ret ti mi

(1)

Erdem KOC Dog.Dr.

Cukurova ~ n i . Tekstil Muhendislia Bolumu ADANA

Bu galzamada Tiirkiye'de ve ~ngiltere'de lisans seviye- sinde Tekstil egitim-ogretimi yapan kurumlarzn genel durumlarz ozetlenip, Tekstil Miihendisligi egitiminde yapzlmasr gereken i$er kzsaca anlatzlmzgtzr. Ulkemiz- de standardizasyon kavramznzn Tekstil Miihendisligi egitiminde dikkatle iizerinde durulmasz gereken bir oge oldu&ma da i ~ a r e t edilmiatir.

TEXTILE EDUCATION IN TURKEY

In this study, having summarized the general situation of textile education institutions in Turkey and Eng- land, the things to be done upon the Textile Enginee- ring education have been explained. It hasbeen pointed out that the standardization in textile education was an important concept to be considered.

l . ~ i ~ f

$4

Gene1 manada Muhendislik, bir veya birden fazla tiirden hammadde veya malzemeden belirli bir uriinun, yapimn, prosesin veya eserin ger~eklegtirilmesi igin gerekli bilgi ve teknikleri geligtiren bir bilim dali ya da uygulamayl gergeklegtiren bir meslek dall olarak ta~umlanabilir. Tekstil Muhendisligi elyaftan kumag yaplminl gergeklegtiren tum yaplm iglemlerini kapsa- yan bir muhendislik dalidir.

Bir bilim dali olarak Tekstil Muhendislianin ilgi alanlan:

Tekstil uriinlerinin tasarlanmasi,

Tasarlanan bu uriinun uretilmesi i ~ i n uygulanacak yontemlerin geligtirilmesi,

ret ti mi

gergeklegtirecek makinalann tasarlanmasi, geklinde ozetlenebilir. Bu ana konular tetkik edildian- de Tekstil Muhendislianin u&agt@ belli bag11 konular agaadaki gekilde ozetlenebilir.

1.Dogal elyaflann kimyasal ve fiziksel ozellikleri 2.Yapay elyaflann ozellikleri ve yaplm iglemleri 3.Cegitli iplik uretim i~lemleri, yapisal ozellikleri 4.Kumag uretim teknikleri ve geligtirilmesi 5.Kumag apreleme iglemlerinin analizi

6.Boyama iglemi ve teknikleri 7.Kumag tasanml

8.Igletme yonetimi teknikleri, organizasyon

9.1gletmede ekonomik sorunlar, teknoloji geligme, eg-itim v.s.

10.Tekstil makinalari yapimi 11.Konfeksiyon ve moda

Goriildum gibi Tekstil Muhendislia kendi bagina ay- n bir mfihendislikve meslek dali oldurn gibi kendi igin- de de gegitli uzmanlik dallanna ayrrlmq durumdalr.

m e m i z i n dunya ulkeleri igindeki yerini korumasl ve hatta daha da ileriye gidebilmesi igin Tekstil Muhen- dis1iij;ine gok daha ehemniyet verilmesi gerekmektedir.

Cunku arhk tekstilde aha d e a l teknoloji ve model iire- tici ve i h r a ~ edici durumda olmak zorundaylz. Sadece modern makinalar sabn almak tekstil sanayiinde on si- rada kalmak igin yeterli desldir. Geligme, teknik yone- tim ve organizasyon ancak iyi eatilmig bilgili, yetenek- li ve aragbnci teknik elemanlarla saglanabilir. Aynca standardizasyon kavramnm, AT'na girmeye hazirlan- diarniz gu slralarda Tekstil Muhendislig-i ve egtimin- de dikkatle uzerinde durulmasi gereken bir oge 01dug-u da unutulmamalldlr. Kaliteli mamiil uretmek ve gelis- tirmek ifin standardizasyona gitmemizin onemi tart;l- gllmaz bir gergek olmaktahr.

Bu pligmada, Turkiye'de lisans seviyesinde tekstil egtimi yapan kurumlarin genel durumlan ozetlenip, Tekstil Muhendisligi egitiminde yapilmasi gereken is- ler lusaca anlatilmaya phgilmigtn-.

