T.C. VE DOKTORA TEZ YAZIM KILAVUZU

(1)

T.C.

DE ÜN VERS TES

FEN B MLER ENST TÜSÜ

YÜKSEK L SANS VE

DOKTORA

TEZ YAZIM KILAVUZU

Ni de, 2006

(2)

SUNU

Ni de Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 03 Temmuz 1992 tarih ve 3837 say yasa ile kurulmu olup 1994-1995 Ö retim Y Güz Yar nda e itim ö retime ba lam r.

Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetmeli ine göre üniversitedeki yüksek lisans en fazla 6 yar lda, doktora çal malar ise en fazla 12 yar lda tamamlanmaktad r.

Enstitümüz 1995-1996 E itim-Ö retim Y Bahar Yar nda yüksek lisans düzeyinde ilk mezunlar vermi tir. Fen Bilimleri ve Mühendislik dallar nda üniversitemizde yaz lacak olan tezlerin ulusal ve uluslararas standartlara uygun biçimde düzenlenmesi için haz rlanan bu k lavuz, ö retim üyeleri ve ö rencilerin kullan na sunulmu tur. Bu

lavuzun haz rlanmas nda tüm eme i geçenlere te ekkürlerimizi sunar z.

Temmuz 2006 Doç. Dr. Nurettin ACIR Enstitü Müdür V.

(3)

BÖLÜM I

1.1 Amaç ve Kapsam

Bu k lavuz Ni de Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsüne ba Anabilim Dallar nda haz rlanan Yüksek Lisans ve Doktora tezlerinde bilimsel sunum ilkelerine uygun standard sa layabilmek amac ile haz rlanm r. Yüksek lisans ve doktora dereceleri için haz rlanan tezler, orijinal bir ara rmay düzenli ve bilimsel bir bütünlük içinde sunan eserlerdir. Her ara rma ilgili Anabilim Dal n bilimsel kriter ve standartlar kar layacak ekilde yürütülür ve tamamlanan çal ma Fen Bilimleri Enstitüsünün standartlar na uygun ekilde sunulur. Ni de Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsüne ba Anabilim Dallar nda yüksek lisans ve doktora tezi haz rlayacak olan ö rencilerin bu

lavuzda belirtilen tüm ilke yaz m tekni i ve kurallar na uymalar zorunludur. Patent al nabilecek bir konuyu içeren tezler için tezin topluma aç lmas ndan önce ve tezin resmen kabul tarihinden itibaren ba lamak üzere 90 günlük bir saklama süresi istenebilir.

(4)

BÖLÜM II

GENEL GÖRÜNÜM VE YAZIM KURALLARI

2.1 Ka t Türü ve Ço altma

Tez yaz nda ve tezin ço alt lmas nda kullan lacak ka t, A4 standard nda (21x29,7 cm) ve en az 70 en çok 100g’l k birinci hamur beyaz ka t olmal r. Tezler koyu ve sabit mürekkeple kaliteli bir ekilde bas lmal r. Orijinal metin yazarda kalabilir.

2.2 Yaz m

Tezler bilgisayarda yaz lmal ve ka n yaln z bir yüzüne bas lmal r. Yaz tipi olarak yayg n kullan ma sahip olan Times New Roman seçilmelidir. Metinde kullan lacak harf boyutu on iki (12) punto olmal r. Geni ve/veya uzun çizelgelerin tek sayfaya lmas istendi inde harf boyutu, 8 puntoya kadar dü ürülebilir. Yaz mda her tür noktalama i aretinden sonra bir karakterlik bo luk b rak lmal r. Yaz mda düzeltme yapma gere inin duyulmas halinde düzeltmeler orijinal metin üzerinde yap lmal r.

Mürekkep kullan larak ve el yaz ile yap lan düzeltmeler kesinlikle kabul edilmez.

2.3 Sat r Aral klar

Ana metindeki sat r aral klar ve kaynaklar listesinin yaz nda 1,5 (bir buçuk) tam aral k, ekil ve çizelge aç klamalar ile al nt lar dipnotlar n yaz nda 1 (bir) tam aral k kullan lmal r. Bölüm ba klar ile alt ba klar aras nda ve bunlar izleyen paragraflar aras nda 1,5 tam aral k b rak lmal r. Metin içerisindeki paragraflar aras nda da 1,5 tam aral k olmal r. Ekler k sm nda sunulan bilgilerde gerekli durumlarda (program kodlar vb.) harf boyutu on (10) punto sat r aral 1 tam aral k seçilebilir. Her bölüm yeni bir sayfa ile ba lamal r.

2.4 Kenar Bo luklar ve Sayfa Düzeni

Her sayfan n sol kenar nda 3,5 cm; alt, üst ve sa kenarlar nda 2,5 cm bo luk rak lmal r. Tüm sat rlar metin çerçevesinin sa kenar nda ayn hizada bitirilmelidir.

(5)

Bir sayfadan di erine geçerken sözcüklerin bölünmesinden kaç lmal r.

2.5 Sayfalar n Numaralanmas

Sayfa numaralar ka n alt kenar ndan 1,5 cm yukar da ve metin çerçevesini ortalayacak ekilde yerle tirilmeli, birinci ve ikinci iç kapak d ndaki tüm sayfalar numaraland lmal r. Sayfa numaralar n tümü ayn karakter ve boyutta olmal r.

