Prof. Dr. Bülent KESKİNLER Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Çevre Mühendisliği Bölümü

(1)

Prof. Dr. Bülent KESKİNLER Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü

Çevre Mühendisliği Bölümü

(2)

İşleyen bir sisteme danışmanlık

Transfer edilen bir teknolojinin adaptasyonu

Yeni teknoloji geliştirme

Ar-Ge ye dayalı

Verimliliğin artırılmasına yönelik olarak işletim süreci modifikasyonu

Ar-Ge ye dayalı

Sorunların çözülmesi

Danışmanlık düzeyinde Ar-Ge ye dayalı

Yasal Düzenlemelerdeki Eksiklikler

(3)

Sorunun sanayici tarafından doğru tanımlanmış olması

Sorunlara uygun çözüm adreslerinin bulunması

Mevcut üniversite sisteminin dışarıdan gelen işleri kabul edebilirliği

Üniversitenin çözüm üretme kapasitesinin tam olarak kullanılabilmesi

Sorun sahibinin uygun kişilerle buluşması

Üniversitenin kendi araştırmacı ekiplerinin çalışmaları ve iş potansiyelleri konusunda yeterli bilgiye sahip olması

Ar-Ge gereksinimlerinin maddi olarak desteklenmesi

(4)

KATAL

KATAL İ İ Z Z Ö Ö R R

ATIK ATIK

46 ton kataliz 46 ton kataliz ö ö r r

(DEAC) (DEAC)

CBR

(5)

1 kg

1 kg DEAC DEAC ’ ’ ı ı n n hava ve su ile etkileş hava ve su ile etkile ş imi imi

9

Patlayıcı

9

Parlayıcı

9

Yanıcı

9

Toksik

9

Benzen ile

karsinojen

(6)

1 adet 30 tonluk drum (15 ton DEAC)

1 adet 50 tonluk drum (31 ton DEAC)

2 adet 10 tonluk polimer reaktörü

(Boş Kontamine)

DEAC Ünitesi ile fabrika içinde kontamine boru

hatları

(7)

AR-GE, Proses Geliştirme, Deaktivasyon ve Bertaraf işleminde yer alan proje ekibi:

Prof. Dr. BProf. Dr. Bülent KESKülent KESKİİNLER (Proje YüNLER (Proje Yürrüütütüccüüssüü) (GYTE)) (GYTE)

DoçDoç. Dr. Ahmet KARAG. Dr. Ahmet KARAGÜÜNDNDÜZ (GYTE)ÜZ (GYTE)

DoçDoç. Dr. Aziz TANRISEVEN . Dr. Aziz TANRISEVEN (GYTE)(GYTE)

Yrd. DoçYrd. Doç. Dr. Cengiz YATMAZ (GYTE. Dr. Cengiz YATMAZ (GYTE))

Kim. MüKim. Müh. Ahmet Suat Bh. Ahmet Suat BİİRRİİNCNCİİ (Proses Mü(Proses Mühendisi)hendisi)

Kimyager Bahar CANSEVER (Gaz Analizleri)Kimyager Bahar CANSEVER (Gaz Analizleri)

Proses kurulum ve mekanik hizmetler: ATILIM MAKİNA LTD. STİ.

Bertaraf edilecek kimyasal: 46 ton DEAC (%15 Aktif madde, %85 Benzen)

Kimyasalın bulunduğu ortam: 1 atm kuru azot baskısında 2 adet 30 tonluk dram

(8)

H

₃

C Al CH

₃

Cl

Dietil alüminyum klorür (DEAC), özellikle olefin ve dien polimerizasyonları için Ziegler-Natta Catalyst Sistemi olarak kullanılmaktadır. Ayrıca bu kimyasallar alkalizasyon reaksiyonlarında, lineer oligamerizasyon reaksiyonlarında ve doymamış hidrokarbonların siklizasyon reaksiyonlarında katalizör olarak da kullanılmaktadır.

(9)

Pentan Hekzan Heptan Toluen

DEAC 13z 13 13 -

DEAB DEAI

- 19

16 24

19 27

- -

Solventteki alüminyum % sini göstermektedir.

