Asemptomatik Adolesanlarda Anti-HCV Pozitifli¤i ve Eriflkin Kan Donörleri ile
Karfl›laflt›r›lmas›
E. Mahir GÜLCAN1, Nuran SA⁄LIK2, Rengin fi‹RANEC‹2, Haydar ÖZTÜRK2, Altan YALÇINER3, Önder ULUCAKLI4
1SSK Bak›rköy Do¤umevi Kad›n ve Çocuk Hastal›klar› E¤itim Hastanesi, Çocuk Klini¤i, Pediatrik Gastroenteroloji Ünitesi, 2SSK Bak›rköy Do¤umevi Kad›n ve Çocuk Hastal›klar› E¤itim Hastanesi, Çocuk Klini¤i,
3‹stanbul Düzen Laboratuvar›,
4SSK Bak›rköy Do¤umevi Kad›n ve Çocuk Hastal›klar› E¤itim Hastanesi, Mikrobiyoloji Laboratuvar›-Kan Bankas›, ‹STANBUL
ÖZET
Hepatit C virüsü (HCV), parenteral geçen ve %75 oran›nda kronikleflen hepatotropik bir virüstür. Posttransfüzyon hepatitlerinin en s›k nedenidir. Dünyada ve ülkemizde de¤iflik bölgelerde, farkl› gruplardaki kiflilerde HCV seroepi- demiyolojisine yönelik çal›flmalar oldukça fazla say›da yap›lmas›na ra¤men çocukluk yafl grubunda bu tür araflt›r- malar›n say›s› oldukça azd›r. Hastanemiz çocuk polikliniklerine kontrol amac›yla baflvuran sa¤l›kl› 11-14 yafl ara- s›ndaki 198 adolesan yafl grubu çocukta anti-HCV seroprevalans› araflt›r›ld› ve hastanemiz kan bankas›na baflvuran 1116 kan donöründen elde edilen sonuçlar ile karfl›laflt›r›ld›. Serumda anti-HCV tayini bir üçüncü kuflak anti-HCV (Organon UBI HCV EIA 4.0) kullan›larak ELISA yöntemi ile yap›ld›. Çocukluk yafl grubunda bulunan
%0’l›k oran ile eriflkin kan donörlerindeki %1.52’lik oran aras›nda ileri derecede anlaml› fark saptand› (p< 0.001).
‹stanbul’daki 11-14 yafl grubunda çocuklarda HCV infeksiyonunun bir tehlike oluflturmad›¤› ancak yafl ile birlikte infeksiyon riskinin belirgin olarak artt›¤› sonucuna var›ld›.
Anahtar Kelimeler: Anti-HCV antikoru, seroprevalans, çocuk.
SUMMARY
Anti-HCV Positivity in Asymptomatic Adolescents with No Risk Factors Who Admitted to the Hospital and Comparison with Adult Blood Donors
Hepatitis C virus (HCV) is a hepatotropic virus which is transmitted parentally and shows a chronic course in 75%
of cases. It is the most common cause of posttransfusion hepatitis. Although there have been many studies on the seroepidemiology of HCV conducted in both our country and the world, few have been contucted in the pediatric age group. Anti-HCV seroprevalence was evaluated in 198 healthy adolescent children aged between 11-14 years who had applied for controls to the pediatric outpatient of our hospital. The results were compared with those of the 1116 blood donors who had applied to the blood bank of our hospital. Anti-HCV screening was made by a third generation ELISA test (organon UBI HCV EIA 4.0). There was a significant difference between the seroprevalence
G‹R‹fi
Hepatit B virüsü (HBV)’nün tan›mlanmas›ndan sonra parenteral yolla bulaflabilen baflka hepatit virüsleri ile ilgili araflt›rmalar h›z kazanm›fl ve 1989 y›l›nda Choo ve arkadafllar›, infekte serumlardan hepatit C virüsü (HCV)’nün nükleik asit yap›s›n›
ortaya ç›karm›fllar, Kuo ve arkadafllar› ise HCV’ye spesifik antikorlar›n (anti-HCV) araflt›r›lmas› ama- c› ile bir ELISA testi gelifltirmifllerdir (1-3). Bu gelifl- melerden sonra kan donörlerinde, çeflitli karaci¤er hastal›¤› olanlarda ve HCV infeksiyonu aç›s›ndan yüksek risk tafl›yan gruplarda anti-HCV antikoru araflt›r›lmas›na yönelik birçok epidemiyolojik ça- l›flma yap›lmas›na ra¤men çocukluk yafl grubunda anti-HCV pozitifli¤ini araflt›ran çal›flmalar çok az- d›r (4).
