SalâhCimcozbeyinmuhakemesi
¡Mahkeme heyeti Cahit, Cavit ve Kör Ali Ihsan beyl erin y üz le ş ti ri I me s in e karar veriyor
— 150 —
B eis so rd u :
— İ t t i h a t ve T e ra k k i F ır
k a s ın a n e v a k it g ird in iz ?
— M e şru tiy e ti m ü te ak ip , ilk a y la rın d a .
— İ t t i h a t ve T e ra k k in in n e gibi v az ife le rin d e b u lu n d u n u z?
— M eb u slu k ta..
— M eclisi u m u m i âzası b u lu n d u n u z m u ?
— M eclisteki İ t t i h a t ve T e r a k k i m e b u sla r g r u p u n u n m eclisi id a re s i v a rd ır. O ra d a â z a idim . B u n d a n do lay ı m ec lisi u m u m i iç tim a ın a b ir iki k e re iş tir a k e ttim .
— T e ra k k ip e rv e rle re in ti
sa p e ttin iz m i?
— H ayır, İ t t i h a t ve T e r a k ki b ir cem iy et y a p tı ki, iç in d e h e r s ın ıf ta n in s a n v a rd ı ve böylelikle b ir to p la n ış ol
m u ştu . F a k a t b u n la r ın m ü te ra k k i b ir fa a liy e tle ri y o k tu . B u n u n için T e ra k k ip e rv e rle re girm edim .
— İ t t i h a t ve T e ra k k in in son k o n g re sin d e b u lu n d u n u z m u ?
— Evet. Bu iç tim a d a i t t ı r a t ve T e ra k k in in fe sh in e ve T e c e d d ü t F ırk a s ın a in k ılâ b ı
n a k a r a r verilm işti.
— İ t t i h a t ve T e ra k k i rü e - sa sın ın iç tim a ın d a b u lu n d u n u z m u?
— H avır.
— M a îta y a n e için gönde-
! rild in iz?
— O nu h en ü z b en d e n iz de a n la m a d ım .
— İ ttih a tç ı o lm a n ız d a n m ı?
— E vet, esas bııdıır.
S a lâ h Cim coz bey, M a lta - d a n K om aya g ittiğ in i k u r tu lu ş ta n s o n r a I s ta n b u ld a k i İt-
| tih a tç ıla r m fa a liy e tle rin d e n
! h iç h a b e r d a r o lm a d ığ ın ı, m e
b u s lu ğ u n a n a m z e tliğ in i kov
d u ğ u n u , C a v it beyle iki d efa g ö rü ş tü ğ ü n ü a n la ttı, m e b u s
lu ğ a n a m z e tliğ in i K e m a lin d e lâ le tiy le m i k oyduğu s u a li
n e de şu cev ab ı v e rd i:
— Z ir a a t Vekili S a b ri b e
yin d e lâ le tiy le b en n a m z e tli
ğim i k o y m ak istiy o rd u m . S ab ri b eyden ald ığ ım b ir te lg r a f t a m e b u slu k n a m z e tliğ im in k o n m a sı te n s ip ed ild iğ in i b il
d iriy o rd u . E vvelce « y o ru l
dum , istem e m , te ş e k k ü r ed e
rim , bu b ir te v ec cü h tü .» d e
m iştim . T e lg ra f s o n r a geldi.
«M ünasip g ö rü lm ü ştü r. U m d eleri k a b u l e ttiğ in iz e d a ir te lg r a f yolla.» diyordu.
— S o n ra n a m z e tliğ in iz ilâ n edildi m İ?
— H ayır.
— Bu m e seled en R a u f bey h a b e r d a r m ıydı ?
— H ayır.
— Eski a r k a d a ş la rın ız d a n sizin m eb u s o lm a n ız için ç a lış a n la r k im d ir?
— B u n d a n k a tiy e n h a b e r d a r değilim . A ncak g azeteler-
den, te v k if ed ilm e d en evvel R a h m i b ey in b en i ta v siy e e t tiğ in i öğ ren m iş, h a y r e t e t
m iştim . B en a ç ık ta n , y a h u t b a ş k a b ir f ırk a n a m ın a m e b us çık m ay ı h iç d ü ş ü n m e dim . G azi p a ş a n ın şö h re ti ve k u d re ti b u g ü n a tm o s fe rik tir.
O n u n g ö ste rd iğ i b ir n a m z e de k a r ş ı b e n p e k iffe ts iz b ir a d a m olm alıyım k i böyle b ir v az iy e te te şe b b ü s edeyim .
— R a h m i b ey in E dip E fe
ye b ir m e k tu p la sizi ta v siy e e tm e s in d e n n e a n lıy o rsu n u z ?
B u n u b e n d e n iz m u h a k e m e s a f a h a tın d a n a n la d ım . Ne d ü ş ü n d ü k le rin i a n la m a d ım .
— O n la r n a s ıl C a n b u la t ve Ş ü k rü y ü m e b u s y a p tıla r s a sizi d e o s u r e tle ve a y n ı m a k s a tla m e b u s ç ık a r tm a ğ a ç a lış tık la rı an la şılıy o r.
B u n d a n s o n r a R a u f beyin S ıh h iy e V ekili R efik beye S a
lâ h Cim coz h a k k ın d a y az d ı
ğı b ir ta v siy e m e k tu b u o k u n m uş, s o n ra R a h m i beyin S a rı E fe E dibe yazdığı m e k tu p o- k u n m u ş tu r.
Reis so rd u :
— Ne d ersin iz ?
— Burnı yazan kaîem 'n d im a ğ ın a b e n d e n iz h â k im değilim ki d ü şü n c e le rin i b i
leyim .
— Biz öyle an lıy o ru z ki, siz o n la ra söz v erm iştin iz .
— H a y ır efe n d in i, y allah i, b illâlıi söz verm iş değilim . K atiy en h a b e r d a r değilim . Ca-vit beyin ev in d ek i iç tim a la r a ne d av et, ne iş tira k e t-
ır'-miş olmam huna kâfi delil dir.
