8.
8. Sınıf Sınıf B A S I NB A S I NÇÇ
BASINÇ BASINÇ
1. KATI BASINCI
✓ Bir cisme uygulanan kuvvet ya da cismin ağırlığı nedeniyle birim yüzeye etki eden dik kuvvete katı basıncı denir.
✓ Birimi ………. ya da Pascal (Pa)’dır.
BASINÇ (P) = KUVVET (F) YÜZEY ALANI (S)
✓ Katılar kendilerine uygulanan kuvvetin yönünü ve şiddetini değiştirmeden temas ettikleri yüzeye aynen iletir.
✓ Katı bir cismin üzerine farklı bir kuvvet uygulanmıyorsa cismin ağırlığı basınç kuvvetine eşittir.
✓ Katı basıncı, cismin ağırlığı ile ……… orantılı- dır. Temas yüzeyi değişmedikçe cismin ağırlığı artarsa, zemi- ne uygulanan basınç artar.
✓ Katı basıncı cismin temas ettiği yüzey alanı ile ………
orantılıdır. Cismin ağırlığı sabitken temas eden yüzeyi artar- sa, zemine uygulanan basınç azalır.
✓ Aşağıdaki cisimlere farklı yönlerde F kuvvetleri uygulanmıştır.
Cisimlerin zemine yaptıkları basınç büyüklüklerinin sıralayı- nız:
...
✓ Aşağıda özdeş küplerden farklı düzenekler oluşturulmuştur.
Basınç değişimlerini “artar” ya da “azalır” yada “değişmez”
şeklinde belirtiniz.
I. durum II. durum III. durum
... ...
I. durum II. durum III. durum
... ...
2. SIVI BASINCI
✓ Sıvılar ağırlıklarından dolayı bulundukları kabın, her noktası- na basınç uygular. Buna sıvı basıncı denir.
✓ Sıvı basıncı sıvının yoğunluğuna ve sıvının derinliğine bağlı- dır.
✓ Aynı cins sıvıların bulunduğu kaplarda sıvıların derinliği arttık- ça sıvı basıncı artar.
Şekilde numaralandırılmış kaplardaki sıvı basınçlarının sıra- lanışı:………...…
✓ Aynı derinliğe sahip farklı cins sıvıların kap tabanına yaptıkla- rı sıvı basınçları ise sıvıların yoğunlukları ile doğru orantılıdır.
Sıvının yoğunluğu arttıkça sıvının tabana yaptığı basınç artar.
(dsu > dzeytinyağı > dalkol)
✓ Sıvı basıncı kabın şekline ya da kaptaki sıvı miktarına bağlı değildir.
✓ Aşağıda taban alanları şekildeki gibi olan kaplara eşit miktar- da sıvılar konulduktan sonra kap tabanlarında oluşan sıvı ba- sınçlarını karşılaştırarak oluşan sıvı basıncının zamana bağlı grafiklerini çiziniz.
Sıvı basınçları: ………..
I
I Kap II Kap
III Kap
II III
4. GAZ BASINCI Açık Hava Basıncı
✓ Atmosferdeki gazların ağırlıkları nedeniyle temas ettikleri her yüzeye basınç uygulamasına açık hava basıncı denir.
✓ Toriçelli;
Deniz seviyesinde, 0°C sıcaklıkta , 1m ince cam boruya civa koyarak ve cam boru içindeki civanın basıncının açık hava basıncı ile dengelenmesini sağlamıştır.
✓ Boru içerisinde civa seviyesini 76 cm olarak ölçmüştür.
✓ Boru içindeki civa seviyesi deneyin yapıldığı yerin yüksekli- ğine ve ortam sıcaklığına bağlıdır.
✓ Rakımın ve ortam sıcaklığının artması açık hava basıncının
……….. neden olur.
✓ Pascal prensibi kapalı kaplarda bulunan sıvıların kendi üze- rine uygulanan basıncın büyüklüğünü değiştirmeden yön ve doğrultusunu değiştirmesidir.
✓ Sıvılar basıncı her yöne eşit iletirken basınç kuvvetini ise eşit iletmezler. Bu durum sıvı basıncının etki ettiği yüzeyin alanına bağlı olarak istenilen büyüklükte ve doğrultuda kuv- vetin elde edilmesini sağlar.
