Girifl
Arap at›, sahip oldu¤u güzellik, vücut yap›s›ndaki denge ve uyum ile yüksek kal›tsal güce (prepotansi) sahip
oluflu gibi nedenlerden dolay› di¤er at ›rklar›na göre ayr›
bir özellik tafl›maktad›r. Sürat, mukavemet ve çeflitli olumsuz flartlara dayan›kl›l›k gibi iyi karakterlere sahip
Safkan Erkek ve Difli Arap Taylarda Önemli Beden Ölçülerinin
‹ncelenmesi
‹smet DO⁄AN, Abdulkadir AKCAN
Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Afyon - TÜRK‹YE Mehmet KOÇ
Çifteler Tar›m ‹flletmesi, Atç›l›k fiube fiefi , Eskiflehir - TÜRK‹YE
Gelifl Tarihi: 02.08.2000
Özet: Bu çal›flma, Çifteler Tar›m ‹flletmesinde yetifltirilen safkan Arap taylarda cidago yüksekli¤i, gö¤üs çevresi ve incik çevresi ölçülerini belirlemek ve bu ölçü de¤erleri ile yafl ve cinsiyet gibi özellikler aras› muhtemel iliflkileri ortaya koymak üzere gerçeklefltirilmifltir. Çal›flmada, Çifteler Tar›m ‹flletmesinde 1980-1998 y›llar› aras›nda yetifltirilen 535 erkek, 392 difli tay'a ait sat›fl kataloglar›ndaki bilgiler kullan›lm›flt›r.
Cidago yüksekli¤i, gö¤üs çevresi, incik çevresi de¤erleri 24 ay’dan küçük erkek (224 adet) ve diflilerde (319 adet) s›ras›yla;
141.634±0.212 cm, 152.99±0.33 cm, 17.87±0.04 cm ve 140.826±0.18 cm, 153.94±0.33 cm, 17.47±0.04 cm olarak hesaplanm›flt›r. Yafllar› 25-36 ay aras›nda olan erkek (311 adet) ve difli (73 adet) taylarda ise bu de¤erler s›ras›yla; 152.099±0.16 cm, 173.61±0.25 cm, 19.58±0.03 cm ve 149.288±0.32 cm, 171.26±0.69 cm, 18.28±0.07 cm olarak elde edilmifltir.
Her iki cinsiyette, ayr› ayr› cidago yüksekli¤i, gö¤üs çevresi, incik çevresi ve yafl aras›ndaki fenotipik korelasyonlar hesaplanm›flt›r.
‹ncelenen özellikler aras›nda yüksek düzeyde önemli korelasyon katsay›lar› (r) bulunmufltur (p<0.000).
Kal›t›m derecelerinin tahmin edilmesinde baba-bir üvey kardefller korelasyonu metodu kullan›lm›flt›r. Cidago yüksekli¤i, incik çevresi ve gö¤üs çevresi için kal›t›m dereceleri (h2) s›ras›yla 0,23, 0,25 ve 0,22 olarak tahmin edilmifltir.
Anahtar Sözcükler: Arap tay, beden ölçüleri, fenotipik korelasyon, kal›t›m derecesi
Investigation of Important Body Measurements in Pure-Bred Arabian Colts and Fillies
Abstract: This study was carried out to determine height at withers, heart girth and cannon bone circumference measurements in purebred Arabian colts and fillies at Çifteler State Farm. Data obtained from the 1980-1998 marketing catalogue, which includes 535 colts and 392 fillies in Çifteler State Farm, were used.
The average values of height at withers, heart girth, and cannon bone circumference for 224 colts and 319 fillies younger than 24 months were calculated to be 141.634±0.212 cm, 152.99±0.33 cm and 17.87±0.04 cm; and 140.826±0.18 cm, 153.94±0.33 cm, and 17.47±0.04 cm, respectively. In addition, the average values of these body measurements were calculated for 311 colts and 73 fillies 25-36 months old as follows: 152.099±0.16 cm, 173.61±0.25 cm and 19.58±0.03 cm; and 149.288±0.32 cm, 171.26±0.69 cm and 18.28±0.07 cm, respectively.