M üdd eiu m u m i:
— M u v a fa k a ti o lm a sa R a h m i beyin böyle m eb u slu k gi
bi nriihim b ir v azifeye k e n d i
sin in n a m z e tliğ in i v az etm ele
r i m ü m k ü n d eğ ild ir. A n eag C av it b ey in e v in d ek i içtim a*
la r d a h a z ır b u lu n m a m a s ı d o la y ısiy le gizli ce m iy e t ile a lâ k a s ı b u lu n m a d ığ a g ö rü l
m e k te d ir. N etlcei m u h a k e m eye k a d a r g a y ri m e v k u f o la ra k m u h a k e m e s in in ic r a sın ı ta le p ed e rim .
R eis so rd u :
— T e ra k k ip e rv e r F ır k a y a d a v e t e d ild in iz m î?
— H ay ır.
— C a n b u la t b ey in f ilâ n b ir te k lifi o lm u ş m u d u r?
— H ay ır.. K e n d is in d e u f a k b ir a la c a k m eselesi v a rd ı.
G ö rd ü ğ ü m z a m a n k a ç a rd ı.
M ah k em e, S a lâ h Cim coz b e y in g a y ri m e v k u f o la ra k m u h a k e m e s in e d e v a m e d il
m e sin e k a r a r v erd i ve d in le y iciler ta r a f ı n d a n şid d e tle a lk ışla n d ı.
KARŞILAŞMALAR
M a h k e m e h ey e ti, C a h it, C a v it ve K. Ali İ h s a n beyle
rin m u v a c e h e le rin e k a r a r verdi.
R eis, AH İ h s a n beye şu su a li so rd u :
— İlk ifa d e n iz d e T e ra k k i
p e rv e r F ırk a p r o g ra m ın ın şek Iini İsm a il C a n b u la t ve K a r a K em al b e y le rin h a z ır b u lu n d u ğ u b ir iç tim a d a b irlik te ta n z im e ttik le rin i söyle
m iştin iz . Ş im di b u n u a n la tın b a k a lım ? ,
— E fe n d im M es’a d e t h a n ın d a . K a r a K em al bey in o- d a s m d a to p la n d ık . E vvelâ b u p ro g ra m o k u n d u . O n d an so n r a iki d e fa d a C av it b eyin ev in d e y e m e k te to p la n d ık . T e ra k k ip e rv e r F ırk a p r o g ra m ı b u r a d a m ü z a k e re edildi.
R eis C av it beye so rd u :
— Ne d e rsin iz C av it bey ? (D evam ı Var)
^MiiHiiiiiíHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiiíiiiiiiiiiniiiiiiiiiniiiiiiiiiüiíiiiiiüiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiniiiiiiiiir^
%
%
M
KO< B U R C U
120 M art N isanı T a lih in iz e g ü v en m ek te h a k lısın ız. Ya t p acağ m ız b ir rica ka-
b n l edilecek.
B U R C U
20 Nisan 2c Mavi*.
Yeni b ir İse veya yeni b ir m aceraya bas lam ak İçin rn h h a li
niz cok m ü sa it. H are k e tle rin izd e ak ıl ve m antığınızın kılavuzluğundan ayrılm ayın.
I k r / a l . K R B U R C U
<21 M an* 20 a azı -an>
Eğer c an lılık vere
cek b ir sey b u lam a z sanız, b u g ttn ttzü sıkın t ıh geçireb ilirsin iz.
v i: \m» c b u r c u 21 Hazi.mii 2? T»tı muz»
İlk d e fa karşılaştı*
im iz İn sa n la ra İlgi g ö sterin z ira b u g ü n - 1 lerde y en i d o s tla r k a z an m ay a İh tiy a cın ız var.
ASLANI B U R C U (23 T em m uz 22 \
» in s to s )
m f l o ş r a h a t h l r
T E R A Z İ b u r c u
<23 E y l ü l f f E k i m . Çivi çiviyi «9ker;
b ir d e rd in iz varsa, şjf ayni m a h iy e tte b ir zevk kay n ağ ı b u lara k b u n d a n k u r tu la b ilir sin iz.
A K R E P B U R C U K a y b ettiğ in iz v a k it S j ierl te lâ fa İçin ço k
r açalışm am * lâzım. Dost . Is. « * . « . . t â « « . n » . *
(arın ızd a n b iris i ıtz l m e m n u n edecek.
V A Y B U R C U
<22 K asım »ı a r a l ık ' H iç kim seye m rıh ta ç o lm a d a n h a re k e t edebilm eniz, e tra fın ız d a k ile rd e h a y ra n lık ve saygı u y an d ırıy o r.
O C rl.A K b u r c u
<2? S ralıl. I» Ocu«
Aile isle rin iz b u g ü n y o lu n d a gidecek.
Y alnız k ü ç ü k şeyleri m ü n a k a şa k o n u su y ap m am alısın ız.
14
•V \ B U R C U ( 2 o O r a k ¥*
Raskalan irin hol
0 "TJTTTWnr I “&9FW
Kâtibi mesullerden Vehbi bey sorguya çekiliyo
— 152 —
12 A ğustos 1926 perşembe günü kâtibi mesullerin m uha
kemesi yapıldı. İlk olarak sor
guya çekilen Vehbi beye Reis şu suali sordu:
— K ara Kemaı ile ne zaman m ünasebet tesis ettiniz?
— B eşiktaşta merkez memu
ru idim, O da meclise gelirdi. 0 zam an tanışm ıştım .
— İ ttih a t ve T erakkinin ne gibi hizm etlerinde bulundun?
— B eşiktaş kulübünde kâtip tim. Sonra Fatihe naklettim . Benden evvel N ail bey vardı.
İaşe N ezareti zam anında orada idim. Kulübün de iaşe işleriyle meşgul oluyorduk. D aha evvel ekmek tevziatı ve m utbaklarla meşgul olduk.
— Kongrede bulundunuz mu?
— Bulundum efendim.
— O vakte kadar ne kadar para kazanılm ış?
— Bu tevziatta 700 bin lira k adar hasıl olmuş E sasen he
sap ları tam am en biliyorum. Bu
nun 400 bin lirası ile bir banka yapılmış, geri 300 kalmış. Bu sı rad a kongre in’ikad eden. Kemal bey “ekmek tevziatından halka iadesi mümkün olm ıyan küsurlu p aradan şu kadar bir m iktar hasıl oldu.” dedi.. Bazıları Da
rülfünun vesaire yapılm asını söyledi. O ise harpten sonra milletin çok fakir kalacağtnı ve m üsaade edildiği takdirde bu
nun vakfedilmesini. banka ne m âsından esnafa muavenet için bir vakıf yapılm asını söyledi.