Bu çal›flman›n amac›, adolesan yafl grubundaki çocuklarda anti-HCV pozitifli¤ini saptamak ve eriflkin kan donörlerindeki sonuçlar ile karfl›laflt›- rarak yafl ile anti-HCV pozitifli¤i aras›ndaki iliflki- yi araflt›rmakt›r.
MATERYAL ve METOD
Çal›flma grubunu hastanemiz çocuk poliklinikleri- ne kontrol amac›yla baflvuran, HCV aç›s›ndan risk faktörü olmayan asemptomatik 11-14 yafl ara- s›ndaki sa¤l›kl› 198 adolesan yafl grubu çocuk (104 erkek, 94 k›z) oluflturdu (grup 1). Bu grubun verileri kan bankas›na baflvuran 18-55 yafl aras›n- daki 1116 kan donörü (974 erkek, 142 kad›n) ile (grup 2) karfl›laflt›r›ld› (5). Yafl ortalamalar› grup 1’in 11 ± 1.15 y›l, grup 2’nin ise 30.94 ± 8.02 y›l idi.
Her iki grupta viral hepatit, kan transfüzyonu ve operasyon anamnezi verenler ile ilaç ve uyufltu- rucu al›flkanl›¤› olanlar çal›flmaya al›nmad›.
Tüm çocuklardan periferik bir venden steril ko- flullarda al›nan kan örnekleri, serumlar› ayr›larak çal›fl›laca¤› güne kadar -20°C’de sakland›. Anti- HCV tayini HCV genomunun kor, NS3, NS4 ve NS5 bölgelerine ait sentetik peptidlerin antijen olarak kullan›ld›¤› bir üçüncü kuflak anti-HCV kiti (Orga- non UBI HCV EIA 4.0) kullan›larak ELISA yöntemi ile yap›ld›.
Gruplar aras›ndaki fark›n tespiti için kullan›lan is- tatistiksel analiz, Ki-kare testi ile yap›ld›. p< 0.05 olmas› anlaml› kabul edildi.
BULGULAR
Grup 1’i oluflturan 11-14 yafl grubu 198 çocu¤un hiçbirinde anti-HCV pozitifli¤i saptanmad›.
Grup 2’de ise 1116 kan donöründen 17 (%1.52)’sinde anti-HCV pozitifli¤i bulundu. Bu gruptaki seropozitif olgular 13 (%1.16) erkek, 4 (%0.36) kad›n fleklinde da¤›l›m göstermekte olup, yafllar› 19-47 y›l aras›nda (ortalama 30.94 ± 7.04) idi. Grup 1’deki %0 ile grup 2’deki %1.52’lik anti-HCV seropozitiflik oranlar› aras›nda ileri de- recede anlaml› fark saptand› (p< 0.001).
TARTIfiMA
Eriflkinde kan yolu ile bulaflma C hepatitlerinin ancak %10-15’inden sorumlu iken, çocuklara infeksiyonun bulaflmas› genellikle kan yolu ile olur. HCV ile infekte çocuklar›n en az %60’›nda, özellikle yenido¤an döneminde, bir transfüzyon öyküsü vard›r (6). Çocuk yafl grubunda C hepati- ti genellikle asemptomatiktir. Bundan dolay› pe- diatrik gruptaki sa¤l›kl› çocuklarda HCV epidemi- yolojisi çok iyi bilinmemekte ve genellikle HCV in- feksiyonu kan ürünleri alm›fl olan gruplarda tes- pit edilmektedir (7).