In both sexes, the phenotypic correlation coefficients were calculated among height at withers, heart girth, cannon bone circumference and age. High and positive correlation (coefficients (r) were obtained among height at withers, heart girth, cannon bone circumference and age (p<0.000).
Heritability degrees were estimated by the half-sib correlation method. Heritability degrees (h2) for height at withers, heart girth and cannon bone circumference were estimated to be 0.23, 0.22 and 0.25 respectively.
Key Words: Arabian Colts, Fillies, Body measurements, Phenotypic correlation, Heritability
olmalar›, onlar›n Dünya'da s›cak kanl› at yetifltiricili¤inin geliflmesine ve melezleme ile yeni ›rklar›n oluflturulmas›nda önemli rol oynamalar›na neden olmufltur (1). Literatürde “Amerika'da ›rklar›n gelifltirilmesinde Safkan ‹ngiliz (Thoroughbred) ›rk›ndan etkilenmeyen at ›rk› yoktur. Fakat o da büyük ölçüde Arap'tan etkilenmifltir” (2) fleklinde ifadelere yer verilmesi, var olan at ›rklar›n›n ço¤unun ›slah edilmesi ve gelifltirilmesinde Arap at›ndan ne kadar çok yararlan›ld›¤›n›n önemli bir göstergesidir.
At yetifltiricili¤i konusunda literatürde yer alan çal›flmalar›;
a. At sporlar› ile ilgili çal›flmalar,
b. Morfolojik ve fizyolojik özelliklere ait fenotipik ve genotipik de¤erlerin belirlenmesi ile ilgili çal›flmalar, olmak üzere ikiye ay›rmak mümkündür.
Atlarda beden geliflimini en iyi yans›tan beden ölçüleri cidago yüksekli¤i, gö¤üs çevresi ve incik çevresi ölçüleridir. Bu özellikler at'›n genel görünümüne iliflkin özelliklerdir. Genel görünüm ise seleksiyon çal›flmalar›nda dikkate al›nan önemli faktörlerden birisidir.
Atlarda, beden ölçüleri do¤um sonras› geliflmeleri yans›tan iyi bir göstergedir. Atlarda, beden geliflimini en iyi yans›tan beden ölçüleri cidago yüksekli¤i, gö¤üs çevresi, ön gö¤üs geniflli¤i ve ön incik çevresi ölçüleridir.
Ayr›ca gö¤üs çevre ölçüsü, alt solunum sisteminin geliflimini yans›tan iyi bir kriterdir. Irk tayininde beden uzunlu¤u ölçüsünün de al›nmas›nda yarar vard›r. Geliflme ile at’›n performans› aras›nda yak›n bir ilgi vard›r. Kendi
›rk›na özgü bir geliflme gösterememifl at’lar›n tüm verimleri yafldafllar›na göre düflük olur.Bu nedenlerden dolay› atlar›n ergin ça¤a ulafl›ncaya kadar geliflme durumlar›n› incelemek için beden ölçüleri al›n›r (3).
Gö¤üs bölgesi, gö¤üs bofllu¤u ve bunun içindeki kalp ve büyük kan damarlar› gibi önemli unsurlar› içinde bulundurur. Gö¤üs içindeki organlar›n geliflme durumu ve büyüklü¤ü hayvanlar›n sa¤l›¤› ve verimleri üzerine önemli derecede etkilidir. Akci¤er ve kalbin geliflme derecesi, gö¤üs bofllu¤unun büyüklü¤ü ile iliflkili oldu¤u için gö¤üsün geliflme derecesi önemlidir. Bu nedenle bütün verim tiplerinde gö¤üsün geliflkin ve gö¤üs bofllu¤unun büyük olmas› gerekir. Gö¤sü iyi geliflmifl hayvanlarda akci¤erler de iyi geliflmifltir (4).