Bendenize: “ Bu sevaptı bir ¡5"
tir. Sen de m üttefik ol.” dedi.
Bu suretle işler yapıldı. M üta
rekede ltiiâfcıiar işlere vaz’ıyed etti.
— 700 bin liranın tem ettüün serm ayesi ne idi?
— Bu serm ayeyi Şehrem aneti vermiş.
— N'e kadar?
— M iktarım bilmiyorum.
— Tahminen yüz bin lira mı?
— Evet, fak a t bu p a ra bilâ
hare ödenmiş.
— A vavns suretiyle mi alın
mıştı.
— Evet..
Reis, vakfın nasıl yapıldığı
nı, kendisine ne kadar vakfe- dcldiğiııi sordu:
— Evvelce listeyi yapm ıştı.
Bendenize zannederim. 20 bin lira kadar vakfedildi.
— Bu paranın size vakfedil meşinde hak nedir?
— Efendim kadıya sorm uş
lar. O da “ K âsiplerindir” demiş.
Bıınun üzerine bu su ret bulun
muş. Bendeniz “ne için bizi mütevelli y ap tın ız ?” dedim. Ce
vaben: “ Siz para işlerine k arış
madınız, onun için.” dediler.
— Siz parayı gördünüz mü?
— H ayır..
— Bir muvazaa idi değil mi?
— H ayır, bir m uvazaa de
ğildi.
Reis:
— P a ra Kemalde idi. Bu su
retle sizi ileri sürm ekte idi. Bu tarzda bir muvazaa idi demek
istiyorum .
— Evet anladım.
— Şirketler ne suretle teşek
kül e tti?
Vehbi bey, şirk etlerin ne su
retle kurulduğunu izah ettik ten sonra İttih a t ve T erakki F ırkasının feshedilerek Teced
düt F ırk asın a inkılâp etm esine sebep olan kongreye iştira k e t
tiğini, en son olarak İstanbul iaşe m üdürlüğüne getirildiğini, m ütarekede 900 H muavenet pa
rasını aldığını söyledi. F ira r edenlere ne verildiğini bilmedi
ğini, fakat verilen paranın mer kezi umumiden verildiğini bil
dirdi.
Reis, İttih a t ve Terakki fes
hedildiği halde bu paray ı kim
ler ve niçin verdiklerini sordu.
Vehbi bey:
— Bilmiyorum efendim,
— Teceddüt Fırkasını üzeri
ne alanlardan para alam adınız mı?
— Hayır, almadım.
— Istanbulda ne kadar kaldı
nız?
— Büyük Millet Meclisi açıldığı gün A nkarava geldim. Millî za
fere kadar burada kaldım.
— G ittikten sonra ne iş gör*
dünüz?
— Buradan giderken posta*
hanenin bir iş taahhüdünü al
dım. Onunla meşgul oldum. Re
fikanın eşyaları satılm ıştı. On
la rla meşgul oldum.
— Burada r.e kadar serm ayş ile iş gördünüz?
— E skişehir mebusu Emin bey kefil olmuş, hüküm et 20 bin lira avans verm işti. Onunla ça
lıştık. Sonra ödedik. İstanbul«
giderken de yine hüküm etten üç bin lira avans almıştım.
— K ara Kemalin yanına tek
r a r sokuldunuz mu?
— tstanbulda görüştüm . Vehbi bey, Kemal beyin ts
tanbulda kendisine yardım e tti
ğini, bu arad a Kemal beyle zey
tinyağı kollektif şirketi kurduk larını, Kemal beyin kendisini yalnız bırakm adığını, şirket«
Kemal beyin sahip bulunduğu millî ticaret şirketinin yardım ettiğini söyledi.
— Reis Millî ticaret şirketi
nin âzalarm ı sordu. Vehbi beyi
•Devam» v*r>
^lllllllllllllllllllllilinilllllllllllllllllinillllllllllllllllllllll!llllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllll%
zınız ne
I K O Ç B l R C l
(20 M art 19 N isan) B it ta r a f ta n ta li
hiniz, b ir y a n d an da ileriyi görerek h a re k et e tm e n iz say esin de çok İyi b ir d u r u m a g iriy o rsu n u z.
m
M
B O Ğ A B U R C U (20 Nisan 20 Mayıs)
E tra fın ız d a k i h e r k esin b ir m u am m a o- larak g ördilkeri b ir jey veya b ir İn sa n ın İç y ü z ü n ü siz k eşfe
deceksiniz.
İ K İ Z L E R B U R C U
T E R A Z İ B U R C U
(23 Eylül 22 Ekim ) = Ne k a d a r k u v v e tli s v e e h liy e tli o lu rsa - 3 ııız o lu n u z, b e rab e r Ş çalıştığ ın ız kırosele- 5 rln k ısk a n çlığ ın ı ta h - = r ik etm em ey e çalışın . S A K R E P B U R C U
(23 Ekim 21 Kasım)
j . M uhayyilenizin ge- §
r M n işliğ i y ü z ü n d e n k en = Nf e j ) di k e n d in iz i e v h am ve şz
“ " ü z ü n tü y e so k uyorsu- § n u z h a lb u k i o r ta d a = h iç b ir şey yok. §
20 Hart-
*
(21 Mayıs ran )
Bazı h u s u s i m esele te rin iz in p a ra veya m eslek h a y a tın ız la 11 glll f ırs a tla rı h e b a e t m eşine İm k ân verm e
yiniz.
Y E N G E Ç B U R C U (21 H aziran 22 T em m u z)
P a ra İle İlgili İşleri nizd e gelişm eler ela- cak, fa k a t resm i m e
m u r la r ve m ak am sa
h ip le riy le p a ra m ü n a se b e tle rin e girm eyin.
