I S S N 1 3 0 0 - 8 6 5 X
C i l t / V o l u m e 3
S a y i / N u m b e r 2
1 9 9 8
A D I . I T I P B U L T E N I
T h e B u l l e t i n o f L e g a l M e d i c i n e
A d l i T ı p U z m a n l a r ı D e r n e ğ i ’n i n r e s m i y a y ı n o r g a n ı d ı r .
T h e o ffic ia l p u b l ic a t io n o f
th e S o c ie ty o f F o r e n s ic M e d ic in e S p e cia lists .
A D L I T I P B Ü L T E N İ
T h e B u l l e t i n o f L e g a l M e d i c i n e
E D İ T Ö R / E D I T O R S e r p i l S A L A Ç İ N E D İ T Ö R Y A R D I M C I S I / A S S O C I A T E E D I T O R Ş e b n e m K O R U R F İ N C A N C I Y A Y I N K U R U L U / P U B L I C A T I O N C O M M I T T E E E r c ü m e n t A K S O Y N e v z a t A L K A N N a d i r A R I C A N C ü n e y t A T A S O Y Ü m i t B İ Ç E R M . A k i f İ N A N I C I Ş e v k i S Ö Z E N B i r g ü l T Ü Z Ü N C a f e r U Y S A L C o ş k u n Y O R U L M A ZU L U S A L D A N I Ş M A K U R U L U / N A T I O N A L A D V I S O R Y B O A R D
S a b r i A C A R T Ü R K G ü r s e l Ç E T İ N H a n d e H A R M A N C I F a h r i S E Y H A N N e c l a A K Ç A K A Y A B e y a z ı t Ç I R A K O Ğ L U A k g ü n H İ Ç S Ö N M E Z Z e k i S O Y S A L A l a a d d i n A K Ç A S U A t ı n ç Ç O L T U E r s i K A L F O Ğ L U N e z i r S U Y U G Ü L K u t a y A K P İ R S e d a t Ç Ö L O Ğ L U H ü s e y i n K A R A A L İ V e c d e t T E Z C A N A t ı f A K T A Ş E l i f D A Ğ L I M e l d a K A R A V U Ş İ b r a h i m T U N A L I E m r e A L B E K H a y r ü n n i s a D E N K T A Ş U f u k K A T K I C I İ l h a n T U N C E R K e m a l A L E M D A R O Ğ L U İ r f a n D E V R A N O Ğ L U S e r m e t K O Ç S ı t k ı T U Z L A L I B e h n a n A L P E R K r i t o n D İ N Ç M E N R . Ö z d e m i r K O L U S A Y I N Y ı l d ı z T Ü M E R D E M M u z a f f e r A L T I N K Ö K O r k i d e D O N M A A h m e t N e z i h K Ö K S e m a U M U T B e r n a A R D A H . E r g i n D Ü L G E R V e l i L Ö K İ l t e r U Z E L E m i n A R T U K B e y h a n E G E A h m e t O K T A Y F e r i d u n V U R A L S e v i l A T A S O Y İ m d a t E L M A S Ş u l e O K T A Y N e v i n V U R A L A y ş e A V C I S e r a p E R D İ N E I ş ı k O L C A Y F a t i h Y A V U Z M e h m e t A Y K A Ç S i i h e y l a E R T Ü R K Y a m a n Ö R S S ü h a Y A L Ç I N T a l i a B a l i A Y K A N E s a t E Ş K A Z A N T a y f u n Ö Z Ç E L İ I C A l i Y E M İ Ş Ç İ G İ L D e r y a A Z M A K Ş e m s i G Ö K C o ş k u n Ö Z D E M İ R A h m e t Y I L M A Z S e l i m B A D U R G v i l b i n G Ö K Ç A Y C a h i t Ö Z E N T e m e l Y I L M A Z K o k s a l B A Y R A K T A R H a y a t G Ö K Ç E F i k r i Ö Z T O P E r t a n Y U R D A K O Ş A y ş e n B U L U T Ş e f i k G Ö R K E Y Ö z g ü r P O L V A N Ş a h i k a Y Ü K S E L S a l i h C E N G İ Z S . S e r h a t G Ü R P I N A R Ş e v k e t R U A C A N C a n s e r Ç A K A L I R İ . H a m i t H A N C I K a y n a k S E L E K L E RU L U S L A R A R A S I D A N I Ş M A K U R U L U / I N T E R N A T I O N A L A D V I S O R Y B O A R D
W o l f g a n g B O N T E B e r n d B R I N K M A N N K e v i n B R O W N E A n t h o n y B U S U T T I L T z e e C h e n g C H A O J a m e s J . F E R R I S G u n t h e r G E S E R I C K M . Y a ş a r İ Ş C A N P a t r i c e M A N G I N D e r r i c k P O U N D E R A k i k o S A W A G U C H I J o r n S I M O N S E N P e t e r S O T O N Y I W i l l i a m Q . S T U R N E R T a k e h i k o T A K A T O R I S h i g e y u k i T S U N E N i T i b o r V A R G A R a f i k M . Y U S I F L IA D Lİ TIP BÜLTENİ
T h e B u l l e t i n o f L e g a l M e d i c i n e
İ Ç İ N D E K İ L E R / C O N T E N T S
4 0 E d i t ö r d e n / E d i t o r i a l 4 1 F o r a m e n M a g n u m A l a n ı n ı n C i n s i y e t S a p t a n m a s ı n d a K u l l a n ı l a b i l i r l i ğ i Y . G i i n a y , M . A l t m k ö k , S . Ç a ğ d ı r , H . S a n 4 6 E v l i l i k i ç i Z o r l a C i n s e l İ l i ş k i Ü z e r i n e B i r A n k e t Ç a l ı ş m a s ı M . F . Y a v u z , B . Z . G ö l g e , N . S a f r a n 5 1 A d l i O t o p s i Ö n c e s i T r a n s p l a n t a s y o n A m a ç l ı O r g a n A l ı n m a s ı n a H e k i m l e r i n Y a k l a ş ı m ı : A n k e t Ç a l ı ş m a s ı 7 . E l m a s , B . T ü z ü n , E . A k k a y 5 7 Ü l k e m i z d e A d l i T ı p U y g u l a m a l a r ı n d a B i l i r k i ş i l i k S i s t e m i n i n E t i k İ l k e l e r A ç ı s ı n d a n T a r t ı ş ı l m a s ı M . K . G ü l m e n , N . Ç e k i n , A . H i l a l , B . A l p e r , S . S a l a ç i n 6 1 D ü n y a d a A d l i B e l g e İ n c e l e m e s i N . A l k a n , Ş . S ö z e n , Ö . K u r t a ş 6 7 Y e t e r l i l i k K u r u l l a r ı İ ç Y ö n e r g e T a s l a ğ ı T T B - I J D K K Y e t e r l i l i k K o m i s y o n u , Y . K a r ı p o l a t , Y . T ü m e r , İ . S a y e k 7 0 D e r g i l e r d e n Ö z e t l e r ( J o u r n a l A b s t r a c t s ) 7 2 K i t a p T a n ı t ı m ı ( B o o k R e v i e w ) 7 3 B i l i m s e l T o p l a n t ı D u y u r u l a r ı ( F u t u r e E v e n t s ) 7 4 A d l i T ı p B ü l t e n i Y a z ı m K u r a l l a r ı 7 6 I n s t r u c t i o n s t o A u t o r sE D İ T Ö R D E N
A d l i T ı p U z m a n l a r ı D e r n e ğ i g e ç t i ğ i m i z y ı l g e r ç e k l e ş t i r i l e n b i r t o p l a n t ı i l e y e t e r l i l i k k u r u l u o l u ş u m u n u t a r t ı ş m ı ş , b i r t a s l a k h a z ı r l a y a r a k t ü m ü y e l e r i m i z i n g ö r ü ş l e r i n i a l m a k v e g e n e l b i r t a r t ı ş m a o r t a m ı y a r a t a r a k b u t a s l a k i ç i n g e l e c e k ö n e r i l e r i d e g ö z ö n ü n e a l ı p , y ö n e t m e l i k o l u ş u m u n u t a m a m l a m a y ı h e d e f l e m i ş t i r . B u a m a ç l a t o p l a n t ı d a t a r t ı ş ı l a n k o n u l a r v e Y ö n e t m e l i k t a s l a ğ ı d a b ü l t e n i m i z d e y a y ı n l a n m ı ş t ı r . G e ç e n b i r y ı l i ç i n d e y a y ı n l a n a n b u t a s l a ğ a i l i ş k i n h i ç b i r t a r t ı ş m a v e e l e ş t i r i n i n y a z ı l ı o l a r a k B ü l t e n i m i z e u l a ş t ı r ı l m a d ı ğ ı n ı b i r k e z d a h a s i z l e r e d u y u r m a k i s t e d i k . B u s ü r e ç t e U z m a n l ı k D e r n e k l e r i K o o r d i n a s y o n K u r u l u b i r t a s l a k h a z ı r l a y a r a k u z m a n l ı k d e r n e k l e r i n i n b u t a s l a k ü z e r i n d e ç a l ı ş m a s ı i ç i n g ö n d e r m i ş t i r . B i z l e r b u t a s l a ğ ı d a s i z l e - r i n g ö r ü ş ü n e s u n a r a k t o p l a n t ı d a h a z ı r l a m ı ş o l d u ğ u m u z t a s l a k l a k a r ş ı l a ş t ı r m a n ı z v e g ö r ü ş l e r i n i z i i l e t m e n i z a m a c ı y l a y a y ı n l ı y o r u z . D i l e ğ i m i z b u k o n u d a k i t ü m g ö r ü ş l e r i n e d i t ö r l ü ğ ü m ü z e i l e t i l m e s i v e g e l e n e l e ş t i r i l e r d o ğ r u l t u s u n d a h a z ı r l a n a c a k y ö n e t m e l i ğ i n U z m a n l ı k D e r n e k l e r i K o o r d i n a s y o n K u r u l u ’n a e n k ı s a z a m a n d a s u n u l a b i l m e s i d i r . A d l i T ı p B ü l t e n i i ç i n h e r y e n i s a y ı y a b a ş l a r k e n y a ş a d ı ğ ı m ı z h e y e c a n ı s i z l e r l e p a y l a ş m a k i s t i y o r u z b u s a y ı m ı z d a . B ü l t e n e g i r e c e k m a k a l e l e r i n s e ç i m i , s ı r a l a n m a s ı v e T ü r k T ı p D i z i n i k u r a l l a r ı n a u y g u n a ğ ı r l ı k t a a r a ş t ı r m a , o l g u s u n u m u v e d e r l e m e y a z ı l a r ı n ı n o l u p o l m a d ı ğ ı n ı n b e l i r l e n m e s i i l e y a ş a n a n s ü r e ç , h a r f h a r f i n c e l e n e n b ü l t e n m a t b a a d a n e l i m i z e m ü r e k k e p k o k u l a r ı i l e g e l e n e d e k y o ğ u n b i r h e y e c a n ı y a ş a m a m ı z a n e d e n o l u y o r . D a n ı ş m a n l ı b i l i m s e l d e r g i l e r i ç i n k a b u l e d i l e n k u r a l l a r ı u y g u l a y a n b ü l t e n i m i z i n b u ç i z g i s i n i k o r u m a s ı ö n e m l i b i r b a ş a r ı m ı z o l a r a k v a r l ı ğ ı n ı s ü r d ü r m e k t e d i r . T ü r k i y e ’d e T ı p a l a n ı n d a y a y ı n l a n a n y a k l a ş ı k 3 0 0 d e r g i d e n y a l n ı z 4 5 ’i T ü r k T ı p D i z i n i n e k a b u l e d i l m i ş t i r . A d l i T ı p B ü l t e n i d e b u 4 5 d e r g i n i n i ç i n d e y e r a l m a k t a d ı r v e s o a ı n l a r ı m ı z a ş ı l a b i l d i ğ i n c e b u d i z i n d e y e r a l m a y ı s ü r d ü r e c e k t i r . T ü r k T ı p D i z i n i ’n e g i r e n d e r g i l e r d e y a y ı n l a n a n m a k a l e l e r i n a k a d e m i k y ü k s e l t m e l e r d e ö n e m k a z a n a c a ğ ı Y Ö K v e ü n i v e r s i t e l e r d e g ü n d e m e g e l m i ş o l u p , b a z ı ü n i v e r s i t e l e r d e ( A n k a r a Ü . T ı p F a k ü l t e s i ) b u n u n l a i l g i l i u y g u l a m a y a g e ç i l m i ş t i r ( T Ü B İ T A K - S a ğ l ı k B i l i m l e r i A r a ş t ı r m a G r u b u Y ü r ü t m e K o m i t e s i S e k r e t e r l i ğ i , B . 0 2 . 1 . B A K . 0 . 0 6 . 0 0 . 0 6 / 6 4 1 . 2 1 0 5 s a y ı l ı y a z ı ) . B u y ı l ı n t ü m s a y ı l a r ı t a m a m l a n d ı ğ ı n d a i s e E x c e r p - t a M e d i c a ’ y a a l ı n m a m ı z g ü n d e m e g e l e c e k v e I n d e x M e d i c u s i ç i n 2 0 0 0 y ı l ı n ı b e k l e m e y e b a ş l a y a c a ğ ı z . B a s ı m h ı z ı n a ü r e t i m l e r i n i z v e d i ğ e r k a t k ı l a r ı n ı z l a , b u g e l i ş m e l e r i a d ı m a d ı m g e r ç e k l e ş t i r e b i l e c e ğ i m i z i b i l i y o r u z . A d l i T ı p B ü l t e n i ’n i g e l i n 2 1 . Y ü z y ı l a b i r l i k t e t a ş ı y a l ı m . E d i t ö rE D I T O R I A L