Atlarda verim ve hizmet yönüne göre de¤iflik cidago flekilleri istenir. Sürat istenen atlarda cidagonun uzun,
yüksek ve kaslar›n›n iyi teflekkül etmifl olmas› gerekir.
Çekim ve koflum atlar›nda fazla sürat gerekmedi¤i için cidago yüksekli¤i önemli de¤ildir. Verim için cidagonun kuvvetli ve s›k› kaslarla örtülü olmas› önemlidir.
Cidagonun kaslar› kuvvetli ve ya¤s›z olmal›d›r. Atlarda eyer yeri cidagonun flekline ba¤l›d›r. Dolay›s›yla binek atlar›nda cidagonun yap›s› önem tafl›r (4).
At yetifltiricili¤i literatüründe “tay” kelimesi çok genifl bir yafl dönemini ifade eder. Tayl›k dönemi do¤um ile bafllar ve üç yafl sonuna kadar devam eder. Bu nedenle tayl›k dönemi; süt tay› (12. Ay’›n sonuna kadar), bir yafll›
tay, iki yafll› tay ve üç yafll› tay olarak dörde ayr›l›r. ‹yi bir bak›m ve besleme uygulanm›fl olan bir tay, bir yafl›na geldi¤inde büyüme ve geliflmesinin yaklafl›k % 60’n›
tamamlar. ‹ki yafl›n sonunda ergin canl› a¤›rl›¤›n›n % 76- 86’na ulafl›r (3).
Birçok araflt›rmac› büyümeyi hayvan›n canl›
a¤›rl›¤›ndan baflka, cidago yüksekli¤i, beden uzunlu¤u, gö¤üs çevresi, ön incik çevresi gibi çeflitli beden ölçülerine ait de¤erler yard›m› ile incelemifllerdir.
Akand›r (5, 6), Çifteler haras›nda yapt›¤› çal›flmada, safkan arap taylar›n do¤um, 3, 6 ve 9’ncu aylardaki cidago yüksekli¤i ortalamalar›n› 96, 116.3, 126.8 ve 134.2 cm olarak ön incik çevresi ortalamalar›n› da yine s›ras›yla 10.8, 14.4, 15.5 ve 16.5 olarak tespit etmifltir.
Düzgünefl (7), Çifteler haras›nda yetifltirilen safkan Arap taylarda cidago yüksekli¤i ortalamas›n› erkek taylar için do¤umda 96.1 cm, 6’nc› ay’da 126.5 cm, 12’nci ay’da 137.8 cm, difliler için ayn› s›ra ile 97.6 cm, 127.8 cm, 139.3 cm olarak, ön incik çevresini ise erkekler için ayn›
s›ra ile 11.8 cm, 15.1 cm, 17.3 cm ve difliler için 11.9 cm, 15.4 cm, 17.1 cm olarak hesaplam›flt›r.
Akk›l›ç (8), Çifteler haras›nda 4 yafll› Arap atlar›
üzerinde yapm›fl oldu¤u araflt›rmada cidago yüksekli¤ini 149 cm ve ön incik çevresini 19 cm olarak tespit etmifltir.
Ar›türk (9), Çifteler haras›nda yetifltirilen safkan Arap atlar›nda ergin ça¤da, cidago yüksekli¤ini 149.8 cm olarak bulmufltur.
Koç (10), taraf›ndan yap›lan çal›flmada ise, taylar›n cidago yüksekli¤i ortalamas› do¤um, 3’ncü ay, 6’nc› ay ve 9’ncu ay’da s›ras›yla 95.84 cm, 117.44 cm, 128.55 cm ve 135.89 cm, k›sraklar›n ve ayg›rlar›n cidago yüksekli¤i ortalamas› da s›ras›yla 152.92 cm ve 155.64 cm olarak bulunmufltur. Taylar›n gö¤üs çevresi ortalamas› ayn› yafl dönemleri için s›ras›yla 79.33 cm, 117.61 cm, 133.25
cm ve 144.45 cm, k›sraklar›n ve ayg›rlar›n gö¤üs çevresi ortalamas› ise 183.72 cm ve 173.88 cm olarak hesaplanm›flt›r. Taylar›n ön incik çevresi yine ayn› yafl s›ras›na göre 10.73 cm, 13.81 cm, 15.61 cm ve 16.99 cm, k›sraklar›n ve ayg›rlar›n ön incik çevresi ortalamas› ise 18.76 cm ve 19.16 cm olarak elde edilmifltir.