Özet, summary, önsöz, te ekkür, içindekiler ve varsa ekiller, çizelgeler, simgeler, saltmalar gibi ana metinden önce gelen sayfalar n numaralanmas nda küçük Romen rakamlar (i, ii, iii, iv, v, vi) kullan lmal r. ç kapak ve onay sayfalar na numara konulmaz, fakat “i, ii” sayfalar olarak dikkate al r. Sayfa numaralamaya “iii” ile Özet sayfas ndan ba lanmal r.

Giri bölümü ile ba layan tez ana metni ilk sayfas ndan ba layarak “Kaynaklar” ve sayfalar ile di erlerini kapsayacak ekilde yani sonuna kadar Arap Rakamlar (1, 2, 3...) kullan larak numaraland lmal r. Numaralama i lemi ekil, resim, ema. vb. sayfalar atlamadan aral ks z olarak sürdürülmelidir.

2.6 Anlat m

Tez, Türkçe ve imla kurallar na uygun bilimsel bir dil kullan larak yaz lmal r. Anlat m üçüncü ah s a ndan yap lmal , k sa ve öz cümleler kullan larak tezin anla labilirli i art lmal r.

2.7 Bölüm ve Alt Bölümler

Tezin bölüm ve alt bölümlerinin belirlenmesinde gereksiz ayr nt ya inilmemeli; bölüm ve alt bölümlerinin birbirlerine göre öncelik s ras na dikkat edilmelidir. Birinci derecede bölüm ba klar yaz mda kullan lan puntoda (12 punto) BÜYÜK HARFLERLE; ikinci derecede alt bölüm ba klar nda her sözcü ün ilk harfi büyük, kalan ise küçük harflerle yaz lmal r. Belirtilen ba klarda “ve, veya, ile” vb. ba laçlar n kullan lmas halinde bunlar küçük harflerle yaz lmal r. Üçüncü derecede alt bölüm ba klar nda birinci sözcü ün ilk harfi büyük kalan ile di er sözcüklerin tüm harfleri küçük yaz lmal r.

Dördüncü derece alt bölümlerin bulunmas halinde bunlar n ba klar da üçüncü derece

(6)

alt bölümlerin ba klar gibi yaz lmal r. Tezde, daha ileri derecede alt bölümler gerekmedikçe kullan lmamal r. Bölüm ve alt bölüm ba klar koyu olarak yaz lmal ve EK-H’deki gibi numaraland lmal r.

2.8 Ciltleme

Yüksek lisans tezleri aç k mavi renkli bezle; doktora tezleri ise lacivert renkli bezle ciltlenmelidir. D kapak ve cilt kenar örne i EK-B’ de verilmi tir.

(7)

BÖLÜM III

TEZ ÇER ÖZEL SAYFALAR VE ANA MET N

Tez; Ön sayfalar, Ana Metin ve Son Sayfalar olmak üzere ba ca üç bölümden olu ur. Bölümlerin içindeki k mlar n s ralan a daki örne e göre yap lmal r.

Tezde bulunmas zorunlu k mlar sol yanlar na konulan y ld z i aretiyle belirlenmi tir.

ÖN SAYFALAR

* Bo sayfa

* ç Kapak

* Onay Sayfas

* Özet

* Summary

Önsöz ve/veya Te ekkür (varsa)

* çindekiler Dizini

* Çizelgeler Dizini

* ekiller Dizini

Foto raf vb. Malzemeler Dizini (varsa) Simgeler ve K saltmalar Dizini (varsa) TEZ METN

SON SAYFALAR

* Kaynaklar Ekler (varsa)

Özgeçmi (doktora tezleri için)

* Bo sayfa

3.1 Ön Sayfalar

3.1.1 ç kapak

Bu sayfan n içeri i ve düzeni EK-B’deki gibi olmal r. Tezin ad 1 (bir) tam aral kl olarak ve tümüyle büyük harflerle yaz lmal r. Tez ad olarak kullan lan ifadede kimya veya matematik formülleri, semboller, üslü say lar, standartlara uymayan k saltmalar

(8)

veya karakterler kullan lmamal r.

3.1.2 Onay sayfas

Onay sayfas EK-C’de verilen örne e uygun olarak düzenlenecektir.

3.1.3 Özet ve summary ( ngilizce Özet)

Özet ve summary de tez çal mas n amac , kapsam , kullan lan yöntemler, sonuç ve örnekler (gerekirse) aç k biçimde ifade edilmeli; ekil, ema ve zorunlu olmad kça matematik formüller verilmemeli; her ikisi de ba ks z olarak yaz lmal ve birer sayfay

mamal r. Özet/Summary metninden sonra Anahtar Sözcükler/Keywords ( ngilizce özet için) yaz lmal r. Özet ve summary örnekleri EK-D ve EK-E’de verilmi tir.

3.1.4 Önsöz ve/veya te ekkür

Önsöz (EK-F) veya te ekkür (EK-G) yazmak zorunlu de ildir. Ancak, yaz lmak istenirse ayr sayfalar halinde yaz lmal r. kisi de birer sayfay a mamal r. Önsözde, tez metni içinde verilmesi halinde tezin bütünlü ünü bozaca dü ünülen fakat önemli görüldü ü için de verilmek istenen ek bilgiler çal may k tlay veya destekleyici etkenler yaz r.

3.1.5 çindekiler dizini

çindekiler dizini tez metninde yer alan bütün bölüm ve alt bölüm ba klar ile kaynaklar varsa ekleri içermelidir. Ba klar tez metninde kullan lan ekliyle aynen verilmeli, hizalar na sayfa numaralar yaz lmal , ba klar n son sat ile sayfa numaralar aras nda noktalarla ba lant kurulmal r (EK-H).