T h e S o c i e t y o f F o r e n s i c M e d i c i n e S p e c i a l i s t s h a d d i s c u s s e d t h e e s t a b l i s h m e n t o f t h e b o a r d l a s t y e a r , a n d t h i s d i s c u s s i o n s h a d b e e n p u b l i s h e d i n o u r B u l l e t i n i n o r d e r t o d i s c u s s t h e s u b j e c t b r o a d l y . H o w e v e r w e c o u l d n o t r e c e i v e a f e e d b a c k u p t o t h i s i s s u e . T h e B o a r d C o m m i t t e e o f S p e c i a l t y C o o r d i n a t i o n C o u n c i l p u b l i s h e d a g u i d e l i n e w h i c h i n c l u d e s a p r o s p e c t i v e c o d e f o r t h e s e b o a r d s . O u r e d i t o r i a l b o a r d d e c i d e d t o p u b l i s h t h i s g u i d e l i n e s o t h a t it c a n b e d i s c u s s e d t o g e t h e r w i t h t h e o n e w h i c h i s p r e p a r e d a n d p u b l i s h e d i n o u r B u l l e t i n l a s t y e a r . W e h o p e t o r e c e i v e y o u r f e e d b a c k ' o n t h i s s u b j e c t , a n d t o d e s i g n o u r c o d e o f t h e b o a r d . T h e B u l l e t i n o f L e g a l M e d i c i n e h a s b e e n a c c e p t e d t o t h e I n d e x o f T u r k i s h M e d i c a l J o u r n a l s , a n d i t i s o n e o f t h e 4 5 j o u r n a l s w h i c h h a v e b e e n a c c e p t e d a m o n g a p p r o x i m a t e l y 3 0 0 j o u r n a l s . T h i s i s a n i m p o r t a n t s u c c e s s f o r a y o u n g j o u r n a l , a n d w e h o p e t h a t o u r B u l l e t i n w i l l i m p r o v e m o r e a n d m o r e e v e r y y e a r . O u r B u l l e t i n w i l l h a v e t h e c h a n c e t o a p p l y f o r E x c e r p t a M e d i c a a t t h e e n d o f t h i s y e a r , a s i t a c c o m p l i s h e s i t s t h i r d y e a r , a n d w e s h a l l b e w a i t i n g f o r t h e y e a r 2 0 0 0 i n o r d e r t o b e i n I n d e x M e d i c u s . W e i n v i t e y o u a l l t o c a r r y T h e B u l l e t i n o f L e g a l M e d i c i n e t o 2 1 s t c e n t u r y . E d i t o r 4 0F O R A M E N M A G N U M A L A N I N I N C İ N S İ Y E T S A P T A N M A S I N D A
K U L L A N I L A B İ L İ R L İ Ğ İ
T h e a r e a o f f o r a m e n m a g n u m - i t s a p p l i c a b i l i t y f o r s e x d e t e r m i n a t i o n
Y a s e m i n G ü n a y * , M u z a f f e r A l t ı n k ö k * , S a d i Ç a ğ d ı r * , H ü s e y i n S a n * .
G ü n a y Y , A l t m k ö k M , Ç a ğ d ı r S , S a r ı H . F o r a m e n m a g n u m a l a n t m n c i n s i y e t s a p t a n m a s ı n d a k u l l a n ı l a b i l i r l i ğ i . A d l i T ı p B ü l t e n i 1 9 9 8 ; 3 ( 2 ) : 4 1 - 5 . Ö Z E T K i m l i ğ i b e l i r s i z i s k e l e t l e r d e c i n s i y e t h e r z a m a n k o l a y v e d o ğ r u o l a r a k s a p t a n a m a z . Ö y l e k i p a t l a m a l a r , s a v a ş v e u ç a k k a z a s ı g i b i f e l a k e t l e r d e k e m i k l e r i n p a r ç a l a n m ı ş o l m a s ı n e d e n i y l e k i m l i k t e s p i t i o l d u k ç a g ü ç l e ş i r . B u ç a l ı ş m a d a , k a f a n ı n p a r ç a l a n m ı ş o l d u ğ u d u r u m l a r d a f o r a m e n m a g n u m a l a n ı n ı n c i n s i y e t t e s p i t i a ç ı s ı n d a n k u l l a n ı l a b i l i r b i r k r i t e r o l u p o l m a d ı ğ ı a r a ş t ı r ı l m ı ş t ı r . A r a ş t ı r m a d a 1 2 1 'i e r k e k , 2 5 ' i k a d ı n o l m a k ü z e r e , 1 4 6 i s k e l e t e a i t k a f a t a s ı n d a f o r a m e n m a g n u m u n e n u z u n v e e n k ı s a ç a p ı ö l ç ü l e r e k o r t a l a m a s ı d a i r e n i n ç a p ı o l a r a k k a b u l e d i l i p a l a n ı h e s a p l a n m ı ş t ı r . S o n u ç o l a r a k 9 2 2 m m 2 v e ü s t ü n d e k i d e ğ e r l e r i n ü s t ü n l ü k l e e r k e k l e r e , 8 2 1 m m 2 v e a l t ı n d a k i d e ğ e r l e r i n d e ü s t ü n l ü k l e k a d ı n l a r a a i t o l d u ğ u ; 8 2 1 m m 2 d e n b ü y ü k v e 9 2 2 m m 2 d e n k ü ç ü k d e ğ e r l e r i n c i n s i y e t t a h m i n i y a p ı l a m a y a n g a ı b a g i r d i ğ i ; n o r m a l d a ğ ı l ı m g ö s t e r e n ö r n e k g r u b u n d a e r k e k l e r i n % 6 9 ' u n u n 9 2 2 m m 2 ± 1 s t a n d a r t s a p m a b i r i m i ( 1 2 2 m m ) i ç i n d e o l d u ğ u , k a d ı n l a r ı n d a % 6 8 ' i n i n 8 2 1 m m 2 ± 1 s t a n d a r t s a p m a b i r i m i ( 1 2 7 m m ) i ç i n d e o l d u ğ u s a p t a n m ı ş t ı r . A n a h t a r k e l i m e l e r : F o r a m e n m a g n u m , c i n s i y e t t e s p i t i . S U M M A R Y I n u n i d e n t i f i e d s k e l e t o n s , s e x d e t e r m i n a t i o n i s r a r e l y e a s i l y a n d c o r r e c t l y p e r f o r m e d . I n e x p l o s i o n s , w a r f a r e a n d o t h e r m a s s d i s a s t e r s l i k e a i r c r a f t c r a s h e s , i d e n t i f i c a t i o n i s a l s o d i f f i c u l t b e c a u s e o f s k e l e t a l f r a g m e n t a t i o n . I n t h e p r e s e n t s t u d y w e a t t e m p t e d t o e v a l u a t e w h e t h e r t h e a r e a o f t h e f o r a m e n m a g n u m i s a u s e f u l c r i t e r i o n f o r s e x d e t e r m i n a t i o n i n f r a g m e n t e d s k u l l s . I n a t o t a l o f 1 4 6 s k e l e t o n s ( 1 2 1 m a l e s a n d 2 5 f e m a l e s ) t h e l o n g e s t a n d t h e s h o r t e s t d i a m e t e r o f t h e f o r a m e n m a g n u m w a s m e a s u r e d ; t h e c i r c l e a r e a w a s d e t e r m i n a t e d w i t h t h e m e a n o f t h e d i a m e t e r s a s t h e r a d i u s . F o r a m e n m a g n u m a r e a s o f 9 2 2 q m m a n d g r e a t e r w e r e p r e d o m i n a n t l y a p p o i n t e d t o m a l e , v a l u e s l o w e r t h a n 8 2 1 q m m p r e d o m i n a n t l y t o f e m a l e s k u l l s . V a l u e s g r e a t e r t h a n 8 2 1 q m m a n d l o w e r t h a n 9 2 2 q m m f o r m t h e g r o u p o f u n i d e n t i f i e d s k u l l s . 6 9 % o f m a l e s w e r e f o u n d t o b e w i t h i n 9 2 2 q m m ± 1 S D ( 1 2 2 q m m ) , 6 8 % o f f e m a l e s w i t h i n 8 2 1 q m m ± 1 S D ( 1 2 7 q m m ) . K e y w o r d s : F o r a m e n m a g n u m , s e x d e t e r m i n a t i o n .G İ R İ Ş
B u l u n a n i s k e l e t v e i s k e l e t e a i t p a r ç a l a r d a n k i m l i k t e s p i t i a d l i t ı p a ç ı s ı n d a n ö n e m l i d i r . K i m l i k t e s p i t i n d e c i n s i y e t a y r ı m ı ö n e m l i y e r t u t a r . A n a t o m i k b ü t ü n l ü ğ ü n k o r u n d u ğ u , h e m e n h e m e n t ü m k e m i k l e r i n b u l u n d u ğ u d u r u m l a r d a c i n s i y e t t e s p i t i z o r d e ğ i l d i r . Ö y l e k i , i s k e l e t t a m o l a r a k m e v c u t o l d u ğ u n d a % 1 0 0 , p e l v i s v e k a f a t a s ı v a r s a % 9 8 , s a d e c e p e l v i s v a r s a y a d a p e l v i s v e u z u n k e m i k l e r v a r s a % 9 5 , k a f a t a s ı v e u z u n k e m i k l e r v a r s a % 9 0 - 9 5 v e ü z e r i n d e , s a d e c e u z u n k e m i k l e r v a r s a % 8 0 - 9 0 o r a n ı n d a c i n s i y e t i t e s p i t e d e b i l m e k m ü m k ü n d ü r ( 1 - 2 ) . A n c a k , s a v a ş , u ç a k k a z a s ı , g e m i b a t m a s ı , y a n g ı n v e p a t l a m a l a r g i b i i s k e l e t i n t a m a m ı n ı n o l m a d ı ğ ı , d a ğ ı l ı p p a r ç a l a n d ı ğ ı y a d a h a y v a n l a r t a r a f ı n d a n k e m i r i l d i ğ i d u r u m l a r d a c i n s i y e t t e s p i t i v e k i m l i k b e l i r l e n m e s i o l d u k ç a g ü ç l e ş i r . Ö r n e ğ i n , h e r a d l i t ı p u z m a n ı g ö z l e m e d a y a l ı o l a r a k k a f a t a s ı n d a n c i n s i y e t b e l i r l e n m e s i n d e m a s t o i d ç ı k ı n t ı , o k s i p i t a l b ö l g e , o r b i t a v e g l a b e l l a g i b i y a p ı l a r ı n ö n e m i n i b i l i r , f a k a t b u b ö l g e l e r i n p a r ç a l a n m ı ş o l m a s ı d u r u m u n d a m o r f o l o j i k d e ğ e r l e n d i r m e i l e c i n s i y e t i b e l i r l e y e b i l m e k h e r z a m a n k o l a y d e ğ i l d i r . * A d l i T ı p K u r u m u B a ş k a n l ı ğ ı , İ s t a n b u l . G e l i ş t a r i h i : 1 3 - 5 . 