B.TEKST~L I M E S L E ~ ~ UZMANLIK ALANLARI 2.1.Genel Uzmanl~k Alanlarx

Tekstil meslegi, liflerden olusan tekstil uriinleri olarak taninan endustri uriinlerinin yaplm ile ilgilidir.

2O.Yuzyllda kimya endustrisindeki geligmelere para- lel olarak yapma lif uretimi ile makinalagan h a m giyim uretimi de tekstil mesleanin @rag alanlannagirmigtir.

Tekstil mesleanin belli bagli uzmanllk alanlan Tab- lo 1 verilmifir. Bu sinlflandirma genigletilirse; Tablo 2 elde edilir. Bu tabloda ozet halinde verilen Tekstil Mu- hendislisni ilgilendiren d i g m a alanlannda kaliteli uretim yapilabilmesi i ~ i n bilgili, kabiliyetli ve aragbr- ma yetenegine sahip teknik elemanlara ihtiyag duyula- c a a aac;ikbr.

2.2.universite Diizeyinde Tekstil Egitimi

Gunumuz teknolojik geligmiglik duzeyi ve endustri- ye1 iiretimin karmayk yapisi dugiinulurse lisans duzeyinde bir eatimin zorunlu oldurn goriilur. Muhendis- lik, uretimin gergeklegtirilmesi igin gerekli teknik bilgi- lerin ve uygulama yontemlerinin otesinde uretimin gergeklegtirimesi ic;in gerekli yontem ve sistemlerin ta- s a n m ve geligtirilmesi igin gerekli bilgi ve becerileri is- teyen bir meslek olmugtur.

(2)

Tablo 1. Tekstilde Uzmanlik Alanlan

r 1

Tablo 2 Tekstil Meslemde Uzmanlik Alanlan

t

Scntctik lif

t

Pamuk iplikqiligi

t

Hali Dokuma

t

Atki brmeciliB Boyac~hk

t

I I I I I

t ~ c j c n r r e lif

1

Kamgarn iplikgiligi

1

Kumag Dokuma t@izgU brmeciligi

t

Basmaclllk L$ ~ r c t i m i

I I

iplik Uretimi Dokuma

t

Straygarn iplik~iligi Dokuma

t

desinat6rlUgU

t

Sert lif iplikqiligi Hali desinatbrlagil (Ketcn,Kendir,Jikt

...

)

0 r m e

iPck iplikFili&

Yapma lif iplikt$ligi

Boyama ve Basma

t

Pamuk apreciligi

I

YUn apreciligi

:onfcksiyon

I

Kumag konf.

0 r m e konf.

Modaclllk

Tub10 3. Tekstil EBtirninde Disiplinlcr

Temel Sanat Egitimi Tekstil Teknolojisi Tekstil Tasanml Tekstil Sanat Egitimi

I

Tekstil Kimya Muh.

Gene1 Muh.E$timi Tekstil &lem Miih.

Tekstil Meslek Eatimi Tekstil Makina Miih.

Tekstil Miihendislik Egitimi

I

Tablo 4. Tekstilde Ara~tmna

I I

Yapisal Ara8tirmalar 1glem Aragbrmalan akina Tasanm Araghrmalan

I I

. Lif Mekania . fplik Mekania . Kumag Mekanig . Giysi Mekania

. Ylkama . Taraklama . Harmanlama . Cekim 1~1emi - E a r m e fglemi

Dokuma - d r m e - Boyama

- &lem Geli$irme - ~ ~ l e r n Kontrolu - Otomasyon - Test Yonterni

- Mekanizma T a s a n m ~

-

Malzeme Arqtirma

(3)

Tablo 5. Obetirn Plarundaki Meslek Dcrsleri Oranlari Tablo 9. 1.T.o.Tekstil Miihendisligi Boliimii Laboratuarlan

Laboratuar Ad1

1. Kimyasal Muayene Lab.

2. Boya-Terbiye Lab.

3. Elyaf Kontrol Lab.

4. ~ ~ l i k - ~ u r n a ~ Kontrol Lab.

5. Kalite Kontrol Lab.

Toplam

Tahmini Fiziki Alan1 (m2)

3 0 20 20 20 50 140

~ n i v e r s i t e duzeyinde tekstil egitiminde Tablo-3'de gosterilen iki farkh alan soz konusudur.