Eriflkinlerde anti-HCV pozitiflik oran›, sa¤l›kl› kan vericilerinde yap›lan taramalarda dünyada %0.01 ile %8 aras›nda de¤iflirken, ülkemizde yap›lan çe- flitli çal›flmalarda bu oran %0.2 ile %3.2 olarak bil- dirilmifltir (6,8-20). Çal›flmam›zda kan donörlerin- de saptanan %1.52’lik anti-HCV pozitifli¤i bu so- nuçlarla uyumludur.
Çocuklardaki s›kl›k ise çok iyi bilinmemektedir. S›- n›rl› say›daki çal›flmalarda sa¤l›kl› çocuklardaki anti-HCV prevalans› %0 ile %14 aras›nda bulun- mufl ve yaflla birlikte bu oran›n artt›¤› tespit edil- mifltir (5,6,21-26). Yemen ve M›s›r’da çocukluk yafl grubunda, Tayvan’da okul çocuklar› ve genç ado- lesanlarda, Japonya’da 6-15 yafl grubu çocuklarda yap›lan çal›flmalarda anti-HCV pozitifli¤i saptan- in the pediatric age group which was found to be 0% and the seroprevalence in adult blood donors which was fo- und to be 1.52% (p< 0.001). Our results indicate that HCV is not an important health problem in 11-14 years old group living in Istanbul but the risk of infection increases with the increasing age.
Key Words: Anti-HVC antibody, seroprevalence, children.
mam›fl, Suudi Arabistan’da 1-10 yafl grubunda bu oran %0.9 olarak bulunmufltur (5,21,22,27,28).
Brezilya’da 9-12 yafl grubu çocuklarda seropozitif- lik saptanmazken bu oran›n 17-20 yafl grubunda
%6.9’a, ‹talya’da da benzer flekilde çocuklardaki
%0.36’l›k anti-HCV pozitifli¤inin 18-19 yafl grubun- da %0.8’e yükseldi¤i bildirilmifltir (23,24). Ngatchu ve arkadafllar›, HCV infeksiyonu aç›s›ndan ende- mik bölge olarak kabul edilen Kamerun’da 4-14 yafl aras› çocuklarda ortalama %14.5 olan seropozitif- lik oran›n›n yaflla artarak 11-14 yafl grubunda
%17.5 oldu¤unu saptam›fllard›r (25).
Ülkemizde sa¤l›kl› çocuklarda anti-HCV seropre- valans›n› araflt›ran çal›flma say›s› çok azd›r. Tho- mas ve arkadafllar› ülkemizde hepatit C epidemi- yolojisini araflt›rd›klar› çal›flmalar›nda, iki yafl alt›
çocuklarda seropozitiflik oran›n› %0.9, iki yafl üs- tü çocuklarda ise %3.1 olarak bildirmifllerdir (26).
Kavakl› ve arkadafllar› çocukluk ça¤›ndaki sa¤l›k- l› 72 çocu¤un hiçbirinde seropozitiflik saptama- m›fllard›r (29). Çal›flmam›zda da benzer flekilde 11-14 yafl grubu çocuklar›n hiçbirinde anti-HCV pozitifli¤i saptanmam›flt›r.
Tanaka ve arkadafllar›, Japon çocuklar›nda 6-15 yafl grubunda anti-HCV prevalans›n› %0, 50-65 yafl aras› kan donörlerinde ise %1.14 olarak bul- mufllar ve bu oranlar aras›nda istatistiksel olarak ileri derecede anlaml› fark (p< 0.001) tespit etmifl- lerdir (4). Hastanemiz kan bankas›na baflvuran 18-55 yafl aras›ndaki sa¤l›kl› kan donörlerinde an- ti-HCV s›kl›¤› %1.52 bulunmufl olup benzer flekil- de, bu oran ile 11-14 yafl grubundaki çocuklarda bulunan %0’l›k oran aras›nda da istatistiksel ola- rak önemli derecede anlaml› bir fark saptanm›flt›r (p< 0.001).