✓ Aşağıdaki kapta özdeş vanalar açıldığında her iki vanadan akan suyun yatayda aldıkları mesafeler ölçülmüştür. Sonra kap tekrar başlangıçtaki seviyeye kadar doldurulmuş ve bu kez pistona F kuvveti uygulanmıştır. Vanalardan akan su- yun yatayda aldığı mesafeler tekrar ölçülmüş ve A vanası açıldıktan sonra suyun yatay da 7 cm yol aldığı kaydedilmiş- tir.
Buna göre B vanasındaki ölçüm değerini yazınız.
………...
5. KAPALI KAPLARDA GAZ BASINCI
✓ Gazlar bulundukları kabı tamamen doldururlar ve doldur- dukları kabın iç yüzeyine çarparak her yöne eşit miktarda basınç uygular.
Sabit hacimli kaplarda;
✓ Kaptaki gaz miktarının artması basıncı ……….., azalması ise basıncı ………
✓ Kabın ağzı kapalıysa kabın ısıtılması ile basınç ………, kabın soğutulması ile basınç ……...……...
Esnek hacimli kaplarda ise:
Balon ve hareketli pistonlarda kabın içerisindeki basınç, dı- şarıdaki ortam basıncına eşittir.
✓ Balon atmosferde yukarı doğru çıktıkça içindeki balon içinde- ki gaz basıncı………, açık hava basıncı ………
✓ Yukarıdaki şekilde balon sıvı içine doğru hareket ettirildi- ğinde balonun içindeki gaz basıncı………, balona etki eden sıvı basıncı da ………..
• Açık hava basıncının günlük hayattaki uygulama alanları:
• Elektrik süpürgesi
• Boş şişeye haşlanmış yumurta sokulması
• Magdeburg küreleri
• Pipetle sıvı içilebilmesi
✓ Aynı bölgede yapılan deneylerde iki farklı deney düzene- ğinin içindeki sıvı seviyelerinin farklı olmasının nedeni sıvı cinslerinin farklı olmasıdır. X sıvısının yoğunluğu Y sıvısına göre daha fazladır.
Sıvının yoğunluğu azaldıkça sıvı basıncının a.h.b’na denge- lenmesi için boru içindeki sıvı seviyesi daha ……….. olur.
U N U T M A Y A L I M : U N U T M A Y A L I M :
ETKİNLİK - 1
Günlük hayatta basıncı arttırmak ya da azaltmak için bazı uygulamalar yapılır.
Aşağıdaki görsellerdeki uygulamaların basıncı arttırmaya ya da azaltmaya yönelik olduğunu sınıflan- dırınız.
1 1
Paletli iş makinası
Kramponların dişli olması
Bıçak bileme
Fillerin geniş tabanlı ayaklarının olması
Kar ayakkabılarının geniş tabanlı olması
Kar lastiklerinin pürüzlü olması
Kamyonların çok tekerlekli olması
Binalarda kolon sayısının fazla olması 5
5
22
66
33
77
44
88
Basıncı Arttırmak Basıncı Azaltmak
ETKİNLİK - 2
Özdeş tuğlalar kullanarak tasarlanan A, B ve C düzeneklerinde tuğlaların zemine yaptığı basınç büyüklükleri grafikte verilmiştir.
Tuğla
A B C
Basınç Büyüklüğü
A) Buna göre bu tuğlaların zemindeki duruş biçimlerini eşleştiriniz.
A B C
B) Tuğlaların zemine yaptığı basınç kuvvetlerini karşılaştırınız.
Aşağıda h seviyesine kadar su dolu kabın tabanına V hacminde esnek balon bağlanıyor.
K V h
Aşağıdaki numaralandırılmış işlemler ayrı ayrı yapıldığında balonun hacmindeki değişimini yazınız.
1. Kaba su eklemek.
...
2. Kabı açık hava basıncının daha fazla olan bir yere götürmek.
...
3. Kaba zeytinyağı eklemek.
...
4. Balonu bulunduğu yerden çıkartıp K noktasına bağlamak.
...
ETKİNLİK - 4
Aynı ağırlıktaki A, B ve C kaplarının içerisine, eşit miktarda su konularak cisimler kum zemin üzerine bırakı- lıyor.
4S 2S 2S
Kum Zemin 4S
2S 2S
C B
A
Buna göre tabloda verilen ifadelerin doğru olanların başına (D), yanlış olanların başına (Y) yazınız.
D Y İFADELER
Sıvıların kap tabanına uyguladıkları sıvı basıncı A > B > C’dir.