Tekstil egtimi isin Tekstil hammaddeleri, tekstil Tablo 6. obetirn Plamndaki Meslek Dersleri Oranlan test metodlm, tekstil kimyasi gibi temel tekstil dersleri yaninda iplik teknolojisi, dokuma teknolojisi, orme teknolojisi, boya-baslu teknolojisi, apre teknolojisi ve h a m giyim teknolojisi gibi dersler diizenlenebilir.

2.3.Tekstilde Aragt~rmalar

Tekstil Muhendisliginde aragtmma konulan Tablo 4'de toplu halde verilmigtir.

~ . ~ R K ~ Y E ' D E TEKSTIL

EG~TM

Tekstil Muhendisligi ogretimi Turkiye'de ITU, Ege ve Uludag ~niversitelerinde yapilmaktadir. Bu universitelerin egitim-goren programlannda bulunan dersler birbirine benzemekle birlikte Ege Teksti Muhendislig Bolumunde meslek derslerine biraz daha abrllk veril- Tablo 7. d b c t i m Plan~ndaki Mcslek Derslcri OranIar~ mektedir. Ayrica Ege Tekstil Mii hendisligi Bolumunde

3 ayn programda ogretim yapilmaktadir. Bunlar;

Iplik Dokuma-orme Opsiyonu (Tekstil Teknolojisi) Tekstil Kimyasi ve Terbiyesi Opsiyonu

Konfeksiyon Opsiyonu qeklindedir.

Tablo 5-6 ve 7 sirasiyla ~ l u d a g , ~ ~ ~ ve Ege Tekstil Mu- hendisliB Boliimlerinin meslek derslerinin yanydlara gore daBlimlanni vermektedir.Bu universitelerin ilgili bolumlerinin Anabilim Dallanna gore fiili obetim ele- man1 durumuTablo 8'deaynntdl olarakgosterilmi~r.

Ugbolumdekilaboratuvaradlan Tablo 9-love ll'deve- rilmigtir. Hemlaboratuvar hem deuretimapsindan Ege Tekstil'in gokileii durumda oldu@goriilmektedir.

Tablo 8. Ceeitli ~ ~ i v e r s i t e l e r d e Tekstil Miihendisli&i Boliimlerinde Akadernik Eleman Dururnu

Toplam 30 13

5 5

4 3

TEKSTIL VE M ~ H E N D x S nL:5 SAYk26 N ~ S A N 1991 85

Diger 15 10

3 3 1 1 Yrd.Do~

4

1 1 1 DOG

5 1 1

1 1 Prof.

6 2

1 1 1 Universite

Ege

~niversitesi Uludag

~niversitesi

~.T.u.

Anabilim Dali Tekstil Teknolojisi

Tekstil Bilimleri Tekstil Teknolojisi

. Tekstil Bilimleri Tekstil Teknolojisi

- Tekstil Bilimleri

(4)

L H

kendisine aitbii laboratuar binas1 bdunmamaktadr.

~

~ a k i - 1

Tablo 10. Uludag Universitesi Tekstil Miihendislig Bijliimii Laboratuarlan*

Tablo 11. ~~e~niversitesiTekstilMiihendisligiBo1iimii Laboratu- varlm

Laboratuar Ad1

1. KlasikKimyaLab.

2. MikroskopLab.

3. 0rmeLab.

4. DokurnaLab.

5. Konfeksiyon

Toplam

TEMEL LABORATUAR 1. FizikselMuayeneLab.

Tahrnini Fiziki Alani (m2)

50 30 200 200 50 530

Tahmini Fiziki Alani (m2)

'

Tablo 12. U~ Tekstil MiihBoliimiinde 0rnek Yanylllarda Dersler 2. KirnyasalMuyaeneLab.

' 3. TerbiyeMuayeneLab.

