Andrew Heywood Siyaset
Politics
Çeviren: Doç. Dr. Fahri Bakırcı
Redaksiyon: Ali Kürşad Çifçi, Selçuk Durgut, İbrahim Ayyıldız Felix Kitap: 3
20. Baskı: Ağustos 2019;
19. Baskı: 2018 (BB101 Yayınları) 1-17. Baskılar: 2006-2017 (Adres Yayınları)
ISBN 13: 978-605-80606-1-6
Copyright © 1997, 2002, 2007, 2013,Palgrave Macmillan Copyright © 1997, 2002, 2007, 2013, Andrew Heywood
Copyright © 2019, Felix Kitap
®Copyright © 2018, Fahri Bakırcı (Türkçe çeviri)
Bu kitap ilk olarak İngilizcede, Macmillan Publishers Limited’in bir markası olan Palgrave Macmillan tarafından, POLITICS ismiyle basılmıştır. Türkçe çeviri ve baskısı Palgrave Macmillan’ın izniyle yapılmıştır. Bu Eser’in müellifi olarak
yazarın hakları mahfuzdur.
Tüm hakları saklıdır. Hiçbir şekilde tamamı veya herhangi bir parçası fotokopiyle veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. Bunu yapanlar veya buna teşebbüs edenler hakkında yayınevimiz kanunî takibat yaptırma hakkına sâhiptir.
Yayına Hazırlayan: Selçuk Durgut Kapak Tasarımı: Furkan Şener
(www.furkansener.com)Sayfa Tasarımı: Felix Kitap Baskı: Salmat Matbaası
Adres: Zübeyde Hanım Mah., Sebze Bahçeleri Cad. 99/22, 06070 Altındağ/Ankara Telefon: (312) 341 10 20 • Faks: (312) 341 30 50 • Sertifika No: 26062
Adres: Kavaklıdere Mah. Bardacık Sok. No: 42/B Küçükesat, Çankaya Ankara • Telefon: (312) 434 44 64 E-Mail: info@felixkitap.com • Web: www.felixkitap.com • Sertifika No: 25787
Felix Kitap bir Hayalci Yayıncılık markasıdır.
ANDREW HEYWOOD
Andrew Heywood, önde gelen bir siyaset bilimi ders kitabı yazarıdır. Britanyalı olan Heywood, Croydon College’ın yardımcı müdürlüğü ve Orpington College’da yöne- ticilik görevlerinde bulunmuştur. 20 yılı aşkın bir süre Siyaset Bilimi bölümlerinde dersler verip bölüm yöneticiliklerini ifa etmiştir. Şu anda yayınevlerine danışmanlık yapmaktadır. Heywood’un dünyada ve Türkiye’de çok satan ders kitapları şunlardır:
• Key Concepts in Politics and International Relations (2
nded. 2015) Siyasetin ve Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları (BB101 Yayınları)
• Global Politics (2
rded., 2013) Küresel Siyaset (Felix Kitap)
• Political Ideologies: An Introduction (5
thed, 2012) Siyasî İdeolojiler: Bir Giriş (BB101 Yayınları)
• Political Theory: An Introduction (3
rded., 2004)
• Essentials of UK Politics (2
nded, 2011)
Mark ve Robin’e
ÖZET İÇİNDEKİLER
1. SİYASET NEDİR?
2. SİYASAL FİKİRLER VE İDEOLOJİLER
3. SİYASET VE DEVLET
4. DEMOKRASİ VE MEŞRUİYET
5. MİLLETLER VE MİLLİYETÇİLİK
6. SİYASAL İKTİSAT VE KÜRESELLEŞME
7. SİYASET, TOPLUM VE KİMLİK
8. SİYASAL KÜLTÜR VE MEDYA
9. TEMSİL, SEÇİMLER VE OYLAMA
10. PARTİLER VE PARTİ SİSTEMLERİ
11. GRUPLAR, ÇIKARLAR VE HAREKETLER
12. YÖNETİMLER, SİSTEMLER VE REJİMLER
13. SİYASAL YÜRÜTME ORGANLARI VE LİDERLİK
14. MECLİSLER
15. ANAYASALAR, HUKUK VE YARGI ORGANLARI
16. KAMU POLİTİKASI VE BÜROKRASİ
17. ÇOK-DÜZEYLİ SİYASET
18. GÜVENLİK: İÇ GÜVENLİK VE ULUSLARARASI GÜVENLİK
19. DÜNYA DÜZENİ VE KÜRESEL YÖNETİŞİM
20. SİYASETTE BİR KRİZ Mİ VAR?
İÇİNDEKİLER
1. SIYASET NEDIR? 24
Siyasetin Tanımlanması
. . . .25
Yönetim Sanatı Olarak Siyaset
. . . .27
Kamusal İşler Olarak Siyaset
. . . .30
Uzlaşma ve Oydaşma (Konsensüs) Olarak Siyaset
. . . .33
İktidar Olarak Siyaset
. . . .34
Siyaseti Incelemek
. . . .38
Siyaset İncelemesine İlişkin Yaklaşımlar
. .38
Kavramlar, Modeller ve Teoriler
. . . .47
Küresel Çağda Siyaset
. . . .53
Yurt İçi/Uluslararası Ayrımının Ötesi mi? 53 2. SIYASAL FIKIRLER VE IDEOLOJILER 60 Siyasî Ideoloji Nedir?
. . . .61
Klasik Ideolojik Gelenekler
. . . .64
Liberalizm
. . . .65
Muhafazakârlık
. . . .69
Sosyalizm
. . . .75
Diğer Ideolojik Gelenekler
. . . .86
Faşizm
. . . .86
Anarşizm
. . . .88
Feminizm
. . . .89
Yeşil Siyaset
. . . .91
Kozmopolitçilik
. . . .92
Batılı Olmayan İdeolojik Eğilimler
. . . .94
3. SIYASET VE DEVLET 100 Devleti Tanımlamak
. . . .101
Devleti Tartışmak
. . . .105
Rakip Devlet Teorileri
. . . .105
Devletin Rolü
. . . .115
Devlet Tutulması?
. . . .122
Devletin Gerilemesi ve Çöküşü
. . . .122
Devletin Dönüşü mü?
. . . .129
4. DEMOKRASI VE MEŞRUIYET 134 Meşruiyet ve Siyasal Istikrar
. . . .135
Meşrulaştırma Gücü
. . . .135
Meşruiyet Krizleri ve Devrimler
. . . .138
Demokratik Meşruiyet
. . . .142
Demokrasi
. . . .146
Demokrasiyi Anlamak
. . . .146
Demokrasi Modelleri
. . . .151
Uygulamada Demokrasi: Rakip Görüşler 160
Korporatist Görüş
. . . .166
Kozmopolit Bir Demokrasiye Doğru mu?
.169
5. MILLETLER VE MILLIYETÇILIK 174
Ulus Nedir?