3.1.6 Çizelgeler dizini

Çizelge numaralar ile ba klar metin içindekinin ayn olmal ; hizalar na sayfa numaralar yaz lmal ; çizelge ba klar n son sat ile sayfa numaralar aras nda noktalarla ba lant kurulmal r (EK-I).

(9)

3.1.7 ekiller dizini

ekil numaralar , adlar ve sayfa numaralar içeren bir dizindir. Sayfa düzeni

“Çizelgeler Dizini”ne benzer ekilde olmal r (EK-J).

3.1.8 Foto raf vb. malzemeler dizin

er varsa foto raf vb. malzemeler dizini ayr bir sayfada yer almal ve sayfa düzeni

“Çizelgeler Dizini”ne benzer bir ekilde olmal r (EK-K).

3.1.9 Simge ve k saltmalar dizini

Uluslararas düzeyde kullan lmakta olanlar hariç varsa di er simge ve k saltmalar içermelidir (EK-L).

3.2 Tezin Ana Metni

Tezin ana metni okuyucular n tezi anlamalar kolayla rmak amac ile bölümlere ayr r. Her akademik disipline ait metinlerin ayr nt yaz nda kendine özgü farkl klar bulunsa da bir tezin ana metin k sm n genel görünüm ve yaz m tarz bak ndan ba tan sona kadar belirli bir düzen içinde bulunmas gerekir. Tüm bölümler Romen rakamlar ile numaraland lmal ve ba klar büyük harflerle yaz lmal r.

(BÖLÜM I, BÖLÜM II, BÖLÜM III vb.). Her bölüm yeni bir sayfa ile ba lamal r.

Bir bölümün içindeki konular sayfa düzenine uygun biçimde ve kesintisiz olarak sunulmal r. K smen dolu sayfalar sadece çizelge, ekil, ema, foto raf vb. malzemenin bulundu u sayfalar için kabul edilebilir.

3.2.1 Giri

Tez metninin ilk ve önemli bölümlerinden birisini olu turan giri bölümü “G ” ba alt nda verilmelidir. Burada okuyucuya konuyu haz rlay genel bilgiler ve gerekirse literatür özeti verildikten sonra ara rman n amac k sa ve aç k bir ekilde sunulmal r. Ayr ca di er bölümlerin içeri i hakk nda k sa bilgiler burada verilmelidir.

(10)

3.2.2 Materyal ve metot

Bu bölümde, üzerinde ara rma yap lacak olan konu veya obje (herhangi bir alan, bölge, organizma veya sistem gibi) tan r. Ara rman n çe itli a amalar nda uygulanm olan safla rma, ölçme de erlendirme (istatiksel analizler dahil) yöntemleri aç klan r. Önceden varolan bir yöntem üzerinde de iklik yap lm sa, yap lan de iklik gerekçeleriyle birlikte belirtilir. Baz anabilim dallar ndaki (Matematik vb.) teoriye dayal çal malarda materyal ve metot verilmeyebilir.

3.2.3 Çizelge, ekil, foto raf vb. malzemeler

Tez yazar , bu malzemeleri metin içinde uygun bulaca yerlere koymakta serbesttir.

Ancak, genel bir kural olarak bu malzemeler tez metninin ilgili k sm na mümkün oldu unca yak n yerlere yerle tirilmelidir.

Sayfa boyutlar a acak kadar geni boyutlu malzemeler ba k k sm sayfan n kenar na paralel olacak ekilde yatay yerle tirilmelidir. Bu durumda, sayfa kenar bo luklar aynen korunmal ; sayfa numaras da normal yerinde b rak lmal r. Sayfa boyutlar na hiçbir ekilde s mayacak olan malzemeler katlanarak veya zarflanarak ve metin içindeki ilgili k sma en yak n sayfaya yap larak yerle tirilir. Çizelge, ekil, foto raf vb. malzemeler s rayla l.2.3... eklinde gerekirse ekil 1.1 (Birinci bölümde verilen 1.

ekil aç klamas ), ekil 3.1 (Üçüncü bölümde verilen birinci ekil aç klamas ) eklinde numaraland lmal r.

761 875

973 1190

871 1020 1141 1430

500 700 900 1100 1300 1500

450 500 550 600 650 700

Temperleme s cakl (^oC)

Üst akma s (MPa)

41Cr4 42CrMo4

ekil 3.1 41Cr4 ve 42CrMo4 malzemelerinin temperleme s cakl na ba olarak üst akma s r de erlerinin kar la lmas

(11)

Çizelge numaralar ve ba klar çizelgelerin üst çizgisinden bir (1) tam aral k yukar da.

ekil numaralar ve aç klamalar ise ekillerin alt kenar ndan bir (1) tam aral k a da sadece sat r ba ndaki ilk harf büyük di erlerinin tümü küçük olacak ekilde yaz lmal r. Aç klamalar n bir sat a mas halinde ikinci ve di er sat rlar birinci sat rba ile ayn kolonda ba lamal r. Aç klamalar n sonuna nokta veya virgül konulmamal r. Bir sayfadan uzun olan çizelgeler uygun bir yerden bölünebilir.

Çizelgenin devam bir sonraki sayfada ayn çizelge numaras ile ve ayn ba kla verilmelidir. Ancak çizelge numaras ndan sonra “(Devam)” ibaresi yaz lmal r.

