HIV/AIDS NEDİR?
Dr. Aygen Tümer
e-mail: atumer@hacettepe.edu.tr
İlk defa 1981 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde cinsel yönelimi homoseksüel olan erkeklerde ve Haiti’den gelen göçmenlerde ender rastlanan Pnömocystitis carinii jiroveci pnömonisi (PCP) ve Kaposi sarkomu (KS) vakalarının tespit edilmesi ile AIDS hastalığı tanımlanmıştır. Bu enfeksiyonlar tedaviye iyi cevap vermemekte ve hastalık ölümle sonuçlanmaktaydı. Araştırmacılar bu hastalığın daha önce literatürde rastlanmayan yeni bir hastalık olduğu konusunda birleşerek bu yeni hastalığa “AIDS”
(Akkiz İmmün Yetmezlik Sendromu, Acquired Immune Deficiency Syndrome) adını vermişlerdir. 1983 yılında AIDS’e neden olan virüs HIV (İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü, Human Immunodeficiency Virus) izole edilmiş olup, bu virüs vücudun savunma gücünü zayıflatmakta, yıkmakta ve normal koşullarda tedavi edilebilen hastalıklar, savunma gücü yetersiz kaldığından tedavi edilememektedir.
DÜNYADA HIV/AIDS
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Aralık 2020 verilerine göre dünyada epideminin başından beri 79.3 milyon kişinin HIV ile enfekte olduğunu ve hastalığın tanımlandığı 1981 yılından beri yaklaşık 36.3 milyon kişinin hayatını bu hastalıktan kaybettiğini bildirmektedir.
HIV/AIDS ile yaşayanlar
Toplam 37.7 (30.2-45.1) milyon Erişkin 36.0 (28.9-43.2) milyon Kadın 19.3 (15.5-23.1) milyon 15 yaş altı çocuklar 1.7 (1.2-2.2) milyon
2020 yılında HIV enfekte yeni vakalar
Toplam 1.5 (1.0-2.0) milyon
Erişkin 1.3 (910 000-1.8 milyon) milyon
15 yaş altı çocuklar 150 000 (100 000 -240 000)
2020 yılında HIV/AIDS hastalığından ölenler
Toplam 680 000 (480 000-1 milyon) Erişkin 580 000 (400 000-850 000) 15 yaş altı çocuklar 99 000 (68 000-160 000)
TÜRKİYE’DE HIV/AIDS
Tüm dünyada HIV/AIDS vakalarının hızla arttığı gözlenirken Türkiye’nin bu salgının dışında kalması beklenmemektedir. Ülkemizde ilk defa 1985 yılında üç HIV/AIDS hastası bildirilmiş, daha sonra her yıl vaka sayılarında giderek artma gözlenmiştir.
1991 yılına kadar her yıl 30’lu rakamlarda olan yeni hasta sayıları, 2000’li yılların başından itibaren 200, 350, 750, 1000’li rakamlar, 2014 yılından itibaren 2000’li, 2017’li yıllardan itibaren ise maalesef 3000’li rakamların üzerine çıkmıştır.
Ülkemizde T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı, Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Birimi Aralık 2020 verilerine göre 28 421 HIV/AIDS hastası vardır. Kişi virüsü eğer korunmasız yapılan cinsel temas ile aldı ise, hastalığın hiçbir belirti, bulgu vermeyen ortalama 8-10 yıl gibi süresinin olması, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar konusunda kişilerin sağlık kurumlarına yeterli başvurularının olmamaları, kayıt sistemlerinin yeterli çalışmaması bu sayının gerçekleri yansıtmadığını düşündürmektedir.
HIV enfeksiyonuna ülkemizde en sık 25-29 ve 30-34 yaş arası ve erkeklere %81.05, kadınlara %18.95 oranında rastlanmaktadır.
TÜRKİYE’DE BİLDİRİLEN HIV/AIDS VAKALARININ YAŞ GRUBU VE CİNSİYETE GÖRE DAĞILIMI
01 EKİM 1985 – 31 ARALIK 2020 T.C SAĞLIK BAKANLIĞI
HALK SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, BULAŞICI HASTALIKLAR DAİRE BAŞKANLIĞI,
CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR BİRİMİ
YAŞ GRUBU
ERKEK KADIN TOPLAM VAKA
0 67 39 106
1-4 41 38 79
5-9 29 18 47
10-14 24
15 39
15-19 563
141 704
20-24 2954
622 3576
25-29 4070
926 4996
30-34 3799
955 4754
35-39 3288
821 4109
40-44 2321
571 2892
45-49 1988
397 2385
50-54 1504
298 1802
55-59 1019
233 1252
60-64 598
128 726
65 ve üstü 626
123 749
Yaşı bilinmeyen
145
60
205
TOPLAM 23036 5385 28421
TÜRKİYE’DE BİLDİRİLEN HIV/AIDS VAKALARININ OLASI BULAŞMA YOLLARINA GÖRE DAĞILIMI
01 EKİM 1985 – 31 ARALIK 2020 T.C SAĞLIK BAKANLIĞI
HALK SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, BULAŞICI HASTALIKLAR DAİRE BAŞKANLIĞI,
CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR BİRİMİ
OLASI BULAŞMA YOLU TOPLAM VAKA
YÜZDE
Heteroseksüel cinsel ilişki 9228
%32,47 Homoseksüel/biseksüel cinsel
ilişki 4191
%14,75
Damar içi madde bağımlılığı 302
%1,06
Anneden bebeğe geçiş 192
%0,68
Nazokomiyal bulaşma 80
%0,28 Homoseksüel/biseksüel cinsel
ilişki + madde bağımlılığı 273
%0,96
Hemofili hastaları 23
%0,08 Kan ve kan ürünleri transfüzyonu 108
%0,38
Bilinmeyen 14570
%51,26
TOPLAM 28421 %100
TÜRKİYE’DE BİLDİRİLEN HIV/AIDS VAKALARININ UYRUĞA GÖRE DAĞILIMI 01 EKİM 1985 – 31 ARALIK 2020
T.C SAĞLIK BAKANLIĞI
HALK SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, BULAŞICI HASTALIKLAR DAİRE BAŞKANLIĞI,
CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLAR BİRİMİ
UYRUK TOPLAM VAKA YÜZDE
T.C. Vatandaşı 23873 %83,99
Diğer ülke vatandaşı 4437
%15,61
Bilinmeyen
111
%0,39
TOPLAM 28421 100
