Nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar› (NÜS‹), en s›k karfl›lafl›lan hastane infeksiyonlar›d›r. Tüm hastane infeksiyonlar›n›n %40-60’›n› oluflturmakta ve hastanede yat›fl süresi ile tedavi maliyetlerini an- laml› olarak art›rmaktad›r.[1-3]Amerika Birleflik Dev- letleri’nde y›lda 800.000 nozokomiyal bakteriüri bildirilmektedir. Ülkemizde üriner sistem infeksi- yonlar›n›n tüm hastane kökenli infeksiyonlar›n
%21-49’unu oluflturdu¤u bildirilmifltir.[4,5] Nozoko- miyal baktereminin en s›k nedeni de nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar›d›r.
Epidemiyoloji
Nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar› kateter bak›m›n›n kötü olmas›, steril olmayan mesane irri- gasyon solüsyonlar›, sistoskoplar›n yeterince dezen- fekte edilememesi, kalabal›k hasta odalar›nda hasta- dan hastaya bulafl nedeniyle nadiren epidemi yapa- b i l i r. Epidemilerden sorumlu mikroorg a n i z m a l a r s›kl›kla ço¤ul antibiyotik dirençli Klebsiella pne- umoniae, Proteus spp., Pseudomonas aeruginosa, Serratia spp.’lard›r.[2,3,6]
Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi Hastanesi’nde tüm nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar›n›n oran› %21-49 (ortalama %38), Marmara Üniversite- si Hastanesi’nde %35, ‹bn-i Sina Hastanesi’nde
%21, Gülhane Askeri T›p Akademisi Hastanesi’nde
%26, Akdeniz Üniversitesi T›p Fakültesi Hastane- si’nde %27.6, Cumhuriyet Üniversitesi Hastane- si’nde %26.2 olarak saptanm›flt›r.[7-11]
Risk Faktörleri
Nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar› genellikle komplike üriner sistem infeksiyonlar› fleklindedir.
Komplike eden faktörler ise flunlard›r:[1]
1. Üriner sistemdeki anatomik, strüktürel veya fonk- siyonel de¤ifliklikler,
2. Renal, prerenal veya postrenal nefropatiler (Renal fonksiyon bozuklu¤u),
3. Ba¤›fl›kl›k sistemini bozan efllik eden hastal›klar (Diabetes mellitus, karaci¤er yetmezli¤i, immünsup- resyon vb.).
Nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar›n›n
%80’inden kateter uygulamas› sorumludur. Hasta- nede yatan hastalara %10-25 oran›ndaki bir s›kl›kla idrar kateteri uygulanmaktad›r.[ 3 - 6 , 1 2 , 1 3 ] Ü l k e m i z d e 2001 y›l›nda yap›lan çok merkezli bir çal›flmada NÜS‹’li hastalar›n 62.7’sinde üriner kateter bulun- du¤u bildirilmifltir.[14] Olgular›n %20’sinde neden ürolojik manipulasyonlard›r.[3]
Üriner kateterizasyon k›sa (30 güne kadar duran ka- teterler; ortalama 2-4 gün) ya da uzun süreli (30 günden uzun) olabilir. ‹drar kateteri uygulamas› er ya da geç (aç›k sistemlerde ortalama 4 gün, kapal›
sistemlerde ortalama 30 gün içinde) bakteriüriye ne- den olur (kateter iliflkili bakteriüri).
Bakteriüri; idrarda bakteri bulunmas›d›r. Bakteriüri- li hastalarda klinik bulgu ve semptom olmayabilir,
%30’unda semptomatik üriner sistem infeksiyonu,
%3’ünde de bakteriyemi geliflebilir.
‹drar kateteri üriner infeksiyon için iyi bir girifl kap›- s › d › r. ‹drar kateteri ile meydana gelen üriner sistem infeksiyonlar›nda uygulanan drenaj sistemine (aç›k ya da kapal› drenaj sistemi) ek di¤er risk faktörleri, kad›n hasta, ileri yafl ve altta yatan hastal›¤›n türüdür.
