BIREYSEL HIJYEN

BIREYSEL HIJYEN

BIREYSEL HIJYEN

Hazırlayan: Arş. Gör. Blm. Uzm.

Burcu AĞDEMİR

Dersin Sorumlu Öğretim Elemanı: Öğr. Gör.

Meltem ÖZDUYAN KILIÇ

•

Yunanca bir kelime olan hijyen; hastalıklardan korunmayı

ve sağlığın sürdürülmesini sağlayan öz-bakım uygulamalarını kapsar. Hijyen; bireysel değerler ve uygulamalar tarafından belirlenen çok kişisel bir konudur.

•

Cilt, ayaklar, tırnaklar, ağız ve burun boşlukları, dişler,

saçlar, gözler, kulaklar ve perineal genital bölgelerin bakımını içerir.

12/17/2021 Ünsal, 2013; Berman ve ark ve ark, 2016 2

•

Sağlıklı bireyler hijyenik gereksinimlerini kendileri

karşılayabilirler. Ancak hastalık durumunda bu gereksinimlerini karşılamak için başka birinin yardımına ihtiyaç duyarlar hasta bireye bu yardımı verebilecek sağlık profesyoneli ise hemşiredir.

•

Hemşirenin, bir hastanın hijyenik bakım için ne kadar yardıma ihtiyacı olduğunu tam olarak bilmesi önemlidir.

12/17/2021 (Ulusoy ve Görgülü, 2001; Berman ve ark, 2016). 3

HIJYENIK UYGULAMALARI ETKILEYEN FAKTÖRLER

• Beden imgesi; bireyin fiziksel görünümüne ilişkin kendi görüşüdür ve bireyin vücudunu algılamasındaki değişikliklere bağlı olarak sürekli değişir.

• Bireyin genel görünümü, onun bireysel hijyenine verdiği önemi yansıtır.

Bu nedenle hemşirelik bakımı planlanırken; bireyin genel görünümü önemli ipuçları sağlar.

• Genel görünümü kirli ve bakımsız bireye verilecek hemşirelik bakımı;

hijyenik uygulamanın yanı sıra hijyenin önemi ve uygulama eğitimlerini de kapsar.

12/17/2021 4

• Sosyoekonomik ve kültürel durum; bireyler hijyen uygulamalarını;

çocukluk döneminde ebeveynlerinden öğrenirler ve kazandıkları bu alışkanlıkları genellikle yaşam boyu da sürdürürler.

• Ailenin hijyene ilişkin uygulamaları ise yaşadıkları kültürel özelliklerin etkisinde oluşmuştur.

• Örnek olarak; bazı toplumlarda her gün banyo yapılırken bazı toplumlarda ise haftada bir kez banyo yapılır.

• Ayrıca evin fiziksel yapısı (sürekli sıcak su bulunması), evde yaşayan birey sayısı ve ekonomik durum ailenin hijyen uygulamalarını etkiler.

12/17/2021 5

Bilgi düzeyi;

hijyenin ve genel görünümün önemini, çeşitli hijyenik yöntemleri ve sağlık için yapılan hijyenik uygulamaları kapsar. Hemşirelik bakımı; bireyin hijyene ilişkin bilgisini geliştirmesine olanak sağlayacak ve kendi öz bakımını yapmaya güdüleyecek bir şekilde planlanmalıdır.

Sağlık durumu;

hastalıklar sıklıkla bireyin hijyenik uygulamalarını gerçekleştirmelerini engellerler. Bireyin uygulamayı yapma gücü, becerisi ya azalmıştır ya da yoktur.

12/17/2021 (Ulusoy ve Görgülü, 2001; Ünsal, 2013) 6

Bireysel tercihler;

bireyin alışkanlık ve tercihlerini yansıtır.

Hijyenik uygulamada kullanılacak araç gereç, uygulama zamanı, sıklığı ve biçimini belirler. Bu nedenle hemşirelik bakımı verilirken bireysel tercihler göz önünde bulundurulmalıdır.

12/17/2021 7

HIJYENIK UYGULAMALARIN AMAÇLARI;

Deri sağlığını sürdürmek ve geliştirmektir.

Genel görünümü daha olumlu hale getirmek, beden imgesini geliştirmek.

Vücuttaki kötü kokuları gidermek.

Bireyin rahatlamasını, dinlenmesini, gevşemesini ve kas gerginliğini azaltmak.

Vücut salgılarının, atıklarının ve geçici mikroorganizmaların vücuttan uzaklaştırılması yoluyla hijyeni sağlamak.

12/17/2021 (Ulusoy ve Görgülü, 2001). 8

HİJYENİK BAKIM

• Hijyenik bakım, kişisel vücut temizliğini ve görünümünü koruyan temizlik ve bakım aktivitelerini içerir.

• Banyo veya duş almak, dişleri fırçalamak ve diş ipi kullanmak,

saçları yıkamak ve tırnak bakımı yapmak gibi kişisel hijyen aktiviteleri, rahatlamayı sağlar, pozitif bir imaj yaratır, sağlıklı bir cilt sağlar ve enfeksiyon ve hastalığın önlenmesine yardımcı olur.

• Çeşitli kişisel, sosyal ve kültürel faktörler hijyen uygulamalarını etkiler.

12/17/2021 (Marshall, 2013; Taylor ve ark, 2011). 9

• Hem kurum hem de evde bakım ortamlarında, hastanın kişisel bakım uygulamaları, bireysel ihtiyaç ve tercihlerine göre hijyen bakımı sağlama yeteneği belirlenir. Ayrıca, ev ortamında hasta ve ailenin hijyen uygulamaları ve yaklaşımlarına uyum sağlamasına yardımcı olur.

• Hijyenik bakım sırasında hastanın mümkün olduğunca bağımsızlığı korunur.

• Hastanın hijyenik bakım uygulama yeteneği değerlendirilir, mahremiyet sağlanır, saygı gösterilir ve fiziksel rahatlık arttırılır.

12/17/2021 (Marshall, 2013; Taylor ve ark, 2011). 10

Hijyenik Bakım Tıbbi Asepsi İlkelerine Ve Günün Belli Zamanlarına Göre Planlanarak Gerçekleştirilir. Buna Göre Hijyenik Bakım

Türleri

• Kahvaltı öncesi bakım: Hastanın sabah uyandığında verilen

bakımdır. Hastanın rahatlığına, temizliğine ve güne hazırlığına yöneliktir. Bu bakımdaki temel hijyen uygulamaları; boşaltım gereksiniminin karşılanması, el yüz temizliği ve ağız bakımını içerir.

12/17/2021 11

• Sabah bakımı:

Kahvaltı öncesi bakımda olduğu gibi

öncelikle hastanın boşaltım gereksiniminin karşılanmasıyla başlar. Bundan sonra el-yüz, ağız, ayak, tırnak ve saç bakımını kapsar. Hastaya banyo yaptırılır eğer hasta yatağa bağımlı ise yatak banyosu yaptırılır. Sonrası masaj yapılır ve yatak çarşaflarıyla giysileri değiştirilir.

12/17/2021 12

• Öğlenden sonra bakımı:

Öğlen yemeği sonrası boşaltım

gereksiniminin giderilmesi, el- yüz ve ağız bakımını içerir.

• Gece bakımı:

Geceyi rahat geçirebilmesi amacıyla yapılan

hijyenik uygulamaları kapsar. Boşaltım gereksiniminin giderilmesi, el- yüz ve ağız bakımından sonra masaj yapılması bireyin daha iyi bir şekilde uyumasına yardımcı olur.