1 9 9 8 D ü z e l t m e t a r i h i : 2 0 . 1 0 . 1 9 9 8 K a b u l t a r i h i : 6 . 1 1 . 1 9 9 8A y r ı c a ü l k e m i z d e , h e r y e r d e y e t e r l i s a y ı d a f o r m a l a n t r o p o l o j i e ğ i t i m i a l m ı ş a d l i t ı p u z m a n ı y o k t u r . K o n u y l a i l g i l i ü l k e m i z e ö z e l g ü v e n i l i r v e g ü n c e l b i l g i l e r h e n ü z o l u ş t u r u l a m a m ı ş t ı r . H e r k e s i n k o l a y c a u l a ş a b i l e c e ğ i , y a k ı n v e d e n e y i m l i a n t r o p o l o g v e s u ç b i l i m l a b - r a t u v a r l a ı ı d a y o k t u r . T ü m b u n l a r b i r l i k t e d e ğ e r l e n d i r i l d i ğ i n d e p a r ç a l a n m ı ş i s k e l e t l e r d e n k i m l i k b e l i r l e n m e s i s o r u n u n u n b o y u t l a r ı t a h m i n e d i l e b i l i r . K e m i k l e r i n ç e ş i t l i ö z e l l i k l e r i n i i n c e l e y e n a n t r o p o l o j i u z m a n l a r ı c i n s i y e t a y r ı m ı n d a g ö z l e m e d a y a l ı m o r f o l o j i k y ö n t e m l e r i n y a n ı s ı r a ö l ç ü m e d a y a l ı m o r f o m e t - r i k y ö n t e m l e r i n d e y a r a r l ı b i l g i l e r v e r d i k l e r i n i o r t a y a k o y m u ş l a r d ı r ( 1 , 3 - 4 ) . D a h a ö n c e k i ç a l ı ş m a l a r d a k a f a v e t ü m u z u n k e m i k l e r l e k l a v i k u l a v e s t e r n u m ö l ç ü l e r i n i n v e ö l ç ü l e n k ı s ı m l a r ı n b i r b i r i n e o r a n l a r ı n ı n e r k e k v e k a d ı n l a r d a f a r k l ı o l d u ğ u ( 1 , 4 - 5 ) , f o r a m e n m a g n u m ö l ç ü l e r i v e a l a n ı n ı n d a k a d ı n l a r a g ö r e e r k e k l e r d e d a h a u z u n v e d a h a g e n i ş o l d u ğ u ( 1 , 4 , 6 ) b i l d i r i l m i ş t i r . T e i x e r i a ( 4 ) 1 9 8 2 y ı l ı n d a 2 0 k a d ı n 2 0 e r k e k i s k e l e t i ü z e r i n d e c i n s i y e t b e l i r l e n m e s i n d e f o r a m e n m a g n u m a l a n ı n ı n k u l l a n ı l m a s ı i l e i l g i l i b i r ö n ç a l ı ş m a y a p m ı ş t ı r . S u n d u ğ u m u z ç a l ı ş m a d a , f o r a m e n m a g n u m a l a n ö l ç ü l e r i n d e k i f a r k l ı l ı ğ ı n c i n s i y e t e g ö r e a r a ş t ı r ı l m a s ı a m a ç l a n m ı ş t ı r .
G E R E Ç v e Y Ö N T E M
A r a ş t ı r m a d a 1 2 1 ' i e r k e k , 2 5 ' i k a d ı n o l m a k ü z e r e , 1 4 6 i s k e l e t e a i t k a f a t a s ı n d a f o r a m e n m a g n u m u z u n l u k v e g e n i ş l i ğ i ö l ç ü l d ü . Ö l ç ü m l e r i n s a n i s k e l e t k a l ı n t ı l a r ı n d a n v e r i t o p l a m a k i ç i n o l u ş t u r u l m u ş u l u s l a r a r a s ı s t a n d a r t l a r a g ö r e y a p ı l d ı . B u n a g ö r e ; F o r a m e n m a g n u m u z u n l u ğ u ( e n u z u n ç a p ) : O p i s t i o n i l e b a s i o n a r a s ı m e s a f e , F o r a m e n m a g n u m g e n i ş l i ğ i ( e n g e n i ş ç a p ) : F o r a m e n m a g n u m l a t e r a l k e n a r l a r ı a r a s ı n d a k i e n g e n i ş ç a p t ı r ( 7 - 9 ) ( Ş e k i l 1 ) . O p i s t i o n , f o r a m e n m a g n u m ' u n a r k a k e n a r ı n ı n m i d - s a g i t t a l ç i z g i i l e k e s i ş t i ğ i , b a s i o n i s e f o r a m e n m a g n u m ö n k e n a r ı n ı n m i d - s a g i t t a l ç i z g i i l e k e s i ş t i ğ i n o k t a d ı r . B i r b i r i n i n t a m k a r ş ı s ı n d a o l a n b u i k i n o k t a f o r a m e n m a g n u m ö n v e a r k a k e n a r ı n ı n i ç k ı s ı m l a r ı n d a d ı r ( 7 - 9 ) . Ö l ç ü m l e r , k a f a t a s l a r ı n ı n a i t o l d u ğ u i s k e l e t l e r i n c i n s i y e t i n i b i l m e y e n a r a ş t ı r ı c ı t a r a f ı n d a n , k u m p a s ( s l i d i n g c a l i p e r ) k u l l a n ı l a r a k y a p ı l d ı . F o r a m e n m a g n u m ' u n e n u z u n v e e n k ı s a ç a p ı n ı n o r t a l a m a s ı d a i r e n i n ç a p ı o l a r a k k a b u l e d i l i p b u n a g ö r e f o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı h e s a p l a n d ı . D i ğ e r b i r a r a ş t ı r m a c ı t a r a f ı n d a n k a f a t a s ı n d a n f o r a m e n m a g n u m ö l ç ü l e r i a l ı n a n o l g u l a r ı n c i n s i y e t l e r i k a y ı t l a r d a n ç ı k a r ı l d ı . V e r i l e r S P S S 5 . 0 p a k e t p r o g r a m ı y a r d ı m ı y l a d e ğ e r l e n d i r i l d i .B U L G U L A R
K a d ı n v e e r k e k l e r d e f o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı T a b l o 1 v e T a b l o 2 d e g ö s t e r i l m i ş t i r . E r k e k l e r d e f o r a m e n m a g n u m a l a n ı a r i t m e t i k o r t a l a m a s ı 9 2 2 . 1 1 ± 1 2 1 . 9 9 m m ' ( m o d : 8 5 4 . 8 7 , m e d y a n : 9 1 8 . 1 7 , m i n i m u m : 6 5 5 . 6 4 , m a k s i m u m : 1 2 8 4 . 2 5 m m - ) , k a d ı n l a r d a f o r a m e n m a g n u m a l a n ı o r t a l a m a s ı 8 2 1 . 1 9 + 1 2 7 . 4 2 m m - ( m o d : 7 6 9 . 0 6 , m e d y a n : 8 0 1 . 3 3 , m i n i m u m : 6 0 4 . 5 0 , m a k s i m u m : 1 1 5 7 . 5 3 m m - ' d i r ( Ş e k i l 2 ) . K a d ı n v e e r k e k l e r i n f o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı n ı n o r t a l a m a l a r ı a r a s ı n d a i s t a t i s t i k s e l o l a r a k a n l a m l ı f a r k o l d u ğ u s a p t a n d ı ( v a r y a n s l a r e ş d ü z e n l i , t d e ğ e r i : 3 . 7 4 , P C 0 . 0 0 1 ) . K a d ı n v e e r k e k l e r d e k i f o r a m e n m a g n u m a l a n o r t a l a m a l a r ı n d a k i b u f a r k t a n y o l a ç ı k ı l a r a k c i n s i y e t l e f o r a m e n m a g n u m a l a n ı a r a s ı n d a i l i ş k i ( k o r e l a s y o n ) o l u p o l m a d ı ğ ı a r a ş t ı r ı l d ı . F o r a m e n m a g n u m a l a n ı i l e c i n s i y e t a r a s ı n d a ç o k z a y ı f b i r b a ğ ı n t ı o l d u ğ u ( r : 0 . 3 0 ) s a p t a n d ı . " t t e s t i " i l e y a p ı l a n d e n e t l e m e d e " r " k o r e l a s y o n k a t s a y ı s ı n ı n v e b a ğ ı n t ı n ı n g e ç e r l i l i ğ i b e l i r l e n d i ( s e r - b e s t l i k d e r e c e s i I 4 4 ; t : 4 . 2 9 ) . A n c a k e l d e e d i l e n b a ğ ı n t ı ç o k z a y ı f o l d u ğ u n d a n o l g u l a r ı n s a d e c e % 9 u n d a ( r - , 0 . 0 9 ) c i n s i y e t f a r k l ı l ı ğ ı f o r a m e n m a g n u m a l a n ı n d a k i f a r k l ı l ı ğ a b a ğ l ı o l u p , g e r i k a l a n % 9 1 i n d e c i n s i y e t f a r k l ı l ı ğ ı f o r a m e n m a g n u m a l a n ı d ı ş ı n d a k i b a ş k a n e d e n l e r e b a ğ l ı d ı r . E l i m i z d e f o r a m e n m a g n u m a l a n ı v a r k e n b u i s k e l e t i n k a d ı n a m ı y o k s a e r k e ğ e m i a i t o l d u ğ u n u k e s t i ı e - b i l m e k a m a c ı y l a y a p ı l a n a y r ı n ı ç ö z ü m l e m e s i n d e ( d i s k r i m i n a n t a n a l i z ) e l d e e d i l e n d e n k l e m ; C i n s i - y e t = F o r a m e n m a g n u m a l a n ı x 0 . 0 0 8 1 3 6 2 5 3 4 2 - 7 . 3 6 1 1 9 2 7 7 o l u p , ç ı k a n s o n u ç > 0 i s e e r k e k , s o n u ç < 0 i s e k a d ı n a a i t o l a b i l e c e ğ i s ö y l e n e b i l i r . T a h m i n i n d o ğ r u l u k o r a n ı % 6 4 . 3 8 ' d i r . O l g u l a r ı n e l d e e d i l e n d i s k r i m i n a n t f o n k s i y o n u i l e s a ğ l a m a y a p ı l d ı ğ ı n d a , t a h m i n e d i l e n c i n s i y e t l e r i i l e g e r ç e k c i n s i y e t l e r i n i n k a r ş ı l a ş t ı r ı l m a s ı t a b l o 3 ' t e g ö s t e r i l m i ş t i r . D o ğ r u t a h m i n o r a n ı e r k e k l e r d e % 6 4 . 5 , k a d ı n l a r d a % 6 4 . 0 d ı r . 4 2 Ş e k i l 1 : F o r a m e n m a g n u m u z u n l u k v e g e n i ş l i ğ i .T a b l o 1 : E r k e k l e r d e f o r a m e n m a g n ı ı m a l a n l a r ı ( m m = ) A la n sayı A la n sayı 655.64 1 9 2 3 .5 4 2 70 6 .5 0 2 9 2 6 .2 4 1 71 8 .3 2 1 9 2 8 .9 4 1 730.25 2 93 4 .3 5 5 74 4 .6 8 1 93 7 .0 6 3 75 4 .3 9 1 945.21 2 77 1 .5 2 1 94 7 .9 4 1 773.98 1 9 5 0 .6 7 1 77 8 .9 2 3 961.63 2 783.87 1 96 7 .1 3 1 791.33 3 975.41 2 798.82 2 9 7 8 .1 8 1 80 3 .8 4 4 9 8 9 .3 0 2 811.39 3 1003.28 2 8 1 8 .9 8 1 1017.36 4 82 9 .1 6 2 1031.54 3 831.71 1 1034.39 1 83 4 .2 7 1 1037.24 1 836.83 1 1040.09 1 83 9 .3 9 2 1045.82 2 8 4 1 .9 6 1 1057.31 1 8 4 4 .5 3 1 1060.19 2 8 5 4 .8 7 6 1063.08 1 8 6 0 .0 5 1 1074.67 1 8 8 0 .9 7 3 1080.48 1 8 8 8 .8 7 2 1083.40 1 8 9 1 .5 2 1 1089.24 1 8 9 4 .1 6 3 1133.54 1 8 9 6 .8 2 1 1151.51 1 8 9 9 .4 7 1 1163.57 2 9 0 7 .4 6 3 1178.73 2 9 1 5 .4 8 3 1203.19 1 9 1 8 .1 7 1 1256.00 1 9 2 0 .8 5 5 1281.25 1 Toplam 121 A .O rta la m a 922.11 S .S a p m a 121.99 M edyan 9 1 8 .1 7 M od 8 5 4 .8 7 M in-M ax. 6 5 5 .6 4 - 1284.25 T a b l o J : O l g u l a r ı n g e r ç e k c i n s i y e t l e r i i l e t a h m i n e d i l e n c i n s i y e t l e r i n i n k a r ş ı l a ş t ı r ı l m a s ı Gerçek Tahmin
Cinsiyet \ sonucu Erkek Kadın ?
