TARIM ALET VE MAKİNELERİ

(1)

(2)

TARIM ALET VE MAKİNELERİ SEKTÖRÜN TANIMI

Tarım alet ve makineleri sektörü, imalat sektörünün yatırım malları üreten bir alt sektörüdür.

Tarımsal mekanizasyon araçları olarak da adlandırılan bu ürünler tarımsal üretimde işgücü verimliliğini artıran, maliyetleri düşüren, modern üretim teknolojilerinin kullanılmasını ve işlemlerin zamanında agroteknik ihtiyaçlara uygun şekilde yapılmasını sağlayarak ürün kalitesini ve verimini artıran önemli bir tarımsal üretim girdileri grubunu oluşturmaktadır.

Tarımda kullanılan alet ve makine ile traktörlerin Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaralarına (GTİP) göre sınıflandırılması aşağıda verilmiştir.

Tarım Makineleri Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları

GTİP Ürün Adı

Tarım Traktörleri 8701.10 Motokültörler

8701.90 Traktörler (Lastik Tekerli) 8716.20 Römork ve yarı römorklar Toprak İşleme Alet ve Makineleri 8432.10 Pulluklar

8432.21 Diskli Tırmıklar (Diskarolar)

8432.29 Diğer Tırmıklar, Kültivatörler, Ot Ayıklama ve Çapalama Makineleri 8432.80 Tarla ve Bahçe Tarımına Ait Diğer Makine ve Cihazlar

Ekim Dikim ve Gübreleme Makineleri

8432.30 Tohum Ekme, Fidan Dikme, Fide Söküp Dikme Makineleri 8432.40 Gübre Yayma-Saçma Makineleri

Hasat ve Harman Makineleri 8433.11 Motorlu Çim Biçme Makineleri

8433.19 Diğer Çim Biçme Makineleri

8433.20 Çayır Biçme Makineleri-Traktöre Takılan Kesme Çubukları Dahil 8433.30 Ot Hazırlama Makine ve Cihazları

8433.40 Ot ve Samanı Demet veya Balya Yapan Makineler 8433.51 Kombine Biçerdöverler (Hasat-Harman Makineleri) 8433.52 Diğer Harman Makine ve Cihazları

8433.53 Kök ve Yumru Sökme Makineleri 8433.59 Diğer Hasat Makineleri

8433.60 Yumurta, Meyve ve Ürünleri Ayırma, Temizleme Makine ve Cihazları Hayvancılık Makineleri

8434.10 Süt Sağma Makineleri

8436.10 Hayvan Yemlerini Hazırlamaya Mahsus Makine ve Cihazlar 8436.21 Civciv Çıkartma ve Büyütmeye Mahsus Makine ve Cihazlar 8436.29 Kümes Hayvancılığına Mahsus Diğer Makine ve Cihazlar 8436.80 Tarla, Bahçe Ormancılık, Arıcılık için Diğer Makine ve Cihazlar

Zirai Mücadele Makineleri 8424.81 Tarla, Bahçe Ziraatına Mahsus Pulverizatörler

Tarım Alet ve Makineleri Aksam ve Parçaları 8208.40 Tarım makineleri için bıçak ve kesici ağızlar

8432.90 Tarla ve Bahçe, Ormancılıkta Kullanılan Makinelerin Aks. ve Parçaları 8433.90 Hasat Makinelerine ait Aksam ve Parçalar

8434.90 Sütçülükte Kullanılan Makine ve Cihazların Aksam ve Parçaları 8436.91 Kümes Hayvancılığı/Civciv Çıkarma Makinelerinin Aksam ve Parçaları

8436.99 Diğer Tarla, Bahçe, Kümes vb. Makine ve Cihazlarının Aksam ve Parçaları

Kaynak: İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli Hakkında Karar – Resmi Gazete

(3)

BM İstatistik Ofisi tarafından belirlenen Uluslararası Standart Ticaret Sınıflandırmasına (Standard International Trade Classification Rev. 3) göre tarım alet ve makine ile traktörlerinin sınıflandırılması aşağıda verilmiştir.

Tarım Alet ve Makine ile Traktörlerinin SITC rev. 3’e Göre Sınıflandırılmış Listesi

721.11 Pulluklar

721.12 Ekim, dikim, gübreleme makine ve cihazları

721.13 Diskli tırmık, kültivatör, toprak frezeleri, çapa makineleri vb.

721.18 Diğer tarla, bahçe ve ormancılıkta kullanılan makine ve cihazlar 721.19 721.1 faslındaki makinelerin aksam ve parçaları

721.21 Çim biçme makine ve cihazları

721.22 Biçerdöverler, hasat ve harman makineleri

721.23 Çayır biçme, ot ve saman balyalama, kök ve yumru sökme makineleri 721.26 Yumurta, meyve vb. ürünleri ayırma ve temizleme makine ve cihazları 721.27 Tohum, hububat ve bakliyat ayırma ve temizleme makine ve cihazları 721.29 721.2 faslındaki makinelerin aksam ve parçaları

721.31 Süt sağma makineleri

721.38 Sütçülükte kullanılan makine ve cihazlar

721.39 721.3 faslındaki makinelerin aksam ve parçaları 721.91 Şarap ve meyve suları için pres, makine ve cihazlar 721.95 Kümes hayvancılığına ait makine ve cihazlar

721.96 Hayvan yemi hazırlama, hububat ve bakliyat isleme makine ve cihazları 721.98 721.91 faslındaki makinelerin aksam ve parçaları

721.99 721.95 ve 721.96 faslındaki makinelerin aksam ve parçaları 722.41 Motokültörler

722.49 Tarım ve ormancılıkta kullanılan traktörler

786.21 Tarımda kullanılan kendinden yüklemeli ve boşaltmalı römork ve yarı römorklar Kaynak: BM İstatistik Ofisi, http://unstats.un.org/unsd/cr/registry/regcst.asp?Cl=14

ÜRETİM

Tarım sektöründe ortaya çıkan olumlu ya da olumsuz gelişmeler doğrudan tarım alet ve makineleri sanayisine yansımakta, bu sektördeki gelişmeler de dolaylı biçimde tarım sektörünü etkilemektedir. Tarım alet ve makineleri sektörünün tarım sektöründen bağımsız olarak irdelenmesi ve planlanması bu nedenle mümkün olmamaktadır. Tarım sektörü için belirlenen hedefler, tarım alet ve makineleri sektörüne ilişkin plan çalışmalarında temel alınmak durumundadır. Tarım sektörü, gelişmekte olan tüm ülkelerde olduğu gibi, ülkemizde de ulusal ekonominin temelini oluşturmaktadır. İstihdamın sektörel dağılımına bakıldığında 2015 verilerine göre toplam istihdamın yaklaşık % 20,6’sının tarım sektöründe çalıştığı görülmektedir. Böylesine büyük bir tarım sektörü neticesinde Türkiye’de güçlü bir tarımsal alet ve makine sektörü oluşmuştur.