Seidlitz ve ark. taraf›ndan yap›lan çal›flmada (11), 1975-1987 y›llar› aras›nda kay›tlar› tutulan 1408 Arap k›sra¤›na ait baz› beden ölçüleri belirlenmifl ve bunlara ait kal›t›m dereceleri tahmin edilmifltir. Buna göre ortalama olarak cidago yüksekli¤i , 150.3 cm, gö¤üs çevresi 175.9 cm ve incik çevresi 17.8 cm olarak hesaplanm›flt›r. Bu özelliklere ait kal›t›m dereceleri de s›ras›yla 0.48±0.12, 0.31±0.16 ve 0.51±0.14 olarak tahmin edilmifltir.
Schuster taraf›ndan yap›lan çal›flmada (12) ise, 1949- 1990 y›llar› aras›nda kay›tlar› tutulan 838'i k›srak, 159 'u ayg›r olmak üzere toplam 997 Arap at›na ait cidago yüksekli¤i, gö¤üs çevresi ve incik çevresi özellikleri ile ilgili ortalama de¤erler s›ras›yla; k›sraklarda 152.64±3.63, 180.71±7.17 ve 18.36±0.78 olarak, ayg›rlarda ise 156.46±3.15, 182.16±5.51 ve 19.4±0.73 olarak hesaplanm›flt›r.
Atlarda önemli bir beden özelli¤i olan cidago yüksekli¤inin, Türkiye haralar›nda yetifltirilen Arap atlar›nda 160 cm'ye kadar ulaflt›¤› bildirilmektedir (3).
Evans ve ark. (2) ise cinsiyet ay›r›m› yapmadan yetiflkin Arap atlar›nda cidago yüksekli¤inin ortalama olarak 151.64 cm. oldu¤unu, gö¤üs çevresinin ise 171.45 cm. oldu¤unu bildirmektedirler. Ayn› yazarlar, ›rk ay›r›m› yapmadan cidago yüksekli¤inin kal›t›m derecesinin 0.50-0.90 aras›nda, incik çevresi ile ilgili kal›t›m derecesinin ise 0.40-0.80 aras›nda olduklar›n›
belirtmektedirler.
Bu çal›flman›n amac›, Çifteler Tar›m ‹flletmesinde yetifltirilen erkek ve difli Arap taylar›n›n sat›fla ç›kar›lan örneklerinde cidago yüksekli¤i, gö¤üs çevresi ve incik çevresine ait de¤erleri belirlemek, bu özellikler aras›ndaki fenotipik korelasyonlar› saptamak ve saptanan de¤erlerin yafl ve cinsiyete göre ne ölçüde de¤iflti¤ini ortaya koymakt›r.
Materyal ve Metot
Çal›flman›n materyalini Çifteler Tar›m ‹flletmesinde yetifltirilen ve 1980-1998 y›llar› aras›nda sat›fla sunulan 535'i erkek, 392’si difli olan toplam 927 Arap tay›
oluflturmufltur. Kullan›lan bilgiler, sat›fla sunulan atlar ile ilgili olarak haz›rlanan sat›fl kataloglar›ndan derlenmifltir.
Çal›flmada kullan›lan atlar›n, baba ve cinsiyet da¤›l›mlar›
Tablo 1.'de verilmifltir.
