmayan, hastanemiz kan bankas›na
Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(3): 171-173 171
Kan Donörlerinde
Hepatit B ve Hepatit C Seroprevalans›
Tuba TURUNÇ1, Nurzen SEZG‹N2, Hikmet UNCU1, Y. Ziya DEM‹RO⁄LU1, Hande ARSLAN1
1Baflkent Üniversitesi T›p Fakültesi, ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, ADANA-ANKARA 1Baflkent Üniversitesi T›p Fakültesi, Adana Araflt›rma ve Uygulama Merkezi, Biyokimya Anabilim Dal›, ADANA
ÖZET
Kan donörleri hem toplumun seropozitivitesinin de¤erlendirilmesi hem de kan al›c›lar›nda transfüzyona ba¤l› ge- çifl gösteren hastal›klar›n takibi ve riskinin azalt›lmas› bak›m›ndan izlenmesi gereken bir grubu oluflturmaktad›r.
Bu amaçla Ocak 1999-Eylül 2002 tarihleri aras›nda hastanemiz kan merkezinde yap›lan HBsAg ve anti-HCV testle- rinin sonuçlar› retrospektif olarak de¤erlendirildi. Toplam 19.644 kan donöründen 174 (%0.88)’ünde HBsAg ve 32 (%0.16)’sinde anti-HCV pozitifli¤i saptand›.
Anahtar Kelimeler: Hepatit B, hepatit C, seroprevalans, kan donörleri.
SUMMARY
The Hepatitis B and Hepatitis C Seroprevalence of Blood Donors
Blood donors are a group that must be examinated about both the determination of social seropositivity and the follow up of transfusion dependent disease among transfusion recipients. For this aim we appraised the results of HBsAg and anti-HCV in our hospital blood bank between January 1999 and September 2002 retrospectively. Total 19.644 blood donors were examinated and 174 of them were positive (0.88%) for HBsAg and 32 donors were po- sitive (0.16%) for HCV antibodies.
Key Words: Hepatitis B, hepatitis C, seroprevalence, blood donors.
donör olarak müracaat etmifl 19644 donör bu ça- l›flmaya dahil edildi. Donörlerden al›nan kan ör- nekleri HBsAg ve anti-HCV seviyeleri aç›s›ndan Axsym otoanalizörü (Abbott Labb, IL/USA) ile bir mikropartikül enzim immünassay (MEIA) tekni¤i kullan›larak ölçüldü. Çal›flmalar üretici firman›n standart ve kontrolleri kullan›larak denetim alt›n- da tutuldu. Merkezimizde, HBsAg veya anti-HCV pozitif bulunan kan vericileri sözlü ve/veya yaz›l›
olarak bilgilendirilip, ileri incelemeleri yap›lmak üzere ilgili merkezlere yönlendirilmektedir.
BULGULAR
HBsAg pozitifli¤i 19.644 kan vericisinin 174 (%0.88)’ünde saptanm›flt›r. Anti-HCV pozitifli¤i ise yine 19.644 kan vericisinin 32 (%0.16)’sinde bulunmufltur (Tablo 1).
TARTIfiMA
Kan transfüzyonu ile infeksiyonlar›n al›c›lara bu- laflmas› günümüzün ilerlemifl tan› tekniklerinin tam olarak engelleyemedi¤i infeksiyöz transfüz- yon komplikasyonudur.