Türkiye’de tarımsal verimlilik konusunda önemli bir değişim yaratacak olan Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)’nin tamamlanması ile birlikte 1,8 milyon hektar ekilebilir arazi sulanabilecektir. Bu denli büyük bir arazinin sulanabilmesi bütün Orta Doğu’ya yetecek seviyede tarımsal üretimin gerçekleştirilmesi anlamına gelmektedir. 2008 yılı başında devlet tarafından beş milyar dolar kaynak ayrılmış olan ve kamu otoritelerince Güney Doğu Bölgesi’nin kalkındırılmasına yönelik yapılan çalışmaların en başında gelen GAP, ülkemiz tarımının geleceği açısından çok önemli fırsatlar sunmaktadır. GAP’ın tamamlanmasıyla Türk tarımı büyük ölçekli tarım yapabilme fırsatına kavuşacak ve bu durum da tarım alet ve makineleri sektörünün gelişimini olumlu yönde etkileyecektir.

(4)

Türkiye’de, bir tarım makinası olarak traktör üretiminde, 1963 yılından bu yana toplam 1 milyon 700 binin üzerinde traktör üretilmiştir. 1965 yılı 6.419 adetlik üretim ile en düşük üretimin yapıldığı yıl olmuş, 2015 yılında ise üretim rekoru yıkılarak 66.615 adet traktör üretilmiştir. 2015 yılında üretim bir önceki yıla göre %3,5 oranında artmıştır. Ülkemizde her türde traktör imalatı yapılmakla birlik küçük arazi ölçekleri bulunması nedeniyle daha çok 100 beygir gücüne kadar olan traktörler imal edilmektedir. Bununla birlikte, gerçekleştirilen ihracata paralel olarak gelen siparişler dahilinde 140 beygir motor gücüne kadar olan traktör imalatları da yapılmaktadır.

Türkiye’de tarım alet ve makineleri sektöründe yaklaşık 130 farklı alet ve makine üretimi yapılmaktadır. Türk alet ve tarım makineleri imalat sanayisinin ürün yelpazesi içinde yer alan ürünler genel olarak şunlardır: Tarım traktörleri, biçerdöverler, tek-akslı motorlu çapalar (motokültörler), motorlu biçme makineleri, toprak işleme ve tohum yatağı hazırlama makine ve ekipmanı, ekim, dikim makine ve ekipmanı, gübreleme makineleri, bitki koruma ve sulama için araç ve donanımlar, hasat makineleri ve ekipmanı, ürün harmanlama, kurutma, savurma, temizleme, sınıflandırma, işleme için makine ve ekipmanı, hayvancılık için makine ve ekipmanlar ve tarla ve bahçe üretimi için diğer makine ve ekipmanı.

Türkiye tarım alet ve makineleri sektörü, tarım alet ve makineleri sanayisi ve traktör sanayisi olmak üzere iki ana kategoriye ayrılmaktadır. 2014 yılı verilerine göre, 806 adet tarım alet ve makineleri üreticisi ve ithalatçısı bulunmaktadır. Traktör sektöründe ise 30 firma faaliyet göstermektedir. Sektör yaklaşık 25.000 kişiye doğrudan istihdam sağlamaktadır.

Üretici firmaların 250 tanesi Türk Tarım Alet ve Makineleri İmalatçıları Birliği (TARMAKBİR) çatısı altında örgütlenmişlerdir. Öte yandan, kendi markalarıyla hem iç pazarda hem de dış pazarlarda yer almaya başlayan diğer traktör üreticilerimiz de sektörde kendilerinden söz ettirmektedirler.

TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ

İhracat

2015 yılı sektör ihracatı 2014 yılına göre % 5,4 azalarak 274 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

2015 yılında ihracatta en önemli kalemler, hasat makinalarına ait aksam ve parçalar (GTİP:

8433.90), kümes hayvancılığına mahsus makina ve cihazlar (GTİP: 8436.29), ekim ve dikim makineleri (GTİP: 8432.30)’dur.

Ürün Bazında Türkiye’nin Tarım Alet ve Makineleri İhracatı (Değer: 1000 ABD $)

GTİP Ürün Adı 2013 2014 2015

8208.40 Tarım makineleri için bıçak ve kesici

ağızlar 1.028 1.438 1.548

8424.81 Zirai ilaçlama makineleri 19.789 22.481 22.887

8432.10 Pulluklar 14.513 15.600 10.455

8432.21 Diskli tırmıklar (diskorolar) 3.053 5.905 6.235

8432.29

Otları ayıklama ve çapalama makineleri (tırmıklar, skarifikatörler, kültivatörler, rötovatörler vs.)