Ayr›ca de¤iflik çal›flmalarda üroloji ya da jinekolojik cerrahi uygulanmas›, sistoskopi ve hastanede yat›fl süresi de ek risk faktörleri olarak saptanm›flt›r.[ 1 5 , 1 6 ]
Ayfle BATIREL, Serdar ÖZER, Serap GENÇER
Dr. Lütfi K›rdar Kartal E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Klini¤i
Baflvuru tarihi: 6.7.2004 Kabul tarihi: 10.12.2004
‹letiflim: Dr. Ayfle Bat›rel. fiemsettin Günaltay Cad. No: 220, Efes Ap. D: 53, 34738 Kad›köy, ‹stanbul.
Tel: +90 - 216 - 363 33 38 e-posta: aysebatirel@yahoo.com
Etyoloji
Nozokomial üriner sistem infeksiyonlar›nda en s›k rastlanan etkenlerE n t e r o b a c t e r i a c e a e’d›r (özellikle E. coli ve Proteus mirabilis). Katetere ba¤l› NÜS‹’de en s›k etkenler E. coli, E n t e r o c o c c u s, P s e u d o m o n a s a e r u g i n o s a, Candida spp., Klebsiella pneumoniae, Enterobacter spp., Proteus spp., Serratia spp. ve S t a- f i l o c o c c u s’ l a r d › r.[ 2 , 3 , 5 , 6 , 1 7 ]Kateterin kal›fl süresine göre etken spektrumu de¤iflir. K›sa süreli kateterizasyon- da en s›k etken E. col i iken di¤er önemli etkenler K l e bs ie lla pneu m on i ae, P r ot eus mir ab il i s, P s eu d o- m onas aer ug in os a, S t a p hy l oc o ccus epid e rm id i s v e E nt er oc o ccus spp.’ d i r.[ 1 3 ]
Ülkemizde 29 merkezli yeni bir nokta prevalans ça- l›flmas›nda E. coli %32.4, Klebsiella spp. %17, Can- dida spp. %12.8, P. aeruginosa %11.7 ve Entero- coccus spp. %8.5 oran›nda saptanm›flt›r.[14] Otuz günden uzun süreli kateterizasyonda s›kl›kla poli- mikrobiyal bakteriüri görülür ve etkenler E. coli’ye ek olarak P. mirabilis, K. pneumoniae, P. aerugino- sa, Acinetobacter spp., Morganella ve Providenci- a’ d › r.[ 2 , 6 ] Baflka nedenlerle antibiyotik verilmekte olan hastalarda üriner infeksiyon, P. aeruginosa, Serrratia marcescens ve Enterobacter türleri gibi dirençli mikroorganizmalarla da meydana gelebilir.
Genel durumu kötü, uzun süreli sonda uygulanan hastalarda bu mikroorganizmalara ilave olarak Pro- videncia stuartii, koagülaz-negatif stafilokoklar, Morganelli morganii ve Candida albicans da infek- siyon etkeni olabilir. Yüksek riskli popülasyonda nozokomiyal üriner sistem infeksiyonu etkeni ola- rak hastane popülasyonunda görülen hemen tüm mikroorganizmalar göz önünde tutulmal›d›r.[3,5,6]
Patogenez
Kateter varl›¤›nda mikroorganizmalar üriner siste- me asendan yolla iki flekilde girerler: Biri intralümi- nal yol (kateter lümeni arac›l›¤› ile bakterilerin yu- kar› t›rmanmas›), di¤eri transüretral yoldur (üretral meatusda kolonize bakterilerin kateterin d›fl yüzü ile üretral mukoza aras›ndaki mukus sekresyonu bo- yunca yukar› t›rmanmas›).[2,3,6,18]Mikroorganizma bu yollardan biriyle kateter içine girdikten sonra iki tip üreme gösterir:
Planktonik üreme: Mesane içersinde idrarda süspansi- yon halinde bakteri üremesidir ve infeksiyon gelifli- minde pek rolü yoktur.