E rkek 7 8 (% 64.5) 43 121 Kadın 9 16 (% 64.0) 25 D o ğ r ı ı t a h m i n o r a n ı e r k e k l e r d e % 6 4 . 5 , k a d ı n l a r d a % 6 4 . 0 d ı r .
T A R T I Ş M A v e S O N U Ç
A r a ş t ı r m a d a 2 5 ' i k a d ı n , 1 2 1 'i e r k e k o l m a k ü z e r e 1 4 6 i s k e l e t e a i t k a f a t a s ı n d a f o r a m e n m a g n u m ' u n e n u z u n v e e n k ı s a ç a p ı ö l ç ü l m ü ş , o r t a l a m a s ı d a i r e n i n ç a -T a b l o 2 : K a d ı n l a r d a f o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı ( m m ~ ) A lan savı 60 4 .5 0 1 64 8 .8 5 1 673.91 1 683.15 1 69 4 .7 7 1 706.50 1 73 0 .2 5 1 75 4 .3 9 1 76 9 .0 6 2 77 8 .9 2 1 791.33 1 801.33 1 80 3 .8 4 1 8 5 4 .8 7 1 86 7 .8 7 1 88 3 .6 0 1 8 8 8 .8 7 1 90 7 .4 6 1 9 1 5 .4 8 1 92 6 .2 4 1 9 6 1 .6 3 1 967.13 1 9 8 9 .3 0 1 1157.53 1 Toplam 25 A .O rta la m a 8 2 1 .1 9 S .S a p m a 127.42 M edyan 80 1 .3 3 M od 7 6 9 .0 6 M in-M ax. 60 4 .5 0 -1157.53 p ı o l a r a k k a b u l e d i l i p a l a n ı h e s a p l a n m ı ş t ı r . 1 9 8 2 ' d e b u k o n u d a b i r ö n ç a l ı ş m a s u n a n T e i x e r i a ( 4 ) , B ı e z i l - y a ' l ı 2 0 k a d ı n 2 0 e r k e k i s k e l e t i n d e a y n ı y ö n t e m l e f o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı n ı h e s a p l a m ı ş t ı r . B i z i m ç a l ı ş m a m ı z d a k i k a d ı n o l g u s a y ı s ı T e i x e r i a ( 4 ) ' n ı n k a d ı n o l g u s a y ı s ı n a y a k ı n o l m a k l a b i r l i k t e e r k e k o l g u s a y ı s ı o n u n k i n i n 6 k a t ı f a z l a d ı r . Y a p t ı ğ ı m ı z ç a l ı ş m a d a e r k e k l e r i n f o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı o r t a l a m a 9 2 2 m n r , k a d ı n l a r ı n k i i s e 8 2 1 m n ı 2 o l u p , T e i x e r i a ( 4 ) ' n ı n k ü ç ü k ö r n e k g r u b u n a d a y a n a n ç a l ı ş m a s ı n d a f o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı e r k e k l e r d e o r t a l a m a 9 6 4 m n r , k a d ı n l a r d a 8 0 6 m n r d i r . Ç a l ı ş m a m ı z d a k a d ı n v e e r k e k l e r i n f o r a m e n m a g n u m a l a n o r t a l a m a l a r ı i s t a t i s t i k s e l o l a r a k a n l a m l ı d e r e c e d e f a r k l ı o l u p , k a d ı n l a r ı n f o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı n ı n o r t a l a m a s ı e r - k e k l e r i n k i n d e n k ü ç ü k b u l u n m u ş t u r ( t d e ğ e r i : 3 . 7 4 , P < 0 . 0 0 1 ) . B u s o n u ç T e i x e r i a ( 4 ) v e F a t t e h ( 6 ) ' i n s o n u ç l a r ı y l a u y u m l u d u r . K a d ı n v e e r k e k l e r d e f o r a m e n m a g n u m a l a n o r t a l a m a l a r ı a ç ı s ı n d a n T e i x e r i a ( 4 ) ' n ı nç a l ı ş m a s ı i l e b i z i m ç a l ı ş m a m ı z d a k i o r t a l a m a d e ğ e r l e r i a r a s ı n d a i s t a t i s t i k s e l o l a r a k a n l a m l ı b i r f a r k y o k t u r ( P > 0 . 1 ) . T e i x e r i a ( 4 ) , k a d ı n l a r ı n o r t a l a m a d e ğ e r i n i n a l t ı n d a f o r a m e n m a g n u m a l a n ı o l a n s a d e c e 3 e r k e k ( % 1 5 ) o l d u ğ u n u , ö t e y a n d a n e r k e k l e r i n o r t a l a m a d e ğ e r i n i n ü s t ü n d e f o r a m e n m a g n u m a l a n ı o l a n h i ç k a d ı n o l m a d ı ğ ı n ı b i l d i r m i ş t i r . B i z i m ç a l ı ş m a m ı z d a k a d ı n l a r ı n o r t a l a m a d e ğ e r i n i n a l t ı n d a f o r a m e n m a g n u m a l a n ı o l a n 2 7 e r k e k ( % 2 2 . 3 ) , e r k e k l e r i n o r t a l a m a d e ğ e r i n i n ü s t ü n d e f o r a m e n m a g n u m a l a n ı n a s a h i p 5 k a d ı n ( % 2 0 . 0 ) o l d u ğ u s a p t a n n ı ş t ı r . T e i x e r i a ( 4 ) ' n ı n ö r n e k g a ı b u n d a e r k e k l e r i n % 6 0 ı, k a d ı n l a r ı n % 7 0 i o r t a l a m a d e ğ e r i n 1 s t a n d a r t s a p m a b i r i m i i ç i n d e i k e n b i z i m ç a l ı ş m a m ı z d a b u o r a n e r k e k i ç i n % 6 9 , k a d ı n l a r i ç i n % 6 8 d i r . B u a ç ı d a n d a i k i ç a l ı ş m a d a e l d e e d i l e n y ü z d e l e r a r a s ı n d a a n l a m l ı b i r f a r k y o k t u r ( P > 0 . 2 ) . Ç a l ı ş m a m ı z d a f o r a m e n m a g n u m a l a n ı i l e c i n s i y e t a r a s ı n d a ç o k z a y ı f b i r b a ğ ı n t ı o l d u ğ u ( r : 0 . 3 0 ) v e b a ğ ı n t ı n ı n g e ç e r l i ğ i o l d u ğ u ( s e r b e s t l i k d e r e c e s i l 4 4 ; t : 4 . 2 9 ; P < 0 . 0 0 1 ) b e l i r l e n d i . T e i x e r i a ( 4 ) ' n ı n ö r n e k g r u b u n d a i s e o r t a d ü z e y d e b i r b a ğ ı n t ı o l d u ğ u ( r : 0 . 5 4 ) v e b a ğ ı n t ı n ı n g e ç e r l i o l d u ğ u ( s e r b e s t l i k d e r e c e s i 3 8 ; t: 3 . 9 4 ; P < 0 . 0 0 1 ) g ö r ü l m e k t e d i r * . H e s a p l a d ı ğ ı m ı z f o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı n a g ö r e , f o r a m e n m a g n u m a l a n ı b i l i n e n b i r i s k e l e t i n k a d ı n a m ı y o k s a e r k e ğ e m i a i t o l d u ğ u n u k e s t i r e b i l m e k a m a c ı y l a y a p ı l a n a y r ı m ç ö z ü m l e m e s i ( d i s k r i m i n a n t a n a l i z ) s o n u c u e l d e e d i l e n d e n k l e m i n s a ğ l a m a s ı y a p ı l d ı ğ ı n d a e r k e k l e r d e % 6 4 . 5 , k a d ı n l a r d a % 6 4 . 0 , o r t a l a m a % 6 4 . 3 8 d o ğ r u t a h m i n o r a n ı e l d e e d i l m i ş t i r . T e i x e r i a ( 4 ) ' n ı n v e r i l e r i n d e n e l d e e d i l e n d i s k r i m i n a n t f o n k s i y o n u n a g ö r e b u o r a n h e m e r k e k l e r d e h e m k a d ı n l a r d a % 7 5 . 0 d ı r * . ( * B u s o n u ç l a r T e i x e r i a ' n t n o r i j i n a l m a k a l e s i n d e m e v c u t o l m a y ı p a r a ş t ı r m a c ı l a r t a r a f ı n d a n o n u n v e r i l e r i k u l l a n ı l a r a k i s t a t i s t i k s e l d e ğ e r l e n d i r m e s i y a p ı l m ı ş t ı r., ) İ l k b a k ı ş t a d a h a y ü k s e k o r a n d a d o ğ r u t a h m i n y ü z - d e s i g ö r ü l m e k l e b e r a b e r y a p ı l a n k a r ş ı l a ş t ı r m a d a b i z i m d o ğ r u t a h m i n o r a n ı m ı z l a i s t a t i s t i k s e l o l a r a k a n l a m l ı b i r f a r k l ı l ı k o l m a d ı ğ ı s a p t a n m ı ş t ı r ( t : 1 . 2 6 ; P > 0 . 2 ) . İ k i a r a ş t ı r m a b u l g u l a r ı a r a s ı n d a k i g ö r e c e l i f a r k l ı l ı k l a r ö r n e k s a y ı l a r ı a r a s ı n d a k i f a r k l ı l ı k t a n k a y n a k l a n m a k t a d ı r . S o n u ç o l a r a k ; k a d ı n v e e r k e k l e r i n o r t a l a m a f o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı n ı n f a r k l ı o l d u ğ u , o r t a l a m a o l a r a k e r k e k l e r i n f o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı n ı n k a d ı n l a - r ı n k i n d e n b ü y ü k o l d u ğ u b i r g e r ç e k ( 4 , 6 ) o l m a k l a b i r l i k t e f o r a m e n m a g n u m a l a n ı i l e c i n s i y e t a r a s ı n d a ç o k z a y ı f b i r b a ğ ı n t ı m e v c u t t u r . A n c a k , s a v a ş , p a t l a m a l a r , u ç a k k a z a s ı g i b i t o p l u ö l ü m l e r d e i s k e l e t i n p a r ç a l a n m ı ş o l d u ğ u , k e m i k b ü t ü n l ü ğ ü n ü n k o r u n a m a d ı ğ ı d u r u m l a r d a c i n s i y e t i n s a p t a n m a s ı n d a y a r d ı m c ı b i r y ö n t e m o l a r a k f o r a m e n m a g n u m a l a n ı k u l l a n ı l a b i l i r . B u a m a ç l a e l d e e d i l e n v e % 6 4 . 3 8 o r a n ı n d a d o ğ r u t a h m i n o l a n a ğ ı s a ğ l a y a n a y r ı m d e n k l e m i ş ö y l e d i r . C i n s i y e t = F o r a m e n m a g n u m a l a n ı x 0 . 0 0 8 1 4 - 7 . 3 6 1 1 9 - Ç ı k a n s o n u ç > 0 i s e % 6 4 o l a s ı l ı k l a e r k e k , s o n u ç < 0 i s e % 6 4 o l a s ı l ı k l a k a d ı n a a i t o l a b i l e c e ğ i s ö y l e n e b i l i r . Ş e k i l 2 : F o r a m e n m a g n u m a l a n l a r ı n ı n c i n s i y e t e g ö r e d a ğ ı l ı m ı 4 4