Kan donörlerinin klinik olarak belli olmayan infek- siyonlar›n›n tan›s› ve al›c›ya bulafl›n önlenmesi için infeksiyöz tarama testleri transfüzyon öncesi yap›lmas› gereken testler olarak uygulamada yeri- ni alm›flt›r. Bu testler bulaflmas› söz konusu olabi- lecek tüm infeksiyöz etkenlere yönelik olarak de-
¤il, testlerin yap›labilir olmas›na ve her ülkenin epidemiyolojik zorunluluklar›na göre belirlenerek hükümetlerce kurallaflt›r›lmaktad›r (5). Amerika Birleflik Devletleri’nde “American Association of Blood Banks (aaBB)” taraf›ndan transfüzyon ön- cesi yap›lmas› standartlaflt›r›lan infeksiyöz tara- ma testleri HBsAg, anti-HBc, anti-HTLV I ve II, HIV- 1 Ag, anti-HIV 1-2, anti- HCV ve sifilize yönelik se- rolojik testlerdir (6). Avrupa Birli¤i HBsAg, anti- HCV, anti-HBc, ALT, anti-HIV 1-2, sifilize yönelik se- rolojik test, s›tmaya yönelik ‹FAT, sitomegalovirüs (CMV) ve HTLV taramalar›n› standartlaflt›rm›flt›r (7). Ülkemizde ise 2857 say›l› Kan ve Kan Ürünleri Kanunu ile bu konuda sorumlulu¤u belirlenen Sa¤l›k Bakanl›¤›, yönetmelik ve genelgelerle donör
seçimi ve infeksiyöz donör tarama testleri ile ilgi- li olarak günümüzde HBsAg, anti-HCV, anti-HIV, VDRL ve endemik bölgelerde s›tma tarama testle- rini zorunlu uygulamalar olarak belirlemifltir (8).
Hepatit B dünyada en yayg›n görülen infeksiyon- lardand›r. Tüm dünyada 350 milyon, ülkemizde 3 milyon hepatit B tafl›y›c›s›n›n varl›¤› hesaplan- maktad›r (9). Bat› ülkelerinde HBV tafl›y›c›l›k ora- n› %1’in alt›nda, ülkemizde ise ortalama %5’tir (10). “Recombinant Immunoblot Assay (RIBA)”
ve enzim immünassay (EIA) yöntemleri ile yap›- lan HBsAg taramalar›, taramalar öncesinde HBV’nin sorumlu oldu¤u %60 oran›ndaki postt- ransfüzyon olgular›n› %11-13 oran›na indirmifltir.
Tüm transfüzyon yap›lan al›c›lar göz önüne al›nd›-
¤›nda HBV’nin sorumlu oldu¤u posttransfüzyon hepatit oran› %0.3-1.7 düzeyindedir (11).
Ülkemizden Adana bölgesinde kan vericilerinde yap›lan çal›flmalarda, HBsAg pozitifli¤ini Dündar ve arkadafllar› 8785 vericide %6.6, K›l›ç ve arkadafl- lar› 65.068 vericide %7.9 olarak bildirmifllerdir (12,13). Bu çal›flmada ise 19.644 vericide HBsAg pozitifli¤i %0.88 olarak bulunmufltur. Bu oran ülke genelinin ve Akdeniz Bölgesi’ndeki di¤er flehirlerin sivil donör oranlar›n›n da alt›nda bulunmufltur.
Asker donörlerde yap›lm›fl bir çal›flmada, HBsAg pozitifli¤i %2.1 olarak rapor edilmifl ve bu oran›n daha önceki y›llarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda anlaml›
olarak azald›¤› tespit edilmifltir. Ancak asker donör oran›n›n azalmas›yla birlikte donörlerdeki pozitif- lik oran› da dramatik bir düflüfl göstermektedir (14). Asker donörlerinde oran›n yüksek ç›kmas›- n›n bir nedeni; bu kesimde yak›n zamana kadar kit- lesel afl›lamalarda ortak enjektör kullan›lmas›, bir di¤eri ise HBsAg seroprevalans›n›n yüksek oldu¤u Do¤u-Güneydo¤u Anadolu Bölgeleri’nden gelen as- kerlerin seropozitiviteyi yükseltmesi olabilir.