4. MekanikAtolye 5. ElektrikveMarangoz

Atalyesi

Toplam TEKSTILISLETMESI 1. ~ a m u k f p l i @ ~ n i t e s i 2. ~ i i n f p l i ~ u n i t e s i 3. ~ o k u m a ~ n i t e s i 4. ~ r m e ~ n i t e s i

5. ~okusuzYiizc~lerUnitesi 6 ~ e r b i ~ e ~ n i t e s i 7 ~ o n f e k s i ~ o n ~ n i t e s i

Toplam

mkemizde Tekstil Muhendislia ogetimi yapan ug universitenin ilgili bolumlerinin segilmig 2 yariyddaki dersleri de Tablo-12'de gosterilmi@ir. Bu tablodan derslerde bile standardizasyonun gerekli o l d u a goz- lenmektedir.

fngiltere'de ug iiniversite bunyesinde Tekstil Mii- hendisliB o&-etimi yapdmaktadir. Bunlar UMIST (Manchester), U E D S ve ULSTER universiteleridir.

Apca

bazi politeknik ve College'lerde tekstil SBetimi yapdmaktadir.

Yapdan incelemelerden, tekstil BBetimi yiiriitiilen bu universitelerde gegitli alt programlann bu1unduij;u ve bu programlmn Turkiye'deki programlardan bariz f a r k l w a r gosterdigni anlagilrm@r. Bu farkldklmn en onemlisi, bu programlann daha gok Tekstil-Endus- tri Miihendislia kangimi programlar o l d u a gozlen- migtir. UMIST Tekstil Muhendisli@ Bolumunde alt programlar,

Tekstil Teknolojisi Tekstil Kimyasi

Tekstil Ekonomisi ve Yonetimi Tekstil Tasanm ve Yonetimi Konfeksiyon ve Yonetimi

geklindedirt

Apca

ULSTER Universitesinde de "Tek- stil ve Moda Tasanm~" program1 yer almaktadir.

E a t i m planlmna goz atddl&nda gene1 isimli dersle- rin deagik opsiyonlarda i~erikleri deBgtirilerek verildi-

9

gozlenmigtir. Tablo -13 UMIST'deki segilmig b a z ~ dersleri gostermektedir.

Gerek Turkiye'de o@etim yapan iig universite gerekse yurt&gindabenzereil;itim-o~etimyiiriitenuniversitele- rin programlanincelendi@nde,kalite kontrol ve test nie- todlanmn kagindmaz olduklangozlenmektedir.

Standardizasyon, Tekstilsanayiindegozar& edilmeye-

Matematik Malzeme Mulravemet Kinematik Elektroteknik Saylsal Analiz fplikFilik Esaslari p a m j r iplikqiliB Yun fplikqili@

Teksture fplikqiligi Otomatik Kontrol Dokuma Makinalarl Buhar Kazanlari Desencilik 0rme Makinalari

Matematik 4-1-0

Dinamik 2-1-0

Bilgisayar Prog. 2-0-2 Tekstil Kalite Kont

.

^2-0-0

0rmecilik Esaslari 3-0-0

Elektronik 2-0-0

Tekstil Kimyasi 3-0-0 Otomatik Kontrol 2-0-1 Dokuma Makinalari 4-0-0 0rme Makinalari 3-0-1 Terbiye Teknolojisi 3-0-1 Konfeksiyon Tek. 2-0-0

ipekSilik 2-0-0

Tekstil Kalite Kont. 2-0-0

Matematik 2-2

Malzeme 2-0

Dinamik 2 -2

Tekstil Maddeleri 3-0 Gene1 fplikGilik 3 -0 Bilgisayar Prog. 2-2

Bitirme 0dcvi 0-2 Dokuma Konts 3 -0 Dokuma Makinalari 3-1 Konf.Org.Plan. 2-0 0rme Teks.Mak. 1-2 Konfeksiyon Mak. 3-1 Kalite Kontrol 2-0

(5)

Tablo 13. UMIsT Miihendisliginden Se~ilmnig Bazi Dersler

5. SoNUc ^-BASER,^G.;Leeds Universitesi ile ozel iligkili olarak Ingiltere'de 1

- -

B~ mimada, bir bilim dall elan ~ ~ k ~ t i l Tekstil Tasarun Egitirni. Tekstil ve Makina, 4.22. 193-185.1990

- ~ . ~ . ~ i i h e n d i s l i k Mimarhk Fakiiltesine'ne bagli Tekstil Miihen-

Bnin ilgi alanlan ozetlenip ~ i i r k i ~ e ' d e ve ~ngiltere'de li- _disligi _Bolwn. kurvlmahl hakhnda havrlman rapor, Haz- sans ve lisans iistii egtim-o&etim veren belli bash iini-