Biyofilm oluflumu: Kateter yüzeyine tutunan bakteri et- raf›nda glikokaliks, üriner proteinler (Tamm-Hors- fall proteini) ve tuzlarla oluflur ve kateter lümeninde daralmaya neden olur.[2-6] Biyofilm tabaka içinde mikroorganizmalar antimikrobiyal tedaviye direnç- lidir. Çünkü bu tabaka bakteriyi antibiyotiklerden ve vücudun savunma sistemlerinden korumaktad›r.[19]
‹ki hafta ya da daha uzun süreli kateterlerin büyük k›sm›nda biyofilm olufltu¤u saptanm›flt›r.[20]
Katetere ba¤l› üriner infeksiyonlarda mikroorganiz- man›n virülans faktörlerinden çok kona¤›n savunma mekanizmalar›ndaki yetersizlik önemlidir. Bu infek- siyonlar %1-5 oran›nda bakteriyemik seyredebilir.
Bakteriyemi mukoza ülserasyonlar›na sekonder ola- rak geliflebilir. Ürolojik giriflimlerin yol açt›¤› mu- koza ülserasyonlar› bakteremiyi kolaylaflt›rmakta- d›r.[2,3,6]
Klinik Tablo
Katetere ba¤l› bakteriürisi olan hastalar›n ço¤u asemptomatiktir, sadece %20-30’unda infeksiyona ba¤l› semptom ve bulgular oluflur. Kateterli hastalar- da pollaküri ve dizüri genelde saptanmaz. Nadiren atefl, bulant›, kusma, bel a¤r›s› görülebilir.[2,3]
Nozokomial üriner sistem infeksiyonu tan›s› klinik olarak da zordur. Kateter kendisi yapt›¤› irritasyon ile dizüri hissine neden olurken, üriner infeksiyon nedeni ile meydana gelecek dizüri de s›k idrar ihti- yac› alg›lanmas›n› da kar›flt›r›r. Bu nedenle kateteri olan hastalarda sadece dizüri, pollaküri, acil idrar ih- tiyac› gibi alt üriner sistem infeksiyonu bulgular› ile tedaviye bafllamak yan›lt›c› olabilir. Ayr›ca kateter gereklili¤i olan hastalar›n yafl ortalamas› yüksektir.
Geriatrik yafl grubunda atefl, suprapubik duyarl›l›k, yan a¤r›s› gibi semptom ve bulgular belirgin olma- yabilir.
Tan›
Nozokomiyal üriner sistem infeksiyonu tan›s› ancak hastan›n semptomlar›, fizik muayene bulgular›, idra- r›n mikrobiyolojik incelenmesi, kan kültürü ile has- tada baflka bir infeksiyon olup olmamas› da göz önüne al›narak var›lacak bir klinik sonuçtur. Baflka bir deyiflle ÜS‹’ye ait klinik bulgular, doku invazyon bulgular› (pyüri) ve idrarda mikroorganizman›n üre- tilmesi gereklidir. Kateterle ilgili bakteriyüri tan›m›
için ≥102cfu/mL üremeler infeksiyon lehine yorum- lanmaktad›r.[21-25] “Centers for Disease Control and
Tablo I.“Centers for Disease Control and Prevention”n›n belirledi¤i kriterlere göre no z o k o m i y a l semptomatik üriner sistem in f e k s i y o n l a r › Semptomatik üriner sistem infeksiyonu tan›s› için afla¤›daki kriterlerden biri bulunmal›d›r.
1. Atefl (38°C), pollaküri, dizüri veya palpasyonla suprapubik duyarl›l›k bulgular›ndan birisi bulunan hastada idrar kültüründe
≥105cfu/mL üreme olmas› ve en çok iki tür bakteri üremesi,
2. Atefl (38°C), pollaküri, dizüri veya palpasyonla suprapubik hassasiyet bulgular›ndan ikisinin ve afla¤›daki bulgulardan birinin olmas›:
• “Dipstick” testinin lökosit esteraz ve/veya nitrat için pozitif olmas›,
• Pyüri (≥10 lökosit/mm3veya santrifüj edilmemifl idrar›n x400 büyütme ile incelenmesinde her sahada ≥3 lökosit bulunmas›),
• Santrifüj edilmemifl idrar›n gram boyamas›nda bakteri görülmesi,
• Miksiyon yoluyla al›nmam›fl iki idrar kültüründe ≥102cfu/mL ayn› üropatojenin üremesi,
• Uygun antibiyotik tedavisinden sonra üropatojen bir mikroorganizman›n ≤105cfu/mL saf olarak üremesi,
• Doktorun üriner infeksiyon tan›s› koymas›,
• Doktorun uygun antimikrobiyal tedaviyi bafllamas›.