12.807 12.837 10.632

8432.30 Ekim ve dikim makineleri 25.390 26.090 23.200

8432.40 Gübreleme makineleri 5.303 6.900 5.458

8432.80

Toprağı işlemeye mahsus diğer makineler ile çimenlikler ve spor sahaları için

silindirler

8.739 5.826 1.897

(5)

8432.90 Aksam ve parçalar (8432) 18.567 22.738 24.241 8433.11 Çim biçme makineleri (motorlu olanlar) 694 1.272 550

8433.19 Çim biçme makineleri (diğer) 198 220 250

8433.20 Çayır biçme makineleri 8.079 7.526 6.850

8433.30 Ot hazırlama makineleri 1.257 1.112 2.043

8433.40 Ot ve saman balyalama makineleri 7.485 9.741 12.120

8433.51 Biçerdöverler 1.445 5.477 1.464

8433.52 Diğer harman makineleri 7.032 6.906 8.254

8433.53 Kök ve yumru sökme makineleri 1.190 2.198 2.011

8433.59 Diğer hasat makineleri (biçertoplarlar, biçerbağlarlar, silaj makineleri vs.)

3.490 5.304 5.946

8433.60

Ürünleri ağırlık ve büyüklüklerine göre ayırmaya ve temizlemeye mahsus makineler

2.346 2.827 3.161

8433.90 Aksam ve parçalar (8433) 33.638 33.513 26.079

8434.10 Süt sağma makineleri 10.742 16.226 12.973

8436.10 Hayvan yemlerini hazırlama makineleri 16.582 20.866 17.409 8436.21 Civciv çıkartma ve büyütme makineleri 2.105 2.038 2.601 8436.29 Kümes hayvancılığına mahsus diğer

makineler

27.777 27.815 45.068

8436.80 Ormancılığa ve arıcılığa mahsus makineler

2.407 3.593 4.606

8436.91 Aksam ve parçalar (8436.21 ve 8436.29) 2.173 2.392 2.229 8436.99 Aksam ve parçalar (8436.10 ve 8436.80) 11.819 14.368 8.487

Toplam 254.684 290.180 274.435

Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Bilgi Sistemi

Tarım alet ve makineleri sektörünün en çok ihracat yaptığı ülkeler sırasıyla Cezayir, Azerbaycan, Irak, İran ve Rusya Federasyonu’dur.

Ülkeler İtibariyle Türkiye’nin Tarım Alet ve Makineleri İhracatı (Değer: 1000 ABD $)

ÜLKE 2013 2014 2015

1 Cezayir 11.172 22.602 19.642

2 Azerbaycan 24.486 26.118 18.642

3 Irak 26.079 29.155 18.624

4 İran 8.973 16.494 15.698

5 Rusya Federasyonu 12.952 11.455 14.550

6 İtalya 16.053 15.857 13.006

7 Sudan 9.530 10.622 11.958

8 Bulgaristan 14.841 13.529 11.613

9 Fransa 15.943 14.991 11.480

10 Özbekistan 3.140 8.921 8.585

İlk 10 Toplam 143.171 169.746 143.800

11 Mısır 6.728 4.635 8.347

12 Suudi Arabistan 3.131 2.942 8.007

13 Türkmenistan 4.587 4.902 5.523

(6)

14 Fas 3.333 4.972 5.191

15 Romanya 5.067 5.184 4.626

16 Güney Afrika Cum. 2.077 3.734 4.222

17 Meksika 732 1.074 3.890

18 Tunus 3.280 4.689 3.657

19 Hollanda 1.927 3.089 3.418

20 Yunanistan 2.376 3.300 3.327

Genel Toplam 254.684 290.180 274.435

Tarım traktörleri, römorklar ve motokültörler ihracatı, 2015 yılında bir önceki yıla göre %13,8 oranında azalarak 378 milyon dolara gerilemiştir.

Türkiye Tarım Traktörleri, Römorklar ve Motokültörler İhracatı (Değer: 1000 ABD $)

GTİP ÜRÜN ADI 2013 2014 2015

8701.10 Motokültörler 1.433 1.484 853

8701.90 Tarım traktörleri 340.679 434.241 373.281

8716.20 Römork ve yarı römorklar 2.773 3.435 4.399

Toplam 344.886 439.161 378.533

Tarım traktörleri, römorklar ve motokültörler ihracatında en çok ihracat yapılan ülkeler sırasıyla ABD, İtalya, Irak, Sudan ve Avustralya’dır.

Ülkeler İtibariyle Türkiye’nin Tarım Traktörleri, Römorklar ve Motokültörler İhracatı (Değer: 1000 ABD $)

ÜLKE 2013 2014 2015

1 A.B.D. 68.700 170.723 178.834

2 İtalya 68.006 77.600 57.748

3 Irak 12.584 19.575 11.345

4 Sudan 1.326 4.642 10.165

5 Avustralya 11.949 8.622 8.023

6 Güney Afrika Cumhuriyeti 18.304 8.950 6.885

7 Fas 18.561 5.849 6.494

8 Portekiz 4.094 5.169 5.044

9 Meksika 2.873 3.612 5.002

10 Şili 10.872 8.620 4.766

İlk 10 Toplam 217.273 313.366 294.310

11 Burma (Birmanya / Mynamar) 2.691 2.915 4.331

12 Arjantin 13.316 4.896 3.585

13 Bulgaristan 2.278 3.135 3.352

14 Polonya 17.552 13.003 3.215

15 Sırbistan 1.256 1.364 3.049

16 İspanya 2.979 4.846 2.958

17 Kenya 2.793 3.319 2.938

18 Azerbaycan 969 1.857 2.326

19 Ukrayna 3.351 1.620 2.271

20 Kanada 0 0 2.238

(7)

Genel Toplam 344.886 439.161 378.533

İthalat

Türkiye 2013 yılında 444 milyon dolar düzeyinde tarım alet ve makinesi ithal etmişken bu rakam 2015 yılı sonu itibarıyla bir önceki yıla göre %36,2’lik bir azalış ile 283 milyon dolara düşmüştür. İthalatta en önemli kalem biçerdöverlerdir (GTİP:8433.51). Bu ürün grubunda yapılan ithalatın toplam tarım alet ve makineleri ithalatı içindeki payı % 26,2’dir.