12/17/2021 (Ulusoy ve Görgülü, 2001). 13

DERİ BAKIMI

Ağrı, dokunma ve basınç duyularını alır.

İç organları yaralanmalardan korur.

Deri mikroorganizmalara karşı vücudun birinci savunma hattını oluşturur.

Altındaki dokuları mikroorganizmalardan, zararlı maddelerden ve radyasyondan korurken; vücut sıvıları için de bir sınır

sağlar.

Vücut ısısını ayarlar.

Bir diğer görevi ise deride bulunan kolesterol yapısındaki bir maddenin (7-dehydrocolesterol); güneşin ultraviyole ışınları ile vitamin D sentezler

Deri; vücut ağırlığının yaklaşık %16’sı kadar ağırlığı ile vücudun en büyük ve en ağır organıdır. Derinin görevleri;

12/17/2021 14

SAĞLIKLI DERININ ÖZELLIKLERI

Deri rengi vücut bölgelerine göre değişiklik gösterir.

Doku turgoru elastikiyet ve dayanıklılık bakımından iyi durumdadır.

Düz, yumuşak ve esnektir.

Deride siyanoz, sarılık ya da solukluk yoktur.

Deriye dokunulduğunda ılıktır.

Derinin sıyrılma, yırtılma gibi nedenlerle bütünlüğü bozulmamıştır

12/17/2021 (Ünsal, 2013; Ulusoy ve Görgülü, 2001). 15

DERI, DIŞTAN IÇE DOĞRU, ÜÇ TABAKADAN OLUŞUR:

Epidermis Dermi

s

12/17/2021 16

12/17/2021 17

EPIDERMIS

Vücudun bölgelerine göre kalınlığı değişir.

Avuç içi ve topuklarda en kalındır (1.5 mm).

Kulak lobunda en incedir (0.5 mm).

Bu tabakada kan damarları yoktur.

Kıl folikülleri, ter bezi kanalları, deriye rengini veren melanin salgılayan germinatif tabakada bulunan

melanositler epidermiste bulunur.

Epidermis yara ve su kaybına karşı alttaki dokuları korur ve hastalık yapan mikroorganizmaların deri içine

girmesini engeller.

12/17/2021 (Bickley, 2013). 18

DERMIS

12/17/2021 19

Derinin hafif pembemsi rengi, dermiste bulunan kan damarlarına bağlıdır.

Dermiste sonlanan duyu sinirleri ise dokunma ısı basınç gibi duyuları alırlar.

Bağ doku, yağ bezleri, ter bezleri, kıl folikülleri ve erektör pili kasları dermiste bulunur.

Yağ bezleri, ayak tabanı ve avuç içi hariç tüm vücutta bulun kıl foliküllerinden meydana gelir.

Saç ve deriyi kayganlaştıran ve deri aracılığıyla su kaybını azaltan “Sebum” adı verilen yağlı bir madde salgılarlar.

•

Ter bezleri

ve

bezler olmak üzere iki tiptir.

•

Ekzokrin bezler deri yüzeyinde lokalizedir ve kokusuz ve renksiz sıvı salgılarlar; buharlaşma vücut ısısının regülasyonunda önemlidir.

•

Apokrin bezler ise yoğun olarak aksilla, perine ve areolada bulunur ve kıl foliküllerine açılırlar. Süt ve ter salgılarlar.

Ter ile deri bakterileri etkileşerek kişiye özel vücut kokusunu üretirler. Apokrin bezler puberteye kadar aktif değillerdir; puberte ile birlikte aktive hale gelirler.

Kadınlarda apokrin sekresyonları menstrual siklusla bağlantılıdır. Dermis altta subkutan doku ile birleşir.

12/17/2021 20

SUBKUTAN

Dermisin altında bağ dokusundan oluşan, destek görevi gören tabakadır.

Subkutan doku tabakası yağ hücrelerini kaplayan gevşek bağ dokusu, lenf, sinirler ve kan damarları içerir.

Yağ dokusu vücut için bir ısı yalıtıcısıdır.

Subkutan doku yara olmaksızın basınç ve baskıya dayanarak alt deri tabakalarını da destekler.

Oral mukozada çok az subkutan doku bulunur.

12/17/2021 (Bickley, 2013). 21

•

Deri sıklıkla ısı, turgor, zayıflık, yapı, renk gibi fiziksel

durumdaki bir değişikliği yansıtır.

•

Hemşire deriyi gözlem (inspeksiyon) ve dokunma

(palpasyon) yolu ile değerlendirir.

•

Değerlendirirken derinin; rengine, yapısına, ısısına, doku turgoruna ve nemine bakar.

12/17/2021 (Bickley, 2013). 22

• Yeni doğan bebeklerin derisi doğumda tam gelişmemiştir.

•

Epidermis ve dermiş gevşek bir bağ dokusu şeklinde ve

bununla birlikte deri çok zayıftır.

• Çocuklarda;

deri tabakaları birbirine daha sağlam

tutunmuştur, bu nedenle çocuklar yenidoğan bebeklere nazaran deri tahrişlerine, enfeksiyonlara daha dirençlidirler.

12/17/2021 (Ünsal, 2013). 23

• Adölesanlarda; hormon değişikliklerine bağlı yağ bezlerinin çalışması artar.

• Akne gibi deri sorunları olabilir.

• Pubik bölge ve koltuk altında kıllanmalar başlar.

• Sebum salgılayan bezler daha aktif çalıştıkları için adölesanlarda akne daha fazla görülür.

• Ter bezleri puberte boyunca oldukça fonksiyoneldir. Genellikle erkeklerde daha belirgindir.

• Adölesanlar genellikle ter önleyici ürünler kullanırlar.

• Daha sık banyo etmek ve duş almak vücut kokularını azaltmak ve saçın yağını temizlemek için gereklidir.

12/17/2021 (Ünsal, 2013). 24

• Yetişkinlerin

deri sağlığı, bireylerin maruz kaldıkları

çevresel irritanlara ve hijyenik uygulamalara bağlıdır.

•

Normalde deri elastik, iyi hidrasyonlu, sıkı ve pürüzsüzdür.

•

Yetişkin bir birey sık banyo yaptığı ya da düşük nemli bir çevreye maruz kaldığı zaman derisi kurur ve pul pul olur.

12/17/2021 (Ünsal, 2013). 25

• Yaş ilerledikçe deri giderek kalınlaşır, kurur ve elastikiyetini kaybeder.

• Buruşukluklar, sarkmalar görülür.

• Deri hassaslaşır ve kolayca zedelenebilir.

• Birey yaşlandıkça, yağ bezleri ve ter bezleri daha az çalışır, deri esnekliğini ve nemini kaybeder.

• Epitelyum incelir, elastik kollajen lifler küçülür.

• Bu değişiklikler nedeniyle yaşlı bireylerin pozisyon değiştirmeleri sırasında bile dikkatli olmaları önerilir.

12/17/2021 (Ünsal, 2013). 26

Yaygın Deri Problemleri

Abrazyon: Derinin yüzeysel katmanları sıyrılarak açılması. Alan kızarır ve kanama görülür.

Aşırı Kuruluk: Cilt pul pul ve pürüzlü görünebilir.

Temas Dermatiti: Deriden aniden ortaya çıkar. Pul pul soyulur kırmızı ağrılı ve kaşıntılı durumdur.

Akne: Papüller ve püstüller ile enflamatuar bir durumdur.

Eritem: Kızarıklıklar, güneşe maruz kalma, yüksek vücut ısısı gibi çeşitli durumlarla ilgili kızarıklıktır.