Çizelge 3.1 Malzemelerin kimyasal kompozisyonlar

Malzeme C Si Mn P S Cr Mo Ni

41Cr4 0,38- 0,45

0,40 0,60- 0,90

0,035 0,035 0,90-1,20 - -

42CrMo4 0,38- 0,45

0,40 0,60- 0,90

0,035 0,035 0,90-1,20 0,15-0,30

Foto raf 2.1 Is l i lem f

3.2.4 Formüller

Her türlü matematik ve kimya formülleri, denklemleri ve ifadeleri, aç k ve temiz biçimde yaz lmal r. Denklemlere, ilgili bölüm içinde s ra ile numara verilir. Bu numaralar [(1.1), (1.2), ...., (2.1), (2.2), ...] (gerekiyorsa ayn denklemin alt ifadeleri (1.1a) , (1.1b) olarak) eklinde sat n en sa na yaz r.

F

A (3.1)

(12)

3.2.5 Al nt lar

Ba ka kaynaklardan al narak tez metnine aktar lmak istenen üç veya daha az sat rl k ifadeler tez metni içinde ve çift ayraç içinde verilmelidir. Daha uzun ifadelerin aktar lmas halinde aktar lacak metin, ana metnin son sat n alt nda 1,5 (bir buçuk) tam aral k b rak ld ktan sonra sat rba ndan ba layarak ayr bir paragraf halinde çift ayraç içinde ve tez sat r aral klar ndan daha dar bir aral k kullan larak yaz lmal ; al nt dan sonra yine 1,5 (bir buçuk) tam aral k b rak ld ktan sonra tezin ana metnine geçilmelidir. Örnek olarak; Bu urada ülkemizin durumu özetlenmektedir [11].

Türkiye Üniversite-Sanayi birli i Birinci uras (4-5 Kas m 1994) TÜ Ayaza a Kampusü

“1. Ulusal AR+GE Düzeyimiz, Bilim-teknoloji-sanayi politikalar ndaki belirsizlikler, Kamu sektöründe AR+GE' ye yönelik altyap yat m yetersizli i, özel sektörün teknoloji transferi ile...” eklinde gösterilir.

3.2.6 Dipnotlar

Tez metni içinde yaz lmas halinde konuyu da nitelikte görülen baz aç klay notlar ilgi durumuna göre sayfa altlar nda, bölüm sonlar nda veya tezin sonunda

“Kaynaklar” bölümünden önce verilebilir. Bunlar n tümü metni tamamlay çok k sa bilgiler olmal r.

Dipnotlar n kullan ndan mümkün oldu unca kaç nmal ; zorunlu hallerde a daki kurallara uyulmal r. Dipnotlar, sayfadaki metnin alt nda iki tam aral k b rak ld ktan sonra sayfa çerçevesini a mayacak ekilde çizilen yatay bir çizginin bir tam aral k alt ndan ba lat lmal ve sayfa alt bo lu una ta mamal r. Dipnotlar n s ralanmas nda say lar, (1.2...) küçük harfler veya y ld z (*) vb. simgeler kullan r. Bunlar sat n ilk harfinin sol taraf na, dipnot çizgisinden bir tam aral k a ya ve sat rdan yar m aral k yukar ya veya küçük parantez içine al narak sat r hizas na yaz lmal r. Dipnot yaz nda, sat r aralar nda bir, s ra aralar nda iki tam aral k b rak lmal ve metin içinde kullan lan font boyutundan daha küçük punto kullan lmal r.

(13)

3.2.7 Bulgular

Bu k mda anket, inceleme, ölçme deneme veya analitik çal malardan elde edilen say sal de erler ve veriler, düzenli bir ekilde mümkünse istatistik analizlere kolayl k sa layacak ekilde, öz ve aç k bir ekilde verilmelidir. Bu k m, gerekirse BULGULAR ve TARTI MA ba alt nda verilebilir veya çal lan alana göre ba ka bir ba k kullan labilir.

3.2.8 Sonuç

Bu bölümde tez çal malar ndan elde edilen sonuçlar olabildi ince öz ve aç k bir ekilde verilmelidir. Bunlar n literatürdeki yeri, bilim alan na getirdi i yenilikler önceki çal malar ve sonuçlar ile kar la larak tart r. Ayn zamanda çe itli nedenlerle tez çal mas nda ele al namayan, ancak çal ma ile ilgili oldu u dü ünülen konular da dikkate alarak sonraki çal malara yol gösterici olmas aç ndan e er varsa “öneriler”

bu bölüme yaz lmal r. Gerekirse bu bölüm “SONUÇ ve TARTI MA” eklinde düzenlenebilir.

3.3 Son Sayfalar

Bu k m kaynaklar, ekler (varsa) ve özgeçmi (doktora tezleri için) sayfalar ndan olu ur.

3.3.1 Kaynaklar

Numara ile kaynak gösterimine göre kaynaklar verilmelidir. Metin içinde verilen tüm kaynaklar, kaynaklar sayfas nda yaz r. Metin ile Kaynaklar’daki gösterim ayn olmal r. Kaynaklar aras 1,5 tam aral k bo luk bulunmal r. Numara ile kaynak gösterimi örne i’ Ek-M de gösterilmi tir. Kaynaklar metin içinde geçtikleri s raya göre [ ] parantez içinde numaraland r. Daha önce numara verilen kayna a tekrar at fta bulunmak istenirse önceki numaras kullan r.

Kaynaklar metin içerisinde a daki ekillerde numaraland r.