Ürün Bazında Türkiye’nin Tarım Alet ve Makineleri İthalatı (Değer: 1000 ABD $)

GTİP Ürün Adı 2013 2014 2015

ağızlar 2.670 3.035 2.561

8432.10 Pulluklar 219 565 699

8432.21 Diskli tırmıklar (diskorolar) 27 70 117

8432.29

23.693 22.830 7.952

8432.40 Gübreleme makineleri 1.030 980 597

8432.80

Toprağı işlemeye mahsus diğer makineler ile çimenlikler ve spor sahaları için

silindirler

1.698 1.914 3.008

8433.11 Çim biçme makineleri (motorlu olanlar) 9.428 10.399 10.792

8433.30 Ot hazırlama makineleri 1.088 1.082 1.296

8433.40 Ot ve saman balyalama makineleri 14.519 14.863 12.071

8433.51 Biçerdöverler 169.156 85.928 74.307

8433.52 Diğer harman makineleri 3.038 2.129 2.120

8433.53 Kök ve yumru sökme makineleri 5.613 6.576 7.880

34.487 26.075 27.488

8433.60

29.224 18.523 24.207

8434.10 Süt sağma makineleri 9.014 5.886 4.705

8436.10 Hayvan yemlerini hazırlama makineleri 6.894 8.759 6.267 8436.21 Civciv çıkartma ve büyütme makineleri 9.940 6.905 4.174 8436.29 Kümes hayvancılığına mahsus diğer

makineler

26.291 14.759 17.678

8436.80 Ormancılığa ve arıcılığa mahsus makineler 3.196 3.392 2.356 8436.91 Aksam ve parçalar (8436.21 ve 8436.29) 2.156 3.216 2.967 8436.99 Aksam ve parçalar (8436.10 ve 8436.80) 4.460 5.257 4.035

(8)

Toplam 444.103 322.007 283.436 Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Bilgi Sistemi

Tarım alet ve makineleri sektöründe en çok ithalat yapılan ülkeler sırasıyla İtalya, Almanya, Polonya, A.B.D. ve Hollanda’dır.

Ülkeler İtibariyle Türkiye’nin Tarım Alet ve Makineleri İthalatı (Değer: 1000 ABD $)

Ülke 2013 2014 2015

1 İtalya 71.829 56.223 56.125

2 Almanya 66.194 47.013 53.836

3 Polonya 137.000 67.576 48.075

4 A.B.D. 27.936 28.630 20.387

5 Hollanda 28.356 24.235 20.064

6 Belçika 24.847 12.150 17.925

7 Çin 29.445 35.876 17.854

8 Fransa 10.460 9.466 8.092

9 Slovakya 1.158 1.558 6.627

10 Hindistan 796 3.060 4.434

İlk 10 Toplam 398.020 285.788 253.418

11 Avusturya 3.564 3.298 3.404

12 Meksika 2.621 3.568 2.943

13 İspanya 6.599 3.905 2.761

14 Hırvatistan 540 838 2.696

15 İngiltere 5.793 4.123 2.160

16 Danimarka 1.468 1.991 1.375

17 Romanya 117 121 1.253

18 Yunanistan 1.187 1.140 1.180

19 İsveç 784 1.193 1.117

20 Norveç 1.424 1.063 1.004

İlk 20 Toplam 422.117 307.028 273.311

Genel Toplam 444.103 322.007 283.436

Türkiye’nin tarım traktörleri, römorklar ve motokültörler ithalatı, 2015 yılında bir önceki yıla göre %40,8 artarak 399 milyon dolara ulaşmıştır.

Türkiye Tarım Traktörleri, Römorklar ve Motokültörler İthalatı (Değer: 1000 ABD $)

GTİP Ürün Adı 2013 2014 2015

8701.10 Motokültörler 5.572 6.126 2.646

8716.20 Römork ve yarı römorklar 459 831 192

Toplam 250.523 283.659 399.445

Türkiye’nin tarım traktörleri, römorklar ve motokültörler ithal ettiği ülkeler arasında yaklaşık % 27’lik payı ile İtalya ilk sırada gelmektedir. Bu ülkeyi, Hindistan, Fransa ve Almanya izlemektedir.

(9)

Ülkeler İtibariyle Türkiye’nin Tarım Traktörleri, Römorklar ve Motokültörler İthalatı ((Değer: 1000 ABD $)

Ülke 2013 2014 2015

1 Hindistan 72.876 90.745 121.528

2 İtalya 55.405 61.590 91.620

3 Fransa 36.492 43.273 62.525

4 A.B.D. 12.595 28.196 27.572

5 Almanya 23.927 11.038 20.091

6 Japonya 10.889 14.136 20.046

7 İngiltere 9.499 5.883 16.642

8 Çin 4.380 6.653 16.294

9 Meksika 6.049 5.977 7.325

10 Avusturya 2.319 5.068 7.186

İlk 10 Toplam 234.430 272.560 390.829

11 Güney Kore 12.836 7.165 6.409

12 Finlandiya 1.373 699 696

13 Polonya 56 156 602

14 Danimarka 174 590 482

15 Çek Cumhuriyeti 0 0 159

16 Suriye 0 74 130

17 Gana 0 0 57

18 Slovenya 0 0 29

19 İspanya 1.501 0 18

20 Hırvatistan 0 27 17

İlk 20 Toplam 250.372 281.270 399.428

Genel Toplam 250.523 283.659 399.445

DÜNYA TİCARETİ

Dünya Üretim ve Tüketimi

Dünya tarım üretiminin önümüzdeki on yıl içinde düzenli olarak, ancak önceki on yıllardan daha yavaş bir oranda artması beklenmektedir. Gelirlerin artması ve ticaretin büyümesiyle birlikte kişi başına düşen tüketim de artmaktadır. Yerel üretimin artması, taşımacılık ve ürün dağıtım sistemlerinin daha verimli hale gelmesi sonucu maliyetlerin düşmesinin yanı sıra, kentleşme ve beslenme değişikliklerine bağlı tüketim değişimleri, gelişmekte olan ülkelerdeki bu değişime katkıda bulunan etkenlerdir. Bu ülkelerde gıda amaçlı tahıl üretimine oranla hayvancılık ürünleri ve yemlere ağırlık verilmektedir. Gelişmiş ülkelerde ise, gıda ürünlerinin bulunmasıyla ilgili kaygıların yerini gıdaların özellikleri ve kalitesiyle ilgi kaygılar almıştır.

Dünya tarım pazarındaki büyüme gelişmekte olan ülkelere doğru kaymaktadır. Üretim kapasitesi ve altyapı yatırımları, başta işlenmemiş tarım ürünleri olmak üzere üretimin gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere doğru kaymasına yol açtığından, bu eğilimin önümüzdeki yıllarda hızlanması beklenmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde tarım politikasındaki reformlar yavaş yavaş tarımsal üretime verilen desteğin niteliğinde değişikliğe yol açarak, üretimin miktarı ve yeri üzerinde etkilerde bulunmaktadır.