Y A Y B U R C U
(22 K asım 21 A ralık) İste d iğ in iz k a d a r e n e rjik d a v ran m am a n ız İçin h iç sebep yok. İş le rin iz i y ü r ü t
m ek İçin b a şk a la rı
n ın y a rd ım ım İs te m e k te n kaçın m ay ın . O Ğ L A K b u r c u
(22 A ralık 19 O cak) K en d i s ık ın tıla rı
n ızı b a ş k a la rın ın Om rln e y ü k lem ek lBtlyor 3ü n u z. f a k a t b u n u n hiç fay d ası yok: ken dİ k en d ln lM İşle rin izi h a l
led in . u m ,.*
dt
A S L A N B U R C U (23 T em m uz 22 A- ğustoe)
P lâ n ve tas av v u rla rın ıs ı gerçekleştir^
m ek İçin yeni İm k ân lar b u lacak sın ız.
B A Ş A K B U R C U (23 A ğustos 22 Ey-
! IU1)
U zun z a m a n d a n be rl c an ın ızı sık a n b ir m eseleyi k e stirm e b ir şe k tld s h a lle tm e n in çare sin i b u lacak sın ız.
^'yıııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııımıııııııııııiHiıııııııııııınnımnımınıiMmıııı
K O V A B U R C U (20 O cak 18 Ş u b a t)
H oşlan d ığ ım * b a zı k im selerin , sisi av are le ştirere k İşle
rin iz i y a p m a k ta n a- lı kovm asın a İzin ver ; m eyin.
B A L I K B U R C U (19 Ş u b a t 20 Mart)
Alış veri* yapm ak istiy o rsan ız. bugün çarşıy a çık m , ta lih i
n iz açık.
.1
Hüsnü beyden sonra kâtibi mes’ul lerden Vehbi bey sorguya çekiliyor
—153 —
— A li İhsan bey, Emin bey, diğerlerini hatırlam ıyorum diye cevap verdi.
Reis:
— Sizin zeytinyağı şirketinin âzaları?
Vehbi bey:
— Bendeniz, E lh e m , Nazif, Ş e re f beylerdir,
— H aıı¿i Ş eıet bey?
— Eskiden H arbiye N ezareti ketebesinden idi. Levazım dai resinde idi.
— İstanbulda çalıştığınız sı
ra la rd a Cavit beyin evinde ve Mes’adet hanındaki toplantılar
dan haberdar m ısınız?
— Evet..
— A nlatınız?
— Kemal bey: “ Bıı akşam Cavit beyin evinde içtima ede
ceğiz, sen de bulun.” dedi. Ben:
“ İntihap işlerine karışıyor mu
yuz ki dedim. O da: “H üküm et vaziyetim izin tesbitini istiyor.”
dedi. Bunun üzerine gittim .
—Sen gittiğ in zaman m üza
kere başlam ış mıydı?
— H ayır, başlam am ıştı. Te
a ti edilen m ü talâalara güre in
tihaba karışm am ak fik ri iltizam olunuyordu. F a k a t: “ H ükü
m et arzu ederse M üdafaai Hu
kuk ile beraber bayrağı altında çalışalım .” denildi. Grup halin
de filân denilmedi. Yalnız bizim ayrı bir züm re telâkki e ttiğ i
miz gibj bir fikij vardı. E ğer yalah bir işae değilse Canbulat bey bu teklifi ham ilen buraya gelmiş. A nkarada grup halinde m üracaatın kabın edilemiyece- ği, m ünferiden m üracaat edil
mesi söylenmiş. Nitekim mün
ferit m üracaatlaı neticesinde Şükrü ve Canbulat beyler me
bus da oldular.
— T ekrar bir içtim aa k ara r verildi mi?
— Bendeniz orada iken veril
medi.
— Kemal beyin evinde bir iç
tim a olmuş. O ne vakit oluyor?
— O daha evvel.. P a şa haz
retlerinin İzmit: teşriflerinden evveldi. Sonra Kemal bey o ra da kendileriyle görüşmüş. Bize dedi ki paşa bazı etleri kendisi
ne iltifa t etmiş, beraber çalış
mayı konuşm uşlar, Kemal bey, esasen tam söz söylemez, paşa hazretlerinin böyle söylediğini te k ra r etti. Biz de: “P ek âlâ”
dedik. Bunu bize ayak iizeri söyledi. Biz kâtiplere söyledik.
F e rit, Hüsnü Ethem beyler vardı.
Reis, ikinci ¡çtim ada dokuz maddelik program ın nasıl ha
zırlandığını sordu. Vehbi bey katiyen m alum at; olmadığını söyledi. Program ın müsvedde
sini tam dı. S ait beyin yazısı olduğunu söyledi, fakaf haber
dar olmadığında ısra r etti ve:
— E ğer bu arada ben de varsam her türlü cezaya razı
yım.. dedi.
R e is:
— Sait bey böyle söylerse si
zin m alûm atınızın olmaması mümkün m üdür?
— Doğrudur, fak a t bendeniz m alû m atlar değilim.
— Olmamak olmaz. K ara Ke
male sen daha yakınsın.
— Evet, m alûm atlar olmak
lığım lâzım, fakat K ara Kemal yazılarını Sait beye yazdırır.
Reis, T erakkiperver F ırka ile Kemal beyin alâkasını sor
du. Vehbi bey:
— Kemal bey biz bu işlere seyirci kalacağız dedi. Cevabını verdi.
Reis:
— Bunu ne zaman söyledi?
— T erakkiperver F ırkanın teşekkülü sıralarında. Biz sor
duk, o söyledi.
— Cavit beyin evine niçin gö
tü rd ü öyle ise?
— Vallahi anlamadım. Büyük adam larla akdettiğim ilk içti- madır.
— Kemal beyi en son ne va
kit gördün?
— V ak’adan bir gün evvel,
— Nasıl görd ü n ?
— B ahkpazanııda, saat birde göldüm.
— Kim vardı yanında?
— Kimse yoktu Bana nasıl
sın dedi, ayrıldı.
— Kaybolduğunu nereden bi
liyordun ?
— Gazetelerden.
Reis, Kemal beyin yazıhane
sine gelip gidenleri sordu. Veh
bi bey bilmediğini söyledi.
Reis:
— K em al bey sizi iyj intih ap etmiş, dedi. F a k a t k azan sizin başınız» devrildi.
Vehbi beyin muhakemesi bu
rada şuna erdi ve Hüsnü beyia muhakemesine başlandı.