,,,,

^AaanR

Tekstil Teknolojisi

- - - - ,

versitelelk ilgili bolumleri klsaca tallltdlp kargilagtlrd- . Egitim kataloglm, UMIST ve Lee& Universiteleri Tekstil MU-

mstm. l h e m i z d e dijrdiincu Tekstil Miihendis1ili-i Bijlu- hendisligi BWmleri Tekstil Ekonomisi ve Y6netimi

mu Cukurova ijniversitesi Miihendislik Mimarhk Fa-

-

kiiltesi bunyesinde aplmg olup henuz o&enci a h m a - mlgtir. 1ngilizce a$rllkh olarak eii;itim yapmasl planla- nan bMiim, kurulug geligme gahgmalannl yiiriitmektedir.

Egtim planlan basta olmak iizere araflrma

-

gelig- tirme pllgmalarr planlanirken, standartlann tamtllma- si ve yeni standartlann belirlenmesinde bu egtim ku- rumlarimn katlulan saglanmalldir.

KAYNAKCA

- T E Z C ~ , I. ve HORROCKS, AR; TekstilYiiksekiigrenim ve Egi- timinde bir ornek, hgiltere ve Tiirkiye iqin bir model, Tekstil ve Makina, 4, V.Teksti1 Sernpozyumu 0zel Sayls~, 186-192,

-

Tekstil MILhendisligi

-

Tekstil Bilimi

-

^Matematik

-

Kimya ve Tehstil Uretimi

-

Tekstil Computer ve Control

-

Tekstilde Test Metodlari

- Tekstil Tasarvlll

- Giysi Uretimi

Dog.Dr.Erdem ROC

1954 ylhnda Yozgat'ta dogdu. 1976 y h d a KT.6. Makina Miihendisli@ Boliimii'nden mezun oldu. Milli Egitim B a k d D n i n bur- su ile gittigi Ingiltere Birmingham ~ n i v e r s i - tesinde 1983 yhnda doktorasiru tamamladi.

I 1984-1987 ylllan arasmda Erciyes Universi- tesi Miihendislik Fakultesi'nde Yardmci Do-

-

Tekstil Mtihendislw

-

^Matematik

-

Tekstilde Test

-

Tekstil 'hsanm

-

Uretim Mtihendisligi

-

Tekstil Pazarlama

-

^in&^Analizi

-

I@ Hukuku, Organizasyon

-

Laboratuvar

. -

- BMER, G.; Tekstil Miihendisligi ile ilgili lusa bir tarutmo, Tek- qentpe D o ~ e n t olarak p l i g t ~ 1987'dcn bcri stil ve Makina 4, 21, 122, Haziran 1990 Cukurova flniversitesi Miihendislik rnirnarllk Fakiiltesi Makina

-

^BASER,^G.;Tekstil MuhendislilSj Arqtirma Alanlan ve Tekstil Muhendisligi Boliimu'nde oBetim iiyesi olarak giirev yapmaktadlr.

Aragtlrmalmnda Temel Sorunlar, Tekstil ve Makina, 4, 21, Eyliil1990'dan bcri Tekstil Miihendisligi Biiliim Ba~kanhg.1 ve Ada-

123-126 na Mcslck Yuksek Okulu Miidurlum gijrevlcrini yiiriitmektedir.

-BASER, G.; Tekstil Egitiminde Temcl fikelcr ve Sorunlar, 4, 21, Cegitli konulardayaylnlanmg 15'i Ingilizcc olmak fizere 60 civarm- 127-129, Tekstil ve Makina, Haziran 1990. da bilirnsel d l g m a s l vardir. Evli ve iki qocuk babasidw.

-

Tekstil Malzemeleri

-

Tekstil Prosesleri

-

ModaTarihi

-

^Renk^{B i l i}

- Matematik

- BoyaveBaslu

-

Tasanm

- Tekstilde Pazarlama

-

Uretim Mtlhendisi

-

Kesim Teknolojisi

-

Laboratuvar

-

^1plikTeknolojisi

-

Laboratuvar (Mlgrnas~