3. On iki ayl›ktan küçük bebeklerde atefl (>38°C), hipotermi (<37°C), apne, bradikardi, dizüri, letarji veya kusma gibi bulgulardan birinin ve afla¤›daki bulgulardan birinin olmas›:
• “Dipstick” testinin lökosit esteraz ve/veya nitrat test için pozitif olmas›,
• Pyüri (≥ lökosit/mm3veya santrifüj edilmemifl idrar›n x400 büyütme ile incelenmesinde her sahada ≥3 lökosit bulunmas›),
• Santrifüj edilmemifl idrar›n gram boyamas›nda bakteri görülmesi,
• Miksiyon yoluyla al›nmam›fl iki idrar kültüründe ≥102cfu/mL ayn› üropatojenin üremesi,
• Uygun antibiyotik tedavisinden sonra üropatojen bir mikroorganizman›n ≤105cfu/mL saf olarak üremesi.
• Doktorun üriner infeksiyon tan›s› koymas›,
• Doktorun uygun antimikrobiyal tedaviyi bafllamas›.
Tablo II. “Centers for Disease Control and Prevention”n›n belirledi¤i kriterlere göre asemptomatik bakteriüri tan›s›
Asemptomatik bakteriüri tan›s› için idrar kültürü gereklidir ve afla¤›daki kriterlerden biri bulunmal›d›r:
1. Yedi günden daha uzun bir süre üriner kateteri olan bir hastada,
• Atefl (>38°C), pollaküri, dizüri veya palpasyonla suprapubik hassasiyet gibi bulgular›n bulunmamas›,
• Ancak, idrar kültüründe ≥105cfu/mL iki ya da daha az bakteri üremesi.
2. ‹ki idrar kültüründen ilki al›nmadan yedi gün öncesine dek üriner kateter bulunmayan bir hastada atefl (>38°C), pollaküri, dizüri veya palpasyonla suprapubik hassasiyet olmamas› ve al›nan iki idrar kültüründe ≥105cfu/mL ayn› bakterinin üremesi.
Tablo III. “Centers for Disease Control and Prevention”n›n belirledi¤i kriterlere göre üriner sistemin di¤er infeksiyonlar›n›n tan›s›
Ür i n e r s i s t e m i n d i ¤ e r n o z o k o m i y a l i n f e k s i y o n l a r ›’n›n (Böbrekler, üreter, mesane, üretra veya retroperitoneal ya da perinefritik boflluklardaki dokular›n infeksiyonlar›) tan›s› için afla¤›daki kriterlerden biri bulunmal›d›r:
1. ‹lgili taraftaki s›v› (idrar d›fl›nda) veya doku kültüründe mikroorganizma izole edilmesi.
2. Do¤rudan do¤ruya muayenede, ameliyatta veya histopatolojik inceleme s›ras›nda apse veya baflka bir infeksiyon bulgusu saptanmas›.
3. Atefl (>38°C), ilgili tarafta lokalize a¤r› veya hassasiyetten ikisi ve afla¤›dakilerden birinin olmas›:
• ‹lgili taraftan pürülan drenaj,
• Kan kültüründe mikroorganizma izole edilmesi,
• ‹nfeksiyonun radyolojik belirtileri (ultrasonografi, bilgisayarl› tomografi (BT), manyetik rezonans (MR) görüntüleme ve radyonükleid inceleme sonuçlar›n› kapsar),
• Doktorun infeksiyon tan›s› koymas›,
• Doktorun uygun antimikrobiyal tedaviyi bafllamas›.
