Sınav Kaygısının İki Boyutu:
Kuruntu ve Duyuşsallık
Aşağıdaki sunu, Hacettepe Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Başkanı, Prof. Dr. Tuncay Ergene’nin «Sınav Kaygısıyla Nasıl Başa çıkılır?» başlıklı yazısındaki bilgilerden derlenerek hazırlanmıştır.
«Sınav kaygısı, tüm dünyada yaşanan yaygın bir durum olduğundan birçok öğrenci için okul yaşamında önemli bir problem oluşturuyor. Sınav kaygısı, öğrencilerin akademik performanslarını olumsuz yönde etkiler, sahip olduğu potansiyeli ortaya koymalarını engeller, öğrenimlerini yarıda bırakmalarına neden olur ve yaşamlarındaki tercihlerini, mesleki kararlarını sınırlar.»
«Sınav kaygısı; öncesinde öğrenilen bilginin sınav sırasında etkili bir biçimde kullanılmasına engel olan ve başarının düşmesine yol açan yoğun kaygı olarak tanımlanır.»
«Sınav kaygısı yüksek olan bireyler, bilişsel yeteneklerini yeterince ortaya koyamadıkları için, daha düşük statülü, değerlendirme ve rekabetin daha az olduğu mesleklere yönelir. Bu kaygı, formel (resmi) bir sınav veya değerlendirme durumunda yaşanan, bireyin gerçek performansını ortaya koymasını engelleyen, bilişsel, duyuşsal, davranışsal özellikleri olan, bireyde gerginlik yaratan hoş olmayan bir duygu durumudur.»
«Sınav kaygısı, bireyin gerçek performansını ortaya koymasını engelleyen, bilişsel, duyuşsal, davranışsal özellikleri olan, bireyde gerginlik yaratan hoş olmayan bir duygu durumudur.»
«Sınav kaygısının ‘kuruntu’ ve ‘duyuşsallık’ olmak üzere iki boyutu bulunuyor.»
Sınav Kaygısının İki Boyutu
Kuruntu, sınav kaygısının bilişsel boyutudur. Bireyin kendisi hakkındaki olumsuz değerlendirmelerini, başarısızlığı ve yetersizliğiyle ilgili olumsuz düşüncelerini ve iç konuşmalarını içerir. Kuruntu, bireyin sınav sırasında yapılması gerekeni yapamayacağına, karşılaştığı problemi çözemeyeceğine inandığı, ‘ya başarılı olamazsam ya yapamazsam’ gibi olumsuz düşüncelerle dikkatinin dağılmasına neden olan bir süreçtir.
Bireyin sınava yüklediği anlamlar, sınavla ilgili zihinde oluşturulan imaj, sınav sonrası durumla ilgili atıflar ve sınav sonrası elde edilecek kazanımlara verilen önem, sınav kaygısı oluşumu üzerinde etkilidir.
‘Kuruntu’
Duyuşsallık ise sınav kaygısının duyusal fizyolojik yönünü oluşturan otonom sinir sisteminin uyarılmasıdır. Bu kaygıyı yaşayan bireyde;
huzursuzluk, endişe, tedirginlik, sıkıntı, başarısızlık korkusu, çalışmaya isteksizlik, mide bulantısı, taşikardi (kalp atım sayısının dakikada 100 atımın üstüne çıkması), titreme, ağız kuruluğu, iç sıkıntısı, terleme, uyku düzeninde bozukluklar, karın ağrıları gibi bedensel yakınmalar, dikkat ve konsantrasyonda bozulma, kendine güvende azalma, kendini yetersiz ve değersiz görme gibi belirtiler görülür, başarıda belirgin bir düşüş gözlenir.
‘Duyuşsallık’
Sınav kaygısı yaşayan öğrenci, ders çalışmayı erteler, sınav ve hazırlığı hakkında konuşmayı reddeder, soru sorulmasından rahatsız olur. Dikkat dağınıklığı, odaklanamama, fiziksel yakınmalarda dikkat çeken bir artış, çok çalışılmasına karşın performans düşüklüğü kaygının varlığını gösterir.
‘Duyuşsallık’
«Sınav kaygısını azaltmak ve kontrol altına almak için öğrencinin sınavdan önce ve sınav sırasında yapabileceği şeyler var. Peki öğrenciler sınav öncesi neler yapabilir?»
«Öğrenciler sınav öncesi neler yapabilir?»
«Beslenme ve uykuya dikkat edilmeli.»
«Öğrenciler sınav öncesi neler yapabilir?»
«Sınava yönelik çalışmalar son güne-geceye bırakılmamalı.»
«Öğrenciler sınav öncesi neler yapabilir?»
«Zaman iyi kullanılmalı.»
«Öğrenciler sınav öncesi neler yapabilir?»
«Öğrenciler kendilerine ‘Ben elimden geldiğinin en iyisini yapacağım’ şeklinde telkinde
bulunmalı.»
«Öğrenciler sınav öncesi neler yapabilir?»
«Sınav sırasında neler yapılabilir?»
«Sınav sırasında öğrenci aklına gelen tahrip edici otomatik düşüncelere karşı alternatif açıklamalar getirmeli, kontrolün kendisinde
olduğunu aklından çıkarmamalı.»
«Sınav sırasında neler yapılabilir?»
«Bunun yanı sıra, gerekirse yanıtlayabileceği sorulardan başlama, kaygıyı azaltmaya yönelik hızlı gevşeme, dikkat arttırma ve kontrollü nefes
alıştırması gibi teknikler kullanabilir.»
«Sınav sırasında neler yapılabilir?»
«Öğrencinin çalışma alışkanlıklarını ve sınavla ilgili tutumlarını gözden
geçirerek yeni bir zihinsel yapılanma yaratmaya çalışması gerekiyor.»
Sonuç Olarak
«Hiçbir iğnenin iki sivri ucu yoktur.»
Çin Atasözü
Teşekkürler…
Hazırlayan: Yunus Adıyaman - Göztepe Anadolu Lisesi Rehberlik Servisi