Hirşutizm: Özellikle kadınlarda yüz ve vücutta aşırı kıllanma olmasıdır.

12/17/2021 27

Yaygın Deri Problemleri

DERI BÜTÜNLÜĞÜNÜN BOZULMASINA NEDEN OLAN DURUMLAR

Hareketsizlik

Duyusal değişiklik

Beslenme ve sıvı alımında değişiklik

Kan dolaşımındaki değişiklik

Mekanik araçlar

Deride vücut salgılarının ve atıklarının olması

12/17/2021 28

DERİ BAKIMINDA GENEL İLKELER

12/17/2021 29



Bütünlüğü bozulmamış sağlam deri vücudun birinci savunma hattıdır.



Derinin altındaki dokuları yaralanmalardan koruması hücrelerin sağlıklı olmasına, subkutan dokunun miktarına ve derinin özelliğine bağlıdır.



Derinin bir süre için ıslak kalması deride tahrişe ve

mikroorganizmaların üremesine neden olmaktadır.



Vücut kokusu derinin kalıcı bakterilerinin vücut salgılarına yerleşmesiyle oluşur.



Derinin yaralanmalara ya da tahrişlere karşı duyarlılığı bireyler arasında farklılık gösterir ve derinin duyarlılığı bireyin genel sağlık durumu ile ilişkilidir.



Deri bakımında kullanılan maddeler (sabun, losyon, şampuan vb.) amacına uygun şekilde seçilmelidir.

12/17/2021 30

Banyonun Vücuda Etkileri ve Yapılış Amaçları

Deriden; ter, sebum, ölü hücreler ve bazı mikroorganizmaları uzaklaştırarak temizliği sağlar.

Kan dolaşımını uyarır.

Solunum hız ve derinliğini uyarır.

Bireye iyilik ve zindelik duygusu verir.

Vücut kokularını azaltır.

Beden imgesini korumaya yardım eder.

Kas tonüsünü artırır ve eklem hareketlerini sağlar.

12/17/2021 31

•

Bireyin banyo süresi ve yöntemi bireyin sağlık sorunları

ve fiziksel yeteneklerine bağlı olarak değişebilir.

•

Banyolar yapıldığı alana göre; tam ve lokal, suyun ısısına

göre;

uygulama amaçlarına göre de temizleyici ve tedavi edici banyolar olmak üzere sınıflandırılır (Ulusoy ve Görgülü, 2001; Ünsal, 2013).

12/17/2021 32

BANYO TÜRLERI

Tam Yatak Banyosu

Hemşire tarafından verilen tam yatak

banyosu

Hemşire yardımı ile hastanın kendisinin

gerçekleştirdiği yatak banyosu Kısmi/ Bölgesel

Yatak Banyoları

Küvet Banyosu

Duş Şeklinde Banyo

12/17/2021 33

• Hemşire tarafından verilen tam yatak banyosu: Yatağa bağımlı

olan hastalarda hemşirenin tüm vücudu silerek uyguladığı banyodur. Genellikle bebekler, yaşlılar, bilinçsiz hastalar, obez ya da kaşektik bireyler ve felçli bireylerde uygulanır.

• Hemşire yardımı ile hastanın kendisinin gerçekleştirdiği yatak banyosu: Hasta yatağa bağımlıdır ancak hemşirenin yardımıyla kendini silebilecek durumdadır. Bu yöntemde hemşirenin hastaya yardımı; banyo için gereken araç-gereçlerin sağlanması, sırt temizliği vb. ile sınırlıdır.

12/17/2021 34

• Küvet banyosu:

Küvet banyosu, 1/3 ve ya 1/4’ü 43-46

su

ile doldurulan banyo küvetine hastanın oturtularak banyo yapmasıdır. Yatak banyosuna tercih edilen bir banyo şeklidir. Çünkü sabunlama ve durulamak daha kolaydır. Bu yöntemde hemşire hastanın gereksinimlerine göre yardım eder. Hareket etme kısıtlılığı olanlar ve yaşlı hastalar için özel olarak hazırlanmış küvetler vardır. Ülkemizde küvet banyosu daha çok tedavi amacıyla kullanılmaktadır.

12/17/2021 35

• Duş Şeklinde Banyo: Hasta ayakta durarak banyo yapar.

Ancak kaymalara ve düşmelere yönelik zeminde gereken önlemler alınmalı, duşun çevresinde hastanın rahatça kavrayabileceği tutamaklar olmalıdır. Ayakta durmaya gücü olmayan hastalar sudan etkilenmeyen sandalyeye oturtularak da yapılabilir.

12/17/2021 (Berman ve ark, 2016) 36

Yatak Banyosu Verirken Hemşirenin Dikkat Etmesi Gereken İlkeler

Hasta üşütülmemelidir.

Hastanın güvenliği sağlanmalıdır.

Hastanın gizliliği korunmalıdır.

Hastanın bağımsızlık duygusu geliştirilmelidir.

Hasta, fiziksel ve psikososyal yönden değerlendirilmelidir.

12/17/2021 37

YETİŞKİN BİREYLERDE YATAK BANYOSU

Malzemeler

• Banyo havlusu

• Yüz havlusu

• El bezi (2 adet)

• Su geçirmez örtü

• Sabun ve sabunluk

• Yıkama küveti (2 adet)

• 43 -46 °C’lik sıcak su

• Temiz iç çamaşırı ve gecelik/pijama

• Temiz yatak takımları

• Vücut losyonu ya da nemlendirici

• Tek kullanımlık eldiven

12/17/2021 38

İŞLEM

1. Banyo yöntemi hastaya açıklanır ve işleme yönelik hastanın duygu ve tercihleri öğrenilir.

2. Hastanın gizliliği güvenliği ve üşümemesi için gerekli önlemler alınır.

3. Hastaya boşaltım ihtiyacı olup olmadığı sorulur.

• Gerekçe: Hasta hem işlem boyunca rahat olur hem de perine bölgesi temizlenmeden önce boşaltım ihtiyacı giderilmiş olur.

4. El hijyeni sağlanır ve eldiven giyilir.

12/17/2021 39

5. Eğer yatağın parmaklıkları kalkık ise çalışılacak taraftaki parmaklıklar indirilir ve hastaya pozisyon verilir.

Çalışılmayan taraftaki yatağın kenarlıklarını kaldırılır.

• Gerekçe: Bu durumda hem hasta rahat eder hem de hastaya ulaşmak daha kolay olacaktır.

6. Hastaya pozisyon verilirken çalışılan tarafa ve çalışan kişiye yakın pozisyon verilmesi ulaşılabilirlik ve rahat çalışma açısından önemlidir.

• Gerekçe: Uzak pozisyonda olunca sırt kaslarındaki gerginlik artacaktır ve rahat çalışmayı engeller.

12/17/2021 40

7. Hastanın üst yatak takımlarını gevşetilir ve üzerinde sadece pike ya da nevresimi kalacak biçimde diğerlerini toplanarak, kirliler üniformaya değdirilmeden kirli torbasına atılır. Daha sonra tekrar kullanılması gerekenler (battaniye gibi) katlanarak temiz bir yere konulur.

• Gerekçe: mikroorganizmaların geçişi önlenir. Üst yatak takımları banyo sırasında ıslanıp kirlenir ve çalışmayı zorlaştırır. Bu yüzden işleme başlamadan toplanmalıdır.