. . . .175
Kültürel Cemaatler Olarak Uluslar
. . . .176
Siyasal Cemaatler Olarak Uluslar
. . . .179
Milliyetçilik Türleri
. . . .183
Liberal Milliyetçilik
. . . .185
Muhafazakâr Milliyetçilik
. . . .188
Yayılmacı Milliyetçilik
. . . .190
Sömürgecilik Karşıtı ve Sömürgecilik Sonrası Milliyetçilik
. . . .193
Ulus-Devletin Bir Geleceği Var mıdır? 195 6. SIYASAL IKTISAT VE KÜRESELLEŞME 202 Siyasal Iktisat
. . . .203
Siyasal İktisata Yaklaşımlar
. . . .203
Kapitalizm Çeşitleri
. . . .206
Kapitalizmin Alternatifleri
. . . .216
Küreselleşme
. . . .220
Küreselleşmeyi Anlamak
. . . .220
Neo-Liberal Küreselleşmenin Yükselişi
.224 2007–2009 Çöküşü ve Mirası
. . . .227
7. SIYASET, TOPLUM VE KIMLIK 234 Siyaset ve Toplum
. . . .235
Sanayicilikten Post-Sanayiciliğe
. . . .236
Yeni Teknoloji ve ‘Bilgi Toplumu’
. . . .239
Toplum Diye Bir Şey Yok mudur?
. . . .243
Kimlik Siyaseti
. . . .246
Kimlik Siyasetinin Yükselişi
. . . .246
Irk ve Etnik Köken
. . . .248
Toplumsal Cinsiyet Siyaseti
. . . .250
Din ve Siyaset
. . . .252
Kültürel Çeşitlilik
. . . .255
8. SIYASAL KÜLTÜR VE MEDYA 264 Siyasal Kültür
. . . .265
Yurttaşlık Kültürü mü Yoksa İdeolojik Hegemonya mı?
. . . .265
Toplumsal Sermayenin Azalışı mı?
. . . .269
Medya ve Siyasal Iletişim
. . . .273
Kitle İletişim Araçları Teorileri
. . . .275
Medya, Demokrasi ve Yönetişim
. . . .279
Siyasal İletişim
. . . .292
9. TEMSIL, SEÇIMLER VE OYLAMA 300 Temsil
. . . .301
Temsil Teorileri
. . . .301
Seçimler
. . . .309
Seçimlerin İşlevleri
. . . .311
Seçim Sistemleri: Tartışmalar ve İhtilaflar
. . . .313
Seçimler Ne Anlama Gelir?
. . . .323
Oy Verme Davranışı
. . . .327
Oy Verme Davranışına İlişkin Modeller
.328
10. PARTILER VE PARTI SISTEMLERI 334
Parti Siyaseti
. . . .335
Parti Türleri
. . . .336
Partilerin İşlevleri
. . . .341
Parti Örgütlenmesi: Güç Nerede Yatmaktadır?
. . . .347
Parti Sistemleri
. . . .350
Tek-Parti Sistemleri
. . . .351
Çift-Partili Sistemler
. . . .353
Hâkim Parti Sistemleri
. . . .356
Çok Partili Sistemler
. . . .358
Partilerin Gerilemesi mi?
. . . .360
11. GRUPLAR, ÇIKARLAR VE HAREKETLER 366 Grup Siyaseti
. . . .367
Grup Türleri
. . . .367
Grup Siyaseti Modelleri
. . . .372
Grup Siyaseti Tarzları
. . . .379
Toplumsal Hareketler
. . . .387
Yeni Toplumsal Hareketler
. . . .388
12. YÖNETIMLER, SISTEMLER VE REJIMLER 396 Geleneksel Sınıflandırma Sistemleri
. . .397
Siyasal Sistemler Neden Sınıflandırılmaktadır?
. . . .397
Klasik Sınıflandırma Türleri
. . . .399
‘Üç Dünya’ Sınıflaması
. . . .402
Modern Dünyanın RejimlerI
. . . .404
Batı Poliarşileri
. . . .407
Yeni Demokrasiler
. . . .410
Doğu Asya Rejimleri
. . . .414
İslami Rejimler
. . . .416
Askerî Rejimler
. . . .417
13. SIYASAL YÜRÜTME ORGANLARI VE LIDERLIK 424 Yürütme Organının Rolü
. . . .425
Yürütme Organında Kim Kimdir?
. . . .425
Siyasal Yürütme Organlarının İşlevleri
. . .427
Yürütme Organında Iktidar: Kim Liderlik Etmektedir?
. . . .430
Başkanlar
. . . .431
Başbakanlar
. . . .437
Kabineler
. . . .441
Liderlik Siyaseti
. . . .446
Liderlik Teorileri
. . . .446
Liderlik Tarzları
. . . .451
14. MECLISLER 458 Meclislerin Rolü
. . . .459
Parlamenter Sistemler, Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri
. . . .460
Meclislerin İşlevleri
. . . .464
Meclislerin Yapısı
. . . .470
Tek-Kanatlılık mı
Yoksa Çift-Kanatlılık mı?
. . . .470
Komisyon Sistemleri
. . . .474
Meclislerin Performansı
. . . .476
Meclisler Politika Üretir mi?
. . . .476
Meclisler Neden Gerilemektedir?
. . . .482
Meclisler Yükselmekte midir?
. . . .484
15. ANAYASALAR, HUKUK VE YARGI ORGANLARI 488 Anayasalar
. . . .489
Anayasalar: Doğaları ve Kökenleri
. . . .489
Anayasaların Sınıflandırılması
. . . .490
Bir Anayasanın Amacı
. . . .497
Anayasalar Gerçekten Önemli midir?
. . . .501
Hukuk
. . . .503
Hukuk, Ahlak ve Siyaset
. . . .503
Yargı
. . . .506
Yargıçlar Siyasal Mıdır?
. . . .507
Yargıçlar Politika Üretir mi?
. . . .510
16. KAMU POLITIKASI VE BÜROKRASI 518 Politika Süreci
. . . .519
Karar Alma Teorileri
. . . .519
Politika Sürecindeki Aşamalar
. . . .525
Bürokrasinin Rolü
. . . .532
Bürokrasinin İşlevleri
. . . .534
Bürokrasinin Örgütlenmesi
. . . .538
Bürokratik Iktidar: Kontrol Dışı mıdır? 541 Bürokratik İktidarın Kaynakları
. . . .541
Bürokratlar Nasıl Kontrol Edilebilir?
. . . .546
17. ÇOK-DÜZEYLI SIYASET 556 Siyaset, Ülke Toprağı ve Çok-Düzeyli Yönetişim
. . . .557
Ulus-Altı Siyaset
. . . .559
Federal Sistemler
. . . .560
Üniter Sistemler
. . . .566
Ulus-ötesi Bölgeselcilik
. . . .572
Bölgeselcilik: Doğası ve Büyümesi
. . . .572
Avrupa Bölgeselciliği
. . . .576
18. GÜVENLIK: IÇ GÜVENLIK VE ULUSLARARASI GÜVENLIK 586 Sınırların Ötesinde Güvenlik?
. . . .587
Yurt Içi Güvenlik
. . . .589
Polis ve Siyaset
. . . .589
Ordu ve İç Siyaset
. . . .594
Uluslararası Güvenlik
. . . .597
Uluslararası Siyasete Yönelik Yaklaşımlar
. . . .598
Yeni Güvenlik Tehditleri
. . . .605
İnsan Güvenliği
. . . .613
19. DÜNYA DÜZENI VE KÜRESEL YÖNETIŞIM 618
21. Yüzyıl Dünya Düzeni
. . . .619
‘Yeni Dünya Düzeni’ ve Kaderi
. . . .619
‘Teröre Karşı Savaş’ ve Ötesi
. . . .622
Tek-Kutupluluktan Çok-Kutupluluğa Doğru mu?
. . . .626
Küresel Yönetişim
. . . .633
Küresel Yönetişimin Yükselişi
. . . .633
Küresel İktisadî Yönetişim
. . . .636
Birleşmiş Milletler
. . . .641
BM Vazgeçilmez Bir Organ Mıdır?