[1] 1 nolu kaynak,

[1-3] 1 ve 3 aras (1, 2 ve 3 nolu ) kaynaklar,

(14)

[1,3] 1 ve 3 nolu kaynaklar, [1,3,8] 1, 3 ve 8 nolu kaynaklar,

[1,3-8] 1 ve 3 ile 8 nolu kaynaklar aras ndaki kaynaklar,

Ayn isimli birden fazla cilti olan kaynaklar n, kullan lan her bir ciltine ayr kaynak numaras verilmelidir. Kitaplardan al nt yap ld nda kaynak numaras yan nda sayfa numaras da belirtilmelidir.

3.3.2 Ekler

Tezin ana metni içine konulmas uygun bulunmayan baz yöntemler test formlar ham veri çizelgeleri haritalar veya emalar baz formüllerin ç kar bilgisayar programlar vb. bu bölümde yer almal r. Her EK’in uygun bir ba olmal bunlar metindeki verili e göre “EK-A, EK-B ...” eklinde s ralanmal r. Tez metninin sayfa numaralar EK sayfalar nda da devam ettirilmelidir.

3.3.3 Özgeçmi

Özgeçmi sadece doktora tezlerine yaz lacakt r. Bir özgeçmi örne i EK-N’de verilmi tir.

(15)

BÖLÜM IV

SONUÇLAR

Ni de Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü’ne ba Anabilim Dallar nda haz rlanan Yüksek Lisans ve Doktora tezlerinde bilimsel sunum ilkelerine uygun bir standard sa layabilmek amac ile haz rlanan bu k lavuz, ö rencilerimizin özgün çal malar ve orijinal ara rmalar düzenli ve bilimsel bir bütünlük içinde sunmalar na yönelik ana ba klar içermektedir.

De ik ba klar alt nda, tezin sayfa düzeni, ka t kalitesi, yaz m kurallar , bölüm içerikleri, tezin genel biçimi, içindekiler dizini, ekiller dizini, kaynaklar ve ekler konusunda neler yap lmas gerekti i aç klanm r. Böylece ilgili anabilim dal n bilimsel kriter ve standartlar kar layacak ekilde yürütülen ara rmalar n ve tamamlanan çal malar n Fen Bilimleri Enstitüsünün standartlar na uygun ekilde sunulmas sa lanmaya çal lm r. Ni de Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsüne ba anabilim dallar nda yüksek lisans ve doktora tezi haz rlayacak olan ö rencilerin bu

lavuzda belirtilen tüm ilke yaz m tekni i ve kurallar na uymalar n zorunlu oldu u da vurgulanmaktad r.

(16)

BÖLÜM V

TEZ KONTROL VE TESL M LEMLER

Tez yaz nda bu k lavuzda belirtilen kurallara tam uyum sa lanmal r. Tezler tamamland nda, yüksek lisans tezlerinin spiral ciltli alt nüshas , doktora tezlerinin on nüshas , tez jürisi öneri formu ile birlikte Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlü üne ilgili anabilim dal n üst yaz ile teslim edilir.

Tez savunma s nav evraklar ilgili anabilim dal na jüri ba kan yaz ile teslim edilir.

lgili anabilim dal evraklar üç gün içinde enstitüye gönderir.

Tez savunma s nav nda ba ar olan ö renci varsa gerekli düzeltmeler yap ld ktan ve Enstitünün onay al nd ktan sonra en geç bir ay içinde, Yüksek lisansta çift dan man olmas durumunda tezin ciltlenmi dokuz nüshas , tek dan man olmas durumunda tezin ciltlenmi yedi nüshas , doktora da tezin ciltlenmi on nüshas onaylanmak üzere Fen Bilimleri Enstitüsüne teslim eder. Tezler kompakt disk (CD) ortam nda dijital olarak da teslim edilecektir. Tezin tam metni tam bir pdf dosyas olarak haz rlanacakt r.

Haz rlanan pdf dosyalar tezin Enstitü de onaylanan kopyas ile ayn olacakt r. Türkçe ve yabanc dildeki özet sayfalar her biri ayr pdf dosyas olarak ayr ca CD’de yer alacakt r. Uygun olarak haz rlanm kompact diskler (CD) tezin ba , yazar ad , yüksekö retim kurumu ad , enstitü ad , içerecek ekilde etiketlenecek ekilde 3 kopya halinde darbeye dayan kl CD kutusuna konmal ve Tez Onay Sayfas , Tez Veri Giri Formu ve zin Belgesi ile birlikte teslim edilmelidir. Tez Onay Sayfas bir tanede CD için fazladan haz rlanmal r. Tez Veri Giri Formu ve zin Belgesi Enstitü veya Yüksek Ö retim Kurulu internet sitelerinden elde edilebilir.

NOT:Ciltlenmi tezlerin 1 adedi ö renciye verilmek üzere istenmektedir. Kendiniz için ekstra kopya yapman za gerek yoktur.

(17)

T.C.

DE ÜN VERS TES FEN B MLER ENST TÜSÜ

MAK NE MÜHEND SL ANAB M DALI

1.7225 (DIN42CrMo4) VE 1.7035 (DIN41Cr4) ÇEL KLER N Ç YAPI VE MEKAN K ÖZELL KLER NE ISIL LEM SICAKLI ININ ETK N

DENEYSEL OLARAK NCELENMES

MEHMET DEM REZEN

ustos 2005

YÜKSEK LSANS TEZ

EK-A

Kapak ve Cilt Kenar Örne i M. DEMREZEN, 2005DE ÜNVERSTES MLER ENSTTÜSÜ

(18)

BO SAYFA

(19)

T.C.