Çal›flmada dikkate al›nan özelliklere iliflkin fenotipik korelasyonlar, aritmetik ortalamalar ve standart hatalar klasik istatistik kitaplar›nda yer alan formüller kullan›larak hesaplanm›flt›r. Yafl ve cinsiyetin, çal›flmada dikkate al›nan özelliklere ait de¤erlerde meydana gelecek de¤iflimleri ne kadar etkiledikleri ise,
‹ncelenen özellik = µ + b*(yafl) + c*(cinsiyet) [1]
b : yafl faktörüne ait katsay›, c : cinsiyet faktörüne ait katsay›,
fleklindeki do¤rusal model kullan›larak belirlenmifltir.
‹lgilenilen özelliklere ait kal›t›m derecelerinin tahmin edilmelerinde baba bir üvey kardefller korelasyonu metodu kullan›lm›flt›r (13). Kal›t›m derecesi ile ilgili
Tablo 1. Herbir Babadan Elde Edilen Yavru Say›lar› ve Bunlar›n Cinsiyet Da¤›l›m›
Baba Kulak Erkek Yavru Difli Yavru TOPLAM
No Say›s› Say›s›
1-84 10 8 18
10-66 35 22 57
10-79 9 6 15
11-85 30 16 46
110-62 14 4 18
15-81 15 12 27
22-64 24 9 33
26-73 5 7 12
28-79 15 7 22
31-64 7 4 11
42-77 33 30 63
42-89 10 7 17
43-76 12 9 21
44-77 29 24 53
45-77 10 12 22
46-78 21 19 40
50-85 20 9 29
51-86 9 3 12
52-78 13 14 27
54-73 29 16 45
54-75 73 68 141
54-84 19 9 28
56-76 27 29 56
58-74 41 35 76
67-68 10 4 14
8-72 4 4 8
92-67 11 5 16
TOPLAM 535 392 927
tahminler yap›l›rken ilgilenilen üç özelli¤e ait de¤erler yafl ve cinsiyete göre düzeltilmifltir. Her bir cinsiyetin ve yafl grubunun de¤iflkenler üzerindeki etkileri Eflitlik 1.
kullan›larak elde edilmifltir. Difli taylara ait de¤erler erkek tay de¤erlerine, iki yafll› taylar›n de¤erleri de üç yafll› tay de¤erlerine dönüfltürülerek, üç yafll› erkek taylar›n cidago yüksekli¤i, incik çevresi ve gö¤üs çevresine ait kal›t›m dereceleri tahmin edilmifltir.
Çal›flmada kullan›lan istatistiksel analizlerde “SPSS for Windows Release 10.0” paket program›ndan yararlan›lm›flt›r.
Bulgular
Yafl gruplar› ve cinsiyet ayn› anda dikkate al›nd›¤›nda ilgilenilen de¤iflkenlere ait minimum ve maksimum de¤erler ile ortalama ve standart hatalar Tablo 2.'de verilmifltir. Gö¤üs çevresi bak›m›ndan 2 yafl'a kadar cinsiyetler aras›nda farkl›l›k yoktur. ‹ki yafl›ndan sonra erkekler, diflilerden daha yüksek de¤erlere ulaflm›flt›r.
Bunda erkek ve difli cinsiyetlerdeki büyümeyi etkileyen hormonlar›n etkisinin oldu¤u düflünülebilir. ‹ncik çevresi ve cidago yüksekli¤i bak›m›ndan yafl ve cinsiyet gruplar›
aras›ndaki farkl›l›k yine istatistiksel olarak önemli bulunmufltur (p<0.05).