12/17/2021 41

12/17/2021 (Berman ve ark, 2016) 42

8. Hastanın gizliliği korunarak giysileri çıkartılır.

Giysiler çıkartılırken, ekstremitelerde bir sorun var ise (hareket kısıtlılığı, intravenöz sıvı uygulaması) önce etkilenmeyen tara çıkarılır.

• Gerekçe: Giysilerin çıkarılması temizlenecek vücut bölgesine ulaşımı kolaylaştırır.

12/17/2021 43

12/17/2021 (DeLauna ve Ladner, 2002) 44

9. Yıkama küvetlerinin 2/3’si 43-46°C’lik su ile doldurulur. Kü vetin biri sabunlu su diğeri duru su için kullanılır. Sabun kullanıldıktan sonra sabunluğa bırakılır. Hastanın parmağını suya daldırarak suyun ısısını kontrol etmesi sağlanır.

• Gerekçe: Suyun ısısı kontrol edilmezse kazara yanıklara sebep olabilir.

10. Hasta kabul ederse başının altındaki yastık kal dırılır ve yatak başucu 30- 45^oC yükseltilir. Hasta başının altına banyo havlusunu serilir.

• Gerekçe: Yastığı kaldırmak; hastanın kulak ve boynunu daha rahat silmeye yardımcı olur. Başının altına banyo havlusu sermek ise yatağın ıslanmasını engeller.

12/17/2021 45

11. Vücudun silinmesi esnasında, işlemi kolaylaştırmak için el bezini elde kese biçimine getirilerek kullanılır.

• Gerekçe: Bu şekilde el bezinde su ve ısı daha iyi korunmuş olur ve elbezinin kullanılan tarafı bilinmiş olur. Çünkü el bezinin vücudun bir bölümünde kullanılan tarafı başka bir bölümde kullanılamaz, bu bölge kontamine olur. El bezi için kullanılan iki teknik vardır.

12/17/2021 46

ÜÇGEN TEKNIĞI

12/17/2021 (Berman ve ark, 2016) 47

DIKDÖRTGEN TEKNIĞI

12/17/2021 (Berman ve ark, 2016) 48

12. Yüz havlusunu hastanın göğsüne serilir.

13. El bezi elde kese halindeyken duru su olan küvete daldırılarak ıslatılır ve çıkarıp iyice sıkılır.

14. Yatak banyosunu baştan ayağa, temiz bölgeden kirli bölgeye doğru yapılır. Bu yüzden silme işlemine yüzde en temiz bölge olan gözlerden başlanır. Hastanı gözleri silinirken sabun kullanılmaz yalnızca duru su ile silinir. Gözler kapalıyken iç kantüsten dış kantüse doğru ve her göz içi, el bezinin ayrı ayrı köşeleri kullanılarak silinir. Eğer göz tam temizlenmemiş ise küvetteki suda her seferinde yıkanarak, göz tamamen temizlenene kadar silme işlemine devam edilir.

12/17/2021 (Marshall, 2013). 49

• Gerekçe: Göz temizliğinde sabun gözü tahriş edeceği için kullanılmamalıdır.

Kesenin her göz için ayrı köşesinin kullanılması, bir gözden diğerine enfeksiyon geçişini engellemek içindir. Gözün iç kantüsten dış kantüse doğru silinmesi ise, göz salgıların nazolakrimal kanala geçerek burayı enfekte etmesini engeller.

12/17/2021 (Berman ve ark, 2016) 50

15. Gözler silindikten sonra basınç uygulamadan yüz havlusu ile yavaşça kurulanır.

• Gerekçe: Basınç, gözün iç dokularında zedelenmeye neden olur.

16. Hastaya yüz temizliğinde sabun kullanılıp kullanılmayacağını sorulur. Hasta sabun kullanılmasını istiyorsa yüz önce sabunlu su ile sonra duru su ile silinir.

Duru suyla silme işlemi yüzde hiç sabun kalmayacak şekilde yapılmalıdır.

• Gerekçe: deride sabun kalması derinin kurumasına, tahriş olmasına ve pH' sının değişmesine neden olur.

12/17/2021 51

17.

Yüzü silme işlemini yüzün merkezinden dış kenarlara doğru yapılır. Yüzde önce alın, daha sonra burun yanları, yanaklar ve çene silinir. Her bölgeyi el bezinin farklı yüzleri ile silinir ve gerektiğinde el bezi küvette yıkanıp sıkılarak silmeye devam edilir.

18.Silme işlemi bitince yüz havlusuyla yüz kurulanır.

Kurulama işlemi yüze dokundurularak yapılmalıdır.

•

Gerekçe: Sürtünme ve basın deriyi tahriş edecektir.

12/17/2021 52

19. Boyun ve kulaklar önce sabunlu sonra duru su ile silinir. Kulak temizliği; kulak kepçesi ve memesinin her iki yüzeyine uygulanır. Silme işleminden sonra boyun kulaklar ve özellikle kulak arkaları iyice kurulanmalıdır.

20.Küvetteki suyun ısısı ve temizliği sık sık kontrol edilir. Su soğumuşsa ya da

kirlenmişse değiştirilir. Yatak banyosu süresince suyun sıcaklığının 43-46^o olmasına dikkat edilir.

21.Banyo havlusu hastanın başının altından alınır. Hastanın uzak olan kolu pikenin altından çıkarılarak kolun altına boydan boya, uzunlamasına banyo havlusu serilir.

• Gerekçe: Önce uzak olan taraftan temizlemeye başlanmazsa, daha sonra bu

kolu temizlemek için uzanarak çalışmak gerekir. Bu durumda temizlenen kolun kirlenme olasılığı vardır. Kol altına serilen havlu yatağın ıslanmasını engellemek içindir.

12/17/2021 53

22. Kol önce sabunlu su, sonra duru su ile el bileğinden başlayarak yukarı doğru koltuk silinir. Silme işlemi uzunlamasına bir hareketle ve hafif basınçla yapılır

• Gerekçe: böylece derideki kan dolaşımı uyarılarak, venöz kanın kalbe dönüşüne yardımcı olunur.

23. Kolun üst yüzeyi silindikten sonra bir el ile kol desteklenerek yukarı doğru kaldırılır ve kol bu pozisyonda iken kolun alt yüzeyi ve koltuk altı sabunlu ve duru su ile silinir. Silme işlem biter bitmez kolun altındaki banyo havlusu ile kurulanır. Özellikle koltuk altının kurulanmasına dikkat edilir. Yeteri kadar kurulanmazsa derinin yumuşamasına ve tahriş olmasına neden olur.

12/17/2021 54

12/17/2021 (DeLauna ve Ladner, 2002) 55

24.

Banyo havlusu ikiye katlanarak uzak olan taraftaki elin altına serilir. Sabunlu su olan yıkama küveti, havlunun üzerine konur ve hastanın eli sabunlu suyun içine yerleştirilir. Hastanın eli 3-5 dakika sabunlu su içinde bekletilerek özellikle tırnak dipleri ve tırnak araları iyice temizlenir. Daha sonra sabunlu su küveti kaldırılıp duru su küveti yerleştirilir ve aynı işlem suyun içinde tekrarlandıktan sonra yıkama küveti kaldırılıp el özellikle parmak araları havlu ile kurulanır.

12/17/2021 56

25.

Banyo havlusunun katı açılır ve yakın taraftaki kol pikenin altından çıkarılır. Kolun altına banyo havlusu uzunlamasına serilir. Diğer kol ve el için yapılan işlemler bu kol ve el içinde yapılır.

26.