DE ÜN VERS TES FEN B MLER ENST TÜSÜ

MAK NE MÜHEND SL ANAB M DALI

MEHMET DEM REZEN

Yüksek Lisans Tezi

Dan man

Yrd. Doç. Dr. Mustafa BAYRAK

ustos 2005 EK-B

ç Kapak Örne i

(20)

EK-C.1

Onay Sayfas Örne i

dan manl nda taraf ndan haz rlanan “ ” adl bu çal ma jürimiz taraf ndan Ni de Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Anabilim Dal nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmi tir.

Ba kan :

(Ünvan, Ad ve Soyad ) (Üniversite)

Üye :

(Ünvan, Ad ve Soyad ) (Üniversite) ONAY:

Bu tez, Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulunca belirlenmi olan yukar daki jüri üyeleri taraf ndan …./…./20.... tarihinde uygun görülmü ve Enstitü Yönetim Kurulu’nun …./…./20.... tarih ve …... say karar yla kabul edilmi tir.

.../.../200..

Doç. Dr. Nurettin ACIR Enstitü Müdür V.

(21)

EK-C.2

Onay Sayfas Örne i

dan manl nda taraf ndan haz rlanan “ ” adl bu çal ma jürimiz taraf ndan Ni de Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Anabilim Dal nda Doktora tezi olarak kabul edilmi tir.

Ba kan :

Üye :

(Ünvan, Ad ve Soyad ) (Üniversite) ONAY:

Bu tez, Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulunca belirlenmi olan yukar daki jüri üyeleri taraf ndan …./…./20.... tarihinde uygun görülmü ve Enstitü Yönetim Kurulu’nun …./…./20.... tarih ve …... say karar yla kabul edilmi tir.

.../.../200..

Doç. Dr. Nurettin ACIR Enstitü Müdür V.

(22)

EK-D Özet Örne i

ÖZET

DEM REZEN, Mehmet Ni de Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Makine Mühendisli i Anabilim Dal

Dan man :Yrd. Doç. Dr. Mustafa BAYRAK

kinci Dan man (Varsa) :...

ustos 2005, 55 sayfa

DIN 41Cr4 ve DIN 42CrMo4 dü ük ala ml çelikleri otomotiv rot endüstrisinde yayg n olarak kullan lmaktad r. Maliyet aç ndan DIN 42CrMo4 daha pahal olmas na ra men mekanik özellikler aç ndan tercih sebebidir. Bu çal mada l i lemle DIN 41Cr4 ve DIN 42CrMo4 malzemeleri farkl s cakl klarda menevi lendi. Elde edilen sonuçlar mekanik özellikler aç ndan kar la ld . Sonuç olarak menevi leme s cakl de tirerek DIN 41Cr4 malzemesinden DIN 42CrMo4 malzemesinin mekanik özellikleri elde edilebilmektedir. DIN 42CrMo4 malzemesinin yerine DIN 41Cr4 malzemesinin kullan lmas halinde maliyet aç ndan tasarruf sa lanaca ve malzeme kullan ndaki farkl klar n ortadan kalkaca görülmü tür.

Anahtar sözcükler: 42CrMo4, DIN 41Cr4, Is l i lem, Temperleme, Menevi leme (Anahtar sözcükler metinde kullan lan harf boyutununda iki küçük olmal )

(23)

EK – E

Summary Örne i

SUMMARY

AN EXPERIMENTAL HEAT TREATMENT STUDY ON THE INTERNAL STRUCTURE AND MECHANICAL PROPERTIES OF 1.7225 (DIN42CrMo4) AND

1.7035 (DIN41Cr4) STEEL MATERIALS

DEMIREZEN, Mehmet Nigde University

Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Mechanical Engineering

Supervisor : Assistant Professor Dr. Mustafa BAYRAK Co-Advisor :………..

August 2005, 55 pages

DIN 41Cr4 and DIN 42CrMo4 low alloy steels are widely used in automotive steering rod industry. Although DIN 42CrMo4 is more expensive, it is preferable in terms of material properties. In this study, these two materials were tempered at various temperatures and then materials properties were measured. Finally, the material properties were compared with respect to tempering temperatures for both materials.

Results indicate that DIN 42CrMo4’s material properties may be achieved for DIN 41Cr4 steel with tempering treatment. Using DIN 41Cr4 instead of DIN 42CrMo4 help cost saving and eliminates material difference in material used.

Keywords: DIN 42CrMo4, DIN 41Cr4, Heat treatment, Tempering, Quenching

(24)

EK- F

Önsöz Örne i

ÖNSÖZ

Bu çal ma, de erli dan man m Yrd. Doç. Dr. Mustafa BAYRAK ve Makine Mühendisli i ö retim üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Fahrettin ÖZTÜRK ve D TA fabrikas n katk lar yla gerçekle tirilmi tir. Uygun malzemelerin kullan , imalat proseslerinin do ru seçilmesi do rudan ürün kalitesi ve maliyetle ilgilidir. Ülkemiz sanayinin rekabet gücünün artt lmas için yap lan imalatlar n geleneksel yöntemden p bilgiye dayal hale getirilmesi zorunludur. Bu çal mada otomobil sanayinde yayg n olarak kullan lan iki malzemenin l i lem ko ullar na ba olarak mekanik özelliklerinin kar la lmas yap lm r. lem artlar n etkileri incelenmi tir. Bu çal man n sanayimiz ve üniversitede bu konularda yap lan çal malara katk da bulunmas dilerim.

