İSTENEN DAVRANIŞLARIN DESTEKLENMESİ II
PROF. DR. ÇAĞLAYAN DİNÇER
İSTENEN DAVRANIŞI SAĞLAMLAŞTIRMAK
İstenen davranışın sürekliliğini sağlamanın da bir yoludur, aksi halde istenen
davranışlar seyrekleşerek unutulup
ortadan kalkabilir.
İSTENEN DAVRANIŞI SAĞLAMLAŞTIRMAK
İstenen davranışı sağlamlaştırmanın yolları;
◦övgü ve ödülle destekleme,
◦övgü ve ödülü kaldırma,
◦istenmeyen bir uygulamaya son verme,
◦acı ve sıkıntı veren bir durumla karşılaştırma da sayılabilir.
İstenen davranışı sağlamlaştırmak için, istenmeyen davranışın ortaya çıkacağı durumlarda, onun yerine
istenen davranış sergilenebilir.
İSTENEN DAVRANIŞI SAĞLAMLAŞTIRMAK
İstenen davranışlara verilen övgü ve ödül, bunları almak isteyen çocukları başka istenen davranışlara da götürür.
İnsanlar, yaptıkları hakkında başkalarının düşüncelerini almak, bunların onandığını görmek ister.
Olumlu davranışlarla ilgili bu düşüncelerin belirtilmesi, onların sağlamlaşmasına hizmet eder.
Başarı sevincini paylaşmak da başarı isteğini pekiştirir. Başarıdan mutluluk duyduğunu belirtmek, bu mutluluğun sürmesi ve artması için, istenen davranışı çoğaltan ve pekiştiren etkiler üretir.
İSTENEN DAVRANIŞI SAĞLAMLAŞTIRMAK
İstenen davranışın kapsamlı, birkaç parçalı, güç olması durumunda, davranış parçalara ayrılarak, basamaklı hale getirilir, her basamak gerçekleştiğinde pekiştireç verilir. İstenen davranış alışılmamış, yabancı, tepki çekici olabilecekse, o zaman, ona yakın bir davranış seçilerek pekiştirilir. Sonra istenene daha yakın davranışlar seçilerek, istenenin alışılmış, yabancı olmayan bir davranış olması ve yapılması sağlanabilir.
Olumsuz davranış görmezden gelinip, bu davranış sona ererek yerini olumluya bıraktığında, hemen olumlu pekiştireç vermek de o
davranışı sağlamlaştırabilir.
Olumsuz pekiştirme, istenen davranış gerçekleştiğinde, istenmeyen, rahatsızlık veren bir sonucun/uygulamanın kaldırılmasıdır.
İSTENEN DAVRANIŞI KOLAYLAŞTIRMAK
İstenen davranışı kolaylaştırmanın yolları;
◦İstenen davranışı yapmayı engelleyici değişkenler ortadan kaldırılmalıdır,
◦İstenen davranışın gösterilmesi, istenmeyenin gösterilmesinden kolay olmalı ki, çocuk ona yönelsin.
◦Sınıfın fiziksel, eğitsel, sosyal düzeninde değişiklikler yapılarak istenen davranışlar kolaylaştırılabilir.
İSTENEN DAVRANIŞI KOLAYLAŞTIRMAK
İstenen davranışı kolaylaştırmanın yolları;
◦İstenmeyen davranışı yapmanın zorlaştırılmasıdır.
Öğretmenlerin, çocuklar arasında olması, onların istenmeyen davranışlara yönelmesini zorlaştırır.
◦İstenen davranışa bir yolla değil, birkaç şekilde
ulaşılabilir olmak, bir yolu beğenmeyenin, diğerlerini seçip o davranışı yapmasını kolaylaştırır. Sütü sıcak içmeyi sevmeyen çocuğa, soğuk içme şansı verilebilir.
Amaca bir etkinlikle ulaşmayı sevmeyen çocuklara başka seçeneklerle ulaşma fırsatı sağlanabilir.
İSTENEN DAVRANIŞI KOLAYLAŞTIRMAK
İstenen davranışı kolaylaştırmanın yolları;
◦Kolaylaştırmanın bir yöntemi de, ilginç hale getirmek, gereksinimleriyle ilişkilendirmektir.
Örn. Etkinliklere çeşitlilik sağlamak, aynı
etkinliklerin birbirini izlemesi veya uzun zaman alması, sıkıcılık yoluyla istenmeyen davranışlara itebilir. Şaka, espri, farklı bir gülmece, bir şiir, bir iki dakikalık müzik, bir gösteri, materyalin
değiştirilmesi, ortamın değiştirilmesi gibi yollarla sağlanabilecek olan çeşitlilik.
İSTENEN DAVRANIŞI KOLAYLAŞTIRMAK
İstenen davranışı kolaylaştırmanın yolları;
◦İstenen davranışın sağlamlaştırılmasında kullanılan
basamaklandırma aynı zamanda kolaylaştırıcı olarak da işe yarar.
Karmaşık, kapsamlı davranışlar basamaklara bölünerek tek tek ve sırayla gerçekleştirilir, böylece davranış kolaylaştırılmış olur.
İnsanlar ustalaştıkları işlere yönelir, iyi yapamadıklarından veya yaparken zorlandıklarından kaçar.
◦Ortam ve olanak sağlama da istenen davranışı kolaylaştırır. “Kitap oku!” demek yetmez, bulmasını kolaylaştırmak, sağlamak, kitap okuyabileceği ortamı oluşturmak, kitabı, televizyon kumanda aletinden daha yakında tutmak gerekir. Şu ödevi yapın demek yerine, nasıl yapılacağını açıklamak, gerekli araçları sağlamak,
kitaplıktan yararlanma fırsatı vermek, gerekiyorsa zaman sağlamak, ödev yapma davranışına yönelmeyi artıracaktır.
İSTENEN DAVRANIŞI KOLAYLAŞTIRMAK
İstenen davranışları kolaylaştırmada;
◦Çocukları iyi tanımak,
◦onlarla ilgili değişiklikleri izlemek,
◦yakın ve dostça davranmak,
◦istenmeyen davranışa eğilimli olanlara daha çok dikkat etmek,
◦sert ve kırıcı olmamak,
◦istenen davranışları ve küçük başarıları övmek,
◦beğenmediği iş ve davranışlarını arkadaşları yanında söylememek veya beğenmez davranmamak,
◦güçlükle karşılaştıklarında yardımcı olmak,
◦başarısız olduklarında, karşılaştıkları güçlükleri sınıfa açıklamak,
◦olumsuz davranışlarına hoşgörü göstermeleri ve gruba almaları konusunda arkadaşlarıyla konuşmak,
◦Beğenilen, hoşlanılan görevler vererek, onlara verilen değeri artırmak...