‹ncelenen özellikler üzerinde yafl (gün) ve cinsiyet faktörlerine ait etki paylar› Eflitlik 1. kullan›larak hesaplanm›flt›r. Yafl ve cinsiyetin incik çevresi üzerindeki etki paylar› s›ras›yla, 0.00354 ve -0.622 olarak saptanm›flt›r. Her iki katsay›n›n da etkilerinin önemli oldu¤u tespit edilmifltir (p<0.000). Benzer flekilde, her iki
faktörün cidago yüksekli¤i üzerindeki etki paylar› s›ras›yla 0.0237 ve -1.164 , gö¤üs çevresi üzerindeki etki paylar›
da 0.0472 ve 0.444 olarak bulunmufltur. Bu özellikler bak›m›ndan da elde edilen katsay›lar›n etkilerinin önemli (p<0.000) olduklar› belirlenmifltir. Yafl ve cinsiyet faktörleri, incik çevresinde meydana gelen de¤iflimin 0.677’ni, cidago yüksekli¤inde meydana gelen de¤iflimin 0,774’nü ve gö¤üs çevresinde meydana gelen de¤iflimin 0,807’ni aç›klamaktad›r.
Cinsiyet ay›r›m› yap›lmadan incelenen özellikler aras›ndaki fenotipik korelasyonlar Tablo 3.'te, yaln›z erkek taylara ait fenotipik korelasyonlar Tablo 4.'te, yaln›z difli taylara ait fenotipik korelasyonlar ise Tablo 5.'te verilmifltir. Tablolar toplu olarak dikkate al›nd›¤›nda, difli taylara ait de¤erler aras›nda erkek taylara ait de¤erlere göre daha düflük korelasyonlar oldu¤u ve yafl faktörü ile erkek taylar›n beden ölçüleri aras›ndaki fenotipik korelasyonun diflilere nazaran daha yüksek oldu¤u görülmektedir. Dolay›s›yla burada yine beden ölçüleri bak›m›ndan büyümeyi etkileyen faktörlerin
Tablo 2. Farkl› Yafl ve Cinsiyet Gruplar›nda ‹ncelenen Özelliklere Ait Tan›t›c› De¤erler
Cidago Yüksekli¤i (cm) Gö¤üs Çevresi (cm) ‹ncik Çevresi (cm)
Min Max Min Max Min Max
Yafl› Erkek 134 150 141,63 ± 0,21a 133 169 152,99 ± 0,33a 16 20 17,87 ± 0,04a
24 ay ve (n=224)
daha az Difli 129 150 140,83 ± 0,18b 136 169 153,94 ± 0,33a 14 19 17,47 ± 0,04b
olanlar (n=319)
Yafl› Erkek 143 162 152,10 ± 0,16c 159 187 173,61 ± 0,25b 17 21 19,58 ± 0,03c
25-36 ay (n=311)
aras›nda Difli 144 156 149,29 ± 0,32d 155 182 171,26 ± 0,69c 17 20 18,28 ± 0,07d
olanlar (n=73)
Not : Ayn› sütunda farkl› harfleri tafl›yan gruplar aras› fark önemli (p < 0.05)
X ± Sx X ± Sx
X ± Sx
Tablo 3. ‹ncelenen Özellikler Aras›ndaki Fenotipik Korelasyonlar (n = 927)
Gö¤üs ‹ncik
Çevresi Çevresi Yafl
Cidago 0,888 0,807 0,875
Yüksekli¤i p=0,000 p=0,000 p=0,000
Gö¤üs 0,792 0,898
Çevresi p=0,000 p=0,000
‹ncik 0,783
Çevresi p=0,000
cinsiyetler aras›nda önemli bir farkl›l›k gösterdikleri söylenebilir.
‹ncelenen özelliklere ait Varyans Analizi sonuçlar› ve bu analizden yararlanarak elde edilen kal›t›m derecesi ile ilgili tahminler Tablo 6.a-c'de verilmifltir.
Tart›flma
‹ncelenen her üç özelli¤e ait de¤erler literatürde bildirilen de¤erler ile mukayese edilememifltir. Çünkü literatürde bildirilen de¤erler 2-3 yafll› taylardan ziyade ya daha küçük yafltaki taylara ya da daha ileri yafllarda bulunan ayg›r ve k›sraklara aittir. Dolay›s›yla bu çal›flmadan elde edilen sonuçlar sadece bundan sonra 2-3 yafll› Arap ›rk› taylarda beden ölçülerinin araflt›r›lmas›
yönünde yap›labilecek çal›flmalara temel olacakt›r..