4. On iki ayl›ktan küçük bebeklerde atefl (>38°C), hipotermi (<37°C), apne, bradikardi, letarji veya kusmadan birinin ve afla¤›dakilerden birinin bulunmas›:
• ‹lgili taraftan pürülan drenaj,
• Kan kültüründe mikroorganizma izole edilmesi,
• ‹nfeksiyonun radyolojik belirtileri,
• Doktorun infeksiyon tan›s› koymas›,
• Doktorun uygun antimikrobiyal tedaviyi bafllamas›.
Prevention”n›n (CDC) 1983 y›l›nda yay›nlad›¤› nozo- komiyal infeksiyon tan›mlar›na göre semptomatik NÜS‹ kriterleri Tablo I’de, asemptomatik bakteriüri kriterleri Tablo II’de, üriner sistemin di¤er nozokomi- yal infeksiyonlar› için tan› kriterleri ise Tablo III’de g ö s t e r i l m i fl t i r.[26]
Bakteriüri tan›s› kantitatif idrar kültürü ile konur.
Ancak kateter varl›¤›nda sonuçlar› yorumlamak güç olabilir. Kateteri olan hastalar›n idrar kültürlerinde
<105koloni/ml koloni say›s› klinik aç›dan >105ko- loni/ml koloni say›s› kadar önemli bulunmufltur.
Çünkü bu hastalar›n %95’inde takiben al›nan kültür- lerde koloni say›s› artmaktad›r. Hatta 102koloni/ml koloni say›s› bile birçok araflt›r›c› taraf›ndan katete- ri olan hastalarda önemli olarak bulunmufltur. Kate- teri olmayan hastalarda polimikrobiyal idrar kültür- leri çok özel flartlar d›fl›nda genellikle kontaminas- yon olarak kabul edilirken, kateteri olan hastalarda önemli kabul edilmelidir.
Tedavi
Tedaviye karar vermeden önce üriner sistem d›fl›nda- ki olas› infeksiyonlar de¤erlendirilmelidir. Kateter obstrüksiyonu ve periüretral infeksiyonlar d›fllanma- l › d › r. Komplike ÜS‹’lerde antimikrobiyal tedavi ba- flar›s› için komplike eden faktörler ortadan kald›r›l- mal› ve ürodinamik fonksiyonlar düzeltilmelidir.[ 1 ]
‹nfekte hastalar›n tedavisinde kateterin ç›kart›lmas›
flartt›r. Kateterin ç›kart›lamad›¤› durumlarda antibi- yotik tedavisi afla¤›daki prensiplere uygun olarak yap›lmal›d›r:
1. Bu tür hastalarda asemptomatik bakteriüri tedavi edilmez. Çünkü bakteriyi eradike etmek mümkün de¤ildir. Aksine, antimikrobiyal tedavi dirençli bir floran›n seçilerek sorunun daha da komplike hale gelmesine neden olacakt›r.
2. Bu hastalarda asemptomatik bakteriüri; üriner obstrüksiyon, üroepitelde zedelenme ve ürolojik manipülasyonlardan sonra semptomatik üriner sis- tem infeksiyon haline gelmektedir. Bu nedenlerle, asemptomatik bakteriüri varken ancak bu koflullar gelifliyor ise antimikrobiyal tedaviye bafllanmal›, ak- si halde tedavi verilmemelidir.
‹mmün yetmezlikli veya nötropenik hastalar, gebe- ler, cerrahi giriflim, protez veya renal transplant uy- gulanan hastalarda asemptomatik bakteriüri tedavi edilmelidir.[2,3,6,18,22]
3. Bu hastalarda semptomatik üriner sistem infeksi- yonu mutlaka üst üriner sistem infeksiyonu olarak kabul edilmeli ve buna göre tedavi edilmelidir.