. . . .644
20. SIYASETTE BIR KRIZ MI VAR? 650 Siyaset Saldırı Altında mıdır?
. . . .651
Sivil Katılım Gerilemekte midir?
. . . .651
‘Siyaset Karşıtlığı’ Siyaseti
. . . .653
Kamusal Konulara İlgisizliğin Açıklanması
. . . .655
Siyasal Performansın Değerlendirilmesi
. . . .662
İstikrar Performansı
. . . .663
Maddî Performans
. . . .664
Yurttaşlık Performansı
. . . .666
Demokrasi Performansı
. . . .668
SÖZLÜK 674
KAYNAKÇA 689
UYGULAMADA SIYASET Kadınların Özgürleşmesi Hareketi’nin
Yükselişi: Siyaseti Kişisel Kılmak mı?
. . . . .37 Komünizmin Çöküşü:
Liberal Demokrasinin Zaferi mi?
. . . .83 Liberya: Düşkün Bir Devletin
Yeniden İnşası mı?
. . . .128 Arap Baharı: Arap Dünyasına
Demokrasi mi Geliyor?
. . . .145 Kanada: Tek Ulus mu Yoksa İki Ulus mu?
. .183 Çin’de Piyasa Reformu: Uygulanabilir
Bir İktisadî Model midir?
. . . .214 Batı’daki Müslümanlar: İçsel Bir
Medeniyetler Çatışması mı?
. . . .259 Wikileaks:
Güce Karşı Sesini Yükseltme mi?
. . . .283 Yeni Zelanda’da Seçim Reformu:
Siyaset Yenilendi mi?
. . . .325 Afrika Ulusal Kongresi: Bir Kurtuluş Hareketi mi Yoksa ‘Yönetici’ Bir Parti mi?
. . . .354
‘İşgal Et’ Hareketi:
Karşıt Hegemonik Bir Güç mü?
. . . .391 Türkiye: Doğu ile Batı Arasında mıdır?
. . . .419 İngiliz Başbakanı:
Adı Başbakan Kendisi Başkan mı?
. . . .443 Rus Parlamentosu: ‘Otomatik Onay
Mekanizması’ mıdır?
. . . .481 Gore’a Karşı Bush Davası: ABD Yüksek
Mahkemesi Kendisini Seçmenin Yerine mi İkame Etmektedir?
. . . .512 Japon ‘İktisadî Mucizesi’: Bürokratik
Yönetim İşe Yaramakta mıdır?
. . . .546 Avro Bölgesi Krizi:
Bölgeselcilik Sınırlarını Aştı mı?
. . . .581 Libya’ya Müdahale:
Koruma Yükümlülüğü Var mıydı?
. . . .607 İklim Değişikliğiyle Mücadele:
Başarısızlığa Mahkûm mudur?
. . . .645 İtalyan Hükûmeti: Teknokrasi Siyasetin
Yerini mi Almaktadır?
. . . .661
TARTIŞMALAR
Siyaset Öğrencilerinin Nesnel ve Siyasal Anlamda Tarafsız Olmayı Amaçlamaları Gerekir mi?
. . . .48 Siyaset, İdeoloji
Olmaksızın Var Olabilir mi?
. . . .62 Devlet, İyiliği Amaçlayan Bir Güç müdür?
. .119 Demokrasi Her Zaman
En İyi Yönetim Biçimi midir?
. . . .153 Uluslar ‘Doğal’ Cemaatler midir?
. . . .197 Küresel Kapitalizm, Doğası Gereği
İstikrarsız ve Krize Eğilimli midir?
. . . .228 Toplumsal Eşitlik Önemli midir?
. . . .241 Yeni Medyanın Daha Yaygın Kullanımı
Siyaseti Zenginleştirir mi?
. . . .291 Oy Verme Zorunlu mu Olmalı?
. . . .310 Partiler Uyumsuzluğu Besler ve
Siyasal Müzakereyi Kısıtlar mı?
. . . .345
Çıkar Grupları Demokrasiyi
Güçlendirir mi?
. . . .378 Liberal Demokrasi, İnsan Toplumları İçin
‘Varsayılan Konum’ mudur?
. . . .411 Kişiselleştirilmiş Liderlikten
Her Zaman Korkulmalı mıdır?
. . . .452 İki-Kanat Tek-Kanattan Daha mı İyidir?
. . . .472 Hukukun Temel Amacı
Özgürlüğü Korumak mıdır?
. . . .505 Devlet Memurları Siyasal Açıdan
Hiç Tarafsız Olabilir mi?
. . . .535 Siyasal Kararlar Mümkün Olan
En Alt Seviyede mi Alınmalıdır?
. . . .569 Devletler Arasındaki Barış ve İşbirliği, Zor
Durumda Kalmaya Mahkûm mudur?
.604 Çin’in Yükselişi Barışçıl Olmaya
Devam Edecek midir?
. . . .632 Siyasal Katılma Olanaklı Olduğunda
Genişletilip Derinleştirilmeli midir?
. . . . .654
ODAK KONUSU
İktidarın ‘Yüzleri’
. . . .35
Mahkûmun İkilemi
. . . .45
Siyaset ve Uİ: İki Disiplin mi Yoksa Tek Disiplin mi?
. . . .56
Toplum Sözleşmesi Teorisi
. . . .108
Devrimler Neden Olur?
. . . .141
Doğrudan Demokrasi mi Yoksa Temsilî Demokrasi mi?
. . . .150
Referandum: Lehinde mi Aleyhinde mi?
. .306
Seçim Sistemleri: Tek Turlu Çoğunluk Sistemi (‘Kazanan Hepsini Alır’)
. . . .317
Seçim Sistemleri: İki Turlu Sistem
. . . .318
Seçim Sistemleri: Alternatif Oy (AO) Sistemi; Tamamlayıcı Oy (TO)
. . . .319
Seçim Sistemleri: Karma Üyeli Nispî Temsil Sistemi; Ek Üye Sistemi
. . .320
Seçim Sistemleri: Devredilebilir Tek Oy Sistemi
. . . .321
Seçim Sistemleri: Parti Listesi Sistemi
. . . .322
Sol/Sağ Ayrımı
. . . .339
Oligarşinin Tunç Kanunu
. . . .347
Monarşi Tartışması
. . . .435
Başbakanlık Hükûmeti: Bir Meziyet mi Yoksa Bir Kötülük mü?
. . . .440
Kabine Hükûmeti: Yararları ve Sakıncaları 444 Komisyonlar: Yararları ve Sakıncaları
. . . .475
Husumet Siyaseti: Lehinde mi Aleyhinde mi?
. . . .477
Kanunlaştırılmış Anayasa: Güçlü ve Zayıf Yönleri
. . . .493
Şeffaf Yönetim: Lehinde mi Aleyhinde mi?
. . . .533
Quangolar: Yararları ve Sakıncaları
. . . .542
Bölgesel İktisadî Bloklar
. . . .575
Avrupa Birliği Nasıl İşlemektedir?
. . . .576
‘Teröre Karşı Savaş’
. . . .588
İnsanî Müdahale
. . . .620
Küresel Gücün Boyutları
. . . .628
Küresel İktisadÎ Yönetişim
. . . .638
Birleşmiş Milletler Nasıl Çalışmaktadır?