(10)

Gelişmekte olan ülkelerin üretimindeki genel büyüme oranı gelişmiş ülkelerden daha fazla olmakla birlikte, en az gelişmiş ülkelerde temel gıda ürünleri ithalatının net olarak artacağı tahmin edilmektedir. Bu ülkelerde üretkenlik artışı nüfus artışının gerisinde kalmakta ve bu durum gıda güvenliği için dünya pazarlarına daha fazla bağımlılığa ve uluslararası fiyat dalgalanmalarına daha fazla maruz kalmaya yol açmaktadır.

İklim durumlarına bağlı üretim şokları, enerji fiyatlarındaki genel eğilim, biyo-yakıt kapasitesine yatırım, ekonomik büyüme perspektifleri ve tarım politikalarında ileride yaşanabilecek gelişmeler, dünya tarım pazarlarının geleceğini etkileyen başlıca belirsizlikler arasında yer almaktadır. Dünya tarım pazarlarının geleceği aynı zamanda dünyanın tarım devlerinden üçünü oluşturan Brezilya, Çin ve Hindistan’daki ekonomik gelişmelere de son derece bağlı durumdadır.

2007 yılının ortalarından beri dünya çapında gıda fiyatlarında önemli artışlar olmuştur. Bir anlamda gıda krizi olarak da nitelendirilen bu fiyat artışlarından en çok, gelir düzeyleri düşük olan gelişmekte olan ülkeler etkilenmiştir. İnsanların gelirlerinin 3/4’ünü gıda harcamalarına ayırdığı bazı Afrika ve Asya ülkelerinde gıda fiyatları son aylarda yaklaşık iki katına yükselmiştir.

Bu fiyat artışlarında, dünya genelinde yaşanan kuraklığın yanı sıra son yıllarda dünya tarımındaki çok önemli iki gelişme de etkili olmuştur. Bu gelişmelerden birincisi dünya tarımında yaygınlaşmaya başlayan yakıt amaçlı tarımsal ürün üretimi, diğeri ise ekolojik tarım uygulamalarıdır.

Kanola, ayçiçeği, soya, aspir, pamuk ve palm gibi yağlı tohum bitkilerinden elde edilen yağların bir katalizör eşliğinde kısa zincirli bir alkol ile (metanol veya etanol) reaksiyonu sonucunda ortaya çıkan ve biyodizel adı verilen ürünün, saf olarak veya petrol kökenli dizel ile belirli oranlarda karıştırılarak akaryakıt olarak kullanılması dünyada giderek yaygınlaşmaya başlayan bir uygulamadır.

Fosil yakıtlara karşı önemli bir alternatif yakıt olarak görülen biyodizelin üretimi için her yıl daha çok tarım arazisi tahsis edilmektedir. Bu bakımdan, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün bile gıda güvenliği açısından önemli bir tehlike olarak gösterdiği yakıt amaçlı tarım üretimi dünya gıda piyasasını önemli ölçüde etkilemiştir.

Üretim sürecinde kimyasal gübre, ilaçlama, hormon gibi katkıların kullanılmadığı ve uzun vadede toprak kalitesini korumayı amaçlayan ekolojik tarım uygulamaları da kısa vadede dünya tarım ürünleri piyasasını tüketiciler aleyhine etkilemiştir.

Konvansiyonel üretim yöntemlerine göre daha maliyetli olan ve birim toprak başına daha az ürün alınabilen ekolojik tarımın yaygınlaşması, yakıt amaçlı tarımın yarattığı etki kadar olmasa da, dünya gıda piyasasında ürün arzını olumsuz yönde etkileyerek fiyatları yukarı çıkarmıştır.

Bu faktörlerin yanı sıra özellikle Çin ve Rusya Federasyonu’nun son yıllarda yaşadığı ekonomik gelişme sonucu artan kişi başına yıllık gelir ve dolayısıyla artan tüketim talebinin dünya toplam gıda talebini yükseltmesi sonucu gıda fiyatlarının artması da gıda krizinin arkasında yatan bir diğer önemli nedendir.

Ayrıca gelişmiş ülkelerde giderek artan et ve süt talebi karşılanmaya çalışıldıkça az gelişmiş ülkelerde kişi başına düşen temel gıda maddeleri miktarı her geçen gün azalmaktadır. Yine gelişmiş ülkelerde çok yaygın olan gıda israfı da dünya genelindeki gıda dağılımını

(11)

bozmaktadır. Sadece İngiltere’de bir yılda israf edilen gıdanın ekonomik değerinin 20 milyar sterlin (yaklaşık 30 milyar dolar) olduğu tahmin edilmektedir.

Dünya tarımsal ürünler ihracatında gelişmiş ülkelerin ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir.

Bu durumun en önemli nedeni bu ülkelerde tarımsal mekanizasyonun en üst düzeyde gerçekleşmesi ve yüksek kalitede işlenmiş ürünlerin üretilmesidir. Bunun dışında özellikle Belçika ve Hollanda gibi sınırlı tarım arazisine sahip ülkelerin yüksek miktarda re-export yapmaları bu ülkeleri sıralamada üst sıralara çıkarmaktadır. İlk sıralardaki ülkeler arasındaki gelişmişlik açısından tek istisna çok fazla miktarda ekilebilir araziye sahip olan ve bir tarım devi olarak nitelendirilebilecek olan Brezilya’dır. Yine de Brezilya’nın tarımsal mekanizasyonu önemli ölçüde gerçekleştirdiğinin vurgulanması önemlidir.