(25)

EK- G

Te ekkür Örne i

TE EKKÜR

Bu tez yaz m klavuzunun haz rlanmas nda ba ta eme i geçen önceki yönetimlere te ekkürlerimizi sunar z. Tez yaz m klavuzunun bu son halinin olu turulmas nda eme i geçen Fen Bilimleri Enstitü Müdürü Prof. Dr. Meysun BRAH M, Müdür Yard mc Yrd. Doç. Dr. Fahrettin ÖZTÜRK ve tüm Enstitü personeline te ekkürlerimizi, sevgi ve sayg lar sunar z. Haz rlanan bu k lavuzu özveriyle okuyan ve oldukça faydal tavsiyelerde bulunan Elektrik-Elektronik Mühendisli i Anabilim Dal Yüksek Lisans

rencilerinden Ayetül KARA ve Gökhan GELEN’e çok içten te ekkürlerimizi sunar, akademik hayatlar nda ba ar lar dileriz.

(26)

EK-H

çindekiler Dizini Örne i

NDEK LER

ÖZET ... iii

SUMMARY ... iv

ÖNSÖZ ... v

TE EKKÜR ... vi

NDEK LER D ... vii

ZELLER D ... viii

EK LLER D ... ix

FOTO RAF VB.MALZEMELER D ... x

KISALTMA VE S MGELER ... xi

BÖLÜM I. G ... 1

BÖLÜM II. GENEL B LG LER, ISIL LEM VE MEKAN K ÖZELL KLER .... 9

2.1 Çeliklerin S fland lmas ve Ala m Elementlerinin S fland lmas ... 9

2.1.1 Ala m elementlerinin etkileri... 5

2.2 Is l i lem... 15

BÖLÜM III. BULGULAR ... 33

BÖLÜM IV. TARTI MA ... 45

BÖLÜM V. SONUÇLAR KAYNAKLAR ... 53

EKLER ... 55

ÖZGEÇM ... 57

(27)

EK- I

Çizelgeler Dizini

ZELGELER D

Çizelge 1.1 2002, 2003, 2004 y llar ndaki DIN 42CrMo4 ve DIN 41Cr4

malzemelerinin kullan m oranlar ... 5

Çizelge 2.1 Kimyasal bile im... 34

Çizelge 2.2 Is l i lem ko ullar ... 38

Çizelge 3.1 DIN 41Cr4, Temperleme s cakl 650⁰C... 39

(28)

EK – J

ekiller Dizini

EK LLER D

ekil 2.1 Çeliklere sihirli gücünü veren martenzitik yap n menevi öncesi. 15 ekil 2.2 Sünek malzemelerin çekme diyagram ... 19 ekil 2.3 Gevrek (solda) ve sünek malzeme için akma s tayini... 19

(29)

EK – K

Foto raf vb. Malzemeler Dizini

FOTO RAF VB. MALZEMELER D

Foto raf 2.1 Is l i lem f ... 15 Foto raf 3.1 Rockwell sertlik cihaz ... 35

(30)

EK-L

saltma ve Simgeler Dizini

KISALTMA VE S MGELER

KISALTMA/S MGE

A Kesit alan AAS Alt akma s E Elastite modülü

HRC Rockwell sertlik de eri n Devir say

ÜAS Üst akma s Gerilme

Birim ekil de imi

(31)

EK- M: Kaynaklar Örne i KAYNAKLAR (numara ile)

A) Kitap-Kitap Bölümleri, Ders Notlar ve E itim Notlar için gösterim

[1] Çetmeli, E. ve Çak ro lu, A., Yap Stati i II, .T.Ü aat Fakültesi Matbaas , stanbul, 1976.

[2] Finnman, A. and Myer, B., Essays on Thomas Mann. TCY Press, New York, 1989.

[3] Fytikas, M.D. and Kolios, N.P., Preliminary heat flow map of Greece, inTerrrestrial Heat Flow in Europe, Eds. Cermak, V. & Ryback, L.,Springer-Verlag, Heidelberg, 197- 205,1979.

[4] Jeffreys, H., Bullen, K.E. and Ölmez A., Seismological Tables, Brit. Assoc.

Advancement Sci., Gray-Milne Trust, London, 1940.

B) Tezler ve Bitirme Ödevleri için gösterim

[5] Y lmaz, P., Siklohegzenoksit'in katyonik polimerizasyonunda tetrametil tiouramdisülfit'in etkisi, Yüksek Lisans Tezi, .T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, stanbul, 1997.

[6] Nelson, M.R., Constraints on the seismic velocity structure of the crustand upper mantle beneath the eastern Tien Shan, Central Asia, PhD Thesis, MIT, Cambridge, MA, 1988.

C) Süreli Dergilerdeki Makaleler için gösterim

[7] Arpat, E. ve aro lu, F., Türkiye’deki baz önemli genç tektonik olaylar, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18, 29-41, 1975.

[8] McKenzie, D.P. and Y lmaz, Y., Deformation and Volcanism in Western Turkey and the Aegean, Bull. Tech. Univ. stanbul, 44, 345-373, 1991.

[9] Acar, M.H. and Küçüköner, M., Synthesis of block copolymers by combination of cationic and initer polymerization system, Polymer, 38, 2829-2833, 1997.

[10] Taymaz, T., Jackson, J.A. and McKenzie, D., Active tectonics of the North and Central Aegean Sea, Geophys. J. Int., 106, 433-490, 1991.