Cinsiyetler birbirleri ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda, beden ölçüleri bak›m›ndan do¤umu takip eden ilk aylarda olmasa bile daha sonraki aylarda büyümeyi etkileyen hormonlardan dolay› erkeklerin diflilere nazaran daha yüksek de¤erlere sahip olduklar› söylenebilir. Ancak cinsiyetlerin birbirleri ile mukayese edilebilmeleri için yafl
Tablo 4. Erkek Taylarda ‹ncelenen Özellikler Aras›ndaki Fenotipik Korelasyonlar (n = 535)
Gö¤üs ‹ncik
Çevresi Çevresi Yafl
Cidago 0,896 0,810 0,876
Yüksekli¤i p=0,000 p=0,000 p=0,000
Gö¤üs 0,851 0,916
Çevresi p=0,000 p=0,000
‹ncik 0,835
Çevresi p=0,000
Tablo 5. Difli Taylarda ‹ncelenen Özellikler Aras›ndaki Fenotipik Korelasyonlar (n = 392)
Gö¤üs ‹ncik
Çevresi Çevresi Yafl
Cidago 0,820 0,615 0,780
Yüksekli¤i p=0,000 p=0,000 p=0,000
Gö¤üs 0,569 0,806
Çevresi p=0,000 p=0,000
‹ncik 0,464
Çevresi p=0,000
Varyasyon Serbestlik Kareler Kareler Kompozisyon
Kayna¤› Derecesi Toplam› Ortalamas›
Genel 926 8763,83
Y›llar Aras› 17 1023,26
Y›llar ‹çi 909 7740,57
Babalar Aras› 173 1797,12 10,388 σi2+ kσa2
Babalar ‹çi 736 5943,45 8,075 σi
2
h2= 4*(σa
2/ σa
2+ σi
2) = 4*0,495 / (8,075 + 0,495) = 1,98 / 8,57 = 0,23
Tablo 6.a. Cidago Yüksekli¤ine Ait Varyans Analizi Tablosu ve Kal›t›m Derecesi Tahmini
Varyasyon Serbestlik Kareler Kareler Kompozisyon
Kayna¤› Derecesi Toplam› Ortalamas›
Genel 926 511,18
Y›llar Aras› 17 27,49
Y›llar ‹çi 909 483,69
Babalar Aras› 173 114.26 0,66 σi2+ kσa2
Babalar ‹çi 736 369,43 0,50 σi
2
h2= 4*(σa
2/ σa
2+ σi
2) = 4*0,034 / (0,50 + 0,034) = 0,136 / 0,534 = 0,25
Tablo 6.b. ‹ncik Çevresine Ait Varyans Analizi Tablosu ve Kal›t›m Derecesi Tahmini
Varyasyon Serbestlik Kareler Kareler Kompozisyon
Kayna¤› Derecesi Toplam› Ortalamas›
Genel 926 39173,28
Y›llar Aras› 17 3856,55
Y›llar ‹çi 909 35316,73
Babalar Aras› 173 8112,32 46,89 σi
2+ kσa
2
Babalar ‹çi 736 27204,41 36,06 σi
2
h2= 4*(σa
2/ σa
2+ σi
2) = 4*2,13 / (36,96 + 2,13) = 8,52 / 39,09 = 0,22
Tablo 6.c. Gö¤üs Çevresine Ait Varyans Analizi Tablosu ve Kal›t›m Derecesi Tahmini
faktörünün etkisinin elemine edilmesi gerekir. Çünkü yafl ile di¤er beden ölçüleri aras›nda yüksek iliflkiler oldu¤u tespit edilmifltir. Dolay›s›yla süt s›¤›rlar›nda oldu¤u gibi yafla göre atlar için de düzeltme katsay›lar›n›n hesaplanmas› gerekir.