Semptomatik NÜS‹’lerin tedavisinde ideal yaklafl›m etken mikroorganizmay› ve bu mikroorganizman›n antibiyotik duyarl›l›¤›n› belirlemektir. NÜS‹ olan ço¤u hastada mortalite ve morbiditeyi art›ran altta ciddi bir hastal›k bulundu¤undan bu hastalarda kül- tür sonuçlar› ç›kana kadar empirik antimikrobiyal tedavi gereklidir. NÜS‹ etkeni bakteriler hastane flo- ras›nda yer alan genellikle birden fazla antibiyoti¤e dirençli bakterilerdir. Bu nedenle, hastanenin ve il- gili kliniklerin NÜS‹’ye neden olan etkenleri ve bu etkenlerin antibiyotik duyarl›l›klar› belirlenmelidir ve tedavi etken bakterinin antibiyotik duyarl›l›k so- nuçlar›na göre düzenlenmelidir. Tedaviye bafllama- dan önce mutlaka idrar ve kan kültürleri al›nmal›- d›r.[6]En s›k kullan›lan antibakteriyel ajanlar; kotri- moksazol, beta lak-tam-beta laktamaz inhibitörleri, s e f a l o s p o r i n l e r, kinolonlar ve aminoglikozitler- dir.[2,3,23]
Komplikasyonlar
Nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar› genelde selim seyreder. Mikroorganizman›n invazyonu so- nucu prostatit, epididimit, seminal vezikülit ve renal infeksiyonlar oluflabilir. En önemli sistemik kompli- kasyon bakteremi ve sepsisdir. Nozokomiyal gram negatif bakteremilerin %30-40’› üriner sistem kay- nakl›d›r.[2,3,6,18,27] Otuz günden uzun süre kullan›lan üriner kateterler infeksiyonlardan baflka üriner sis- temde tafl, obstrüksiyon ve malignitelere de neden olabilmektedir.[3,6]
Korunma
Kateter nedeniyle oluflan üriner sistem infeksiyonla- r›nda en önemli korunma yöntemi üriner kateter kul- lan›lmamas›d›r. Kateterden kaç›n›lamad›¤› durum- larda ise kal›fl süresinin olabildi¤ince k›sa tutulmas›
infeksiyon riskini belirgin oranda azaltmakta-
d›r.[2,3,18,23] Bu durumlarda infeksiyon meydana gel-
memesi için afla¤›daki önlemler uygulanmal›d›r.
1. Kateter çok kesin indikasyonlar oldu¤u zaman konulmal› ve mümkün oldu¤unca erken ç›kar›lmal›- d›r.
2. Kateter sadece bu konuda e¤itilmifl personel, ter- cihen bir sonda ekibi taraf›ndan uygulanmal› ve iz- lenmelidir.
3. Kateter uygulan›rken asepsi kurallar›na kesin uyulmal›d›r.
4. Mutlaka kapal› drenaj sistemi uygulanmal›d›r.
Çünkü aç›k sistemlerde 24 saat içerisinde %50 olgu- da, dört gün içerisinde ise tüm olgularda bakteriüri meydana gelir. Kapal› sistemin bütünlü¤ü asla bo- zulmamal›, sonda ile drenaj tüpü obstrüksiyon olup irrigasyon gerekmedikçe aç›lmamal›d›r.
5. Kateter daima mesane hizas›ndan afla¤›da olmal›, torba belli aral›klarla boflalt›lmal›, böylece sürekli bir afla¤› ak›m sa¤lanmal›d›r.
6. Kapal› sistemde bir kaçak ya da obstrüksiyon ol- mad›kça sonda ve drenaj sistemi de¤ifltirilmemeli, bu durumlarda ise de¤ifltirmekte gecikilmemelidir.
7. Kateteri olan hastalar olabildi¤ince di¤er hastalar- dan ayr›lmal›d›r.
8. Hastalar ve personel sonda bak›m› konusunda sü- rekli olarak e¤itilmelidir
9. Kateter ç›kar›ld›ktan sonra kontrol kültürleri mut- lak al›nmal›d›r.
Bakteriyel endokardit riski olan hastalarda sonda ta- k›l›rken ve ç›kar›l›rken antibiyotik profilaksisi uy- gulanmal›d›r.[28]Bunun d›fl›nda hiçbir durumda anti- biyotik profilaksisinin yeri yoktur.
Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonlar›n›n ön- l e n m esi için CDC’nin önerileri Tablo IV’de özetlen- m i fl t i r.[ 2 9 ]
K A Y N A K L A R
1. Wagenlehner FM, Naber KG. Hospital-acquired urinary tract infections. J Hosp Infect 2000;46(3):171-81.
2. Sedor J, Mulholland SG. Hospital-acquired urinary tract infections associated with the indwelling catheter. Urol Clin North Am 1999;26(4):821-8.
3. Stamm WE. Urinary tract infections. In: Bennett JV, Brachman PS, editors. Hospital infections. 4th ed.
Philadelphia: Lippincott-Raven; 1998. p. 477–85.
4. Bak›r M. Nozokomiyal üriner sistem infekiyonlar›nda kateter kullan›m›n›n rolü. Hastane ‹nfeksiyonlar›
Dergisi 1999;3:74-8.
5. Yalç›n AN, Bak›r M, Dökmetafl ‹, Bak›c› MZ, Bener F, Ayd›n BS Nozokomiyal Üriner Sistem ‹nfeksiyonlar›.
Klimik Dergisi 1995;8:127-9.
6. Warren JW. Catheter-associated urinary tract infections.
Infect Dis Clin North Am 1997;11(3):609-22.
7. Willke A, Aysev AD. Epidemiology of nosocomial infections. In: Tümbay E, ‹nci R, editors. The interna- tional symposium and workshop on hospital infection control. ‹zmir: Ege University Press; 1996. p. 137-44.
8. Dökmetafl ‹, Bak›r M, Yalç›n AN, Gürün A, Bak›c› MZ.
Hastanede geliflen üriner sistem infeksiyonlar›nda pre- dispozan faktörler, kliniklere göre da¤›l›m, etkenler ve baz› antibiyotiklere duyarl›l›k durumu. Ankem Dergisi 1995;9(1):38-42.
9. Görenek L, Beflirbellio¤lu B, Gül C, Tabak F, Hac›bektaflo¤lu H. GATA E¤itim Hastanesi'nde hastane infeksiyonu insidans›. Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 1997;1:97-100.
10. Bak›r M, Yalç›n AN, Dökmetafl ‹, Sab›r N. The effect of infection control program on nosocomial infections.
Cumhuriyet Üniversitesi T›p Fak Dergisi 1994;16:273- 5.
11. Mam›ko¤lu L, Günseren F, Özçelik FT, Saba R, Sar›gül F, Atakan P, ve ark. Akdeniz Üniversitesi Hastanesi’nde hastane infeksiyonlar›: 1994-1995. Hastane ‹nfeksiyon- lar› 1998;2(1):42-45.
12. Stickler DJ, Zimakoff J. Complications of urinary tract infections associated with devices used for long-term bladder management. J Hosp Infect 1994;28(3):177-94.
13. Burke JP, Zavasky DM. Nosocomial urinary tract infec- Tablo IV. Kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonlar›n›n
önlenmesi ile ilgili öneriler
Kategori 1. Mutlak uygulanmas› gereken önlemler:
• Kateter konulmas› ve bak›m› ile ilgili personelin e¤itimi,
• Ancak kesin gereklilik oldu¤unda kateter konulmas›,
• El y›kama al›flkanl›¤›n›n kazand›r›lmas›,
• Kateter uygulamas› s›ras›nda asepsi ve antisepsi kurallar›na kesin uyulmas›,
• Kateter, idrar torbas› ba¤lant›s›n›n s›k› yap›lmas›,
• Steril kapal› drenaj›n sürekli sa¤lanmas›,
• ‹rrigasyon gerekti¤inde intermittant olarak yap›lmas›,
• ‹drar örneklerinin steril koflullar alt›nda al›nmas›
(musluklu torba),
• ‹drar ak›m›n›n sa¤lanmas›,
• ‹rrigasyon gerekiyor ise intermittant yap›lmas›.
Kategori 2. Orta derecede uyulmas› gereken önlemler:
• Kateter bak›m› veren personelin belli aral›klarla e¤itimi,
• Mümkün olan en dar lümenli kateterlerin kullan›lmas›,
• ‹nfeksiyon kontrol önlemi olarak sürekli irrigasyonun kullan›lmamas›,
• Povidon-iyodin veya antimikrobiyal kremlerle meatus bak›m›ndan kaç›n›lmas›,
• Kateterin rastgele de¤ifltirilmemesi.