. . . .641
ÖNEMLI ŞAHSIYETLER Arendt, Hannah
. . . .32
Aristoteles
. . . .31
Bentham, Jeremy
. . . .155
Berlin, Isaiah
. . . .260
Bernstein, Eduard
. . . .81
Burke, Edmund
. . . .72
Chomsky, Noam
. . . .278
Dahl, Robert
. . . .373
Elshtain, Jean Bethke
. . . .605
Friedan, Betty
. . . .392
Friedman, Milton
. . . .216
Fukuyama, Francis
. . . .404
Galbraith, John Kenneth
. . . .239
Gandi, Mohandas Karamçand
. . . .97
Garvey, Marcus
. . . .249
Gramsci, Antonio
. . . .269
Habermas, Jürgen
. . . .139
Hayek, Friedrich von
. . . .73
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich
. . . .104
Herder, Johann Gottfried
. . . .177
Hitler, Adolf
. . . .87
Hobbes, Thomas
. . . .107
Humeyni, Ayetullah
. . . .253
Huntington, Samuel P.
. . . .623
Jefferson, Thomas
. . . .341
Kant, Immanuel
. . . .601
Keohane, Robert
. . . .636
Keynes, John Maynard
. . . .213
Klein, Naomi
. . . .388
Lenin, Vladimir İlyiç
. . . .160
Locke, John
. . . .65
Machiavelli, Niccolò
. . . .29
KAVRAMLAR
Anayasa
. . . .489
Anayasacılık
. . . .496
Ataerki
. . . .113
Atina Demokrasisi
. . . .154
Bakanlık Sorumluluğu
. . . .548
Başkanlık Yönetimi
. . . .431
Batı
. . . .408
Bırakınız Yapsınlar (Laissez-Faire)
. . . .207
Bilgi Toplumu
. . . .242
Bilim
. . . .38
Bireycilik
. . . .243
Bölgeselcilik
. . . .573
Bürokrasi
. . . .532
Cemaatçilik (Toplulukçuluk, Komüniteryanizm)
. . . .271
Çekirdek Yürütme
. . . .445
Çıkar Grubu
. . . .369
Çoğulcu Demokrasi
. . . .162
Çoğulculuk
. . . .161
Çok-Düzeyli Yönetişim
. . . .558
Çok-Kültürlülük
. . . .257
Çok-Taraflılık
. . . .637
Demokratikleşme
. . . .405
Devlet
. . . .101
Devlet Başkanları
. . . .427
Devletçilik
. . . .121
Diktatörlük
. . . .420
Düşkün (Başarısız) Devlet
. . . .126
Düzen
. . . .587
E-Demokrasi
. . . .286
Egemenlik
. . . .103
Ekolojizm
. . . .93
Emperyalizm
. . . .627
Enternasyonalizm (Uluslararasıcılık)
. . . .186
Eşitlik
. . . .665
Etnik Köken (Etnisite)
. . . .246
Etnik Merkezcilik
. . . .523
Faydacılık
. . . .520
Federalizm
. . . .561
Fordizm, Post-Fordizm
. . . .238
Gelenek
. . . .136
Görecelik
. . . .663
Güçler Ayrılığı
. . . .463
Güven
. . . .143
Haklar Bildirgesi
. . . .501
Halkçılık
. . . .454
Hegemonya
. . . .268
Hizip, Hizipçilik
. . . .337
Madison, James
. . . .471
Marcuse, Herbert
. . . .80
Marx, Karl
. . . .78
Mazzini, Giuseppe
. . . .184
Mill, John Stuart
. . . .302
Monnet, Jean
. . . .577
Montesquieu
. . . .462
Nietzsche, Friedrich
. . . .447
Nozick, Robert
. . . .116
Oakeshott, Michael
. . . .272
Paine, Thomas
. . . .304
Platon
. . . .40
Proudhon, Pierre-Joseph
. . . .559
Putnam, Robert D.
. . . .271
Rawls, John
. . . .84
Rousseau, Jean-Jacques
. . . .157
Said, Edward
. . . .248
Schumacher, E. F.
. . . .220
Schumpeter, Joseph
. . . .308
Smith, Adam
. . . .205
Tocqueville, Alexis de
. . . .368
Troçki, Lev
. . . .543
Waltz, Kenneth
. . . .599
Weber, Max
. . . .136
Wollstonecraft, Mary
. . . .90
Zedong, Mao
. . . .451
Hukuk Devleti
. . . .506
Irk
. . . .179
Irkçılık, Irksalcılık
. . . .190
İdare (Yönetim)
. . . .534
İdeal Tip
. . . .49
İdeoloji
. . . .61
İktidar
. . . .30
İnsan Güvenliği
. . . .613
İnsan Hakları
. . . .504
İnşacılık
. . . .44
İslamcılık
. . . .254
Jeopolitik
. . . .557
Kamu Tercihi
. . . .377
Kamu Yararı
. . . .326
Kapitalizm
. . . .206
Karizma
. . . .137
Karşılıklı Bağımlılık
. . . .635
Kişilik Kültü
. . . .448
Kitle İletişim Araçları
. . . .274
Koalisyon
. . . .358
Kolektif Güvenlik
. . . .602
Komünizm
. . . .410
Konfüçyüsçülük
. . . .414
Korporatizm
. . . .375
Köktencilik
. . . .96
Kurumculuk
. . . .545
Kültürel Milliyetçilik
. . . .178
Küreselleşme
. . . .221
Küresel Sivil Toplum
. . . .170
Küresel Yönetişim
. . . .633
Liberal Demokrasi
. . . .403
Liderlik
. . . .446
Lobi
. . . .382
Medenî Özgürlük
. . . .592
Meşruiyet
. . . .135
Mutlakıyetçilik
. . . .400
Neo-Liberalizm
. . . .224
Neo-Marksizm
. . . .111
Nispî Temsil
. . . .315
Ombudsman (Kamu Denetçisi)
. . . .551
Otorite
. . . .28
Otoriteryanizm
. . . .413
Oydaşma (Konsensüs)
. . . .34
Önalıcı Saldırı
. . . .625
Ön Seçim
. . . .343
Özerklik
. . . .669
Özgürlük
. . . .500
Paradigma
. . . .51
Parlamenter Demokrasi
. . . .158
Parlamenter Egemenlik
. . . .495
Parlamenter Yönetim
. . . .459
Parti Demokrasisi
. . . .346
Parti Hükûmeti
. . . .353
Partizanlığı Bırakma
. . . .328
Plebisitçi Demokrasi
. . . .152
Poliarşi
. . . .407
Politika Ağı
. . . .526
Politika (Siyasa)
. . . .519
Post-Materyalizm
. . . .272
Post-Sömürgecilik
. . . .94
Propaganda
. . . .293
Realizm
. . . .598
Savaş
. . . .608
Seçkincilik
. . . .163
Serbest Ticaret
. . . .640
Sınıfa Dahil Olmayı Bırakma
. . . .329
Sivil İtaatsizlik
. . . .385
Sivil Toplum
. . . .32
Siyasal Eşitlik
. . . .148
Siyasal İktisat
. . . .203
Siyasal Katılma
. . . .651
Siyasal Kültür
. . . .265
Siyasal Parti
. . . .335
Siyasal Toplumsallaşma
. . . .273
Siyasal Yanlılık
. . . .281
Sorumluluk
. . . .466
Sosyal Piyasa
. . . .209
Sömürgecilik
. . . .193
Statü
. . . .235
Suç
. . . .589
Süpergüç
. . . .619
Sürdürülebilir Kalkınma
. . . .218
ŞEKILLER
Siyaseti Tanımlayan Yaklaşımlar
. . . .26
Kamusal/Özel Ayrımına İlişkin İki Görüş
. . . . .33
Mahkûmun İkileminde Seçenekler
. . . .45
Siyasal Sistem
. . . .50
Kavramsal Analizin Düzeyleri
. . . .53
Karşıt Mekânsal Siyaset Modelleri
. . . .55
Seçkin Grupları Modelleri
. . . .164
Sistemsel Karşılıklı Bağımlılıklar