Çal›flman›n genel bir de¤erlendirmesi yap›ld›¤›nda, çal›flmada elde edilen sonuçlara bakarak ve
de¤erlendirmelerin yap›lmas› aflamas›nda karfl›lafl›lan eksikliklerden yola ç›karak bilimsel olarak Arap at'›
üzerinde yeteri kadar çal›flma yap›lmad›¤› ve Arap atlar›n›n gerek morfolojik gerekse fizyolojik özelliklerinin ortaya ç›kart›lmas› ya da gelifltirilmesi ile ilgili al›nmas›
gereken uzun mesafelerin oldu¤u söylenebilir.
Kaynaklar
1. Kiper, M.: Baba Kan Hatlar› Bak›m›ndan Ayr› Orijinlere Sahip Olup Devlet Haralar›nda Ar›kan Arap Yetifltiricili¤inde Hizmet Gören Dam›zl›k Ayg›rlar›n Orijinleri, 1976.
2. Evans, J. W., Borton, A., Hintz, H. F., Vleck L. D. Van.: The Horse, Second Edition. W. H. Freeman and Company, New York, 1990.
3. Arpac›k, R.: At Yetifltiricili¤i, Ankara, 1994.
4. Akçap›nar, H., Özbeyaz, C.: Hayvan Yetifltiricili¤i Temel Bilgileri, Kariyer Matbaac›l›k Ltd. fiti., Ankara, 1999.
5. Akand›r, M.: Çifteler ve Karacabey Haralar›ndaki Safkan Arap Taylar›n›n Büyüme H›z› Üzerine Baz› Çevre Faktörlerinin Etkileri.
(Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Ankara, 1983.
6. Akand›r, M.: Safkan Arap Taylar›n›n Büyüme H›z› Üzerine Baz›
Çevre Faktörlerinin Etkileri, A.Ü.Vet. Fak. Derg. 30(4) : 509-529, 1983.
7. Düzgünefl, O.: Türkiye Hayvan Yetifltirme Müesseselerinde Saf ve Yar›mkan Arap Atlar›n›n, Yetifltirme, Vücut Yap›l›fl› ve Verimleri ile Bunlar›n Birbirleri ile Mukayesesi. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ankara, 1953.
8. Akk›l›ç, M.: Çifteler Haras› Ar›kan ve Yar›mkan Arap Difli ‹dman Taylar›n›n Beden Ölçüleri ve Canl› A¤›rl›klar› Üzerinde Çal›flmalar.
Türk Vet. Hek. Dern. Derg. 134-135, 1957.
9. Ar›türk, E.: Güney Do¤u Halk Ar›kan Atlar› ile Sultansuyu Ar›kan Arap Atlar›n›n Beden Ölçüleri ve Formlar› Üzerinde Araflt›rmalar (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Ankara, 1952.
10. Koç, M.: Anadolu Tar›m ‹flletmesinde Yetifltirilen Arap Atlar›n›n Baz›
Özellikleri Üzerinde Araflt›rmalar, ‹stanbul Üniv. Sa¤l›k Bilimleri Enst. (Doktora Tezi), 1990.
11. Seidlitz, G., Willeke, H., Butler-Wemken, I. Von.: [Body Weight and Type Traits of Purebred Arab Breeding Mares]. Körpermasse und Exterieurbeurteilungen bei Zuchstuten des Arabischen vollblutpferdes. Archiv für Tierzucht (1991) 34 (3) 233-240.
(Anim. Breed. Abstr. 1991. Vol. 59. No. 10. Page 858.) 12. Schuster, C.: [Population Analyses and Estimation of Breeding
Value in Purebred Shagya Arab Horses]. Population-analyse und Zuchtwertschatzung beim Reinzucht Shagya-Araber Thesis, Justus-Liebig-Univerasitat Giessen, Germany (1992) 121 pp.
(Anim. Breed. Abstr. 1993. Vol. 61. No. 5. Page 278.).
13. Becker, W. A., Manual of Quantitative Genetics, Fifth Edition, Academic Enterprises, Washington, 1992.