Hastanın üzerine örtülmüş örtü göğüs ve karın açıkta kalacak şekilde göbek hizasının altına kadar bir taraftan açılırken diğer taraftan bu alana banyo havlusu uzunlamasına serilir. Bu işlem yapılırken hastanın gizliliğinin sağlanmasına özen gösterilir.

12/17/2021 57

27.

Havlunun göğüs bölgesindeki ucu bir el ile kaldırılır, diğer el ile havlunun altından geçerek önce uzak sonra yakın taraftaki göğüs bölgesi sabunlu su ile silinir. Silme hareketleri uzunlamasına hareketlerle ve hafif basınç oluşturularak gerçekleştirilir. Kadın hastalarda meme altının temizliğine dikkat edilir. Meme altı temizlenirken gerekirse meme kaldırılarak altı silinir. Çünkü deri katları arasına vücut salgıları ve bununla beraber kir birikir. Göğüs bölgesi aynı yöntemle durulanıp kurulanır.

12/17/2021 58

12/17/2021 (DeLauna ve Ladner, 2002) 59

28. Havlu bu defa karın bölgesindeki ucundan, bir elle hafifçe kaldırılır. Diğer elinizi havlunun altından geçirerek karın bir yandan diğer yana doğru, sabunlu ve duru su ile silinir. Silme sırasında, karında derinin oluşturduğu kat yerlerinin arasının ve göbeğin temizliğine çok dikkat ediniz. Silme işleminiz bittikten sonra, karnı iyice kurulayınız. Bu işlemlerin tümünü yaparken, hastanın gizliliğini koruyacak biçimde, havlu altından çalışınız.

29.Göğüs ve karın bölgesinin temizliği bittikten sonra, hastanın göğüs ve karın bölgesinin üzerine serilen banyo havlusu kaldırılır, aynı anda pike ile hastanın üzeri örtülür, asla açık bırakılmaz.

12/17/2021 60

30. Hastanın yalnızca uzak olan bacağı örtüden dışarı çıkarılır ve örtü, uzak bacak kasığa kadar tamamen açık kalacak biçimde düzenlenir. Bu arada, perine bölgesinin tamamen örtülü olduğundan emin olunur.

• Gerekçe: Uzak bacak önce temizlenmezse daha sonra bu bacağı temizlemek için temizlenen alan üzerinden uzanarak çalışmak gerekir.

31. Banyo havlusu bacağın altına uzunlamasına serilir. Havluyu kolay bir şekilde yerleştirmek için, bacak dizden bükülerek (bacak fleksiyonda iken), bir elle topuktan ve ayak bileğinden tutulur, önkolla da bacak desteklenir.

12/17/2021 61

32. Bacak fleksiyonda iken, önce sabunlu, sonra duru ile ayak bileğinden dize, dizden de kasıklara kadar silinir. Silme işlemi uzunlamasına hareketle ve hafif bir basınç oluşturacak biçimde yapılır.

• Gerekçe: Bacağı, ayak bileğinden kasıklara doğru, hafif bir basınçla uzunlamasına silmek, venöz kanın kalbe dönüşünü kolaylaştırır. Ancak baldırda ağrı ya da bacakta kızarıklık, deri ısısında lokal artış, ağrı varsa, silme işlemi sırasında kesinlikle basınç oluşturulmaz. Çünkü bu belirtiler, tromboflebite (venin pıhtı oluşumu ile birlikte olan iltihabı) bağlı ortaya çıkmış olabilir.

Tromboflebit gelişen bir bacakta, silme işleminin basınçlı yapılması pıhtının yer değiştirmesine neden olabilir.

12/17/2021 62

12/17/2021 (Berman ve ark, 2016)

63

33.

Bacağın her iki yüzeyi tamamen silindikten sonra bacak bir elle alttan desteklenerek havlunun üzerine düz olacak biçimde uzatılır. Bacak, havlu ile iyice kurulanır ve banyo havlusu (yine bacak alttan bir elle desteklenerek) bacağın altından alınır. Bacak örtü ile kapatılır.

34.

Yakın olan taraftaki bacak örtünün altından çıkarılır.

Yakın olan bacak, uzak olan bacakta yapılan işlemler tekrarlanarak temizlenir.

12/17/2021 64

35. Banyo havlusu ikiye katlanarak uzak tarafta hastanın ayağının yakınına serilir. Havlunun üzerine sabunlu su küveti konulur ve hastanın uzak olan taraftaki ayağı örtüden dışarı çıkarıp küvetin içine yerleştirilir. Ayak küvetin içine yerleştirilirken bir elle hastanın ayak bileği ve topuğundan tutulur, önkolla da bacak desteklenir. Bacağı desteklemeye ayağın temizlik işlemi sırasında da devam edilir. Ayak yıkama küvetinde 3-5 dakika bekletilir. Böylece ayaktaki nasırlar ve sertleşen deriler yumuşar. Ayak sabunlu su içinde iken, ayağın tüm yüzeylerini silinerek temizlenir. Özellikle parmak araları ve tırnak diplerinin temizliğine dikkat edilir.

12/17/2021 65

12/17/2021 (DeLauna ve Ladner, 2002) 66

36.

Hastanın ayağı ve bacağı desteklenerek sabunlu su küvetinden çıkarılır. Sabunlu su küveti kaldırılıp duru su küveti havlunun üzerine konulur ve ayak küvete yerleştirilir. Duru su ile sabun kalmayacak biçimde ayak temizlenir. Ayak tamamen durulandıktan sonra duru su küveti de kaldırılır ve ayak, özellikle parmak araları, havlu ile iyice kurulanır. Ayağın kurulanması bittikten sonra banyo havlusu alınır.

12/17/2021 67

37.

Yakın olan taraftaki ayak, uzak olan taraftaki ayağa yapılan işlemler tekrarlanarak temizlenir.

38.Hastanın sırtı silinmek üzere, hastaya yan ya da yüzüstü

yatış pozisyonu verilir. Pozisyon verilirken yatağın uzak taraftaki parmaklarının kalkık olduğundan emin olunur.

Hastaya yan yatış pozisyonu verilecekse sırtı çalışılan tarafa dönük olacak biçimde hasta çevrilir.

39.Hastanın sırtı ve kalçalarının üzerindeki örtü açılır, aynı

anda banyo havlusu bu bölgeye uzunlamasına serilir. Havlu hafifçe hastanın altına sıkıştırılarak kayması önlenir.

12/17/2021 68

40.

Havlunun bir kenarı, elin geçebileceği kadar hafifçe kaldırılır. Banyo havlusunun altından çalışacak biçimde, ense ve omuzlardan kalçalara kadar sabunlu ve duru su ile uzunlamasına bir hareketle ve hafif bir basınç oluşturarak silinir. Silme işlemi sırasında özellikle kalçalar arasındaki deri katlarının temizlenmesine dikkat edilir. Çünkü anal bölgeye yakın olan bu alanda fekal atıklar kalabilir ve bunlar da mikroorganizma kaynağı olabilirler. Silme işlemi bittikten sonra bölge iyice kurulanır.

12/17/2021 69

12/17/2021 (Berman ve ark, 2016) 70

41.

Eğer herhangi bir sakıncası yoksa (örneğin kas-iskelet yaralanmaları, kalp damar hastalıkları) hastaya bu pozisyonda iken sırt masajı yapılır.

42.

Masaj tamamlandıktan sonra hastanın sırtından havlu alınıp aynı anda örtü örtülür ve hasta sırtüstü yatış pozisyonuna getirilir.