H Ü S N Ü B E Y İ N M U H A K E M E S İ
Vehbi beyden sonra kâtibi mesullerden Hüsnü bey sorgu
ya çekildi. Hüsnü bey 324 d«
İttih a t ve T erakki F ırkasın*
girdiğini söyledi. Vehbi bey*
sorulan suallerin hemen hem en aynı o lanlar kendisine soruldu ve Vehbi beyin verdiği cevapla
ra yakın cevaplar verdi. Reis, bundan sonra §u suali sordu:
— Alj İhsan bey, babasının v efatı sıraların d a İstanbuia g it
tiğinde bir su ik ast teşebbüsün
den şüphelenm iş ve sizi yokla
mış. Buna ne dersin?
Hüsnü bey:
— H ayır efendim, böyle bir şey söylemedi.
— N asıl olur, Ali İhsan bey senin eski arkadaşın, sana sor
muş.
— H ayır efendim, katiyen sorm adı.
— S a n a so rdum d ers e ne dem sin?
— Y alan söylemiş derim.
— Ne m ecburiyeti var, yalan söylesin?
— Efendim, söylem em iştir.
Yoksa bendeniz itira fta n çekin
mem.
— Şimdi muvacehe edilecek
siniz.
— Peki efendim.
A li İhsan bey getirildi. Reis:
— Ali bey Hüsnü beye bakı
nız. kendisini tanıdınız değil mi?
— Tanıdım efendim.
— Sen suikast hakkında ken
disine şüpheni aÇtıp ve söyledin değilmi!
(D evam ı Var)
^\llllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllltllllllilllllllllflllllHI!llllllllllllllllllllllllll!llllllllllllllliiir^
1 K O Ç B U R C U
m
(20 M a rt 19 N isan) Bazı h a b e rle r bek
liy o rsu n u z, f a k a t bu , n a b e rle rln isted iğ i
n iz gibi çıkacağm - v- d a n fazla ü m itle n m eyin, n e o lu r n e olm az, h a yal k ırık lığ ı ta ts ız b ir şey
dir.
B O Ğ A b u r c u (20 N isan 20 Mayı»)
Ş im d ik i h a ld e bü y ü k İşler b aşarm ak için k e n d in iz i fazla zorlam ayın.
İ
M
İ K İ Z L E R B U R C U 20 Haızi- (21 Mayısra n )
B u g ü n eğlence İçin h e r z a m a n k in d e n faz la b ir şeyler yapm aya ç alışm an ız d o ğ ru olm ı yacak.
Y E N G E Ç B U R C U (21 H a zira n 22 T em m uz)
M uhayyilenizi İşle-
ı i 'd l i o r ı t ı N rıv s ifT i « -
= <!
T E R A Z İ B U R C U (23 E ylül 22 Ekim)
B u g ü n k ü fik ir ve in an ç la rın ız d a n hiç şaşm ayın, b ir m ü d d e t so n ra b a şk a la rın ı d a k en d i ta ra fın ız a çeke oeksinlz.
A K R E P B U R C U
(23 E kim » l Kasım ) sş o O g p iA P a ra a srfed erk en .
îOİ£ h e sa p lı d a v ra n m a m z lâzım . K en d i im - k i ı k â n la rın ız ı d ü şü n m e d e n y ap acağ ın ız m as
ra fla r, sizi İlerid e m ü ş k ü l du
ru m la rd a b ıra k a b ilir.
Y A Y B U R C U
(22 K asım 21 A ratrk) Size d o st gibi g ö rü n e n h e rk ese b u g tln lo r de fa zla güven m ey in . İç le rin d e n b ir in in 1- h a n e tin e u ğ ra y a b ilir
siniz.
O Ğ L A K b u r c u (22 A ralık 19 O cak)
' D i a a r .
Hilmi ve Nail beylerin sorgusu
— 154 —
Ali İhsan Bey:
— Söyledim efendim.
— N e söyledin?
— Kental beyin nezdinde top*
la n a n la m bir suikast teşebbü
sünde bulunacaklarını hisset
tim . A nlam ak için Hüsnü beyin odasına giderek kendisinden sordum.
R eis:
— Ne dersin Hüsnü bey?
H üsnü bey:
— H ay ır efendim, katiyen böyle bir şey yok Söylemedi.
Y anılıyorlar, belki başkasına söylem işlerdir.
Reis:
— A li bey yanılıyor musu
nuz?
— H ayır efendim, Hüsnü be
ye söyledim. S uikastten şüphe ettiğim i söyledim.
Ali İhsan bey çıkarıldı. Reis:
— Şu halde doğru söylem i
yorsunuz Hüsnü bey.
— D oğru söylüyorum Reis bey.
Reis bundan sonra dokuz m ad delik program ı sordu, bu prog
ram ı S ait beye kimin dikte e t
tiğini sordu. H üsnü bey bilme
diği cevabını Terdi. Bunun üze
rine S ait bey getirtildi. Sait bey, kendi el yazısı olduğunu söyledi ve H üsnü, yahut E them beyin kendisine d ik te ettiğini, fa k a t Hüsnü beyin olması ih ti
m alinin dah a kuvvetli olduğunu söyledi.
Hüsnü bey inkâr etti.
ARDAHAN MEB U SU HİLMİ BEYİN MUHAKEM ESİ Hilmi Bey reisin m uhtelif e*
hem m iyetsiz suallerini cevaplan dtrdıktan sonra suikast hâdise
sinden haberdat oiup olmadığı sualine şu cevabı verm iştir:
“ Bana “K a ra Kemal b ir sui- kasd y apm ıştır” deselerdi, bu suçu üzerim e alırdım. Kendimi ona yakın hissediyorum. F ak at dediğiniz gibi hakikaten bir sui kasd tertibinde rolü varsa, ba
na bu hususta bir şey söylem e
m iştir.
Mahkeme âzasında Reşid Ga
lip Bey:
— H ayır. Siz birçok şeyler bi liyorsunuz. F a k a t söylem iyorsu
nuz. H albuki K ara Kemal’in, sîzden hiçbir şey gi zl em i y ereğ i
ni gene bizzat siz söylüyorsu
nuz.
H ilmi Bey:
— Suikasd haberini gazeteler de gördüm. Ondan evvel bir »ey den haberim yoktu. H a ttâ bir gün evvel, K ara K em al’in yazı
hanesinde otu ru rk en bazı tev
kifler yapıldığ; şayiasını duy
muştuk. Ne olduğunu bilm iyor
duk. H er halde yarın, öbür gün anlaşılır, dedik. E rtesi günü de arzettiğim gibi hakikaten gazeteler suikasd teşebbüsü h a
berini verdiler. Başka bir şey
den haberim yoktur.