K A Y N A K L A R 1 . K r o g m a n W M , İ ş c a n M Y . T h e H u m a n S k e l e t o n i n F o r e n s i c M e d i c i n e . S e c o n d e d . S p r i n g f i e l d I l l i n o i s : C h a r l e s T h o m a s P u b l i s h e r , 1 9 8 6 : 1 8 9 2 4 3 -2 . J e n s e n S . I d e n t i f i c a t i o n o f H u m a n R e m a i n s L a c k i n g S k u l l a n d T e e t h . A m . J . F o r e n s i c M e d . P a t h o l . 1 9 9 1 ; 1 2 ( 2 ) : 9 3 - 7 . 3 . L o n g i a G S . A n t h r o p o m e t r i c a l F e a t u r e s L a r y n g e a l C a r t i l a g e s . A d l i T ı p D e r g i s i 1 9 9 0 ; 6 : 1 4 1 - 4 8 . 4 . T h e i x e r i a W R G . S e x I d e n t i f i c a t i o n U t i l i z i n g t h e S i z e o f t h e F o r a m e n M a g n u m . A m . J . F o r e n s i c M e d . P a t h o l . 1 9 8 2 ; 3 ( 3 ) : 2 0 3 - 6 . 5 . B e n n e t t K A . A F i e l d G u i d e f o r H u m a n S k e l e t a l I d e n t i f i c a t i o n . S p r i n g f i e l d I l l i n o i s : C h a r l e s C . T h o m a s P u b . , 1 9 8 7 : 1 4 - 1 6 . 6 . F a t t e h A . H a n d b o o k o f F o r e n s i c P a t h o l o g y . J . B . L i p p i n c o t t . P h i l a d e l p h i a , 1 9 7 3 : 5 1 - 5 9 . 7 . M o o r e - J a n s e n P H , O u s l e y S D , J a n t z R L . D a t a C o l l e c t i o n P r o c e d u r e s f o r F o r e n s i c S k e l e t a l M a t e r i a l . R e p o r t o f I n v e s t i g a t i o n s n o . 4 8 , T h e U n i v e r s i t y o f T e n n e s s e e , K n o x v i l l e , F o r e n s i c A n t h r o p o l o g y C e n t e r , 1 9 9 4 : 5 6 - 7 . 8 . B u i k s t r a J E , U b e l a k e r D H . S t a n d a r t s f o r D a t a C o l l e c t i o n f r o m H u m a n S k e l e t a l R e m a i n s . A r k a n s a s A r c h e o l o g i c a l S u r v e y R e s e a r h S e r i e s N o . 4 4 , 1 9 9 4 : 7 7 . 9 . A l t ı n k ö k M . I ş m b i l i m d e ( R a d y o l o j i d e ) Ö z e l A d l ı B e l i r t i l e r , B u l g u l a r v e H a s t a l ı k l a r . İ . Ü . C e r r a h p a ş a T ı p F a k ü l t e s i Y a y ı n l a r ı . Y ö r ü k M a t b a b a s ı , 1 9 8 3 : 1 2 8 . Y a z ı ş m a A d r e s i : D r . Y a s e m i n G ü n a y A d l i T ı p K u r u m u B a ş k a n l ı ğ ı İ s t a n b u l
E V L İ L İ K İ Ç İ Z O R L A C İ N S E L İ L İ Ş K İ Ü Z E R İ N E B İ R A N K E T
Ç A L I Ş M A S I
A S u r v e y A b o u t F o r c e d I n t e r c o u r s e i n M a r r i a g e
M . F a t i h Y A V U Z * , B e l m a 2 . G Ö L G E * * , N u r h a s S A F R A N * * *
Y a v u z M F , G ö l g e Z B , S a f r a n N . E v t i l i k i ç i z o r l a c i n s e l i l i ş k i ü z e r i n e b i r a n k e t ç a l ı ş m a s ı . A d l i T ı p B ü l t e n i 1 9 S > 8 ; 3 ( 1 ) : 4 6 - 5 0 . Ö Z E T B u ç a l ı ş m a d a , 1 7 0 ’i h u k u k m e z u n u , 4 8 0 ’ i t o p l u m u n ç e ş i t l i k e s i m l e r i n d e n o l m a k ü z e r e t o p l a m 6 5 0 k i ş i n i n e v l i l i k i ç i z o r l a c i n s e l i l i ş k i k o n u s u n d a k i g ö r ü ş l e r i n i b e l i r l e y e n a n k e t f o r m l a r ı n ı n s o n u ç l a r ı d e ğ e r l e n d i r i l m i ş t i r . Ç a l ı ş m a y a k a t ı l a n l a r ı n % 6 5 ’i n i n , h u k u k ç u l a r ı n % 4 5 ’i n i n v e t o p l u m d a n k a t ı l a n l a r ı n % 7 1 ’i n i n k o c a n ı n k a r ı s ı y l a z o r l a c i n s e l i l i ş k i d e b u l u n m a s ı n ı n b i r ı r z a g e ç m e s u ç u o l u ş t u r a c a ğ ı n a i n a n d ı k l a r ı g ö r ü l m e k t e d i r . Ç a l ı ş m a y a k a t ı l a n l a r ı n y a r ı d a n f a z l a s ı n ı n b u g ö r ü ş t e o l m a s ı e v l i l i k i ç i z o r l a c i n s e l i l i ş k i n i n ı r z a g e ç m e s u ç u o l a r a k d ü z e n l e n m e s i y o l u n d a k i t a r t ı ş m a l a r a b a s a m a k o l u ş t u r m a k t a d ı r . A n a h t a r k e l i m e l e r : E v l i l i k , I r z a g e ç m e . S U M M A R Y T h e p u r p o s e o f t h i s s t u d y w a s t o d e t e r m i n e t h e o p i n i o n s o f t h e j u r i s t s a n d s o c i e t y a b o u t m a r i t a l r a p e . T h e q u e s t i o n n a i r e s w e r e c o m p l e t e d b y 1 7 0 j u r i s t s a n d 4 8 0 f r o m t h e s o c i e t y . 4 8 % o f t h e j u r i s t s , 7 1 % o f t h e o n e s f r o m t h e s o c i e t y a n d 6 5 % i n g e n e r a l , a g r e e t h a t t h e f o r c e d s e x u a l i n t e r c o u r s e i n t h e m a r r i a g e i s a r a p e c r i m e . A s m o r e t h a n t h e h a l f o f t h e p a r t i c i p a n t s h a v e a g r e e m e n t , m a r i t a l r a p e s h o u l d b e s e r i o u s l y d i s c u s s e d t o b e r e s e r v e d i n T u r k i s h l a w s a s a r a p e c r i m e . K e y w o r d s : M a r i t a l r a p e .G İ R İ Ş
E v l i l i ğ i n d o ğ a l s o n u ç l a r ı n d a n b i r i s i c i n s e l i l i ş k i d i r . A n c a k e ş l e r , e v l i l i k b a ğ ı y l a y a l n ı z c a k a r ş ı l ı k l ı r ı z a n ı n o l d u ğ u b i r c i n s e l i l i ş k i y i k a b u l e t m i ş l e r d i r . R ı z a n ı n o l m a d ı ğ ı b i r c i n s e l i l i ş k i k i ş i n i n c i n s e l ö z g ü r l ü ğ ü n e k a r ş ı y a p ı l m ı ş b i r s a l d ı r ı d ı r v e e v l i l i k b a ğ ı , z o r l a c i n s e l i l i ş k i y i s u ç o l m a k t a n ç ı k a r a m a z . O y s a Y a r g ı t a y e v l i l i k i ç i z o r l a c i n s e l i l i ş k i y i ı r z a g e ç m e s u ç u o l a r a k d e ğ e r l e n d i r m e m e k t e , c e b i r k u l l a n a r a k e ş i y l e c i n s e l i l i ş k i d e b u l u n a n k o c a n ı n f i i l i n i n , o d a s a d e c e a n a l b i r l e ş m e n i n s ö z k o n u s u o l d u ğ u d u r u m l a r d a a i l e f e r t l e r i n e k ö t ü m u a m e l e s u ç u o l u ş t u r a c a ğ ı n ı b e l i r t m e k t e d i r ( 1 , 2 ) . K a n u n u n g e r e k ç e s i n e g ö r e , e v l i l i k t e y a ş a n a n c i n s e l i l i ş k i n i n a m a c ı a i l e n i n o l u ş m a s ı v e s o y u n d e v a m ı d ı r , b u n e d e n l e i l i ş k i n i n k o c a t a r a f ı n d a n z o r l a y e r i n e g e t i r i l m e s i b i l e ı r z a g e ç m e s u ç u n u o l u ş t u r m a y a c a k t ı r ( 3 ) . I r z a g e ç m e s u ç u n u n o l u ş m a s ı i ç i n c i n s e l i l i ş k i n i n g a y r i m e ş r u o l m a s ı n ı n g e r e k t i ğ i , a n c a k e v l i l i k t e k i c i n s e l i l i ş k i n i n m e ş r u o l m a s ı n e d e n i y l e k o c a n ı n z o r k u l l a n a r a k c i n s e l i l i ş k i d e b u l u n m a s ı n ı n b u s u ç u o l u ş t u r m a y a c a ğ ı ö n e s ü r ü l m e k t e d i r ( 4 - 5 ) . O y s a b u g ü n ö r n e ğ i n İ n g i l t e r e , İ t a l y a , İ s v i ç r e , D a n i m a r k a , İ s v e ç , K a n a d a , B e l ç i k a , F r a n s a , A l m a n y a g i b i g e l i ş m i ş ü l k e l e r d e v e A B D ’n i n 2 0 ’d e n f a z l a e y a l e t i n d e , e v l i l i k i ç i z o r l a c i n s e l i l i ş k i ı r z a g e ç m e s u ç u o l a r a k * D o ç . D r . , İ s t a n b u l Ü n i v e r s i t e s i , A d l i T ı p E n s t i t ü s ü , C e r r a h p a ş a , İ s t a n b u l * * A r ş . G ö r . P s k . İ s t a n b u l Ü n i v e r s i t e s i , A d l i T ı p E n s t i t ü s ü , C e r r a h p a ş a , İ s t a n b u l * * * M a s t e r ö ğ r e n c i s i , İ s t a n b u l Ü n i v e r s i t e s i , A d l i T ı p E n s t i t ü s ü , C e r r a h p a ş a , İ s t a n b u l G e l i ş t a r i h i : 2 1 . 0 7 . 1 9 9 8 D ü z e l t m e t a r i h i : 2 3 1 1 1 9 9 8 K a b u l t a r i h i : 0 9 . 1 2 . 1 9 9 8 46d e ğ e r l e n d i r i l m e k t e d i r ( 6 ) . B i z c e d e d e s t e k l e n e n b u y a k l a ş ı m ı r z a g e ç m e s u ç u n u n b i r e y i n c i n s e l ö z g ü r l ü ğ ü n e v e h a k k ı n a k a r ş ı i ş l e n m i ş b i r s u ç o l d u ğ u v e b u d e ğ e r i n e v l i l i k i ç i n d e d e k o r u n m a s ı g e r e k t i ğ i g ö r ü ş ü n e d a y a n m a k t a d ı r . B u ç a l ı ş m a d a , g e r e k h u k u k m e z u n l a r ı n ı n , g e r e k s e t o p l u m u n e v l i l i k i ç i ı r z a g e ç m e s u ç u n u d e ğ e r l e n d i r m e l e r i n i v e e v l i l i k t e c i n s e l i l i ş k i n i n s ı n ı r l a r ı n a b a k ı ş a ç ı l a r ı n ı s a p t a m a k v e b u s o n u ç l a r l a t o p l u m s a l d e ğ i ş i m i o r t a y a k o y a r a k , y a s a l d ü z e n l e m e y e g ö t ü r m e s i n i u m d u ğ u m u z t a r t ı ş m a l a r a b i r k a y n a k o l u ş t u r m a k a m a ç l a n m ı ş t ı r .