12/17/2021 71

43. Hasta perine bakımı verecek pozisyona getirilir, örtü bu pozisyona uygun örtünür ve perine temizliği yapılır. Ancak ellerini kullanabilecek durumda olan hastaların, perine bakımını genellikle kendilerinin yapması istenir. Bu durumda hastaya perine bakımı için gereken araç-gereç verilir ve özellikle perinedeki deri katlarının arasının çok iyi temizlenmesi gerektiği belirtilerek temizliği nasıl yapacağı anlatılır. Perine bakımına ilişkin eğitim verilmeden önce hastanın konuya ilişkin bilgi düzeyi belirlenir.

44. Perine bakımı tamamladıktan sonra hasta rahat bir pozisyona getirilir. Kullanılan araç-gereçler ortamdan uzaklaştırılır.

12/17/2021 72

45. Eldivenler çıkartılır, el hijyeni sağlanır. Böylece mikroorganizmalara karşı korunmuş olunur.

46. Yatak banyosu sırasında hastanın derisinin kuru olduğu gözlenmişse tüm vücuda ya da yalnızca derinin kuru olduğu bölgelere nemlendirici vücut losyonu uygulanır.

•Gerekçe: Böylece deride kuruma ve çatlaklar önlenir.

47. Hasta temiz giysilerini (iç çamaşırı, pijama vb.) giyerken yardımcı olunur ve saçları taranır.

12/17/2021 73

48. Yatak takımları değiştirilir.

49. Kullanılan araç ve gereç niteliğine göre kirliye atılır (örneğin havlular) ya da imha edilir (örneğin eldiven). Bazı malzemeler ise (örneğin yıkama küvetleri) yeniden kullanılabilmesi için dezenfekte edilir.

50. Eller tekrar yıkanır.

51. Yapılan uygulama, hastaya ilişkin önemli gözlemler (örneğin deri bütünlüğüne ya da hastanın psikososyal durumuna ilişkin) hemşire gözlem formuna kayıt edilir.

12/17/2021 (Ulusoy ve Görgülü, 2001). 74

PERINE BAKIMI

•

Perine; önde simfisiz pubis, yanlarda iskial tüberositler, arkada ise koksis yapıları tarafından sınırlandırılır.

•

Dış genital organları kapsayan bir alandır.

•

Perine bölgesi dış ortamla teması olmayan kapalı bir alan olduğu için vücudun en sıcak, en nemli ve en kirli bölgelerindendir.

12/17/2021 75

•

Ter, idrar gibi vücut salgıları deri kıvrımları arasında biriktiği için mikroorganizmaların kolayca yerleşip çoğaldığı bir bölgedir.

•

Perine bölgesinde çeşitli enfeksiyonlar kolayca gelişebilir, deride ve mukozada kötü kokular ve irritasyonlar oluşturabilir.

12/17/2021 76

• Kadında anatomik olarak;

gerek üretranın kısa olması, gerekse üretral meatus, vagina ve anüsün birbirine yakın olması mikroorganizmaların meatusa ve vaginaya kolayca taşınmasına yol açar. Ayrıca menstüral dönemde de perine hijyenine özellikle dikkat etmeleri gerekmektedir. Bu nedenle kadınlarda genital ve üriner sistem enfeksiyonlarının önlenmesi son derece önemlidir.

12/17/2021 77

•

Kadınlarda, perine hijyeninin yanı sıra el ve vücut temizliği, iç çamaşırının her gün değiştirilmesi, çamaşırların beyaz ve pamuklu olması; menstural dönemde parfümsüz hijyenik bağların kullanılması ve bunların sık değiştirilmesi; ayrıca sık sık duş biçiminde banyo yapılması, perine hijyeninin sağlanmasında son derece önemlidir.

12/17/2021 78

12/17/2021 79

•

Perine hijyeni yatak banyosunun bir parçasıdır. Perine vücudun en kirli bölgesi olduğundan en son temizlenir.

Ancak perine bakımı, perine de ya da komşu yapılarda bulunan özel durumlar (doğum, genital organ ya da rektum ameliyatları, üriner katateri olan hastalarda vb.) sebebiyle yatak banyosundan bağımsızda yapılabilir.

•

Perine bakımı birçok hastanın utanmasına ya da sıkılmasına neden olabilir.

12/17/2021 80

•

Hasta eğer temizliğini kendi yapabilecekse buna olanak sağlanmalıdır. Ancak hastanın üriner kateteri, varsa genital bölge hijyeni mutlaka hemşire tarafından yapılmalıdır. Çünkü hastanın temizlik sırasında katatere dokunması hem idrar yolu enfeksiyonu riskini arttırır hem de kataterin pozisyonunun değişmesine neden olabilir. Bu bölgedeki kıllar periyodik olarak temizlenmelidir.

12/17/2021 81

•

En ideali sabun ve su kullanılarak yapılacak olan temizliktir.

Hastaya perine bakımıyla ilgili bilgi verilmeden önce konuyla ilgili bildikleri sorulmalıdır. Daha sonra hastanın eksik bildikleri tamamlanarak yanlış bildikleri düzeltilmelidir. Bilgiler verilirken hastanın kullandığı terimlere dikkat edilmeli ve hasta için ne kadar anlaşılır olduğu kontrol edilmelidir.

12/17/2021 (Ulusoy ve Görgülü, 2001). 82

PERINE TEMIZLIĞI YAPILIRKEN;

-Hastanın gizliliği korunmalıdır.

-Tıbbi ve cerrahi asepsi

ilkelerine uygun çalışılmalıdır.

-Hastanın utanma, sıkıntı gibi duyguları önlenmeye

çalışılmalıdır.

12/17/2021 Ulusoy ve Görgülü, 2001 83

PERİNE BAKIMI

Malzemeler

• Yıkama küveti (2 adet)

• Sabun ve sabunluk

• Su (43-46°C)

• Bol miktarda gaz bezi,

• Tedavi muşambası ve bezi,

• Tek kullanımlık eldiven,

• Kirli kabı,

• Temizlik iç çamaşırı ve giysi

12/17/2021 84

İŞLEM

1.

İşlem hastaya açıklanır.

•

Gerekçe: Hasta ile işbirliği sağlanır ve utanma, sıkılma duygularının azalacağı, konuşabilmesine uygun bir ortam hazırlar.

2.

Odanın kapısı kapatılarak ve yatağın çevresine paravan yerleştirilerek, hastanın gizliliği sağlanır.

3.

Mikroorganizmaların geçişinin önlenmesi için el hijyeni sağlanır.

12/17/2021 85

4. Hasta yatağının, çalışılacak taraftaki parmaklığı indirilir. Kadın hastalara dorsal rekümbent pozisyonu (hasta sırtüstü yatar pozisyondadır, ancak bacaklar dizden fleksiyona getirilir ve mümkün olduğunca yanlara doğru açılarak birbirinden uzaklaştırılır) erkek hastalara ise supine (sırtüstü yatış) pozisyonu verilir. Hastanın üzerinde sadece çarşaf kalacak biçimde üst yatak takımları, yatağın ayakucuna toplanır.

Hastanın genital bölgesi açık olacak biçimde giysileri çıkarılır.

Bu şekilde perine bölgesinde rahat çalışılır.

12/17/2021 86

5. Tek kullanımlık eldivenler giyilir. Böylece eller, vücut salgıları ve atıkları ile doğrudan temas etmemiş olur ve hastadan geçebilecek mikroorganizmalara karşı korunmuş olur.

6. Kadın hastalarda, çarşaf hastanın üzerine yerleştirilir. Daha sonra hem hastanın gizliliğini korumak, utanma duygusunu azaltmak, hem de perine bölgesinde rahat çalışabilmek için çarşafın iki yanda kalan köşeleri hastanın bacaklarına dolanarak bacakları örtülür. Çarşafın iki bacağın arasında kalan köşesi ise yalnızca bakım sırasında açılır.