NAİL BEYİN MUHAKEM ESİ Nail Beye şu sual soruldu:
— Mondros m ütarekesinden Ratum ve Bakû’da bulunduğu
nuz zam anlara ve omı takip e- den senelere kadarki siyasî ha
yatınızı anlatınız
— Bildiğiniz gibi, harh esna
sında Trabzon ve havalisindeki teşk ilâtı mahsusa kumandanı idim. M ütareke olunca evvelâ Gence’ye gittim O ralarda sak
landım. Rirkac ay sonra Batum tn ıtiyaz Sahibi
d a mevkuf olan E nver P aşanın kardeşi N uri P aşayı kaçırabilir
sem iyi olur dedim. V e aldığım te rtib a tla kaçırdım. Baku’ya geldi. Ben de oraya gittim . Bi
raz sonra Halil P aşa da geldi.
Baku’da harb sonunda Çarlık idaresinden kurtulm uş, kendi kendini idare eder b ir durum a girm işti. Ordumuz da oradan henüz çekilm işti A zarbeycanh m ünevverlerin kurdukları (M ü
s a v a t) ve (ItU had) fırk a la rı vardı..
M üsavat Fırkası, ordumuzun çekilmesi üzerine yirm i beş bin kişilik bîr millî ordu vücuda ge
tirm işti. O esnada Bolşeviklerı’n yaklaştığ ı şayiaları çıktı. Bir müddet sonra iieüneü enternas
yonal toplandı. Bu toplantıya iş tirâ k etm ek üzere E nver P aşa ile Azmi. Küçük T alât ve Ba- haeddin S akir Beyler de gelmiş
lerdi. A nkara’dan da D oktor İb
rahim Tali Beyle H afız Mehmet Bey geldiler.
— Enver P aşanın o zamanki vaziyeti neydi?
— İslâm İhtilâlciler Cemiyeti İttih a d ı faa liy ette bulunuyordu.
A n karaya ve bilhassa M ustafa Kemal P aşaya karşı büyük ü ' m itleri vardı. H a ttâ b ir gün yi ne bu mevzu konuşulurken de
di k i: “ M ustafa Kemal P aşa için terfi inhası yaptırdığım zam an bana “Bu senin düşm a
nındır, nasıl te rfi e ttir ir s in ? ” dem iştiniz. Halbuki ben: “Ola
bilir, am a memlekete hizmet e"
decek bir adam dır” demiştim, İşte görüyorsunuz, sözüm t a hakkuk ediyor ve vatanı Mus
ta fa Kemal P aşa kurtarıy o r.
E nver P aşa, M ustafa Kemal P aşa ile hariçte çalışan İ ttih a t
çılar arasında bir anlaşm azlık çıkmasını katiyen istem iyor, on
lar içeride, biz dışarıda, memle
ketin kurtarılm ası için elbirliği ile çalışmalıyız, diyerek bir program d a yapm ıştı.
R eis:
— N ihayet, te k ra r memleke
te geldin, onu anlat.
— E vet, evvelâ Küçük Talât Beyle beraber hududu geçerek S arıkam ış’a gittik. K âzım Ka- rab ek ir P aşa ile görüştük. Bol
şeviklik hakkında m alûm at ver dik. Sonra Trabzona geçtik.
T rabzonlular bizi (Bolşevik) di ye sokm am ak istediler.. Sonra anladılar, b ırak tılar. T rabzon’da biraderim de vardı. O na bul
dum. Ailemi de getirdim, yerle«
tirdim . Bakû’da teabit edile«»
program ı orada bastırdım. Bu.
b iraz evvel arzettiğim gibi bir teşk ilât ‘program ı idi. Sonra An k aray a gittim . P ro g ram lard an birini B ahriye Vekili Topçu İh san Bey vasıtasiyle Gazi P a şa ya takdim ettim . Gazi P aşa be
ni ça ğ ırttı. H ariçteki çalışma!*
rım ı sordu. Uzun uzadıya a n la t
tım . İzahat verdim. Gasj P aşa, böyle bir program a ihtiyaç ol
duğunu söyledi. Y alnız şu za
m anda m em lekette çalışm am ı
zın karışıklıklar?, sebep olabile
ceğine işa re t etli. Ben de bunu T rabzon’da bulunan Küçük T a
lât Beye yazdım. O ta rih te A n
k a ra ’da komünist F ırkası v ar
dı. Benim gidişimden biraz son ra k a p a ttıla r. O radan Eskişehi- re gittim , ism et P aşayı ziy aret ettim . Zaten eskiden tanırdım . O rada R usya ahvali hakkında izahat verdim. Dönüşümde bu
rada polis ta ra fın d an ta h a rri
edildim.
— Demek hüküm et sizden «' saseıı şüphe etm iş Ve sizin ha*
reketinize em niyeti yokmuş.
— Mahkemenizin adaletine il tica ederim.
— iltica ediniz ama, mektup*
larınız var. M emlekete kötü m a k satlarla geldiğinizi isb a t e*
decek m ektuplar Sözleriniz, şimdiye kadar doğruluğuna da*
ir hiçbir kanaat hasıl etm em iş
tir. Şimdi A n k ara’daki şüpheli hareketlerin hakkında izahat ver.
— E vet A nkara’da nedense şüpheli vaziyette kaldım. H al
buki biraderim in m ebusluğu için çalışm aktan başka bir şey yap
madım. Bütün mazim de mey
danda.
Reis:
— Ama memlekete döndükten sonra Enver ve T alât P aşa larla m uhaberede devam etm işsin?
— H ayır. Enver P aşa ile ma habere etmedim. Yalnız T alât P a şa y a : “ Sakm b u ray a gelme
yin” diye m ektup yazdım.
— Neden gelme diyorsun, se
bep ne?
— B urada vaziyeti gördüm.
Bizden şüpheleniyorlar, ö te yan dan ise Yunus Nadi Bey T alât P a ş a ile m uhabere ediyordu.