Metal alkiller Tutuşabilirlik Metal içeriği ( )

Oksijen içeriği ( ) Halojen içeriği ( )

Solvent buhar basıncı ( ) Sıcaklık ( )

(10)

( C ( C

₂₂

H H

₅₅

) )

₂₂

AlCl AlCl + 3 H + 3 H

₂₂

O Al ( OH ) O Al ( OH )

₃₃

+ + HCl HCl + 2 C + 2 C

₂₂

H H

₆₆

Hidroliz Is

Hidroliz Is ı ı s s ı ı =800 =800 Cal Cal /g /g

( C ( C

₂₂

H H

₅₅

) )

₂₂

AlCl AlCl +14 O +14 O

₂₂

Al Al

₂₂

O O

₃₃

+2 +2 HCl HCl +8 CO +8 CO

₂₂

+ 9 H + 9 H

₂₂

O O Yanma Is

Yanma Is ıs ı s ı ı =6326 =6326 Cal/g Cal /g

Yetersiz oksijen durumunda= CO, C, HC olu

Yetersiz oksijen durumunda= CO, C, HC olu ş ş abilir. abilir.

A A şı şı rı r ı derecede neme duyarlı derecede neme duyarl ı ( ( Ş Ş iddetli ekzotermik reaksiyon) iddetli ekzotermik reaksiyon)

CO CO

₂₂

ile h ile h ı ı zl zl ı ı reaksiyon ve patlama riski (Bu tü reaksiyon ve patlama riski (Bu t ür yang r yangı ınlarda CO nlarda CO

₂₂

kullan

kullanı ılamaz) lamaz)

Metale Metale toksisite toksisite

İ İ nert nert gaz altı gaz alt ında depolanmal nda depolanmalı ı

Laboratuar Laboratuar ö ö lç l ç ekli ekli bertaraf bertaraf ı: ı : Solventle Solventle seyreltilerek azot seyreltilerek azot atmosferinde

atmosferinde özel konteyn ö zel konteynı ırlarla uzakla rlarla uzakla ş ş t t ır ı rı ı lı l ır. r.

(11)

BİLEŞEN % ( mol )

Etan 99.8 (min)

n-Bütan 0.5 (max)

İzobütan 0.5 (max)

Hidrojen 0.05 (max)

(12)

46 ton DEAC 46 ton DEAC Bertaraf Bertaraf ı ı

Kontamine Kontamine Reakt Reakt ör, ö r, drum drum ve ba ve ba ğ ğ lant lant ı ı

hatlar

hatlar ı ı n n ı ı n n inaktivasyondan

inaktivasyondan sonra sonra atmosfere a

atmosfere a ç ç ı ı lmas lmas ı ı

Patlama ve Yang Patlama ve Yang ı ı n n

Benzenin neden Benzenin neden olaca

olaca ğı ğı karsinojen karsinojen etki etki

Etki alan Etki alan ı ı n n ı ı n n

b b ü ü y y ü ü kl kl ü ü ğ ğ ü ü

(13)

SORUNA YÖNELİK MEVCUT TEKNOLOJİ YOK

(14)

ArAr--GeGe Ekibi BaşEkibi BaşkankanııProf. Dr. BProf. Dr. Bülent Keskinler ilk Arülent Keskinler ilk Ar-Ge-Ge çalçalışışmasmasıınını gerçgerçekleekleşştirirkentirirken

(15)

DEAC Deaktivasyon Projesinin Ar-Ge çalışmalarının yürütüldüğü pilot ünite

(16)

(17)

HAVUZ DEAC

REAKTÖR

KOSTİK- BENZEN

YIKAMA

BENZEN DEPOSU (20 ton) BENZEN

YIKAMA

Kuru azot tankı

Flair Flair

(18)

Atılım Ltd.Şti. çalışanları saha üzerinde ana prosesin kurulumunu gerçekleştirken

DEAC Deaktivasyon Prosesi’nin genel görünümü

(19)

FLAİR HATTI

(20)

Proje ekibi ve TÜPRAŞ elemanları ile birlikte

(21)

Proje ekibinden bir grup

(22)

Ar-Ge ekibi başkanı Prof. Dr. Bülent Keskinler, çalışmanın son gününden bir anı

Prof. Dr. Bülent KESKİNLER Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Çevre Mühendisliği Bölümü