D) Bildiriler için gösterim

[11] Karakuzu, R., Orhan, A. ve Sayman, O., Yar dairesel çentikli kompozit levhalar n elasto-plastik zorlamalar alt nda mukavemetlerinin art lmas , V. Ulusal Makina Tasar m ve malat Kongresi, ODTÜ, Ankara, 449-458, 16-18 Eylül,1992.

[12] Smith, M., Myer, B. and Markov, C., Cold Fusion, Proceedings of the 1^st Cold Fusion Conference , Moscow, USSR, 173-174 (in Russian), September 14-16,1978.

[13] Acar, M. H. and Y lmaz, P., Effect of tetramethylthiuramdisulfide on the cationic poymerization of cylohexeneoxide, The 2^nd International Conferences on Advanced Polymers via Macromolecular Engineering, Orlando, Florida, USA, April 19-23, 1997.

E) Patentler

[14] Sisaky, A., Golab, F. and Myer, B., Rust resistant potatoes, United Kingdom Patent, No: 2394783 dated 23.1.1989, 1989.

(32)

F) Raporlar

[15] Burke, W.F. and U urta , G., Seismic interpretation of Thrace basin, TPAO internal report, Ankara, Turkey, 1974.

[16] McCaffrey, R. and Abers, G., SYN3: A program for inversion of teleseismic body wave forms on microcomputers, Air Force Geophysics Laboratory Technical Report, AFGL-TR-88-0099, Hanscomb Air Force Base, MA, 1988.

G) Harita v.b.

[18] IOC-UNESCO, International bathymetric chart of the Mediterranean, Scale 1:1,000,000, 10 sheets, Ministry of Defence, Leningrad, 1981.

H) Standartlar

[19] TS-40561, Çelik yap lar n plastik teoriye göre hesap kurallar , Türk Standartlar Enstitüsü, Ankara, 1985.

I) Ki isel Görü me

[20] LePichon, X., Ki isel görü me, 1997.

J) Elektronik Gazete ve Dergi

[21] Börklü, A., Y ld m, N. ve Gülal, Z., Depreme kar nas l bir bina yapmal ?, Milliyet (Gazete ad ), Bilim Teknik (bölüm ad ), http://bilimteknik.milliyet.com.tr- /w/b08.-html, 14 Ekim 2000.

K) nternet (www/ftp) Kaynaklar

[22] Carranza, L.E., Corbusier and the problems of representation, Journal of Architectural Education, http://www.mitpress.mit.edu/jrnls-catalog/arch-ed- abstracts/File:jae48-2.htm, 1994.

[23] OCMIP, Ocean Carbon-Cycle Model Intercomparison Project, IGBP, Global, Analysis, Interpretation and Modeling Task Force, http://www.Ipsl.jussieu-fr/OCMIP, 2000.

L) CD-ROM

[24] Singh, S., Early marriage among women in developing countries. International family planning perspectives, Contemporary women's ssues. [CD-ROM]. RDS Inc.

New York,1996.

[25] Özyurt, N. and Bayar , C. S., Validity of chlorofluorocarbons (CFS) as an age- dating tool in karstic aquifers, Taurids-Southern Turkey, Proceedings of the International Symposium on Isotope Techniques in Water Resources Development and Management. [CD-ROM]. IAEA Vienna, 10 to 14 May 1999.

(33)

M) Elektronik Ansiklopedi ve Kitaplar

[26] Internet: Bosnia and Herzegovina, In Britannica Online. http://www.- eb.com:180/cgi-bin/g?DocF=micro/79/88.html, 1997.

N) statistik Y ll klar

[27] Türkiye statistik Y ll , TC Ba bakanl k Devlet statistik Enstitüsü, ISSN 0082- 691-X, 2004.

O) Yaz m

P) Kanun, Yönetmelik, Yönerge, Genelge, Karar

[30] 2547 Say Yüksek Ö retim Kanununun 13. maddesinin b f kras n ikinci paragraf .

[31] Ni de Üniversitesi Lisansüstü E itim-Ö retim ve S nav Yönetmeli inin 3.

Maddesi.

[32] Yay nevleri Genelgesi, 4521 say ve 20.07.1999 tarihli MEB Yay mlar Dairesi Ba kanl n 1999/ 57 numaral genelgesi.

[33] Yüksekö retim Kurulu Ba kanl n 19.06.2006-013391 tarih ve B.0.30.EÖB.0.00.00.03.02.03/1947 say Ayn anda hem lisans hem de lisansüstü

itim görülmesi konulu karar .

Not: “ve, ile” gibi ba laçlar ile “of, and, with” gibi ifadeler küçük harf ile yaz lmal r.

(34)

EK- N

Özgeçmi Örne i

ÖZGEÇM

Aziz Korkmaz 06.08.1967 tarihinde Ni de’de do du. lk orta ve lise ö retimini Ni de’de tamamlad . 1984 y nda girdi i Ortado u Teknik Üniversitesi Makine Mühendisli i Bölümünü’nden Haziran 1988’de mezun oldu. 1988-89 y llar aras nda Ere li Demir-Çelik Tesisinde mühendis olarak çal . 1989-1990 E itim Ö retim nda ODTÜ Makine Mühendisli i Bölümü’ne ara rma görevlisi olarak atand ve yüksek lisans ö renimine ba lad . Haziran 1992’de yüksek lisans ö renimini tamamlad . O tarihten beri yine ayn bölümde ara rma görevlisi çal makta ve doktora ö renimine devam etmektedir. Bilim dal ndaki ilgi alan transferidir.

(35)