Pediatrik yafl grubunda HCV infeksiyonuna s›kl›k- la devaml› kan ve kan ürünleri alanlarda (hemofi- li, lösemi ve organ transplantasyonu gibi), diyaliz hastalar›nda ve yo¤un bak›m ünitelerindeki ço- cuklarda rastlanmaktad›r (30). HCV prevalans› ta- lasemili çocuklarda %60-90, hemofilililerde %95- 98, hemodiyaliz uygulanan çocuklarda %15-20, so- lid tümör veya lösemi nedeniyle tedavi görenler- de %35-43, hipo veya agammaglobulinemik çocuk- larda %36, transplantasyon uygulananlarda %5.1- 47, yenido¤an döneminde kan transfüzyonu uy- gulananlarda %4 oldu¤u ve hiç transfüzyon yap›l- mam›fl veya s›cakta inaktive edilmifl faktör kon- santreleri verilen çocuklarda anti-HCV pozitifli¤i- nin tespit edilmedi¤i bildirilmifltir (6,31). Ülke-
mizde bu konuda yap›lan çeflitli çal›flmalarda da benzer sonuçlar elde edilmifl ve tümörlü çocuk- larda %2.6, talasemililerde %13.8, hemofilililerde
%18.4 oran›nda anti-HCV pozitifli¤i saptam›fl, çok kan transfüzyonu alan çeflitli hematolojik hasta- l›klarda genel olarak bu oran› %8.6 olarak bildiril- mifltir (26,29,32,33).
Perinatal (vertikal) bulaflma çocukluk yafl gru- bunda bir di¤er bulaflma yoludur. HCV’nin direkt kontak ile bulaflabilirli¤i ortaya at›lm›flsa da he- nüz kan›tlanm›fl de¤ildir (6,7,30,31). Anti-HCV po- zitif anneleri taraf›ndan infekte edilen çocuklar›n oran› %6 olarak tespit edilmifl olup, bu oran HCV RNA pozitif annelerden do¤an çocuklarda %11’e yükselmekte ve HCV RNA negatif annelerin hiçbi- rinin çocu¤u infekte olmamaktad›r (34). Anne sü- tü ile beslenmenin HCV’nin anneden çocu¤a bu- laflmas›ndaki rolü araflt›r›lm›fl ve anne sütü alan ve almayanlar aras›nda HCV bulaflmas› aç›s›ndan anlaml› bir farkl›l›k gözlenmemifltir (6,7). Aile içi bulaflman›n da HCV’nin yay›l›m›nda rol oynad›¤›
kabul edilirse de önemi tart›flmal›d›r. Anti-HCV pozitif karaci¤er hastal›¤› olan bir bireyin yaflad›-
¤› ailelerde anti-HCV s›kl›¤› daha fazlad›r (6). HCV infeksiyonuna ba¤l› kronik karaci¤er hastal›¤› ne- deniyle izlenen olgular›n çocuklar›nda %4.3, tüm aile bireylerinde ise %4.9 oran›nda anti-HCV pozi- tifli¤i saptanm›flt›r (35).
Sonuç olarak; 11-14 yafl grubu çocuklarda HCV in- feksiyonu flu an için bölgemizde tehlike olufltur- mamakla birlikte eriflkin yafl grubunda anti-HCV pozitiflik oran›n›n anlaml› derecede yüksek bu- lunmas›, henüz afl›s› olmad›¤› göz önüne al›nd›-
¤›nda HCV bulaflmas›n›n çocuklarda engellenme- si için, s›k kan ve kan ürünü alan olgularda HCV oran›n›n sa¤l›kl› çocuklara oranla belirgin olarak yüksek oldu¤u da dikkate al›narak, öncelikle transfüzyon say›s›n›n ve vericilerin iyi bir flekilde kontrolü ile transfüzyonla bulaflma riskinin azal- t›lmas›, anti-HCV pozitif olgular tespit edildi¤inde aile içi bulaflma ve vertikal bulaflma aç›s›ndan dikkat edilmesi ile flu an için endemik bölgeler d›- fl›nda dünyada ve ülkemizde eriflkinlere göre yok denecek kadar az olan çocukluk yafl grubundaki HCV infeksiyonunun art›fl› önemli ölçüde engelle- necektir.