. . . .222
At Nalı Siyasal Yelpazesi
. . . .340
İki Boyutlu Siyasal Yelpaze
. . . .340
Aristoteles’in Altı Yönetim Biçimi
. . . .400
Rejimlerin Temel Özellikleri
. . . .406
Başkanlık Yönetimi Sistemi (Sınırlı Başkancılık)
. . . .432
Parlamenter Yönetim Sistemi
. . . .461
Güçler Ayrılığı
. . . .464
Politika Geribildirim Süreci
. . . .531
Federal Devletler
. . . .560
Üniter Devletler
. . . .567
Tarafsızlık
. . . .509
Teamül
. . . .490
Temsil
. . . .301
Teokrasi
. . . .416
Terörizm
. . . .609
Toplumsal Cinsiyet
. . . .251
Toplumsal Hareket
. . . .387
Toplumsal Sermaye
. . . .270
Toplumsal Sınıf
. . . .236
Totalitarizm
. . . .401
Tüketimcilik
. . . .245
Ulus
. . . .175
Ulus-Devlet
. . . .196
Ulus-Ötesi Cemaat
. . . .256
Ulus-Ötesi Şirketler
. . . .231
Üçüncü Yol
. . . .85
Ütopya, Ütopyacılık
. . . .399
Vekâlet
. . . .305
Washington Uzlaşması
. . . .225
Yahudi Düşmanlığı (Anti-Semitizm)
. . . .191
Yargısal Denetim
. . . .510
Yeni Çoğulculuk
. . . .109
Yeni Kamu Yönetimi
. . . .541
Yeni Sol
. . . .389
Yetki Devri (Yetki Genişliği)
. . . .572
Yolsuzluk (Yozlaşma)
. . . .536
Yönetim Dışı Örgüt
. . . .371
Yönetim
. . . .397
Yönetimler-Arasıcılık, Uluslar-Üstücülük
.578 Yönetişim
. . . .124
Yurtseverlik/Vatanseverlik
. . . .189
Yurttaşlık
. . . .653
Yürütme Organı
. . . .425
19
4. EDİSYONA ÖNSÖZ
Bu kitap, siyaset çalışmalarına ilişkin kapsamlı ve güncel bir giriş sunmakta- dır. Kitap siyaset bilimi disiplininin herhangi bir alanında ders alan öğrenci- lerin ve konuya ilgi duyan genel okuyucuların kullanımı için tasarlanmıştır.
Kitap, dördüncü edisyonunda, sürekli gelişen siyaset alanındaki deği- şiklikleri ve özellikle de yurt içi, uluslararası ve küresel siyasal gelişmeler arasında giderek artan bir karşılıklı bağımlılığa yol açan değişimleri dikkate alarak esaslı biçimde gözden geçirilmiş ve yeniden yapılandırılmıştır. Daha önceki baskılarda olduğu gibi, siyaset biliminin uluslararası boyutunu tek bir bölümde ele almaya çalışmak yerine, mevcut baskı, temel aldığı siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler ile yurt içi/uluslararası bölünme arasındaki disipliner ayrımın azalan alakasının öneminin farkındadır. Bu nedenle, ki- tapta siyasal iktisat ve küreselleşme, çok düzeyli siyaset, güvenlik, küresel yönetişim ve dünya düzeni gibi konularda yeni bölümler bulunmaktadır.
Kitaba eklenen yeni bir son bölüm siyasetin krizde olduğu yönündeki gi- derek baskın hale gelmekte olan anlayışa odaklanmakta ve süreç içinde, ki- tapta çeşitli yönlerden değinilmiş olan konuları bir araya getirmektedir. Ki- tabın daha önce beş ana tema biçimindeki düzenlenişinden vazgeçilmiş ve böylelikle bu tür bölümlemelerin keyfî niteliği ile siyasal analizin özü gereği bütünselci olan doğası kabullenilmiştir. Bununla birlikte kitabın düzenle- nişi konuları gözler önüne seren bir mantık izlemektedir ve bu mantık, 21- 23. sayfalardaki ‘Kitabın Kullanımı Hakkında’ başlığı altında açıklanmak- tadır. Elinizdeki dördüncü edisyon ayrıca birkaç yeni özellik içermektedir.
Bu özelliklerin temel amacı, okuyucuları, eleştirel bir farkındalığın yanı sıra kendi görüşlerini geliştirme konularında cesaretlendirmektir.
Kitabın daha önceki baskıları üzerinde yorum yapan John Greenaway, Wyn Grant, Chris Brown ve Gerry Stoker ile şu anki taslağı üzerinde yorum yapan Jonathon Moses’a içten şükranlarımı ifade etmek isterim. Onlarla yayınevinin çok sayıdaki başka eleştirmeninin tavsiye ve eleştirileri hem yapıcı hem de kavrayışlı olmuştur ve şüphesiz, kitabı çok sayıda noktada geliştirmiştir. Meslektaşlar ve arkadaşlarla, özellikle de Karon ve Doug Wo- odward ile yapılan tartışmalar da, burada geliştirilen fikirleri ve tartışmala- rı kuvvetlendirmeye yardımcı oldu. Yayıncım Steven Kennedy, bu dördün- cü baskının planlanmasıyla yakından ilgiliydi. Helen Caunce ise Palgrave Macmillan adına projeyi yönetirken destek, teşvik ve sabır konusunda tam da olması gerektiği bir duruş gösterdi. Ayrıca üretim sürecine katkıların- dan dolayı Keith Povey ve Ian Wileman’a teşekkür etmem gerekir. Ancak en kalpten teşekkürlerimi, her zamanki gibi, karım Jean’e sunmam gerekir.
Jean sadece bu kitabın yazıma hazırlanması sorumluluğunu almakla kal-
20
madı, aynı zamanda hem tarz hem de içerik konusunda tavsiyeler sundu ki bu tavsiyeler özellikle tutarsızlık içinde düşme tehlikesiyle karşı karşıya kaldığımda yararlı oldu.
Andrew Heywood
2013
21
KİTABIN KULLANIMI HAKKINDA
Siyaset, doğası gereği çeşitli alanlarla örtüşen ve kenetlenen bir alandır. Bu nedenle bu kitapta karşılaşılan malzeme farklı kısımlara ayrılmaya karşı inatla direnmektedir. Bu yüzdendir ki, kitabın başından sonuna kadar diğer bölümlerde ve özellikle başka yerlerde kutu içine alınmış ilgili malzemeler içinde gerçekleştirilen tartışmalara yönelik düzenli çapraz referanslar bu- lunmaktadır. Bununla birlikte, kitap geniş bir konular ya da temalar dizisi olarak düşünülebilecek meseleleri ele alarak ilerlemektedir.
İlk bölümler, bir dizi temel kavramsal ve teorik meseleyi ele alarak siya- set incelemesi için bir arka plan kavrayışı sağlamak üzere tasarlanmıştır.
1. Bölüm, siyasetin doğası üzerine kafa yormakta, siyasal analize ilişkin çatışan yaklaşımları tanıtmayı sağlamakta ve küreselleştirici eğilimlerin konuyla ilgili anlayışımızı nasıl ve niçin yeniden biçimlendirmiş olduğu- nu ele almaktadır.