Kategori 3. Düflük derecede uyulmas› gereken önlemler:
• Kateter tak›lmadan önce yerine uygulanabilecek yöntemlerin gözden geçirilmesi,
• Kapal› drenaj sisteminin sterilli¤i bozuldu¤unda hemen de¤ifltirilmesi,
• ‹nfekte kateterli hastalar›n di¤er hastalardan olabildi¤ince ayr›lmas›,
• Rutin bakteriyolojik kültürlerin al›nmas›.
tions. In: Mayhall CG, editor. Hospital epidemiology and infection control. 2nd ed. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins; 1999. p. 173-87.
14. Leblebicio¤lu H, Esen S, and Turkish Urinary Tract Infection Study Group. Nosocomial urinary tract infec- tions in Turkey: A nationwide multicenter point prevalance study (abstract). 41th Interscience Conferences in Antimicrobial Agents and Chemotherapy. December 16-19, 2001; Chicago, USA:
2001. p. 465.
15. Garibaldi RA. Hospital-acquired urinary tract infec- tions. In: Wenzel RP, editor. Prevention and control of nosocomial infections. 2nd ed. Baltimore:
Williams&Wilkins; 1993. p. 600-9.
16. Özen H. Nozokomial üriner enfeksiyonlar. In: Akal›n HE, editör. Hastane infeksiyonlar›. Enfeksiyon Hastal›klar› Derne¤i Yay›nlar›. Ankara: Günefl Kitabevi;
1993. p. 196-91.
17. Leblebicio¤lu H. Nozokomiyal üriner sistem infeksiy- onu: Etkenler ve antimikrobial direnç. Hastane ‹nfeksiy- onlar› Dergisi 1999;3:70-3.
18. Warren JW. Management of patients in long-term care facilities with catheter-associated bacteriuria. Infect Urol 1996;9(5):147-52.
19. Darouiche RO. Device-associated infections: a macro- problem that starts with microadherence. Clin Infect Dis 2001;33(9):1567-72.
20. Ganderton L, Chawla J, Winters C, Wimpenny J, Stickler D. Scanning electron microscopy of bacterial biofilms on indwelling bladder catheters. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 1992;11(9):789-96.
21. Maki DG, Tambyah PA. Engineering out the risk for infection with urinary catheters. Emerg Infect Dis 2001;7(2):342-7.
22. Warren JH. Nosocomial urinary tract infections. In:
Mandell GL, Bennett JH, Dolin R, editors. Principles and practice of infectious diseases. 5th ed. New York:
Churchill Livingstone; 2000. p. 3028-39.
23. Ayd›n K. Nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar›ndan korunma ve tedavi. Hastane ‹nfeksiyonlar› Derg i s i 1999;3(2):82-5.
24. Köksal ‹. Nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar›nda tan›mlar ve patogenez. Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 1999;3(2):65-9.
25. Çaylan R, Köksal ‹. Nozokomiyal üriner sistem infek- siyonlar›nda tan›. Hastane ‹nfeksiyonlar› Derg i s i 1999;3(2):79-81.
26. Centers for Disease Control. Nosocomial infection sur- veillance. MMWR 1983;33:9SS-21SS.
27. Goldman DA, Platt R, Hopkins CC. Control of nosoco- mial infections. In: Gorbach SL, Bartlett JG, Blacklow NR, editors. Infectious diseases. 2nd ed. Philadelphia:
W.B. Saunders; 1998. p. 452-65.
28. Dajani AS, Taubert KA, Wilson W, Bolger AF, Bayer A, Ferrieri P, et al. Prevention of bacterial endocarditis.
Recommendations by the American Heart Association.
JAMA 1997;277(22):1794-801.
29. Wong ES, Hooton TM and Working Group. Guideline for prevention of catheter associated urinary tract infec- tions CDC guidelines. http://www.cdc.gov/ncidod/hip/
GUIDE/uritract.htm.