 İşleyen bir sisteme danışmanlık

 Transfer edilen bir teknolojinin adaptasyonu

 Yeni teknoloji geliştirme

Ar-Ge ye dayalı

 Verimliliğin artırılmasına yönelik olarak işletim süreci modifikasyonu

Ar-Ge ye dayalı

 Sorunların çözülmesi

Danışmanlık düzeyinde Ar-Ge ye dayalı

Yasal Düzenlemelerdeki Eksiklikler

Sorunun sanayici tarafından doğru tanımlanmış olması

Sorunlara uygun çözüm adreslerinin bulunması

Mevcut üniversite sisteminin dışarıdan gelen işleri kabul edebilirliği

Üniversitenin çözüm üretme kapasitesinin tam olarak kullanılabilmesi

Sorun sahibinin uygun kişilerle buluşması

Üniversitenin kendi araştırmacı ekiplerinin çalışmaları ve iş potansiyelleri konusunda yeterli bilgiye sahip olması

Ar-Ge gereksinimlerinin maddi olarak desteklenmesi

KATAL

KATAL İ İ Z Z Ö Ö R R

ATIK ATIK

46 ton kataliz 46 ton kataliz ö ö r r

(DEAC) (DEAC)

1 kg

1 kg DEAC DEAC ’ ’ ı ı n n hava ve su ile etkileş hava ve su ile etkile ş imi imi

Patlayıcı

Parlayıcı

Yanıcı

Toksik

Benzen ile

karsinojen

H

C Al CH

Cl

( C ( C

H H

) )

AlCl AlCl + 3 H + 3 H

O Al ( OH ) O Al ( OH )

+ + HCl HCl + 2 C + 2 C

H H

Hidroliz Is

Hidroliz Is ı ı s s ı ı =800 =800 Cal Cal /g /g

( C ( C

H H

) )

AlCl AlCl +14 O +14 O

Al Al

O O

+2 +2 HCl HCl +8 CO +8 CO

+ 9 H + 9 H

O O Yanma Is

Yanma Is ıs ı s ı ı =6326 =6326 Cal/g Cal /g

Yetersiz oksijen durumunda= CO, C, HC olu

Yetersiz oksijen durumunda= CO, C, HC olu ş ş abilir. abilir.

A A şı şı rı r ı derecede neme duyarlı derecede neme duyarl ı ( ( Ş Ş iddetli ekzotermik reaksiyon) iddetli ekzotermik reaksiyon)

CO CO

ile h ile h ı ı zl zl ı ı reaksiyon ve patlama riski (Bu tü reaksiyon ve patlama riski (Bu t ür yang r yangı ınlarda CO nlarda CO

kullan

kullanı ılamaz) lamaz)

Metale Metale toksisite toksisite

İ İ nert nert gaz altı gaz alt ında depolanmal nda depolanmalı ı

Laboratuar Laboratuar ö ö lç l ç ekli ekli bertaraf bertaraf ı: ı : Solventle Solventle seyreltilerek azot seyreltilerek azot atmosferinde

atmosferinde özel konteyn ö zel konteynı ırlarla uzakla rlarla uzakla ş ş t t ır ı rı ı lı l ır. r.

BİLEŞEN % ( mol )

Etan 99.8 (min)

n-Bütan 0.5 (max)

İzobütan 0.5 (max)

Hidrojen 0.05 (max)

46 ton DEAC 46 ton DEAC Bertaraf Bertaraf ı ı

Kontamine Kontamine Reakt Reakt ör, ö r, drum drum ve ba ve ba ğ ğ lant lant ı ı

hatlar

hatlar ı ı n n ı ı n n inaktivasyondan

inaktivasyondan sonra sonra atmosfere a

atmosfere a ç ç ı ı lmas lmas ı ı

Patlama ve Yang Patlama ve Yang ı ı n n

Benzenin neden Benzenin neden olaca

olaca ğı ğı karsinojen karsinojen etki etki

Etki alan Etki alan ı ı n n ı ı n n

b b ü ü y y ü ü kl kl ü ü ğ ğ ü ü

FLAİR HATTI

İşleyen bir sisteme danışmanlık

Transfer edilen bir teknolojinin adaptasyonu

Yeni teknoloji geliştirme

Verimliliğin artırılmasına yönelik olarak işletim süreci modifikasyonu

Sorunların çözülmesi