C kabı ters çevrildiğinde kabın tabanına uygulanan sıvı basıncı artar.
Kaplar ters çevrildiğinde kapların zemine uyguladıkları basınç C = B > A olur.
Kapların zemine uyguladıkları basınç kuvveti birbirine eşittir.
B kabı ters çevrildiğinde kap tabanına etki eden sıvı basıncı artar.
ETKİNLİK - 5
Bilgi: Sıvılar kendilerine uygulanan basıncı aynen iletir. Sıvı basıncının iletildiği yüzeyin alanına göre iletilen kuvvette değişiklikler gözlenmektedir.
Aşağıda bir otomobilin hidrolik fren sistemi verilmiştir. (S1 = S2)
S2 S1 S2
Buna göre otomobil frenlerinin daha sıkı tutmasını sağlamak için numaralandırılmış ifadelerdeki uy- gun işlemleri daire içine alınız.
1. Pedala uygulanan kuvvet ve S2 pistonunun büyüklüğü sabit tutularak S1 pistonunun alanını büyütmek / küçültmek
2. Pedala uygulanan kuvvet ve S1 pistonunun büyüklüğü sabit tutularak S2 pistonunun alanını büyütmek / küçültmek
3. S1 ve S2 pistonlarının alanları sabit tutularak pedala uygulanan F kuvvetini büyütmek / küçültmek
ETKİNLİK - 6
Yu karıda verilen malzemeler kullanılarak
şekildeki gibi bir deney düzeneği hazırlanmıştır..
I. Durum
Deneyde iki delikli mantar tıpanın bir deliği kapatılmış, diğer deliğine de huni geçirilerek, hunideki suyun bir kısmının cam balona akması sağlanmıştır. Ancak bir süre sonra
sıvı akışı durmuştur.
II. Durum İki delikli
mantar tıpa
huni
balonCam
İki delikli mantar tıpanın kapatılan deliği açıldığında hunideki sutekrar cam balona akarak sıvı akışı
tamamlanmıştır.
Yukarıda verilen malzemeler kullanılarak şekildeki gibi bir deney düzeneği hazırlanmıştır.
Aşağıda verilen soruları cevaplayınız.
1. I. Durumda huniden balona sıvı akışının durmasının sebebini açıklayınız.
...
2. II. Durumdaki huniden cam balona sıvı akışının devam etmesinin sebebi nedir? Açıklayınız.
...
lemliyor.
Recep aşağıdaki uygulamaların hangisini ya- parsa çivinin duvarda ilerlemesi kolaylaşır?
A) Çivinin ağırlığını azaltmak.
B) Çivinin ucunu daha sivri hale getirmek.
C) Daha küçük çivi kullanmak.
D) F kuvvetini azaltmak.
lar aslında tarihin derinliklerinde kendine yer bu- lan bir meditasyon aracı olmuş özellikle Uzak Do- ğu’da kullanımına sık rastlanmaktaydı.
Çivili yatağa yatan bir kişi ile ilgili;
I. Yatağa yatan kişinin ağırlığı çivilere yapılan basınç kuvvetine eşittir.
II. Yatağa çakılan çiviler arasındaki mesafenin artması kişinin vücudunda acı hissetmesine neden olabilir.
III. Yatağa çakılan çiviler arasındaki mesafenin azalması kişinin çivilere uyguladığı basıncı arttırır.
numaralandırılmış yorumlardan hangileri doğ- rudur?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III
3. İtalya, Avrupa ve Güney Amerika’da kahve yapmak için alüminyum cezveler tercih edilmektedir. Bu alümin- yum cezvelere Moka Pot denilmektedir. Moka potu kullanmak oldukça basittir.
Isıtıcı
Şekil I Şekil II Şekil III
Su Kahve C
B A
A haznesine güvenlik sibobunu geçmeyecek kadar su, B haznesine ise çekilmiş kahve konulmaktadır. Moka potu ısıtıcı üzerine koyarak A haznesindeki suyun kaynaması beklenmektedir. Kaynayan su buharlaşır ve suyun B haznesindeki kahveye ulaşması beklenir. B haznesinden geçen kahve – su karışımı yükselerek C haznesini doldurmaktadır.
Moka potun çalışma prensibine göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) A haznesindeki suyun C haznesine ulaşımı sıvılar üzerine uygulanan basıncı her yöne iletir prensibi ile açıklanabilir.
B) A haznesindeki suyun C haznesine ulaşımı, sıvılar üzerine yapılan kuvveti aynen iletir ilkesiyle açıklana- bilir.