KAYNAKLAR
1. Aktaş F. Hepatitis C virus (HCV) infeksiyonlar›. T Klin Pediatri 1995; 4: 34-5.
2. Choo QL, Kuo G, Weiner AJ, et al. Isolation of a cDNA clone derived from a blood-borne non-A, non-B viral hepatitis genome. Science 1989; 244:
359-61.
3. Kuo G, Choo QL, After HJ, et al. An assay for cir- culating antibodies to a major etiologic virus of human non-A, non-B hepatitis. Science 1989;
244: 362-4.
4. Tanaka E, Kiyosawa K, Sodeyama T, et al. Preva- lence of antibody to hepatitis C virus in Japanese schoolchildren: Comparison with adult blood do- nors. Am J Trop Med Hyg 1992; 46: 460-4.
5. Gülcan EM, Ethemoğlu İ, At›lbaz Y, Öztürk H, Ulucakl› Ö. Kan donörlerinde bir üçüncü kuşak ELISA testi ile anti-HCV s›kl›ğ›n›n araşt›r›lmas›.
Viral Hepatit Dergisi 1999; 5: 51-3.
6. Maggiore G. Çocukluk çağ›nda C hepatiti. 32.
Türk Pediatri Kongresi: Pediatride Enfeksiyon Kongre Kitab›. İstanbul, 1996: 29.
7. Çullu F. Çocuklarda viral hepatitler. Aktüel T›p Dergisi 1997; 2: 169-79.
8. Canoruç F, Mualla S, Yenice N, Değertekin H, Göral V, Canoruç N. Gönüllü kan donörlerinde anti-HCV s›kl›ğ›. T Klin Gastroenterohepatoloji 1993; 4: 130-2.
9. Yenice N, Çolakoğlu E, Gül K, Canoruç F. Diyarba- k›r’da kan donörlerinde hepatit C antikoru preva- lans›. T Klin Gastroenterohepatoloji 1993; 4: 41-2.
10. Cengiz T, Akdenizli A, Bingöl N, K›yan M. Kan do- nörlerinde anti-HCV antikorlar›n›n ELISA ile araş- t›r›lmas›. Mikrobiyol Bült 1994; 28: 313-21.
11. Özdemir R, Kestellioğlu F, Kurultay N, Sürücü- oğlu S, Kaftan O, Türker M. İzmir Atatürk Devlet Hastanesi Kan Merkezi’ne başvuran 192 verici- nin anti-hepatitis C antikorlar› (anti-HCV) yö- nünden araşt›r›lmas›. İnfeksiyon Dergisi 1995; 9:
183-4.
12. Badur S. Hepatit C virüsü infeksiyonunun serolo- jik tan›s›. Klimik Dergisi 1990; 3: 58-62.
13. Bal›k İ, Onul M, Kandilci S, Tekeli E, Tunçbilek S. Çeşitli gruplarda hepatit C virus antikorlar›n›n prevalans›. T Klin Gastroenterohepatoloji 1990;
1: 55-8.
14. Doğanay M, Pat›roğlu T, Utaş C ve ark. Değişik gruplarda HBsAg, anti-HCV ve anti-HDV pozitif- liğinin karş›laşt›r›lmas›. Mikrobiyol Bült 1993;
27: 107-12.
15. Yayl› G, Benzonana NA, Çamursoy N, Dereli Y, Ünel N, Özer S. Kartal Eğitim ve Araşt›rma Has- tanesi çal›şanlar›nda HBV, HCV, HIV serolojik göstergeleri. Klimik Dergisi 1994; 7: 82-4.
16. Dökmetaş İ, Yalç›n AN, Bak›r M, Poyraz Ö, Elald›
N, Yalman N. Sağl›k personelinde hepatit B ve C seroprevalans›. Mikrobiyol Bült 1995; 29: 278-83.
17. Poyraz Ö, Sümer H, Öztop Y, Sayg› G, Sümer Z.
Sivas yöresinde genel toplumda hepatit A, B ve C virüs belirleyicilerin araşt›r›lmas›. İnfeksiyon Dergisi 1995; 9: 175-7.
18. Seyrek A, Y›lmaz M. Elaz›ğ yöresinde kan donör- lerinde hepatit C virusu (HCV) araşt›rmas›. An- kara: II. Ulusal Viral Hepatit Sempozyumu Kong- re Kitab›. Ankara, 1994: 136.