O labilir ki, ona gel diye yazm ış tır. Bu ihtim ali düşünerek ken
disini ikaz etm ek istedim . H a t
t â T alât P aşanın adresini Yu- nus Nadi Beyden aldım.
— Cavid Beyin evindeki top
lantıyı anlat.
—• O raya davet üzerine g it
tim . A rkadaşlara K ara Kemal Beyin Gazi P aşa ile vâki olan m ülakatı hakkında m alûm at verdi. Bunun üzerine konuştuk.
— İzm ir suikasd! meselesin
den haberin var mıydı?
— H ayır, nereden olacak?
— H albuki sen Ziya H urşid’in Şükrü ve Abdıilkadir’in yakın arkadaşısın. Naşı! olur da onla
rın hazırladıkları b ir suikasd- den haberin olm az?
— Bun» d air bir şey söyleme diler. A rkadaş olm akla m u tla
ka biribirlerm in şırrm ı bilmek mi icap eder?
— Y a senin vak’adan birkaç gün evvel Ziya H urşid ve Ah- dülkadir ile gezdiğini görenler v arsa ?
— Gezmedim. F a k a t gezmiş de olsam, bana bu hususta M r şey «eylemelerin* mi İcap e tti
rir. Arkadaşı*. Birbirim ize t«*«
dü f edince konuşuru*, gezeri*
tabtt.. Am* işt# o kadar. Bera
ber gezmekle sırla rın a vâkıf d "
m t m İcap eder m i?
—Ama İzm ir’deki muhakeme de Lâ* tsm ail, suikastten sonra senin Polis M üdürlüğüne tay in edileceğini söyledi. Buna ne der
»in?
— Tanım am bu adamı. Benim hakkım da, benim bilmediğim b ir şey söylemiş olacak. H aberim yok.
Reis, D oktor F ik re t Beyi ça
ğ ırttı ve yemin e ttire re k N ail Beyle A bdülkadir’j gon defa ne
rede gördüğünü sordu. Doktor t
— Efendim , suikasd vak’aam dan birkaç gün evvel, N ail ▼«
A bdülkadir Beyler T okatlıysam önünden geçiyörterdi. Abdülfea*
d ir ile selâm laştık.
Reis N ail Beyci
— Ne dersin butta? dedi.
N ail B ey:
— H ayır, cevabım verdi.
(Devamı Var)
C avid b e j i n e v in d e y a p ıla n
¡e tim a d a n e le r k o n u ş u ld u ?
— 155 —
E rtesi gün A rdahan eski me
busu Hilmi Bey te k ra r sorguya çekildi :
— tstih lâ stan sonra İstanbu-
!a g ittiniz mi?
— Gittim , tic aretle meşgul oldum.
— 35 senesinde T alât paşa kabinesinin istifası akabinde kongreye iştira! ettin iz mi?
— K ongre yapıldığı giin va- p u r vardı. Beklemedi Trabzona gittim .
— K ongre kararını kabul ediyor musunuz?
— İttih a t ve T erakki âzas«- yım. Yoksa değilim. K ongre kararını kabul etmem, ittih a t ve T erakki yoktur.
— Yokoîaıı fırkanın bilâhare vukubulan hareketini ne suretle telâkki ediyorsunuz?
— Sui telâkk; ederim. Gayri m eşrudur.
— Şişlide Cavit beyin evinde
ki içtim aa ne için iştira k e tti
niz?
— Bunlar hususî ark ad aş iç
tim ai idi. İ ttih a t ve T erakki İÇ*
tim aı değildi.
— Biifiin erkân: ittihadı da
vet etmişsiniz. Hali! beyi Mil as
tan, Gökalp , beyi D iyarıbekir- den çağırm ışsınız?
— Evet. Hüsniı. Ethem , Can- bulat, Vehbi beyler vardı. Eyüp Sabri ve Sabri beyler yoktu.
Rusuhi bey vardı H üseyin za- deyi tanım ıyorum .
— Kemal beyle evvelce konuş tunuz mu idi?
— Hayır. Istanbula gitm iş
tim . Toplanılacağım Kemal bey söyledi. Onun üzerine gittim .
— Gûya Kem a! bey Gazi pa- şa ile görüşmüş, içtim a da bu m aksatla yapılm ış?
— Evet efendim. P aşa haz
re tle ri ile görüşm üş. Bazı a rk a daşlara arzedecek, bunun üze
rinde görüşülecekti Ben yemek ten sonra gittim . Kim lerin ev
vel kim lerin sonra geldiklerini bilmiyorum. M üzakere netice
sinde Gazi paşa ile beraber ça
lışılm ası ve kim ler arzu ederse
; onların nam zetliklerinin konul
m ası kararlaştırıld ı.
— Öyle zannediyorum ki bu içtim a İttih a t ve T erakki na
m ına olacak.
— Efendim hayır. Bu içtim a blok halinde değil, ferden a rk a d aşlar arasında akdolunm uştur.
E sasen arzettiğim gibi Gazi p a
şa h azretleri kabul buyurdukla
rı takdirde m ünferiden intihap edilecekti.
— İntihap edildikleri halde so n ra aley h tar elm alarım nasıl telâkki ediyorsunuz?
— Efendim bu kendi ahlâkla
rın a ve telâkkilerine a ittir.
— Bu içti m ada M iidafaai H u
kukun umdesi mevzuubahs oldu mu ?
— Olmadı.
— Peki orada dokuz madde
lik b ir program tanzim edildi.
— Edilmedi efendim.
(Dokuz maddelik program okundu).
— Bunu h atırlıyor m usunuz?
— H ayır efendim. Bulundu
ğum içtim ada böyle bir k a ra r ve program yapıldığını h a tırla mıyorum.
— Mesul bulunduğunuz iç ti
m ada ta h rirî bir şey h azırlan
dı mı?
— Bendeniz k a l’i olarak bil
miyorum. Yalnız böyle bir şe
yin Gazi paşa hazretlerine ta k dim için hazırlandığı zanmııda- yım. Birinci ve ikinci g rupları tevhide m a tu f bir içtim ada ya
pıldığını işittim . Bunun için A- li Ihsan bey A nkaraya gelmiş.
Gazi paşa ile görüşmüş. Bir gün bana haber gönderdi. Bu vaziyeti söyledi gûya ben de meclisi idareye girecekmişim.