ABD’de başlayan finansal krizin reel sektöre sıçramasından dünya tarım sektörünün de etkilenmesi kaçınılmazdır. Tarım sektörünün temel gıda maddelerini üretmesi nedeniyle kriz dönemlerindeki talep daralmalarından sanayi mallarına göre daha az etkilenmesi, ilk bakışta sorunun çok önemli olmadığı şeklinde yorumlara neden olsa da, tarımsal ürünlerin sahip olduğu esnek olmayan (inelastik) talep yapıları sonucu talepte görülen düşük boyutlardaki küçülmelerin bile büyük fiyat değişimleri yaratarak üreticilerin gelirlerinde ciddi düşüşlere yol açmaları göz ardı edilmemelidir. Bu tür gelişmelerin uzun vadede hem tarım sektörünü hem de diğer ilgili sektörleri olumsuz etkilemesinin önünü alabilmek için krizin tarım sektörüne etkileri küçümsenmemeli ve sektörün krizi en az zararla atlatmasının yolları araştırılmalıdır.

Dünya tarım alet ve makineleri imalat sanayi, yüksek düzeyde bütünleşmiş ve sürekli sayıları artan şirketler arasındaki bütünleşmelerin hakim olduğu bir iş sahasıdır. John Deere, Case New Holland (CNH Global) ve AGCO Corporation gibi büyük firmaların çoğu ortak imalat yatırımlarına ve pek çok ülkeye yayılmış dağıtım kanallarına sahip çok uluslu şirketlerdir.

Denizaşırı üretimleri olmayan diğer firmalar ise pek çok ülkede acentelere ve dağıtım kanallarına sahiptirler. Japon Kubota Traktör veya İsveçli Alfa-Laval gibi firmalar ABD’de ve dünyanın başka yerlerinde tesisler ve dağıtım şebekeleri kurmuşlardır. Parça ve bileşenler tüm dünyaya gönderilmekte ve orijinal ekipman imalatında kullanılmaktadır. Bu durum çeşitli ülkelerde üretilen alet ve makinelerin yerli bileşenlerinin kesin oranlarının belirlenmesini son derece zorlaştırmaktadır.

Tarım alet ve makinelerinin ana hatlar itibariyle sınıflandırılması dünya genelinde geçerli olan üç temel tarımsal işletme boyutundan kaynaklanmaktadır. Büyük ölçekli ve sermaye- yoğun tarım işletmeciliği ABD, Kanada, Avustralya ve bir dereceye kadar Meksika, Arjantin, Brezilya ve Güney Afrika’da uygulanmaktadır. Rusya, Ukrayna ve diğer eski Sovyet cumhuriyetleri de büyük ölçekli tarım işletmeciliği yapmakta iseler de bu ülkelerdeki tarım sermayesi yoğunluğu ve makineleşme düzeyi öncekiler kadar değildir. Orta ölçekli fakat gelişmiş tarım işletmeciliği, Avrupa’da ve Latin Amerika ile Asya’nın bazı bölümlerinde uygulanmaktadır. Küçük ölçekli tarım işletmeciliği ise Asya, Afrika ve Karayipler’de uygulanmaktadır. Sonuç olarak bir işletmede hangi tür tarım alet ve makinesinin kullanılacağı hususu her şeyden önce o işletmenin sahip olduğu toprak büyüklüğü ile doğrudan ilişkili olmaktadır.

ABD ve Kanada’da üretilen tarım alet ve makineleri temelde büyük ölçekli tarım işletmeciliğine hizmet etmektedir. Orta büyüklükteki makineler çoğunlukla Avrupa’da, hem Avrupalı firmalar hem de ABD’li firmalara bağlı firmalarca üretilmektedir. ABD ve Avrupa firmalarıyla yapılan lisans anlaşmaları veya ortak girişimler yolu ile Meksika, Brezilya ve Arjantin’de orta büyüklükte tarım makinesi üretimi önemli ölçüde artmıştır. Japonya küçük ölçekli ekipman pazarında liderdir. Bununla birlikte, Güney Kore, Hindistan, Tayvan ve Çin küçük ölçekli makine imalatındaki paylarını artırmaktadırlar.

(12)

ABD, Kanada, AB, Avustralya gibi gelişmiş ülkeler ve Arjantin, Brezilya, Meksika gibi bazı Latin Amerika ülkelerinde görülen çiftlik büyüklüklerindeki artış ve yüksek teknoloji kullanımı sektördeki önemli gelişmelerin başında gelmektedir. Bu ülkelerde tarım alet ve makineleri satışlarının büyük bir kısmını eski teknolojiyi yenileme amaçlı yapılan alımlar oluşturmaktadır. Çiftliklerin ortalama büyüklüklerinin artması çiftlik başına tarım alet ve makinesi satışını azaltan bir etken olmaktadır.

Tarım alet ve makineleri sektörünün dünyadaki durumuna bakıldığında sektörün gelişiminin ülkemizdekinden çok farklı olduğu açıkça görülmektedir. Dünya tarım alet ve makineleri sektörü otomotiv sektörüne benzer bir şekilde yüksek düzeyde bütünleşme ve küreselleşme yönünde ilerleyen bir sektördür. Özellikle tarım traktörleri üretimi açısından bu sürece verilebilecek en güzel örnek 1992 yılında dünya çapında marka olan iki büyük traktör üreticisi Fiat ve Ford’un birleşerek “New Holland” adını alması ve daha sonra “Case” isimli bir diğer büyük traktör üreticisini bünyelerine alarak “Case New Holland” (CNH Global) adıyla dev bir traktör üreticisi olarak ortaya çıkmalarıdır. Bu firmanın yanı sıra John Deere ve AGCO Corporation gibi büyük firmalar, ortak imalat yatırımlarına ve pek çok ülkeye yayılmış dağıtım kanallarına sahip çok-uluslu şirketlerdir.

Denizaşırı ülkelerde üretimleri olmayan diğer firmalar ise pek çok ülkede acentelere ve dağıtım kanallarına sahiptirler. Japon Kubota Traktör ya da İsveçli Alfa-Laval gibi firmalar ABD’de ve dünyanın başka yerlerinde tesisler ve dağıtım şebekeleri kurmuşlardır. Parça ve bileşenler tüm dünyaya gönderilmekte ve orijinal ekipman imalatında kullanılmaktadır.

Dünya tarım alet ve makineleri sektöründe var olan bu bütünleşme düzeyi söz konusu firmalara fiyat rekabeti ve büyük ölçekli talepleri karşılama konularında önemli avantajlar sağlamaktadır.