2. Bölüm, büyük ideolojik geleneklerin siyasal dünyaya ilişkin nasıl rakip
‘mercekler’ sunduklarına bakarak, siyasal fikirleri, bu ideolojik gelenek- lerin bakış açısından incelemektedir.
3. Bölüm, devletin hem doğası hem de arzu edilen rolü hakkındaki tar- tışmaların yanı sıra siyasetteki merkezî önemini kaybetmekte olup ol- madığını inceleyerek siyasetteki önemini incelemektedir.
4. Bölüm, özellikle, çatışan demokratik yönetişim modelleri ile demok- rasinin uygulamada nasıl işlediğine ilişkin tartışmalar ışığında, özel ola- rak meşruiyet ve demokrasi arasındaki ilişkiyi göz önünde bulundura- rak, siyasal meşruiyetin doğasını ve önemini tartışmaktadır.
5. Bölüm, hem ulusal kimliği destekleyen güçleri anlamaya hem de ge- nellikle oldukça farklı siyasal sonuçları da dâhil olmak üzere milliyetçi geleneklerin yayılma alanı üzerinde kafa yormaya çalışarak temel milli- yetçilik teorilerini incelemektedir.
Bundan sonraki bölümler, siyaset ve ekonomi, kültür ve toplum arasın- daki ilişki üzerinde kafa yorarak ve toplumsal baskıların siyasal ifade kazan- masını sağlayan mekanizmaları inceleyerek siyasal etkileşimin dinamikleri- ni tartışmaktadır.
6. Bölüm, özellikle kapitalizmin doğası ve farklı biçimleri ile iktisadi kü-
reselleşmenin dinamikleri ve sonuçları üzerine odaklanarak iktisat ve
siyaset arasındaki bağlantıları tartışmaktadır.
22
7. Bölüm, siyaset ve toplum arasındaki ilişkiyi ele almakta ve kimlik politikasının yükselişi, aldığı farklı biçimler ve sonuçları üzerine kafa yormaktadır.
8. Bölüm, siyasal kültürün doğası ile önemini tartışmakta ve medyanın, özellikle demokrasi ve yönetişim üzerindeki etkileri bakımından artan siyasal önemini incelemektedir.
9. Bölüm, temsilin doğasına, seçim sistemlerine ilişkin ihtilaflar dâhil olmak üzere seçimlerin rolüne ve oy verme davranışının en iyi şekilde nasıl anlaşılabileceğine bakmaktadır.
10. Bölüm, siyasette siyasal partilerin oynadığı temel rolü incelemekte ve ayrıca farklı parti sistemlerinin doğasını ve önemini tartışmaktadır.
11. Bölüm, grupların siyasal iktidarın dağılımı üzerindeki etkileri dâhil olmak üzere grup siyasetinin doğasını ve toplumsal hareketlerin yükse- lişi ile bu yükselişin sonuçlarını tartışmaktadır.
Aşağıdaki bölümler, yönetim mekanizması ile kamu politikasının oluş- turulduğu ve uygulandığı süreçleri ele almaktadır.
12. Bölüm, yönetim sistemlerinin nasıl sınıflandırıldığını dikkate alarak ve modern dünyada varolan siyasî rejimlerin çeşitliliğini inceleyerek yö- netim makinesine bir giriş sağlamaktadır.
13. Bölüm, siyasal yürütmenin rolüne, iktidarın, yürütmenin nere- sinde bulunduğuna, siyasal liderliğin önemine ve alabileceği şekillere değinmektedir.
14. Bölüm, meclisleri ya da yasama organlarını, iç örgütlenmelerinin önemini ve politika yapımı üzerindeki tesirlerini etkileyen faktörleri de göz önünde bulundurarak incelemektedir.
15. Bölüm, anayasaların doğasını ve amacını değerlendirmekte ve özel- likle yargının rolü ve önemi açısından siyaset ile hukuk arasındaki ilişki- yi incelemektedir.
16. Bölüm, hem kararların nasıl alındığını hem de politikanın gelişti- rildiği aşamaları yansıtacak biçimde kamu politikasına odaklanmakta- dır. Bölüm ayrıca bürokrasiler ile politika süreci arasındaki bağlantıyı ve daha geniş siyasal gelişmeleri de göz önünde bulundurmaktadır.
Sıradaki bölümler, küresel siyasetin giderek artan önemine özel bir dik- kat göstererek, yurtiçi alan ile uluslararası alan arasındaki örtüşmeleri vur- gulayan çeşitli konulara odaklanmaktadır.
17. Bölüm, yurtiçi bir düzeyde ve uluslarötesi bir düzeyde, özellikle böl-
23
geselcilik aracılığıyla siyasetin bölge yönünden düzenlenişini inceleye- rek çok-düzeyli siyaseti tartışmaktadır.
18. Bölüm, yurtiçinde düzen ve güvenliğin sürdürülmesi yanında, ulu- sal, uluslararası ve küresel güvenlik biçimlerine ilişkin tartışmaları da inceleyerek güvenlik konusuna odaklanmaktadır.
19. Bölüm, 21. Yüzyıl dünya düzeninin barış ve istikrar için önemi üzerine kafa yorarak bu düzenin değişen biçimine bakmakta ve ayrıca doğmakta olan küresel yönetişim çerçevesinin doğasını ve etkinliğini incelemektedir.
Son bölüm, daha önceki bölümlerde siyasetin meziyetleri ve kusurlarına ilişkin bir tartışma aracılığıyla öne çıkarılan başlıkları ve temaları bir araya getirmeye çalışmaktadır.
20. Bölüm, resmî siyasete yönelik artan ilgisizlik ve bu ilgisizliğe rağ- men siyasetin nasıl savunulabileceği konuları üzerine kafa yormaktadır.
Bölüm ayrıca siyasal sistemlerin performansının değerlendirilebileceği
farklı yolları da incelemektedir.
‘İnsan, doğası gereği siyasal bir hayvandır.’
ARİSTOTELES, Siyaset, 1 (Πολιτικά)
Siyaset heyecan vericidir çünkü insanlar anlaşmazlık içindedir. İnsanlar nasıl yaşamaları ge- rektiği konusunda anlaşmazlık içindedir. İnsanlar, örneğin, ‘Kim neyi almalıdır? İktidar ve diğer kaynaklar nasıl dağıtılmalıdır? Toplum işbirliğine mi, yoksa çatışmaya mı dayanmalıdır?’ gibi konularda ve ‘Kolektif kararlar nasıl alınmalıdır? Kimlerin söz hakkı olmalıdır? Ya da kimler ko- nuşabilmelidir? Her bir kişi ne kadarlık etkiye sahip olmalıdır?’ gibi konularda da anlaşmazlık içindedir. Aristoteles’e göre siyaseti ‘üstün bilim’ haline getiren şey, insanların, yaşamlarını iyi- leştirme ve İyi Toplum yaratma girişimlerine yönelik etkinliklerinden daha önemli hiçbir şeyin olmamasıdır. Siyaset, her şeyden önce toplumsal bir etkinliktir. Siyaset her zaman bir diyalog- dur ve asla bir monolog değildir. Robinson Crusoe gibi tek başına yaşayan bireyler basit bir ekonomi geliştirebilir, sanat üretebilir vs. ancak siyasetle uğraşamaz. Siyaset ancak Erkek (ya da Kadın) Cuma’nın gelişiyle ortaya çıkar. Bunlarla birlikte, siyasetin kalbinde yatan anlaşmaz- lık, ayrıca, siyaset konusunun doğasına ve nasıl incelenmesi gerektiğine kadar uzanır. İnsanlar, toplumsal etkileşimi ‘siyasal’ kılan şeyin ne olduğu; bunun etkileşimin meydana geldiği yer mi olduğu (yönetimde, devlette ya da genel olarak kamusal alanda) yoksa etkileşimin içerdiği et- kinlik türü mü olduğu (çatışmanın barışçıl biçimde çözümü ya da daha az güçlü olan grupları kontrol altına alma) konularında da anlaşmazlık içindedir. Akademik bir disiplin olarak siya- setin doğasına ilişkin anlaşmazlık, siyasetin, bir dizi teorik yaklaşımı ve çeşitli analiz ekollerini kucakladığı anlamına gelir. Son olarak küreselleşmeci eğilimler, bazı kişileri, siyaset ile ulusla- rarası ilişkiler arasındaki disipliner ayrımın şimdi gereksiz hale gelmiş bulunduğu konusunda spekülasyon yapmaya cesaretlendirmiş bulunmaktadır.