19. Elçi S, Gül K, Akpolat NÖ, An›k H, Değertekin H.
Diyarbak›r’da hastane personeli, öğrenci ve do- nörlerde anti-HCV pozitifliği. Viral Hepatit Dergisi 1996; 1: 50-2.
20. K›l›ç NB, Dündar İH. Çukurova bölgesindeki kan donörlerinde HBsAg ve anti-HCV testlerinin so- nuçlar›. Viral Hepatit Dergisi 1996; 2: 119-22.
21. Lee SD, Chan CY, Wang YJ, et al. Seroepidemi- ology of hepatitis C virus infection in Taiwan. He- patology 1991; 13: 830-3.
22. al-Faleh FZ, Ayoola EA, al-Jeffry M, et al. Preva- lence of antibody to hepatitis C virus among Sa- udi Arabian children: A community-based study.
Hepatology 1991; 14: 215-8.
23. Martins RM, Porto SO, Vanderborght BO, et al.
Short report: Prevalence of hepatitis C viral anti- body among Brazilian children, adolescents and street youths. Am J Trop Med Hyg 1995; 53: 654-5.
24. Romano L, Azara A, Chiaramonte M, et al. Low prevalence of anti-HCV antibody among Italian children. Infection 1994; 22: 350-2.
25. Ngatchu T, Stroffolini T, Rapicetta M, Chionne P, Lantum D, Chiaramonte M. Seroprevalence of anti-HCV in an urban child population: A pilot survey in a developing area, Cameroon. J Trop Med Hyg 1992; 95: 57-61.
26. Thomas DL, Mahley RW, Badur S, Palaoğlu E, Quinn TC. The epidemiology of hepatitis C Tur- key. Infection 1994; 22: 411-4.
27. Scott DA, Constantine NT, Callahan J, et al. The epidemiology of hepatitis C virus antibody in Ye- men. Am J Trop Med Hyg 1992; 46: 63-8.
28. Khalifa AS, Mitchell BS, Watts DM, et al. Preva- lence of hepatitis C viral antibody in transfused and nontransfused Egyptian children. Am J Trop Med Hyg 1993; 49: 316-21.
29. Kavakl› K, Öztop S, Çetingül N, Nişli G, Özacar T, Bilgiç A. Tümörlü, talasemili ve hemofilik ço- cuklarda hepatit C virusu seroprevalans›. II. Ulu- sal Viral Hepatit Sempozyumu Kongre Kitab›.
Ankara, 1994: 137.
30. Kalayc› AG, Leblebicioğlu H, Gürses N. Hepatit C. MN Klinik Bilimler Pediatride Yönelişler Der- gisi 1995; 1: 67-71.
31. Fishman LN, Jonas MM, Lavine JE. Update on viral hepatitis in children. Pediatr Clin North Am 1996; 43: 57-74.
32. Ratip S, Alpdoğan TB, Özer A ve ark. Çok kan transfüzyonu alm›ş hematoloji hastalar›nda viral hepatit s›kl›ğ›. XXIV. Ulusal Hematoloji Kongre- si Kongre Kitab›. İstanbul, 1996: 18.
33. Kemahl› S, Uysal Z, Akar N ve ark. Bir grup he- mofilili çocukta hepatit A, B, C. HIV ve CMV se- ropozitivitesi. XXIV. Ulusal Hematoloji Kongresi Kongre Kitab›. İstanbul, 1996: 60.
34. Ohto H, Terazawa S, Sasaki N, et al. Transmissi- on of hepatitis C virus from mother to infants. N Engl J Med 1994; 330: 774-80.
35. Ertem S, Özütemiz Ö, İşler M, Ertem E, Batur Y.
Hepatitis C virus enfeksiyonunun aile içi bulaş- mas›. Gastroenteroloji 1994; 5: 149-53.
YAZIfiMA ADRES‹
Dr. E. Mahir GÜLCAN Ertem Sokak No: 4/6
80280, Gayrettepe, ‹STANBUL
e-mail: mahirgulcan@superonline.com