C) A haznesindeki suyun C haznesine ulaşımı sırasında C haznesindeki basınç A haznesine göre daha azdır.
D) A haznesindeki suyun C haznesine ulaşımı pascal prensibi ile açıklanabilir.
4. Aşağıdaki kaba birbirine karışmayan d ve 2d yo- ğunluklu birbirine karışmayan A ve B sıvıları şekil- deki gibi konuluyor.
d K
Yatay zemin 2d
h
3S
S h
Bu kap ters çevrildiğinde K noktasındaki sıvı basıncı ile zemine yapılan basınç değişimi na- sıl gerçekleşir?
K noktasına yapılan sıvı basıncı
Zemine yapılan basınç
A) Değişmez Azalır
B) Artar Azalır
C) Değişmez Değişmez
D) Azalır Artar
5. Su ve benzeri sıvıları koymaya yarayan kulplu kaplara ibrik denir.
III II
I
Yukarıda gövdeleri eşit büyüklükte olan 3 ibrik taşma seviyelerine kadar suyla doldurulacaktır.
İbrikler dolduğunda ibriklerdeki sıvı miktarları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) II > I > III B) II > III > I C) II > I = III D) I = II = III
6. Elif öğretmen cam şişe, su, pipet ve renkli sıvı kullanarak bir deney düzeneği hazırlıyor. Yaptığı deneyin aşa- maları aşağıdaki gibidir:
• Şişenin jojenin içine sıcak su katarak şişenin ısınması sağlanıyor.
• Şişe ısındıktan sonra şişe içindeki suyu dökerek içine pipet geçirilmiş tıpa ile boş şişenini ağızını kapatı- yor.
• Pipet, içinde renkli su bulunan balon şişenin içine daldırılıyor.
• Renkli suyun pipetten yükselerek cam şişeyi doldurduğu gözleniyor. (Şekil II)
Şekil I Şekil II
Cam şişe Renkli sıvı
Buna göre Elif öğretmenin yaptığı deneyin gözlem sonuçları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Cam şişenin sıcak su ile ısıtılması, şişenin içindeki havayı genleştirip dışarı çıkmasını sağlar.
B) Elif öğretmen bu deney ile hava basıncını göstermeyi amaçlamıştır.
C) Renkli suyun pipetten yükselmesinin nedeni renkli sıvının cam şişenin tabanına yaptığı sıvı basıncının boş şişedeki gaz basıncından daha küçük olmasıdır.
D) Cam şişe ısıtılmasıyla cam şişenin içindeki gaz basıncı azalmıştır
K engel
Buna göre K noktasına etki eden sıvı basın- cının zamana bağlı değişimini gösteren grafik aşağıdakilerden hangisidir?
A)
t Basınç
Zaman 2t 3t 4t 5t B)
t Basınç
Zaman 2t 3t 4t 5t C)
t Basınç
Zaman 2t 3t 4t 5t
D)Basınç
ğa sahip olan bir ucu açık deney tüpü ile bir de- ney gerçekleştiryor. İçerisi cıva ile dolu olan tüpün açık kısmını parmağı ile kapatıp bu tüpü cıva ile dolu başka bir kabın içerisine yerleştiriyor. Cam tüp içerisindeki cıvanın bir kısmı kaba boşalsa da 760 mm yüksekliğindeki cıva tüp içerisinde kalı- yor.
76 cm
cıva
Buna göre Toricelli’nin yaptığı bu deney ile il- gili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Kabın içindeki cıvaya uygulanan açık hava basıncı, tüp içerisindeki cıvanın yükselmesini sağlamıştır.
B) Başlangıçta tüpün içindeki cıva basıncı açık hava basıncından küçük olduğu için tüpün içindeki cıvanın bir kısmı dökülür.
C) Tüp içerisindeki cıvanın basıncı ile açık hava basıncı eşitlenmiştir.
D) Atmosferdeki gazlar temas ettiği cisimlere ba- sınç uygular.
Koray KOŞAR, Arif ADALI, Tansel SAKACI Merve GİRGİN YILMAZ, Elif CAN,
Leyla BARÇIN, İrem TAŞDELEN YAZARLAR
CEVAPLAR CEVAPLAR
www.
www.mikrofenmikrofen.com SAYFASINDA.com SAYFASINDA 70.000 RAKİBİN ÇÖZDÜ YA SEN?