G E R E Ç V E Y Ö N T E M
Ç a l ı ş m a y a , 1 7 0 ’i ( % 2 6 ) h u k u k m e z u n u , 4 8 0 ’i ( % 7 4 ) t o p l u m u n ç e ş i t l i k e s i m l e r i n d e n o l m a k ü z e r e t o p l a m 6 5 0 k i ş i k a t ı l m ı ş t ı r . Ç a l ı ş m a d a , s o s y o - d e m o g ı a f i k ö z e l l i k l e r e a i t 8 s o r u i l e e v l i l i k t e e ş l e r a r a s ı n d a k i c i n s e l i l i ş k i n i n s ı n ı r l a r ı n a v e e v l i l i k i ç i z o r l a c i n s e l i l i ş k i y e y ö n e l i k , ç o k t a n s e ç m e l i 7 s o r u n u n y e r a l d ı ğ ı b i r a n k e t f o r m u u y g u l a n m ı ş t ı r . K a t ı l ı m i s t e ğ e b a ğ l ı o l u p , ç a l ı ş m a a n o n i m b i r ç a l ı ş m a d ı r . E l d e e d i l e n v e r i l e r i n i s t a t i s t i k s e l d e ğ e r l e n d i r m e l e r i S P S S p r o g r a m ı k u l l a n ı l a r a k y a p ı l m ı ş t ı r . E l d e e d i l e n s o n u ç l a r d a n K i - k a r e t e s t i i l e b a z ı d e ğ i ş k e n l e r a r a s ı n d a k i f a r k l a r ı n a n l a m l ı l ı ğ ı b e l i r l e n m i ş t i r . A n l a m l ı l ı k d e r e c e s i n d e k r i t e r o l a r a k p < 0 . 0 5 s e v i y e s i k a b u l e d i l m i ş t i r .B U L G U L A R
A r a ş t ı r m a g r u b u n d a , h u k u k ç u l a r ı n 4 3 ’ü k a d ı n ( % 2 5 ) , 1 2 6 ’s ı e r k e k ( % 7 4 ) , t o p l u m d a n k a t ı l a n k i ş i l e r i n 2 9 7 ’s i k a d ı n ( % 6 2 ) , 1 8 3 ’ü e r k e k t i r ( % 3 8 ) , h u k u k ç u l a r d a n b i r k i ş i i s e c i n s i y e t i n i b e l i r t m e m i ş t i r . H u k u k ç u l a r d a y a ş a r a l ı ğ ı 2 2 - 6 8 v e y a ş o r t a l a m a s ı 3 0 , ( S D : 8 . 3 ) , t o p l u m d a n k a t ı l a n l a r ı n y a ş a r a l ı ğ ı 1 6 - 6 3 v e y a ş o r t a l a m a s ı 3 3 , ( S D : 1 0 . 6 ) ‘d ü r . H u k u k ç u l a r ı n 8 2 ’s i b e k a r ( % 4 8 ) , 8 8 ’i e v l i d i r . ( % 5 2 ) T o p l u m d a n k a t ı l a n l a r ı n i s e 2 0 5 ’i b e k a r ( % 4 3 ) , 2 6 5 ’i e v l i ( % 5 6 ) v e 1 1 4 ’ü i l k o k u l ( % 2 4 ) , 5 9 ’u o r t a o k u l T a b l o l : Ç a l t ş m a y a k a t ı l a n h u k u k ç u l a r ı n , k a d ı n ı n k o c a s ı y l a ( % 1 2 ) , 9 1 ’i l i s e ( % 1 9 ) , 2 l 6 ’s ı ü n i v e r s i t e m e z u n u d u r ( % 4 5 ) . Ç a l ı ş m a y a k a t ı l a n l a r ı n % 9 1 ’i, e v l i l i ğ i n k o c a y a k a r ı s ı y l a z o r l a c i n s e l i l i ş k i d e b u l u n m a h a k k ı v e r m e d i ğ i g ö r ü ş ü n d e o l u p , b u g ö r ü ş h u k u k ç u l a r d a % 9 3 , t o p l u m u n ç e ş i t l i k e s i m l e r i n d e n k a t ı l a n l a r d a % 9 1 ’d i r . ( p > 0 . 0 5 ) C i n s i y e t l e r a r a s ı f a r k l ı l ı ğ a b a k ı l d ı ğ ı n d a , k a d ı n l a r ı n % 9 5 ’i, e r k e k l e r i n % 8 9 ’u ( p < 0 . 0 5 ) b u g ö r ü ş e k a t ı l m a k t a , b u o r a n h u k u k ç u k a d ı n l a r d a % 9 8 , e r k e k l e r d e % 9 4 ( p > 0 . 0 5 ) , t o p l u m g r u b u k a d ı n l a r d a % 9 4 , e r k e k l e r d e % 8 6 ( p < 0 . 0 5 ) o l a r a k k a r ş ı m ı z a ç ı k m a k t a d ı r . İ k i n c i s o a ı n u n g e n e l c e v a p l a r ı n ı d e ğ e r l e n d i r d i ğ i m i z d e , h u k u k m e z u n l a r ı n d a k a d ı n ı n c i n s e l i l i ş k i y e g i r m e m e s i i ç i n h a k l ı n e d e n o l a r a k e n y ü k s e k o r a n d a k a d ı n ı n o a n a d e t l i o l m a s ı , e n a z o r a n d a d a h a m i l e k a l m a k t a n k o r k m a s ı g ö s t e r i l m i ş t i r . K a d ı n l a r ı n , k o c a n ı n ç o k s ı k c i n s e l i l i ş k i d e b u l u n m a k i s t e m e s i , k o c a s ı n ı s e v m e m e s i , e ş l e r i n d a r g ı n o l m a l a r ı , k o c a n ı n k a d ı n ı n h o ş l a n m a d ı ğ ı p o z i s y o n l a r i s t e m e s i g i b i d u r u m l a r ı , e r k e k l e r e n a z a r a n d a h a y ü k s e k o r a n d a h a k l ı n e d e n o l a r a k g ö s t e r d i k l e r i b e l i r l e n m i ş t i r . B e k a r l a r d a i s e , k a d ı n ı n k o c a s ı n ı s e v m e m e s i e v l i l e r e n a z a r a n d a h a y ü k s e k o r a n d a h a k l ı n e d e n o l a r a k g ö r ü l ü r k e n , e v l i l e r d e k a d ı n ı n h a m i l e o l m a k t a n k o r k m a s ı , b e k a r l a r a n a z a r a n d a h a y ü k s e k o r a n d a h a k l ı n e d e n o l a r a k g ö r ü l m e k t e d i r ( T a b l o - 1 ) . T o p l u m g r u b u n u g e n e l o l a r a k d e ğ e r l e n d i r d i ğ i m i z d e d e h u k u k m e z u n l a r ı y l a b e n z e r b i r s o n u ç g ö r ü l m e k t e d i r . B u g r u p t a d a k a d ı n ı n k o c a s ı y l a c i n s e l i l i ş k i y e g i r m e m e s i i ç i n h a k l ı n e d e n o l a r a k e n f a z l a o r a n d a k a d ı n ı n o a n a d e t l i o l m a s ı , e n a z o r a n d a i s e h a m i l e k a l m a k t a n k o r k m a s ı g ö s t e r i l m i ş t i r . K a d ı n l a r ı n , k o c a n ı n ç o k s ı k c i n s e l i l i ş k i d e b u l u n m a k i s t e m e s i , k o c a s ı n ı s e v m e m e s i , k o c a n ı n k a d ı n ı n h o ş l a n m a d ı ğ ı p o z i s y o n l a r i s t e m e s i g i b i d u r u m l a r ı , e r k e k l e r e n a z a r a n d a h a y ü k s e k o r a n d a h a k l ı n e d e n o l a r a k g ö s t e r d i k l e r i n i g ö r m e k t e y i z . B e k a r l a r d a i s e , k a d ı n ı n ç o k f a z l a s e k s t e n h o ş l a n m a m a s ı , k o c a n ı n ç o k s ı k c i n s e l i l i ş k i d e b u l u n m a k i s t e m e s i , k o c a s ı n ı s e v m e m e s i , e ş l e r i n d a r g ı n c i n s e l i l i ş k i y e g i r m e m e s i i ç i n g ö s t e r d i k l e r i h a k l ı n e d e t ı l e r .S O R U LA R G enel K adın E rkek B ekar Evli
% % % % %
K adının ken d ini iyi h isse tm e m e si 70 86 64 72 68
K ocanın a lkollü olm ası 67 77 64 68 66
K adının se kste n ç o k fa z la h o şla nm a m a sı 25 35 22 21 30
H am ile ka lm a kta n korkm ası 22 28 21 16 29
O an adetli olm ası 89 81 91 84 94
K ocanın ço k sık cin se l ilişkid e b u lu n m a k istem esi 32 47 27 29 35
K ocasını sevm e m e si 33 51 27 37 29
E şlerin d a rg ın olm aları 51 67 46 54 48
S eks için ye r ve z a m a n ın u yg u n olm am ası 70 65 71 69 71
K ocanın oral se ks istem esi 68 61 71 66 70
K ocanın anal seks istem esi 79 77 79 76 82