Poliklinik hastas›, yatan hasta ve donör kanlar›n- daki HBsAg pozitifli¤inin geriye dönük olarak de-
¤erlendirildi¤i bir çal›flmada, poliklinik hastala- r›nda %5.4, yatan hastalarda %4.6 ve donörlerde
%1.1 olarak saptanm›flt›r. Bu çal›flmada, HBsAg pozitifli¤i poliklinik hastas› ve yatan hastalarda birbirine yak›n de¤erlerde bulunurken, sa¤l›kl› bi- reylerden seçilen donörlerde ise düflük oranda HBsAg tafl›y›c›l›¤› tespit edilmifltir (15).
Anti-HCV seroprevalans çal›flmalar› HCV infeksi- yonunun tüm dünyada yayg›n olarak görülebildi-
¤ini ancak da¤›l›m›n tek tip olmad›¤›n› göster- mektedir. ‹nfeksiyon prevalans› genel olarak
%0.5-2 oran›nda de¤iflirken, Zaire, Suudi Arabis- Turunç T ve ark.
Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(3): 171-173
172
Tablo 1. Ocak 1999-Eylül 2002 tarihleri aras›nda saptanan HBsAg ve anti-HCV örneklerinin da¤›- l›mlar›.
HBsAg Anti-HCV
Donör sayısı n % n %
19.644 174 0.88 32 0.16
tan gibi kimi bölgelerde %6’ya kadar ç›kmaktad›r.
Günümüzde 300 milyon kiflinin HCV ile infekte ol- du¤u tahmin edilmektedir. Seroprevalans çal›fl- malar› genellikle sa¤l›kl› kan donörlerinde yap›l- makta olup, risk gruplar›ndaki prevalans h›zlar›n›
göstermemektedir (16). Ülkemiz kan vericilerin- de HCV infeksiyonunun prevalans› %1’in alt›nda- d›r (17). 1989 y›l›ndan beri anti-HCV taramalar›- n›n yap›lmas›ndan dolay› transfüzyon ile anti- HCV bulafl› %3.8’den %0.6’ya düflmüfltür (18).
Kocazeybek ve arkadafllar›, 108.000 kan vericisin- de HCV seroprevalans›n› %0.5 oran›nda bildirmifl- tir (19). Çal›flmam›zda ise 19.644 kan vericisinin 32 (%0.16)’sinde anti-HCV pozitifli¤i saptanm›flt›r.
Bu prevalans Türkiye geneliyle karfl›laflt›r›ld›¤›n- da HBsAg pozitifli¤ine benzer flekilde düflük bu- lunmufltur. Bu sonuç kan bankalar›nda çevre sa¤- l›¤› ile ilgili bilgilendirilmesi ve rutin afl› uygula- mas›, toplumda infekte kifli oran›n›n h›zla düflme- sine neden olabilece¤ini düflündürmektedir.
Sonuç olarak; transfüzyonla bulaflan infeksiyonla- r›n önlenmesinde, test yöntemlerinin etkinli¤i ne kadar artt›r›lsa da s›f›r riskli kan ya da kan ürünü yoktur. Ayr›ca, kan merkezlerinde kanlar›n etkin denetimi kan kaynakl› bulafllar› büyük oranda ön- leyecektir.
KAYNAKLAR
1. Haward CR. Classification and toxonomy of the hepadnaviruses-current status. In: Nishioka K, Susuhitt (eds). Viral Hepatitis and Liver Disease.
Tokyo: Springer-Verlag, 1994: 54-6.
2. Haugton M, Richman K, et al. Hepatitis C virus:
A relative of the Pestiviruses and Flaviviruses. In:
Hallinger FB, Leman SM (eds). Viral Hepatitis and Liver Disease. Baltimore: William & Wilkins, 1991: 328-33.
3. Robinson WS. Hepatitis B virus. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles and Practi- ce of Infectious Diseases. New York: Churchill Livingstone, 1995: 1406-19.
4. Tibbs CJ. Methods of transmission of hepatitis C.
J Viral Hepatitis 1995; 2: 13.
