Başarılı bir üretim amaçlandığında yüksek verim, kalite ve en başta genetik özellikleri bilinen, canlılığı, çimlenme ve çıkış gücü yüksek tohum kullanımı gerekmektedir.

Başarılı bir üretim amaçlandığında yüksek verim, kalite ve en başta genetik özellikleri bilinen, canlılığı, çimlenme ve çıkış gücü yüksek tohum kullanımı gerekmektedir.

Modern şehirleşmeyle birlikte sebze üretimine ayrılan alanların azalması, sebze üretim

teknikleri ve maliyetinin hızla gelişen teknolojiye paralel olarak artması ve bunlarla birlikte örtü altı sebze yetiştiriciliğinin yaygınlaşması standart çeşitlere oranla verimi, kalitesi hastalık ve zararlılara dayanımı yüksek kibrit çeşitlerin kullanımını zorunlu kılmıştır.

Belirgin özellikleri genetik olarak bünyelerinde içeren farklı iki homozigot bireyin

melezlenmesi ile bu özelliklerin F1 döllerinde ortaya çıkması, F1 hibritlerin standart çeşitlere göre daha yüksek adaptasyon yeteneği kazanmasını sağlamaktadır. Farklı özellikteki bireyler arasında yapılan melezlerin ebeveynlerine oranla fizyolojik ve morfolojik özellikler açısından üstünlük göstermesine “Melez Azmanlığı” ya da “Heterosis” denmektedir. Burada önemli olan F1 melez tohumlarının heriki ebeveynden de üstün olması durumudur.

Abak (1988), hibrit çeşitlerin tohumlarının kullanılması, diğer teknik ve girdilerin zamanında

uygulanmasıyla verimde büyük artışlar ortaya çıktığını ve bunun %300-400 oranına vardığını

belirtmektedir. Verim, kalite ve erkencilik gibi tüm bu özellikleri bünyesinde toplayan F1 hibrit

çeşitlerinin ancak ebeveynlerini bilen ve buna sahip olan kişi veya kuruluşlarca üretilebilmesi,

yaygınlaşmasını olumlu yönde etkilemiştir.

F1 hibrit çeşitleri ilk kez 20.yy başlarında A.B.D’de mısır bitkisinde geliştirilmiştir. F1 hibrit çeşitlerin mısırda ticari anlamda başarı göstermesinin ardından bu ıslah yöntemiyle

oluşturulan çeşitler pek çok kültür bitkisinde yaygınlaşmaya başlamıştır.

Melez azmanlığı ilk olarak 1763 yılında Koelreuter tarafından tütünlerde görülmüştür. 1880’de Beal mısır melezlerinin ebeveynlerinden daha verimli olduğunu açıklamıştır. Bu araştırıcılar daha 18.yy’da melez azmanlığı görmüşlerse de olayın nedenlerini açıklayamamışlardır.

G.H.Shull 1904 yılında mısır bitkisinde kendileme ve melezleme çalışmalarına başlamışve kendilemenin bitkilerde gerilemeye yol açtığını buna karşılık kendilenen hatlar

melezlendiğinde F1 melezinin çok kuvvetli olduğunu ortaya koyarak bu olaya “Heterosis” adını vermiştir (Kitap 2001).

Buğday, darı, şekerpancarı, tütün,pamuk ve ayçiçeği gibi tarla bitkilerinin yanı sıra birçok

sebze türünde F1 hibrit çeşitler geliştirilmiş ve örtüaltı sebze tarımında hızla standart çeşitlerin yerini almaya başlamıştır. Özellikle domates, biber, patlıcan, hıyar, kavun, karpuz, kabak,

havuç, lahana ve karnabahar günümüzde F1 çeşitleri oldukça yaygın olarak kullanılan türlerdir.

F1 hibrit çeşitleri iki ya da daha fazla sayıda homojen materyalin melezlenmesiyle elde edilir.

Eşeyli çoğalan bitkilerde kendine döllenme generasyonlar ilerledikçe homozigotiyi yükseltir ve sonuçta oluşan hatlarda homozigotinin artması bitkilerde zayıflamaya yol açar. Kendileme depresyonu adı verilen bu olayın tam tersine kendilenmiş hatların melezlenmesiyle elde

edilen heterozigot bitkilerde de melez azmanlığı adı verilen üstünlük ortaya çıkmaktadır.

Genel olarak F1 melezinin büyüme ve gelişimi daha kuvvetli olur ancak ancak bu etki daha sonraki döllerde önemli oranda kaybolmaktadır. Melez azmanlığının F1 ‘den sonraki

kuşaklarda elde edilememsi her yıl melezlemenin yenilenmesini gerektirir. Ancak patates gibi vejetatif üretilen bitkilerde heterosisten sürekli yararlanılabilir. Çünkü vejetatif üremede

genatik yapı değişimez.

F1 çeşit ıslahı çalışmalarında bu melez azmanlığını ortaya çıkaracak uygun ebeveynler aranır.

Uygun anaçlar bulunduktan sonra birbirleriyle melezlenir ve elde edilen tohumlar direkt olarak üretimde kullanılırlar.

Kullanılan ebeveyn (anaç) sayısına göre 3 tip F1 hibrit çeşit elde edilir.

1.İki farklı kendilenmiş hat veya homozigot çeşidin melezlenmesi ile oluşan Basit (tek melez) hibritler

2.İki farklı tek melezin kendi aralarında melezlenmesinden oluşan Çift melez F1 hibritleri

3.Bir tek melezin yeniden üçüncü bir ebeveyn ile melezlenmesiyle oluşan Üçlü melez F1

hibritleridir.