K ocanın k a d ın ın h o şla nm a d ığ ı p o z is y o n la r istem esi 55 74 48 52 58
T a b l o 2 . T o p l u m u n ç e ş i t l i k e s i m l e r i n d e n k a t ı l a n l a r ı n , k a d ı n ı n k o c a s ı y l a c i n s e l i l i ş k i y e g i r m e m e s i i ç i n g ö s t e r d i k l e r i h a k l ı n e d e n l e r . S O R U LA R G enel % Kadın % E rkek % B ekar % Evli %
K adının kendini iyi h isse tm e m e si 73 75 69 82 64
K ocanın alkollü olm ası 60 62 55 66 53
K adının se kste n ç o k fa z la ho şla nm a m a sı 30 33 24 40 22
H am ile ka lm a kta n korkm ası 27 29 24 23 31
O an adetli olm ası 78 82 72 79 77
K ocanın ço k sık cinsel ilişkid e b u lu n m a k istem esi 35 43 22 41 28
K ocasını se vm e m e si 46 50 38 57 36
Eşlerin d a rg ın olm aları 42 44 39 48 37
Seks için y e r ve za m a n ın u yg u n olm am ası 53 55 49 55 50
K ocanın oral seks istem esi 53 55 50 55 51
K ocanın anal seks istem esi 72 74 69 75 70
K ocanın ka d ın ın h o şla nm a d ığ ı p o zisyo n la r istem esi 51 57 42 59 44
D iğer 4 4 3 4 3 o l m a l a r ı , k o c a n ı n k a d ı n ı n i s t e m e d i ğ i p o z i s y o n l a r i s t e m e s i g i b i d u r u m l a r , e v l i l e r e n a z a r a n d a h a y ü k s e k o r a n d a h a k l ı n e d e n o l a r a k g ö r ü l m e k t e d i r ( T a b l o - 2 ) . H u k u k ç u l a r i l e t o p l u m g r u b u n u n g ö s t e r d i k l e r i h a k l ı n e d e n l e r a r a s ı n d a k i f a r k l ı l ı ğ a b a k t ı ğ ı m ı z d a , h u k u k ç u l a r , s e k s i ç i n y e r v e z a m a n ı n u y g u n o l m a m a s ı n ı , k o c a n ı n o r a l s e k s i s t e m e s i n i , e ş l e r i n d a r g ı n o l m a l a r ı n ı t o p l u m g r u b u n a g ö r e d a h a y ü k s e k o r a n d a h a k lı n e d e n o l a r a k g ö s t e r i r l e r k e n , k o c a s ı n ı s e v m e m e s i n i , t o p l u m g r u b u n a n a z a r a n d a h a a z o r a n d a h a k l ı n e d e n o l a r a k g ö r m ü ş l e r d i r ( T a b l o 1 - 2 ) . Ç a l ı ş m a y a k a t ı l a n l a r ı n % 6 5 ’i, k o c a n ı n k a r ı s ı y l a z o r l a c i n s e l i l i ş k i d e b u l u n m a s ı n ı n b i r ı r z a g e ç m e s u ç u o l d u ğ u n a i n a n ı r k e n , h u k u k ç u l a r ı n % 4 8 ’ i, t o p l u m d a n k a - t ı l a n l a r ı n % 7 1 ’i ( p < 0 . 0 5 ) b u e y l e m i s u ç o l a r a k d e ğ e r l e n d i r m e k t e d i r . B u g ö r ü ş e k a t ı l ı m c i n s i y e t a ç ı s ı n d a n d e ğ e r l e n d i r i l d i ğ i n d e , k a d ı n l a r ı n % 8 2 ’s i , e r k e k l e r i n % 4 7 ’s i ( p < 0 . 0 5 ) b u e y l e m i n s u ç o l d u ğ u y ö n ü n d e g ö r ü ş b i l d i r m i ş , h u k u k ç u k a d ı n v e e r k e k l e r d e b u o r a n T a b l o 3 : I r z a g e ç m e s u ç u s a y ı l m a m a n e d e n l e r i S O R U LA R Toplam n=89 % H U K U K Ç U Kadın n=7 % E rkek n=81 % Toplam n=136 % T O P L U M K adın n= 54 % E rkek n=82 % G E N E L T O P LA M n=225 %
E vlilikte e şlerin b irb irle rin in cinsel 60 43 61 59 50 45 59
isteklerini ka rşıla m a la rı g ö revleridir.
E vlilikte ka d ın ın k o ca sın ın cinsel iste kle rin e 7 14 6 19 24 16 14
hayır de m e si g e le n e kle rim ize aykırıdır.
E vlilikte ya şa n a n b ir ta kım o la yla r 25 29 25 35 48 27 31
d ışa rıya ya n sım a m a lıd ır.
Eşi olduğu için bu b ir ırza g e çm e suçu o la ra k
d e ğ e rle n d irile m e z, a n c a k fe n a m u a m e le 78 86 78 45 44 45 58 olarak de ğ e rle n d irilir.
D iğer 6 29 4 2 0 4 4 s ı r a s ı y l a % 8 4 v e % 3 6 ( p < 0 . 0 5 ) , t o p l u m g r u b u k a d ı n v e e r k e k l e r d e i s e s ı r a s ı y l a % 8 1 v e % 5 4 ( p < 0 . 0 5 ) o l a r a k b e l i r l e n m i ş t i r . K o c a n ı n z o r l a c i n s e l i l i ş k i s i n i ı r z a g e ç m e s u ç u o l a r a k d e ğ e r l e n d i r m e y e n h u k u k m e z u n l a r ı n d a , e n y ü k s e k o r a n d a , b u f i i l i n f e n a m u a m e l e o l a r a k d e ğ e r l e n d i r i l i p , b o ş a n m a n e d e n i o l m a s ı y ö n ü n d e , t o p l u m g r u b u n d a i s e , e n y ü k s e k o r a n d a , e v l i l i k t e e ş l e r i n b i r b i r l e r i n i n c i n s e l i s t e k l e r i n i k a r ş ı l a m a l a r ı g ö r e v l e r i d i r y ö n ü n d e g ö r ü ş b i l d i r d i k l e r i b e l i r l e n m i ş t i r ( T a b l o - 3 ) . H u k u k m e z u n l a r ı v e t o p l u m g r u b u , z o r l a a n a l i l i ş k i y i e n y ü k s e k o r a n d a ı r z a g e ç m e s u ç u o l a r a k d e ğ e r l e n d i r i r k e n , t o p l u m g r u b u n d a k i k a d ı n l a r d a i k i n c i o l a r a k z o r l a o r a l i l i ş k i ı r z a g e ç m e s u ç u o l a r a k d e ğ e r l e n d i r i l m i ş t i r ( T a b l o - 4 ) . H u k u k m e z u n l a r ı v e t o p l u m g r u b u ı r z a g e ç m e s u ç u i ş l e m i ş k o c a n ı n c e z a s ı n ı n d i ğ e r ı r z a g e ç m e s u ç l a r ı y l a a y n ı o l m a s ı g e r e k t i ğ i n i d ü ş ü n ü r k e n , c i n s i y e t a ç ı s ı n d a n d e ğ e r l e n d i r d i ğ i m i z d e h e r i k i g r u p t a d a k a d ı n 4 8
T a b l o 4 : H a n g i d u r u m d a ı r z a g e ç m e s u ç u o l a r a k k a b u l e d i l m e l i d i r ? S O R U L A R Toplam n=81 % H U K U K Ç U Kadın n=36 % E rkek n=45 % Toplam n=340 % T O P L U M Kadın n=241 % E rkek n=99 % G E N E L T O P LA M n=421 % K ocanın, ka rıs ıy la z o rla va jin a l
ilikide bulunm ası
86 86 87 82 82 80 83
K ocanın, ka rısıyla z o rla anal ilişkid e bu lu nm a sı
95 100 91 95 95 95 95
K ocanın, ka rısıyla zo rla oral ilişkide bulunm ası
83 86 80 82 87 72 82 T a b l o 5 : E ş i n e k a r ş ı z o r l a c i n s e l i l i ş k i d e b u l u n a n k o c a n ı n c e z a s ı n e o l m a l ı d ı r ? S O R U L A R Toplam n=81 % H U K U K Ç U Kadın n=36 % E rkek n=45 % T oplam n=340 % T O P L U M K adın n=241 % E rkek n=99 % G E N E L T O P LA M n=421 % D iğer ırza g e ç m e su ç la rın d a n d a h a az 37 19 51 30 21 51 31
D iğer ırza g e çm e s u ç la rıy la aynı 48 67 33 52 58 38 42
D iğer ırza g e ç m e s u çla rın d a n d a h a fazla 12 11 13 14 17 8 14
l a r c e z a n ı n a y n ı o l m a s ı n ı , e r k e k l e r i s e d a h a a z o l m a s ı g e r e k t i ğ i n i b i l d i r m i ş l e r d i r ( T a b l o - 5 ) .