Erkek hastalarda çarşaf penis ve skrotum açıkta kalacak biçimde bacaklarının üzerine düz olarak örtülür.

12/17/2021 87

12/17/2021 (Berman ve ark, 2016) 88

7. Tedavi muşambası ve bezi hastanın kalçalarının altına serilir.

Böylece silme işlemi sırasında yatağın ve yatak takımlarının ıslanması önlenmiş olunur.

8. Yıkama küvetlerinin 2/3’si 43-46°C’lık su ile doldurulur ve küvetler kolay ulaşabilecek bir alana bırakılır. Küvetlerin birisi sabunlu, diğeri ise duru su için kullanılır.

9. Gazlı bezlerin bir kısmı, kurulamada kullanılmak üzere kuru olarak saklanır. Perine temizliği yapılacak gazlı bezleri küvetlerin içine yerleştirilir.

10. Kirli kap hastanın bacaklarının arasına, tedavi muşambası ve bezinin üzerine yerleştirilir.

12/17/2021 89

11. Kadın Hastalarda;



Sabunlu su bulunan yıkama küvetinden bir gazlı bez alınır ve fazla su sıkılır.



Silme işlemine uzak tarafta olan uyluğun üst-iç yüzünden başlanır. Silme işlemi kasıklardan kalçalara doğru olacak biçimde ve uzunlamasına hareketle yapılır. Her uzunlamasına silme hareketinin sonunda kullanılan gazlı bez kirli kaba atılıp küvetten yeni bir gazlı bez alınır. Alan daha sonra duru su ile silinip kuru gazlı bez ile kurulanır.

12/17/2021 90

•

Yakın olan taraftaki uyluğun üst-iç yüzü de aynı biçimde sabunlu gazlı bez ile temizlenir. Silme işlemi duru su ile tekrarlandıktan sonra, silinen alan gazlı bez ile kurulanır.

•

Mons pubis bir yandan diğer yana doğru uzunlamasına bir hareketle önce sabunlu, sonra duru su ile temizlenir ve kurulanır.

12/17/2021 91



Silme işlemi yapılmayan elle, labia majörler hafifçe uyluklara (yanlara) doğru açılır. Önce uzak taraftan başlamak üzere, labia majörler pubisten anüse doğru uzunlamasına hareketle ve her harekette yeni bir gazlı bez kullanarak, sabunlu su ile silinir. Silme işlem labia majörler iyice temizleninceye kadar sürdürülür.

12/17/2021 92

12/17/2021 (Berman ve ark, 2016) 93

 Labia minörler de aynı biçimde bir önceki basamakta

anlatıldığı gibi temizlenir.

 Labialar; üretral meatus ve vaginal orifisi görecek

biçimde açıldıktan sonra, bu hat temizlenir. Silme işlemi bölge iyice temizleninceye kadar sürdürülür.

 Sabunlu su ile yapılan bütün işlemler duru su ile de tekrarlanır ve daha sonra gazlı bez ile iyice kurulanır.

12/17/2021 94

12-erkek Hastalarda;

a. Sabunlu su bulunan yıkama küvetinden bir tane gazlı bez alınır ve fazla suyu sıkılır.

b. Silme işlemine kadın hastalarda olduğu gibi uyluğun üst-iç yüzünden başlanır. Daha sonra pubis temizlenir. Bu alanlar sabunlu ve duru su ile temizledikten sonra iyice kurulanır.

c. Penis orta kısmından hafifçe tutulur, eğer hasta sünnetsiz ise, sünnet derisi geriye doğru çekilerek glans penis açığa çıkarılır.

• Gerekçe: Sünnet derisinin altı mikroorganizmalar, salgılar vb. için uygun bir ortam oluşturur.

12/17/2021 95

12/17/2021 (Berman ve ark, 2016)

96

Penis, glans penisteki üretral meatustan başlanarak dışarıya doğru dairevi hafif hareketlerle skrotuma kadar silinir. Silme işlemine penis tamamen temizleninceye kadar devam edilir ve her dairevi hareket tamamlandığında kirlenen gazlı bez kirli kabına atılıp yeni bir gazlı bez ile işleme devam edilir.

a. Glans penis ve penis, duru su ile silindikten sonra kurulanır. Sünnet derisi tekrar eski konumuna getirilir.

b. Hastaya bacaklarını hafifçe açması söylenir. Böylece skrotum daha kolay temizlenir.

c. Skrotumu yavaşça tutularak kaldırılır. Skrotumun ön, yan ve arka yüzeyi, uzunlamasına hafif hareketlerle temizlenir. Çünkü skrotuma basınç yapılması, hastanın ağrı duymasına neden olabilir.

Skrotumun arka yüzeyi; penise göre anüse daha yakın olduğu için daha kirlidir. Skrotum tamamen temizleninceye kadar silme işlemi sürdürülür.

d. Skrotum bir önceki basamakta anlatıldığı gibi, duru su ile temizlenerek kurulanır.

12/17/2021 97

13-Anal bölgeyi temizlemek için hasta; sırtı çalışılan tarafa dönük olacak biçimde yan yatırılır ve üzeri yalnızca anal bölge açıkta kalacak biçimde örtülür.

14-Tedavi muşambası ve bezi kalçaların altına gelecek biçimde serilerek yatak çarşafının ıslanması önlenir. Kirli kabı uygun biçimde yerleştirilir.

15-Hastanın üstte kalan kalçası, bir elle yukarı doğru kaldırılır ve anüs çevresinde herhangi bir sorun (örneğin; hemoroid) ya da feçeş olup olmadığı gözlemlenir.

12/17/2021 98

16-Anal bölge uzunlamasına hareketlerle, önce sabunlu gazlı bez, sonra duru su ile ıslatılmış gazlı beziyle temizleninceye kadar silinir. Daha sonra kurulanır.

17-Kullanılan araç-gereç ortamdan uzaklaştırılır ve atılacak araç-gereç (örneğin; gazlı bez) uygun biçimde imha edilir.

Diğer araç-gereç ise, dezenfekte edilir.

18-Eldivenler çıkarılır ve enfeksiyon gelişme olasılığını önlemek için el hijyeni sağlanır.

12/17/2021 99

19-Hastanın temiz giysilerini giymesine yardım edilir ve yatak takımları düzenlenir.

20-Hastaya rahat edebileceği bir pozisyon verilir.

21-El hijyeni sağlanır.

22-Yapılan işlem ve gözlemlenen anormal durumlar (örneğin; hemoroid) hemşire gözlem formuna kayıt edilir.

12/17/2021 (Ulusoy ve Görgülü, 2001; Ünsal, 2013). 100

SIRT MASAJI

Eski Yunancada “massein” kelimesinin Fransızca karşılığı olan

“massage” kelimesinin anlamı yoğurmadır.

Masaj, vücuda düzenli ve metodik olarak yapılan basınç, ovma, yoğurma, vurma ve buna benzer işlemler olarak tanımlanır.

Gerilimi azaltmak, gevşemeyi sağlamak, dokular da ve kaslarda kan dolaşımını uyarmak ve hızlandırmak amaçları ile sırt masajı yapılır.

Masaj sedatif etkisi nedeniyle yorgunluk, bitkinlik ve gerginlik hissini azaltır. Kasılmış ve gergin kasların neden olduğu ağrıları hafifletir.