5. Van der Poel C, Noel L, Barbara J, Dodd R. ISBT working party can transmisseble diseases. Report on the work shop. Infectious-disease testing and quality control. Vox Sang 1996; 70: 53.
6. Technical Manual Committee. Infectious compli- cation of blood transfusion. In: Tyler VV (ed).
Technical Manual. 13thed. American Association of Blood Banks (aaBB). Maryland, 1999.
7. Guide to the Prepation, Use and Quality Assuran- ce of Blood Companenets. Council of Europe Publishing, 1998: 161.
8. Yenen OŞ. Transfüzyon öncesi yap›lmas› gereken infeksiyöz tarama testleri. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T›bbi Kursu-II. Kurs Kitab›. İs- tanbul: Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği, 1998: 114.
9. Kawai H, Feinstane JM. Acute viral hepatitis. In:
Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Princip- les and Practice Infectious Diseases. Churchill Livingstone Inc, 2000: 1279.
10. M›st›k R, Bal›k İ. Türkiye’de viral hepatitlerin epi- demiyolojik analizi. K›l›çturgay K, Bodur S (editör- ler). Viral Hepatit 2001. Viral Hepatitle Savaş›m Derneği, İstanbul: Nobel T›p Kitabevi, 2001: 9.
11. Hoofmayle JH. Posttransfusion hepatitis B.
Transfusion 1996; 30: 384.
12. Dündar İH, Yaman A, Çetiner S. Kan donörlerin- de ve random seçilmiş hasta örneklerinde muhte- lif hepatit mark›rlar›n›n s›kl›ğ›. Türk Mikrobiyol Cem Derg 1994; 24: 236-9.
13. K›l›ç NB, Dündar İH. Çukurova bölgesindeki kan donörlerinde HBsAg ve anti-HCV testlerinin so- nuçlar›. Viral Hepatit Dergisi 1996; 2: 119-22.
14. Koçak N. Asker donörlerde HbsAg seroprevelan- s› (8 y›ll›k trend). VI. Ulusal Viral Hepatit Sem- pozyumu Özet Kitab›. 31 Ekim-2 Kas›m 2002: 45.
15. Gültekin B, Eyigör M, Yaman S, Ayd›n N. Adnan Menderes Üniversitesi T›p Fakültesi’nde 2001 y›- l›nda başvuran hasta ve donörlerde HBsAg pozi- tifliği. VI. Ulusal Viral Hepatit Simpozyumu Özet Kitab›. 31 Ekim-2 Kas›m 2002: 26.
16. Nishloka K. Epidemiological studies on hepatitis C virus infection: Detections prevalence, exposu- re and prevention. Intervirology 1994: 37-58.
17. M›st›k R, Bal›k İ. Türkiye’de viral hepatitlerin epidemiyolojisi. Bir metaanaliz. K›l›çturgay K, (editör). Viral Hepatit 1998. Viral Hepatitle Sa- vaş›m Derneği, İstanbul: Nobel T›p Kitabevi, 1998: 10-39.
18. Petri KJ, Hewitt P, Barbara J, Allain JB. Large Scole HCV RNA Screening in First-time Blood Do- nors. The First Step Towards Genomic Screening of Blood Donations. Vox Song 1999; 76: 159.
19. Kocazeybek B, Erentürk S, Sönmez B, Demiroğlu C. Anti-HCV prevelans›n›n kan vericilerinde üç ayl›k değerlendirilmesi seropozitif serumlar›n RI- BA ve PCR ile karş›laşt›r›lmas›. Türk Mikrobiyol Cem Derg 1995; 25: 135-41.
YAZIfiMA ADRES‹
Dr. Tuba TURUNÇ
Baflkent Üniversitesi T›p Fakültesi
‹nfeksiyon Hastal›klar› ve
Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›
ADANA
Kan Donörlerinde Hepatit B ve Hepatit C Seroprevalans›
Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(3): 171-173 173