BÖLÜM 1. SIYASET NEDIR?
Temel Meseleler
ѥ Bir etkinlik olarak siyasetin tanımlayıcı özellikleri nelerdir?
ѥ ‘Siyaset’ çeşitli düşünürler ve gelenekler tarafından nasıl anlaşılmıştır?
ѥ Akademik bir disiplin olarak siyaset incelemeleri alanında temel yaklaşımlar nelerdir?
ѥ Siyaset incelemeleri alanı bilimsel olabilir mi?
ѥ Siyasal çözümlemelerde kavramların, modellerin ve teorilerin oynadığı rol nedir?
ѥ Küreselleşmeci eğilimler, siyaset ile uluslararası ilişkiler arasındaki ilişkileri nasıl
etkilemiştir?
ANDREW HEYWOOD | SIYASET
25
SIYASETIN TANIMLANMASI
Siyaset, en geniş anlamında, insanların, altında yaşamlarını sürdürdükleri ge- nel kuralları yapmaya, korumaya ve değiştirmeye yarayan etkinliklerdir. Siya- set ayrıca (kimi zaman büyük bir S harfiyle başlayan ‘Siyaset’ sözcüğüyle gös- terilen) akademik bir konu olmasına rağmen, açıkça, söz konusu etkinliklerin incelenmesini içerir. Bu yüzden siyaset, çatışma ve işbirliği olgularıyla ayrılmaz biçimde bağlantılıdır. Bir taraftan, rakip fikirlerin, farklı isteklerin, rekabet halindeki gereksinimlerin ve karşıt çıkarların varlığı, insanların, altında yaşa- dıkları kurallara ilişkin olarak uzlaşmazlık içinde olmalarını garanti etmekte- dir. Diğer taraftan insanlar bu kurallar üzerinde etkili olmak ya da bunların yürürlükte kalmalarını sağlamak için diğerleriyle birlikte çalışmak zorunda olduklarının farkındadır; Hannah Arendt (bkz. s. 32) bu yüzdendir ki, siya- sal iktidarı ‘uyum içinde eylemde bulunmak’ biçiminde tanımlamaktadır. Si- yasetin özünün, genellikle rakip görüşlerin ya da rekabet eden çıkarların bir- biriyle uzlaştırıldığı bir çatışma çözümü süreci olarak resmedilmesinin nedeni budur. Ancak bütün çatışmalar çözülmediğinden ya da çözülebilir olmadığın- dan, bu geniş anlamındaki siyaseti, çatışmanın çözümüne ulaşılması şeklinde değil, çatışmanın çözümüne yönelik bir arayış olarak düşünmek daha doğru- dur. Yine, çeşitlilik (hepimiz aynı değiliz) ile kıtlığın (hiçbir zaman, herkese yetecek kadar şey olmayacaktır) varlığının önlenemezliği, siyasetin, insanlık durumunun kaçınılmaz bir özelliği olmasını sağlamaktadır.
Bundan başka ‘siyaset’in anlamını berraklaştırmaya yönelik her girişimin, iki önemli soruna eğilmesi zorunludur. Birincisi sözcüğün, gündelik dildeki kullanımı sırasında bir yığın çağrışıma sahip olmasıdır; bir başka anlatımla siyaset ‘yüklü’ bir terimdir. İnsanların çoğu, örneğin, ekonomiyi, coğrafyayı, tarihi ve biyolojiyi sadece akademik konular olarak düşünürken, az sayıda in- san siyasetle önyargısız olarak ilgilenir. Örneğin birçok kişi, siyaset konusuna tarafsız ve hislerine kapılmaksızın yaklaşabilmenin zor olduğuna inandığın- dan, siyaset öğrencilerinin ve öğretmenlerinin, otomatik olarak, belirli bir şekilde önyargılı olmak zorunda oldukları yakıştırmasında bulunur (bkz. s.
48). Bir de bunun üstüne, siyaset genellikle ‘kirli’ bir sözcük olarak düşü- nülür: Bir taraftan soruna, bozulmaya ve hatta şiddete; diğer taraftan hileye, manipülasyona ve yalana ilişkin imgeleri anımsatır. Bu çağrışımlar yeni de değildir. Samuel Johnson, 1775 yılı gibi eski bir tarihte, siyaseti, ‘dünyada yükselmek için bir araçtan başka bir şey olmadığı’ gerekçesiyle ciddiye alma- dı; 19. Yüzyıl ABD tarihçisi Henry Adams ise
siyaseti, ‘nefretin sistematik örgütlenmesi’
biçiminde özetledi.
İkinci ve üstesinden gelinmesi daha zor olan güçlük, saygın otoritelerin bile konu- nun neye ilişkin olduğu hususunda anlaşa-
Çatışma: Fikirler, tercihler, gereksinimler ya da çıkarlar çeşitliliğini yansıtan karşıt güçler arasındaki rekabet.
İşbirliği: Birlikte çalışma; hedeflere ko-
lektif eylem aracılığıyla ulaşma.
1. Bölüm
58
Özet
◆ Siyaset, insanların, tâbi olarak yaşadıkları genel kuralları oluşturdukları, korudukları ve değiştirdikleri etkinliktir. Bu yönüyle, bir taraftan, çeşitlilik ve çatışmanın varlığına ve di- ğer taraftan, işbirliği yapma ve kolektif eylemde bulunmaya ilişkin bir istekliliğe ayrıla- maz bir biçimde bağlı olan, özü yönünden toplumsal bir etkinliktir. Çatışmaların tümü çözülmediğinden ya da çözülebilir olmadığından, siyasetin çatışma çözümünün gerçek- leştirilmesi olarak değil, bir çatışma çözümü arayışı olarak görülmesi daha iyidir.
◆ Siyaset farklı düşünürler ve farklı gelenekler içinde farklı biçimlerde anlaşılmıştır. Siyaset, yönetim sanatı ya da ‘devleti ilgilendiren şey’ olarak; kamusal işlerin yürütülmesi ve ida- resi olarak; tartışma ve uzlaşma yoluyla çatışma çözümü olarak ve toplumsal var oluşun akışı içinde kaynakların üretimi, dağıtımı ve kullanımı olarak görülmüştür.
◆ ‘Siyasal olan’ın alanına ilişkin bir hayli tartışma bulunmaktadır. Geleneksel olarak siyaset, toplumsal var oluşun kolektif biçimde örgütlenmesi ile ilgili ‘kamusal’ bir alanda faaliyet gösteren kurumları ve aktörleri kucaklayacak biçimde dar bir bakış açısıyla anlaşılmıştır.