12/17/2021 (Ünsal, 2013). 101

Sırt masajı yatak banyosu sırasında sırt temizliğinden sonra yapılabileceği gibi hastanın gereksinimine göre gün içerisinde değişik zamanlarda özellikle gece uyumadan önce yapılır.

Bilinçsiz hastalarda ise hastanın yatış pozisyonu değiştikçe uygulanır özellikle vücutta kemiklerin çıkıntı yapılan bölgelerine de uygulanır.

Masaj; hemşireye hastanın derisini gözlemleme imkânı sağlar.

Deri bütünlüğündeki bozulmalar, renk değişiklikleri açısından gözlemlenir. Bu belirtiler basınç yarası belirtisi olabilir.

12/17/2021 102

Hassaslaşmış alanlara masaj yapılmamalıdır. Aksi halde doku yıkımı artabilir.

Ayrıca bacaklara masaj yapılmadan önce bu bölge kızarıklık, ısı artışı ve hassasiyet yönünden iyi gözlemlenmelidir. Bu belirtiler ven boyunca görülüyorsa tromboflebit açısından değerlendirilir. Bu durumda yapılan masaj, trombüsün (pıhtının) yer değiştirmesine ve yaşamsal organlardaki bir venin tıkanmasına (pulmoner emboli gibi) neden olup son derece tehlikeli durumlara yol açarlar.

12/17/2021 103

•

Masaj, açık yaralarda, tümör, enfeksiyon, kırık, yanık gibi sorunların olduğu durumlarda, akut miyokard enfarktüsü geçirmiş, tromboflebit yaşayan bireylerde uygulanmaz Bunların yanı sıra hipertansiyonu ya da aritmisi olan hastalarda masaja başlamadan önce nabız değerlendirilmeli ve kan basıncı ölçülmelidir. Çünkü masaj, otonom sinir sistemini uyararak kalp hızı ve kan basıncında artışa neden olabilir.

12/17/2021 (Ulusoy ve Görgülü, 2001; Ünsal, 2013). 104

•

Sırt masajının etkin olabilmesi için uygulamanın ortalama 3- 6 dakika sürmesi gerekir. Ayrıca masaj sırasında, işlemi yapan kişinin elleri ile hastanın derisi arasında sürtünmeyi önlemek amacıyla vücut losyonları ya da kremler kullanılmalıdır.

•

Vücut losyonları, deriyi yağlayarak kaygan hale getirir.

12/17/2021 (Ünsal, 2013 ; Ulusoy ve Görgülü, 2001). 105

MASAJ UYGULAMASINDA KULLANILAN YÖNTEMLER

• Eflöraj (Sıvazlama): Vücudun geniş alanlarına avuç içi ile venöz dolaşımın kalbe dönüş yönüne doğru yapılan yumuşak sıvazlama hareketidir

• Petrisaj (Yoğurma): Subkutan doku ve kaslara yapılan yoğurma hareketidir.

• Friksiyon (Kaydırma ve bastırma): Başparmaklar ile dairevi hareketler

çizerek yapılan ovma hareketidir.

• Tapotman: Avuç içini kubbeleştirerek hafifçe vurma şeklinde yapılan titreşim hareketidir. Hava yollarındaki sekresyonun dışarı atılmasını sağlar.

12/17/2021

(Ulusoy ve Görgülü, 2001; Ünsal, 2013

). 106

• Masaja başlarken masaj hareketleri önce hastada hafif bir basınç oluşturacak biçimde yapılmalı, daha sonra uygulanan basınç yavaş yavaş arttırılmalıdır.

• Masajı sonlandırırken ise uygulanan basınç artırılmalı kalpten uzaklaştıkça azaltılmalıdır. Böylece venöz kanın kalbe dönüşüne yardım edilebilir.

12/17/2021 107

SIRT MASAJI

MALZEMELER

• Banyo havlusu

• Vücut losyonu ya da nemlendirici krem

12/17/2021 108

İŞLEM

1. Hastanın durumunun masaja uygun olup olmadığı değerlendirilir.

2. İşlem hastaya açıklanır ve hastanın rahatlaması sağlanır.

3. Hastanın gizliliğini sağlamak üzere gerekli önlemler alınır.

4. Hastanın nabız hızın, ritmi değerlendirilir ve kan basıncı ölçülür.

5. Hastanın yatağının çalışılan taraftaki parmaklıkları indirilir. Hastanın sırtı masaj yapacak olan kişiye dönük olacak biçimde yan yatış ya da yüzüstü yatış pozisyon verilir. Pozisyon verirken hastayı mümkün olduğu kadar yatağın çalışılan kenarına çekilir.

•Gerekçe: Böylece hem kolay çalışılır, hem de çalışan kişinin sırt kasları zorlanmaz.

12/17/2021 109

6. Hastanın sırtı, omuzları, boynu ve kalçalar açıkta kalacak şekilde giysileri çıkarılır. Bu alan banyo havlusu ile örtülür.

Vücudun diğer kısımlarının da örtülü olmasına dikkat edilir.

7. Eller ılık su ile yıkanır.

• Gerekçe: Böylece hem hastaya mikroorganizma taşımamış olur, hem de eller ısınmış olur. Çünkü eller soğukken hastaya dokunmak, hastanın üşümesine ve kasların gerilmesine neden olur.

12/17/2021 110

8.

İşlem sırasında kullanılan vücut losyonunun da ılık olmasına dikkat edilir. Bunun için ya losyondan küçük bir miktar avuca dökülür ve birkaç dakika avuçta tutarak ısıtılır ya da losyon şişesi sıcak su ile dolu bir küvette bir süre bekletilerek ısınması sağlanır.

Gerekçe: Vücut losyonunun soğuk olması hastayı

üşütür ve rahatsız eder. Aynı zamanda kaslarda gerilime neden olur.

9. Ilık vücut losyonundan küçük bir miktar her iki avuca dökerek masaja başlanır. Hastaya sırtında ıslaklık hissedebileceği söylenir.

12/17/2021 111

10. Hastanın sırtındaki banyo havlusu açılır; eller önce sakral bölgeye, omurganın her iki yanına yerleştirilir. Masaj sırasında her iki ele, aynı anda aynı hareketler yaptırılır. Eller sakral bölgenin üzerinde iken, parmaklar bir araya getirerek kapatılır. Daha sonra eller bir birine yakın olacak biçimde omurga boyunca sakral bölgeden omuzlara doğru düz bir hat izleyerek ve deriyi sıvazlayarak hareket ettirilir.

Sıvazlama (Efloraj yöntemi) hareketi sürekli yapılır ve eller hastanın sırtından kaldırılmaz

• Gerekçe: Ellerin deri yüzeyi ile sürekli temas etmesi, dokularda kan dolaşımını uyarır ve sakinleştirici etki yapar.

12/17/2021 112

12/17/2021 (Ulusoy ve Görgülü, 2001) 113

11. Eller sırtın merkezinden yanlara skapula üstlerine doğru açılır.

Skapula üzerinde büyük daireler çizecek biçimde sıvazlama hareketine devam edilir.

12. Eller hastanın sırtından kaldırılmadan skapula üzerinden sırtın her iki yan kısmına doğru kaydırılır ve yine omurga boyunca düz bir hat izleyip kalçalara kadar sıvazlama hareketi yaparak indirilir.

13. Kalçalarda sağ-sol ilyak çıkıntı üzerinde büyük daireler çizerek sıvazlama hareketini sürdürülür.

• Gerekçe: Masajda efloraj yönteminin kullanılması, tüm kas gruplarının gevşemesini sağlar.

12/17/2021 114