T A R T I Ş M A V E S O N U Ç
Y a k ı n z a m a n l a r a k a d a r b i r t a b u o l a n e v l i l i k i ç i ı r z a g e ç m e n i n i r d e l e n m e s i i l e e l d e e d i l e n b u l g u l a r b u k o n u d a o l d u k ç a c i d d i b i r s o r u n b u l u n d u ğ u n u o r t a y a k o y m a k t a d ı r . Ç e ş i t l i ç a l ı ş m a l a r d a , e v l i l i k i ç i z o r l a c i n s e l i l i ş k i n i n g ö r ü l m e s ı k l ı ğ ı n ı n ö n e m l i o r a n l a r d a o l d u ğ u v e o r t a l a m a o l a r a k h e r 7 k a d ı n d a n b i r i n i n , b u e y l e m e m a r u z k a l d ı ğ ı b e l i r t i l m e k t e d i r ( 7 ) . A y r ı c a e v l i l i k i ç i f i z i k s e l ş i d d e t e m a r u z k a l a n k a d ı n l a r ı n z o r l a c i n s e l i l i ş k i y e m a r u z k a l m a o r a n l a r ı d a h a d a y ü k s e l m e k t e d i r ( 8 - 9 ) . E v l i l i k t e f i z i k s e l ş i d d e t e m a r u z k a l a n k a d ı n l a r ı n % 3 3 i l e 4 6 ’s ı c i n s e l ş i d d e t e m a r u z k a l m a k t a d ı r l a r ( 1 0 ) . S a n ı l d ı ğ ı n ı n a k s i n e k o c a t a r a f ı n d a n g e r ç e k l e ş t i r i l e n z o r l a c i n s e l i l i ş k i n i n k a d ı n d a o l u ş t u r d u ğ u f i z i k s e l v e e m o s y o n e l h a s a r ı n a ğ ı r l ı ğ ı d i ğ e r ı r z a g e ç m e o l a y l a r ı n d a n d a h a a z d e ğ i l d i r ( 1 1 ) . H a t t a k i m i ç a l ı ş m a l a r d a e m o s y o n e l v e f i z i k s e l h a s a r ı n d a h a y ü k s e k o r a n l a r d a g ö r ü l d ü ğ ü d e b e l i r t i l m e k t e d i r ( 8 ) . S a l d ı r g a n ı n k a d ı n ı n s e v d i ğ i , g ü v e n d i ğ i v e k o r u n m a i ç i n b a ğ ı m l ı o l d u ğ u b i r i s i o l d u ğ u n d a s a l d ı r ı n ı n e t k i l e r i d a h a d a ş i d d e t l e n i r . E ş l e r i t a r a f ı n d a n s a l d ı r ı y a u ğ r a y a n l a r i l e y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r , e v l i l i k i ç i n d e k i h e m f i z i k s e l h e m d e c i n s e l s a l d ı r ı l a r ı n , m a ğ d u r k a d ı n l a r d a ' d a h a ş i d d e t l i d e p r e s y o n , y ü k s e k d e r e c e d e a l k o l k u l l a n ı m ı v e b e n l i k s a y g ı s ı y i t i m i g i b i p s i k o l o j i k s o n u ç l a r y a r a t m a r i s k i o l d u ğ u n u g ö s t e r m e k t e d i r ( 1 2 ) . M a ğ d u r R a d ı n ü z e r i n d e ö n e m l i t r a v m a t i k e t k i l e r i o l a n e v l i l i k i ç i z o r l a c i n s e l i l i ş k i n i n , y a s a l a r d a ı r z a g e ç m e s u ç u o l a r a k y e r a l ı p a l m a m a s ı k o n u s u n d a t a r t ı ş m a l a r ı n ö n e m l i b i r o r a n ı k o n u y a i l i ş k i n t o p l u m u n ç e ş i t l i k e s i m l e r i n i n g ö r ü ş l e r i n i n o r t a y a k o n d u ğ u ç a l ı ş m a l a r l a b e l i r t i l m e k t e d i r . Ö r n e ğ i n A B D ’d e g e r ç e k l e ş t i r i l e n v e s ı r a s ı i l e 2 0 0 0 v e 4 5 0 k i ş i y i k a p s a y a n 2 ç a l ı ş m a d a e v l i l i k i ç i z o r l a c i n s e l i l i ş k i n i n y a s a l a r d a ı r z a g e ç m e s u ç u o l a r a k y e r a l m a s ı n ı i s t e y e n l e r i n o r a n ı % 3 5 i l e % 5 1 ’d i r v e b u g ö r ü ş ü s a v u n a n l a r ı n ç o ğ u n l u ğ u n u k a d ı n , g e n ç v e i y i e ğ i t i m l i k i ş i l e r o l u ş t u r m a k t a d ı r ( 1 3 - 1 4 ) . Ç a l ı ş m a d a e l d e e t t i ğ i m i z s o n u ç l a n d e ğ e r l e n d i r d i ğ i m i z d e , g e r e k t o p l u m g e r e k s e d e h u k u k ç u l a r ı n % 9 1 g i b i ç o k b ü y ü k b i r o r a n ı n ı n e v l i l i ğ i n k o c a y a e ş i i l e z o r l a c i n s e l i l i ş k i h a k k ı n ı v e r m e d i ğ i n i d ü ş ü n m e l e r i o l d u k ç a o l u m l u b i r y a k l a ş ı m o l a r a k g ö r ü l m ü ş t ü r . B u n u n y a s a l a r d a b i r s u ç o l a r a k y e r a l m a s ı n ı i s t e y e n l e r i n o r a n ı % 6 5 ’e i n e r k e n t o p l u m s a l k a t ı l ı m ı n h u k u k ç u l a r a g ö r e d a h a y ü k s e k o l d u ğ u g ö z l e n m i ş t i r . C i n s i y e t l e r a ç ı s ı n d a n d e ğ e r l e n d i r d i ğ i m i z d e k a d ı n l a r ı n e r k e k l e r e n a z a r a n b e l i r g i n o l a r a k b u e y l e m i n b i r s u ç o l d u ğ u n u k a b u l e t m e l e r i , e y l e m i n d o ğ a l m a ğ d u r u o l a n k a d ı n ı n k o n u y a d u y a r l ı y a k l a ş ı m ı n ı n i f a d e s i d i r . A y n ı y a k l a ş ı m e ş i n e k a r ş ı ı r z a g e ç m e s u ç u i ş l e m i ş k o c a y a v e r i l e c e k c e z a d a d a g ö r ü l m e k t e d i r . K a d ı n l a r e ş i t a r a f ı n d a n ı r z ı n a g e ç i l e n k a d ı n ı n d i ğ e r ı r z a g e ç m e s u ç u m a ğ d u r l a r ı y l a b e n z e r t r a v m a y ı y a ş a y a c a k l a r ı n d a n d o l a y ı a y n ı c e z a n ı n v e r i l m e s i g e r e k t i ğ i n i d ü ş ü n ü r l e r k e n , e r k e k l e r b u s u ç u n d i ğ e r ı r z a g e ç m e s u ç l a r ı n d a n d a h a h a f i f o l a b i l e c e ğ i n i d ü ş ü n d ü k l e r i n d e n d a h a a z c e z a y ı u y g u n g ö r m ü ş l e r d i r . K a t ı l ı m c ı l a r d a n , b u e y l e m i n ı r z a g e ç m e s u ç u d e ğ i l d i r g ö r ü ş ü n d e o l a n l a r ı n d a y a n a k n o k t a s ı d e ğ i ş k e n d i r . T o p l u m g r u b u g e l e n e k s e l y a k l a ş ı m o l a n e v l i l i k t e e ş l e r i b i r b i r l e r i n i n c i n s e l g e r e k s i n i m l e r i n i k a r ş ı l a m a l a r ı g e r e k t i ğ i n e i n a n ı r k e n , h u k u k ç u l a r b ü y ü k o l a s ı l ı k l a d a m e v c u t y a s a l u y g u l a m a n ı n e t k i s i i l e b u n u n f e n a m u a m e l e s u ç u o l u ş t u r d u ğ u i ç i n ı r z a g e ç m e s u ç u o l a m a y a c a ğ ı n ı s a v u n m a k t a d ı r l a r . S o n u ç o l a r a k g e r e k t o p l u m g r u b u n u n ç o ğ u n-t u ğ u n u n g e r e k s e d e h u k u k ç u l a r ı n y a k l a ş ı k y a r ı s ı n ı n g ö r ü ş ü e v l i l i k t e z o r l a c i n s e l i l i ş k i n i n ı r z a g e ç m e s u ç u o l a r a k d e ğ e r l e n d i r i l m e s i d o ğ r u l t u s u n d a d ı r . B u d a b i z e , ç o k d a h a g e n i ş k a p s a m l ı ç a l ı ş m a l a r l a e l d e e d i l e c e k v e r i l e r i n b i l i m s e l s e n t e z i i l e e v l i l i k i ç i z o r l a c i n s e l i l i ş k i n i n ı r z a g e ç m e s u ç u o l a r a k d ü z e n l e n m e s i n i n g e r e k l i l i ğ i n i o r t a y a k o y a c a ğ ı n ı g ö s t e r m e k t e d i r . K A Y N A K L A R 1 . A r t u k , M . E . , C e z a H u k u k u n d a A i l e D ü z e n i n e K a r ş ı C ü r ü m l e r , M Ü H F H u k u k A r a ş t ı r m a l a r ı D e r g i s i , 1 9 9 5 ; 9 ( 1 - 3 ) : 7 - 4 5 . 2 . Y a r g ı t a y 4 . C D , Y K D , 1 9 9 4 ; 2 0 ( 1 1 ) : 1 8 4 7 - 5 2 . 3 . T u n a . Y . , I r z a G e ç m e S u ç u Ü z e r i n e M u k a y e s e l i İ n c e l e m e , A d a l e t D e r g i s i , 1 9 9 5 ; 5 : 4 6 6 - 7 1 . 4 . B a k ı c ı , S . , G e n e l A d a p v e A i l e D ü z e n i n e K a r ş ı C ü r ü m l e r , A n k a r a , A d a l e t Y a y ı n l a r ı , 1 9 9 4 : 1 - 1 1 . 5 . G ö z i ' ı b ü y ü k , A . . P . , T ü r k C e z a K a n u n u Ş e r h i , 5 . B a s k ı , A n k a r a , 1 9 9 3 ; 3 : 7 2 1 - 4 . 6 . A r t u k , M . E . , ( i ç i n d e ) H u k u k v e A d l i T ı p S e m i n e r l e r i , İ . Ü A d l i T ı p E n s t i t ü s ü , 1 9 9 8 , İ s t a n b u l , ( B a s k ı d a ) . 7 . R u s s e l l , D . E . H . , T h e P r e v a l e n c e o f W i f e R a p e , I n R a p e i n M a r r i a g e . 1 9 9 0 : 5 7 - 7 2 , I n d i a n a U n i v e r s i t y P r e s s , I n d i a n a p o l i s . 8 . C o u n c i l o n S c i e n t i f i c A f f a i r s , A m e r i c a n M e d i c a l A s s o c i a t i o n , V i o l e n c e a g a i n s t w o m e n : r e l e v a n c e f o r m e d i c a l p r a c t i t i o n e r s , J o u r n a l o f t h e A m e r i c a n M e d i c a l A s s o c i a t i o n , 1 9 9 2 ; 2 6 7 ( 2 3 ) : 3 1 8 4 - 9 . 9 . S h e r i d a n , D . J . , T h e r o l e o f t h e b a t t e r e d w o m a n s p e c i a l i s t , J . P s y c h o s o c N u r s . M e n t . H e a l t h . S e r v . , 1 9 9 3 ; 3 1 ( 1 1 ) : 3 1 - 7 . 1 0 . F r i e z e , I . H . , B r o w n e , A . , V i o l e n c e i n M a r r i a g e , I n : O h l i n L . , T o n r y M . , e d s . F a m i l y V i o l e n c e C r i m e a n d J u s t i c e , A R e v i e w o f R e s e a r c h , C h i c a g o , i l l : U n i v e r s i t y o f C h i c a g o P r e s s , 1 9 8 9 : 1 6 3 - 2 1 8 . 1 1 . R u s s e l l , D . E . H . , T h e T r a u m a o f W i f e R a p e , I n : R a p e i n M a r r i a g e , 1 9 9 0 : 1 9 0 - 2 0 5 , I n d i a n a U n i v e r s i t y P r e s s , I n d i a n a p o l i s . 1 2 . B r o w n e , A . , V i o l e n c e A g a i n s t W o m e n b y M a l e P a r t n e r s , P r e v a l e n c e , O u t c o m e s a n d P o l i c y I m p l i c a t i o n s , A m e r i c a n P s y c h o l o g i s t , 1 9 9 3 ; 4 8 ( 1 0 ) : 1 0 7 7 - 8 7 . 1 3 - J e f f o r d s , C . R . , D u l l , R . T . , D e m o g r a p h i c v a r i a t i o n s i n a t t i t u d e s t o w a r d s m a r i t a l r a p e i m m u n i t y , J o u r n a l o f M a r r i a g e a n d t h e F a m i l y , 1 9 8 2 ; 4 4 : 7 5 5 - 6 2 . 1 4 . R i c h , R . F . , S a m p s o n , R . J . P u b l i c p e r c e p t i o n s o f c r i m i n a l j u s t i c e p o l i c y , D o e s v i c t i m i z a t i o n m a k e a d i f - f e r e n c e ? V i o l e n c e a n d V i c t i m s , 1 9 9 0 ; 5 : 1 0 9 - 1 8 . Y a z ı ş m a A d r e s i : D o ç . D r . M . F a t i h Y a v u z İ s t a n b u l Ü n i v e r s i t e s i , A d l i T ı p E n s t i t ü s ü , C e r r a h p a ş a , İ s t a n b u l T e l : ( 0 2 1 2 ) 5 8 8 0 8 8 0 - 4 4 7 F a x : ( 0 2 1 2 ) 5 8 8 0 0 1 1 5 0