Dünya ekonomik krizi, tarım sektöründe olduğu gibi, tarım alet ve makineleri sektörü üzerinde de önemli etkilere yol açacaktır. Ancak, giderek artan dünya nüfusu ve gıda tüketim kalıplarının sürekli olarak genişlemesi sonucu artan gıda talebi, tarım sektörünün ve dolayısıyla tarım alet ve makinelerinin sektörünün küçülmesine fırsat vermeyecektir. Ayrıca, dünya genelindeki tarımsal işletmelerin geçmişe oranla sektördeki en düşük borç/varlık oranına sahip olmaları tarım alet ve makinelerine yatırımların önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini göstermektedir. Ekonomik krizin olumsuz kısa dönem etkileri mevcut olmakla birlikte, orta vadede hem tarım sektörünün hem de tarım alet ve makineleri sektörünün genişlemesini sürdürmesi beklenmektedir.

Dünya İhracatı

Dünya tarım alet ve makineleri ticareti 2004-2008 yılları arasında toplamda % 100 oranında artarak 37 milyar dolar düzeyine ulaşmış olup, 2009 yılında yaşanan küresel ekonomik kriz sırasında 28 milyar dolara kadar gerilemiştir. 2010 yılında sonra yeniden hızlanan tarım alet ve makine ticareti ile ticaret hacmi 2015 yılı sonunda yaklaşık 70 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

2015 yılı itibarıyla en çok ticareti yapılan ürün grupları sırasıyla biçerdöverler (3,7 milyar dolar), motorlu çim biçme makineleri (3,6 milyar dolar) ve zirai ilaçlama makineleridir (3 milyar dolar). Farklı GTİP numaraları altında sınıflandırılan çeşitli yedek parçaların toplam ticareti ise 8,1 milyar dolar seviyesindedir.

Ticaretin ülkelere göre dağılımına bakıldığında gelişmiş ülkelerin tarımsal ürünlerde olduğu gibi alet ve makine ticaretinde de üst sıralarda olduğu görülmektedir. Bu durum tarım alet ve makineleri sektöründe endüstri içi ticaretin yaygın olduğunu göstermektedir. Bunun en

(13)

önemli nedeni gelişmiş ülkelerin ileri teknolojili makine üretimleri yapması sonucu sektördeki talebi kendi içlerinde karşılayabilmeleridir.

Ürün Bazında Dünya Tarım Alet ve Makineleri İhracatı (Değer: Milyon ABD $)

GTİP Ürün Adı 2013 2014 2015

8208.40 Aksam ve Parçalar 407 434 386

8432.10 Pulluklar 561 530 372

8432.29

1.354 1.302 1.034

8432.40 Gübreleme makineleri 465 477 396

8432.80

Toprağı işlemeye mahsus diğer makineler ile çimenlikler ve spor sahaları için silindirler

1.073 1.064 883

8432.90 Aksam ve parçalar 2.961 2.902 2.380

8433.30 Ot hazırlama makineleri 670 650 555

8433.40 Ot ve saman balyalama makineleri 1.226 1.176 990

8433.51 Biçerdöverler 4.757 4.174 3.657

8433.52 Diğer harman makineleri 430 334 154

8433.53 Kök ve yumru sökme makineleri 476 465 325

1.594 1.477 1.162

8433.60

704 755 721

8434.10 Süt sağma makineleri 370 411 322

8434.90 Aksam ve parçalar (8434) 916 942 780

8436.10 Hayvan yemlerini hazırlama makineleri

1.036 1.065 882

8436.21 Civciv çıkartma ve büyütme makineleri 239 286 243

8436.29 Kümes hayvancılığına mahsus diğer makineler

1.275 1.284 1.268

2.199 2.429 2.215

8436.91 Aksam ve parçalar (8436.21 ve 8436.29)

497 552 521

1.252 1.346 1.167

Toplam 82.254 81.215 69.893

(14)

Kaynak: ITC-TradeMap (www.trademap.org)

2015 yılında dünyada en çok tarım alet ve makinesi ihraç eden ülke Çin’dir. Bu ülkeyi ABD, Almanya, Japonya ve Hollanda takip etmektedir.

İhracatçı ülkeler arasında en önemli istisna Çin’dir. Çin, ucuz işgücü sayesinde her alanda olduğu gibi tarım alet ve makineleri sektöründe de ön plana çıkmayı başarmıştır. Bu suretle, özellikle uygun fiyatlı ancak düşük kaliteli alet ve makine üretiminde diğer ülkelere göre daha avantajlı bir konumdadır.

Ülkeler İtibariyle Dünya Tarım Alet ve Makineleri İhracatı (Değer: Milyon ABD $)

Ülke 2013 2014 2015

1 Çin 2.209 2.342 2.282

2 A.B.D. 1.578 1.620 1.504

3 Almanya 1.451 1.498 1.331

4 Japonya 715 690 625

5 Hollanda 672 673 568

6 Güney Kore 560 573 527

7 Fransa 581 581 506

8 Hong Kong 535 524 499

9 İngiltere 548 511 466

10 İtalya 518 530 459

İlk 10 Toplam 9.366 9.542 8.766

11 Kanada 457 474 407

12 Belçika 469 473 400

13 Meksika 380 397 381

14 Singapur 410 410 347

15 Rusya Federasyonu 527 498 334

16 İsviçre 358 311 292

17 Tayvan 305 313 280

18 İspanya 311 319 278

19 Hindistan 337 318 264

20 Suudi Arabistan 378 347 213

İlk 20 Toplam 13.297 13.401 11.962

31 Türkiye 152 158 144

Genel Toplam 82.254 81.215 69.893

2013 yılında 23 milyar dolar olan dünya tarım traktörleri, römorklar ve motokültörler ihracatı, tarım makineleri ihracatı, 2015 yılında ise bir önceki yıla göre %16,4 oranında azalarak 18,4 milyar dolara düşmüştür.