Ancak, siyaset iktidarla bağlantılı ilişkiler yönünden anlaşıldığında, ‘özel’ alanda da faali- yette bulunduğu görülebilir.
◆ Akademik disiplin olarak siyaset incelemesinde çeşitli yaklaşımlar benimsenmiştir. Bun- lar arasında, siyaset felsefesi ya da normatif teori analizi, özellikle kurumların ve yapıla- rın incelenmesiyle ilgilenen empirik bir gelenek, davranış analizi, rasyonel tercih teorisi,
‘yeni’ kurumsalcılık ve çeşitli eleştirel yaklaşımlar bulunmaktadır.
◆ Kavramlar, modeller ve teoriler, bilginin yapı taşlarını sağlayan siyasal analiz araçlarıdır.
Ne var ki, bunlar sadece analitik araçlardır. Bunlar her ne kadar anlamayı geliştirmeye yardımcı olsalar da, tanımlamaya çalıştıkları şekilsiz ve karmaşık gerçeklerden daha kap- samlı ve tutarlıdırlar. Nihayetinde, tüm siyasal ve toplumsal araştırmalar belirli bir ente- lektüel çerçeve ya da ideolojik paradigma içinde yürütülmektedir.
◆ Geleneksel olarak yurt içi ve uluslararası siyaset alanları arasında, devlet içinde meydana gelen şeyler ile devletler arasındaki ilişkilerde meydana gelen şeyler arasındaki farklılıkları yansıtan bir ayrım yapılmıştır. Bu yurt içi/uluslararası ayrımı, siyaset bilimi ile uluslarara- sı ilişkiler arasındaki disipliner bir ayrımın ayakta kalmasına yardımcı olmuştur. Bununla birlikte, küreselleşme ile birbirine bağımlı bir dünyanın ortaya çıkışı, bu ayrımların varlığını sürdürebilir olup olmadığı konusunda önemli ölçüde şüphe uyandırmış bulunmaktadır.
Tartışma Soruları
◈ Eğer siyaset özü yönünden toplumsal ise, bütün toplumsal etkinlikler neden siyasal değildir?
◈ Siyasetin bir arena olarak mı yoksa bir süreç olarak mı düşünülmesi gerekir?
◈ İktidar neden bu kadar sıklıkla siyasetin belirleyici özelliği olarak düşünülmüştür?
◈ Siyaset hangi gerekçelerle savunulabilir?
◈ Siyaset kaçınılmaz mıdır? Siyasete herhangi bir zamanda son verilebilir mi?
◈ Siyaset incelemesine ilişkin ana akım yaklaşımlar ve eleştirel yaklaşımlar nasıl farklılaşmaktadır?
◈ Bir siyaset bilimi düşüncesi neden bu kadar çekici olmuştur?
◈ Siyaseti nesnel ve ön yargısız olarak incelemek mümkün müdür?
◈ Yurt içi ve uluslararası siyaset alanları arasındaki ayrım artık sürdürülebilir durumda mıdır?
Bölüm dEĞErlENdIrmESI
59
Okuma Önerileri
Hay, C., (ed.), New Directions in Political Science: Responding to the Challenge of an Indepen- dent World (2010). Siyasette küresel karşılıklı bağımlılığın doğası, boyutu ve sonuçları ile çeşitli siyasal konular üzerine basiretli bir derin düşünce dizisi.
Leftwich, A. (ed.), What is Politics? The Activity and Its Study (2004). Farklı siyaset kavram- larının yanı sıra siyaset disiplinine ilişkin zıt görüşleri inceleyen oldukça yararlı bir de- nemeler koleksiyonu.
Marsh, D. ve G. Stoker (der.), Theory and Methods in Political Science, 3. edisyon (2010). Siya- set bilimi disiplininin doğasına ve alanına ilişkin kapsamlı ve karmaşık olmasına rağmen kolay anlaşılabilir bir açıklama.
Savigny, H. ve L. Marsden, Doing Political Science and International Relations: Theories in Ac-
tion (2011). Geniş bir dizi teori ile yaklaşımı incelemek için örnek olaylar kullanan bir
siyaset bilimine giriş.
‘Filozoflar dünyayı sadece çeşitli şekillerde yorumlamışlardır:
önemli olan onu değiştirmektir.’
KARL MARX, Feuerbach Üzerine Tezler (Thesen Über Feuerbach, 1845)
Bütün insanlar siyasal düşünürlerdir. İster bilsinler, ister bilmesinler kendi görüşlerini açıkladık- larında ya da akıllarında olanı söylediklerinde siyasal fikir ve kavramları kullanırlar. Gündelik dil özgürlük, hakkaniyet, eşitlik, adalet ve haklar gibi kavramlarla darmadağın edilir. Aynı şekilde, muhafazakâr, liberal, faşist, sosyalist ya da feminist gibi terimler, insanlar tarafından ya kendi görüşlerini ya da başkalarının görüşlerini tanımlamak için sürekli olarak kullanılır. Ancak, bu tür terimler tanıdık, hatta sıradan olsalar da nadiren herhangi bir kesinlik ya da anlamlarının açık bir kavranışını içerecek biçimde kullanılırlar. Örneğin, ‘eşitlik’ nedir? Bütün insanların eşit olduğunu söylemek ne anlama gelir? İnsanlar eşit mi doğarlar; onlara toplum tarafından sanki eşitlermiş gibi muamele edilmesi gerekir mi? İnsanların eşit haklara, eşit fırsatlara, eşit siyasal etkiye, eşit ücretlere sahip olmaları gerekir mi? Benzer biçimde, komünist ya da faşist gibi sözcükler yaygın biçimde yanlış kullanılmaktadır. Birini ‘faşist’ olarak adlandırmak ne anlama gelir? Faşistler hangi değerleri ya da inançları taşırlar ve bunları neden taşırlar? Komünist görüşler, örneğin, liberal, muhafazakâr veya sosyalist görüşlerden nasıl farklılıklar gösterir? Bu bölüm siyasal fikirleri temel ideolojik geleneklerin bakış açısından incelemektedir. Özellikle ‘klasik’ ideolojilere (liberalizm, muhafazakârlık ve sosyalizm) odaklanmakta, ama aynı zamanda klasik ideolojilerin dışında ya da bunlara muhalif olarak ortaya çıkan bir dizi başka ideolojik geleneği de dikkate almaktadır. Her ideolojik gelenek, kendine özgü bir entelektüel çerçeve veya paradigma oluşturmaktadır ve do- layısıyla siyasal dünya hakkında özel bir ‘mercek’ sunmaktadır. Ancak, çeşitli ideolojik gelenekleri incelemeden önce, politik ideolojinin kendisinin doğasının değerlendirmek gerekir.
BÖLÜM 2.
SIYASAL FIKIRLER VE IDEOLOJILER
Temel Meseleler
ѥ Siyasî ideoloji nedir?
ѥ Siyaset, özü yönünden ideolojiyle bağlantılı mıdır? İdeolojinin sonu gelebilir mi?
ѥ Büyük ideolojik geleneklerin anahtar fikirleri ile teorileri nelerdir?
ѥ Büyük ideolojilerin her biri hangi içsel gerilimleri kapsamaktadır?
ѥ İdeolojik düşünce zaman içinde nasıl değişmiştir?
ѥ İdeolojilerin yükselişi ve düşüşü nasıl açıklanabilir?
ANDREW HEYWOOD | SIYASET