Ben bunun basit bir teklif ol
duğunu söyledim. Ali İhsan bey benim bu itirazım ı İstanbulda- ki k a ra ra m uhalif buldu: “ Siz şahsen Gazi paşa ile görüşü
nüz..” dedi. Benim fikrim bu teklifin fevkinde her iki ta ra fı tatm in edebilecek bir şekli iti
lâ f bulm aktı. Bendeniz A li öl*
san beyin m ütalâası üzerine Gazi paşa hazretleriyle görüş
tüm. Kendileri m uhakkak ola
ra k “ şahsı nam ına mı, yoksa bir grup nam>na mı yapıyorsu
nuz..’’ dedi. M ülakat bu rad a A- li Ihsan bey tarafın d an in k ıtaa uğratıld ı,: “ Bunu ark a d a şla r arasında görüşelim ” dedi. Bu
nun üzerine paşa hazretlerinin yanından ayrıldım.
— Ali İhsan bey diyor ki Hilmi bey sivri bir takım m ü
talâada bulundu. Utandım .
— U nutm uş o lsalar gerektir,
— Siz şahsen ne teklif e tti
niz?
— Onlar istiy o rlard ı ki ben
deniz ve ikinci g ru p tan bazıları birinci grup heyeti idaresine girsin. Halbuki bendeniz başka bir şey yapılm ası vaki olursa haricinde adam alınm asını isti
yordum. Benim vaziyetim ikinci grup arasında bir delil olm aktı.
— Ali İhsan bey “ Böyîe bir kombinezondan m aksadım ız i t tih atçı bazı elem anları grup da
hiline a la ra k çalışmak ve m ak
sadım ıza doğru yürüm ektir” di
yor.
— Efendim , arzettiğim gibi
dir. Ali İhsan bey unutm uş ola
caklar.
— Birinci in tih a p ta mebus
tunuz. Niçin gruplardan birin®
iltih ak etm ediniz?
— Efendim,, ben ittih a t v®
Terakki infisah e ttik te n sonra başka g ru p lara iltihak arzusun
da değildim.
— Siz h ariçte kimleri® m uha
bere ettin iz ?
— Bendeniz burada iken E n ver paşadan b ir m ektup aldım Ve cevap yazdım. Bende siyasî m aksat yoktu.
— Küçük T alât bey ifadesin
de sizin daha bir takım m u-
h a b e ra tta bulunduğunuzu söy*
lüyor.
— Efendim, O nlar Butum da bir takım faaliyetlerde bulun
m uşlar. Bunu A nkarada haber aldım. B unlar Meclis Reisi P a * şa H azretlerine b ir program gönderm işler. P aşa h azretleri de Eyüp Sabri beye “sizinkiler bazı faaliyetlerde bulunuyorlar- mış” dem işler. Ben de bu su
re tle h aberdar oldum.
— Demek B atum dakiler İ tti
h a t ve T erakki nam ına bir içti
ma akdetm işler ve bir progranjı yapm ışlar. Siz bunu haber a i
diniz?
— Aldım edendim.
— B unların program ım g ö r
dünüz m ü?
— Gördüm.
ittih a t ve T erakki m ühriylo m i m ühürlem işlerdi?
— E vet efendim.
— Siz T rabzon’a bir sey ah at yapıyordunuz. Sonra buna mu
v affak olamadınız. Niçin gidi
yordunuz?
— Bendeniz T rabzon’da ik«n benden şüphe edildi. H alil Paga ile görüşecektim.
— O sıra d a Küçük T aJât ▼«
N ail Beylerin bazı kim seleri t ah lif ettik le ri ve o ra la r do faaliv et te bulunulduğu cihetle sizden şüphe edilmesi pek doğrudur.
— Efendim kendi vaziyetim i kendim işkâl ettim . Seyahatim e m üm anaat edilmemesi ricasiyle A dnan Beye yazm ıştım . Cevap alm adım . E sasen o sıralard a N ail Beyle de görüşmedim.
— A bdülkadir, Ş ükrü vesai
re arasındaki içtim alarda bulun m adınız m ı?
— H ayır.
— P rogram ne program ı id i?
Ü zerindeki yazı “H alk Şû
r a la r program ı” idi.
— Şükrü Beyin m uhalif bur fırk a teşkili hakkında m alûm a
tınız v a r m ı?
— M alûm atım yoktur.
— H albuki A li İh san ve N ail Beyler bundan m alûm attan ol
duklarını söylem işlerdir. M a lta - dan K a ra K em al geldikten son
r a bunlara» hangileriyle görüş
tü n ü z?
— K em al gelince görüştük.
— H içbir te k lifte bulundunuz mu, m eselâ b ir an evvel A nka
ra 'y a geliniz gib i?.,
— H ayır, yoktur. F a k a t AH İhsan Bey “ Gazi P aşa y a asan h ürm et için gel” dem iş olabi
lir. K em al Bey geldiği zaman P aşa H azretlerinin riy a se ti a l
tında çalışm ak azm inde idi.
— S onradan niçin sa p ıttı?
— Bilmiyorum.
(Devama Var)
<\\ıııııi!iııııiiiıııııııııııiiiıııııııııııııııımıııııııııııııııııııııııınıi!iııııııınıınmn!miimııııımmı%
Yıldızınız ne diyor
K O Ç B U R C U
(20 M a rt 19 N isan) E tra fın ız d a k i İn sa n ıa r ü z e rin d e k i te s ir ve n ü f u z u n u z a rttığ ı
T E R A Z İ B U R C U
<23 E y lü l 22 Ekim)
gibi, o n la ra g ittik ç e d a h a fa zla y a rd ım d a e d iy o rsu n u z. Ö n m ll İşle rin i
zi öğleden ö n ce y apınız.
b o ğ a b u r c u
Z ih n in iz dalma u- y a n ık b u lu n s u n ! h iç u m m a d ığ ın ız b ir a n d a ö n ü n ü z e ço k lyl f ır s a tla r ç ık a b ilir,
(20 N isan 20 M ayıs) M u h ltin iz d e k lle rle şa h s i m ü n a s e b e tle ri.
A K R E P B U R C U
.. (23 E kim 21 K asım ) ■£
Baz a n b a şa rısız lık - ާ
la r ü m it ve c e s a re tin i §