Dünya Tarım Traktörleri, Römorklar ve Motokültörler İhracatı (Değer: Milyon ABD $)

GTİP Ürün Adı 2013 2014 2015

8701.10 Motokültörler 292 333 245

Toplam 22.783 22.017 18.417

(15)

Tarım traktörleri, römorklar ve motokültörler ihracatında gelişmiş ülkeler ilk sıralarda gelmektedir. En çok traktör ihracatı yapan Almanya’nın dünya ihracatındaki payı yaklaşık % 19’dur. Almanya’yı ABD, İtalya, Japonya, İngiltere ve Fransa izlemektedir.

Ülkeler İtibariyle Tarım Traktörleri, Römorklar ve Motokültörler İhracatı (Değer: Milyon ABD $)

Ülke 2013 2014 2015

1 Almanya 4.771 4.124 3.475

2 A.B.D. 2.667 2.632 2.009

3 İtalya 2.250 2.067 1.611

4 Japonya 1.479 1.606 1.555

5 İngiltere 1.664 1.740 1.405

6 Fransa 1.630 1.565 1.258

7 Hindistan 859 908 962

8 Avusturya 1.004 1.010 688

9 Güney Kore 427 544 621

10 Çin 513 476 467

İlk 10 Toplam 17.263 16.672 14.051

11 Belarus 910 726 448

12 Finlandiya 461 457 432

13 Meksika 480 467 409

14 Türkiye 345 439 380

15 Belçika 428 461 376

16 Brezilya 535 382 304

17 Kanada 358 350 293

18 Hollanda 336 318 260

19 Tayland 226 248 256

20 Polonya 71 84 116

İlk 20 Toplam 21.500 20.679 17.412

Genel Toplam 22.783 22.017 18.417

Dünya İthalatı

Dünya tarım alet ve makineleri ithalatında da yine gelişmiş ülkeler ilk sıralarda gelmektedir.

Bu durumun nedeni, yukarıda da bahsedildiği gibi, sektörde yaygın olan endüstri içi ticarettir.

Ürün Bazında Dünya Tarım Alet ve Makineleri İthalatı (Değer: Milyon ABD $)

GTİP Ürün Adı 2013 2014 2015

ağızlar 468 488 439

8432.10 Pulluklar 525 501 341

8432.29

1.346 1.271 1.034

8432.40 Gübreleme makineleri 474 473 396

8432.80

Toprağı işlemeye mahsus diğer makineler ile çimenlikler ve spor sahaları için silindirler

953 915 824

(16)

8433.20 Çayır biçme makineleri 1.198 1.170 956

8433.30 Ot hazırlama makineleri 613 616 508

8433.40 Ot ve saman balyalama makineleri 1.246 1.204 975

8433.51 Biçerdöverler 4.819 4.153 3.424

8433.52 Diğer harman makineleri 223 221 115

8433.53 Kök ve yumru sökme makineleri 436 462 307

1.824 1.753 1.599

8433.60

677 623 613

8434.10 Süt sağma makineleri 475 517 382

8434.90 Aksam ve parçalar (8434) 1.009 1.078 913

8436.10 Hayvan yemlerini hazırlama makineleri 918 963 806

8436.21 Civciv çıkartma ve büyütme makineleri 299 299 253

8436.29 Kümes hayvancılığına mahsus diğer makineler

1.202 1.234 1.273

2.264 2.466 2.256

423 460 489

1.276 1.424 1.195

Toplam 40.760 40.109 34.654

En çok tarım alet ve makinesi ithal eden ülke % 11,7’lik payı ile ABD’dir. ABD’yi, Almanya, Fransa ve Kanada izlemektedir.

Ülkeler İtibariyle Dünya Tarım Alet ve Makineleri İthalatı (Değer: Milyon Dolar)

Ülke 2013 2014 2015

1 A.B.D. 4.181 4.324 4.067

2 Almanya 3.169 3.118 2.584

3 Fransa 3.342 3.071 2.556

4 Kanada 2.971 2.660 2.236

5 İngiltere 1.499 1.855 1.638

6 Rusya Federasyonu 2.288 1.900 1.079

7 Avustralya 966 1.013 1.013

8 Belçika 1.150 1.183 1.013

9 Çin 826 820 885

10 Polonya 957 981 852

İlk 10 Toplam 21.349 20.925 17.924

11 Meksika 694 737 771

12 Hollanda 897 902 722

13 İtalya 672 721 645

14 Avusturya 767 743 638

15 İsveç 660 723 633

(17)

16 İspanya 570 586 542

18 Danimarka 662 640 527

19 Ukrayna 761 475 448

20 Japonya 338 381 397

İlk 20 Toplam 28.089 27.556 23.783

30 Türkiye 444 322 283

Genel Toplam 40.760 40.109 34.654

Dünya Tarım Traktörleri, Römorklar ve Motokültörler İthalatı (Değer: Milyon Dolar)

GTİP Ürün Adı 2013 2014 2015

8701.10 Motokültörler 377 332 302

Toplam 22.569 22.003 18.614

Tarım traktörleri, römorklar ve motokültörlerinde de en çok ithalat yapan ülke ABD’dir. ABD, 2015 yılında 3,4 milyar dolar tarım traktörleri, römorklar ve motokültörler ithalatı yapmıştır.

Bu ülkeyi Fransa, Almanya, Kanada, İngiltere ve Belçika izlemektedir.

Ülkeler İtibariyle Tarım Traktörleri, Römorklar ve Motokültörler İthalatı (Değer: Milyon Dolar)

ÜLKE 2013 2014 2015

1 A.B.D. 3.126 3.330 3.395

2 Fransa 2.295 1.749 1.512

3 Almanya 1.504 1.569 1.244

4 Kanada 1.540 1.448 1.148

5 İngiltere 887 971 761

6 Belçika 728 830 543

7 İspanya 456 537 537

8 Polonya 723 736 532

9 Avustralya 528 542 525

10 İtalya 547 539 473

İlk 10 Toplam 12.334 12.250 10.670

11 Türkiye 251 284 399

12 Hollanda 428 508 333

13 Avusturya 395 388 303

14 İsviçre 269 248 263

15 İsveç 297 309 260

16 Norveç 314 255 230

17 Bulgaristan 226 215 224

19 Rusya Federasyonu 400 432 220

20 Meksika 185 163 200

İlk 20 Toplam 15.324 15.313 13.322

Genel Toplam 22.569 22.003 18.614

(18)