Yazan: ZEKİ SAY Ali

İ D A R E C İ L E R V E M İ M A R L A R

Yazan: ZEKİ SAY Ali

r

A ü ü î I £ KI m i m a r l i k ' ş e h i r c i l i k v e s ü s i - e m e s a n a t l a r | e r s i s i İ M T İ Y A Z S A H İ B İ ; Z E K İ S A Y A R U. N E Ş R İ Y A T M Ü D Ü R Ü . A B İ D İ N M O R T A Ş A D R E S : A N A D O L U H A N N O

3 3 E M İ N Ö N Ü İ S T A N B U L T E L : 2 1 3 0 7

S A Y I : 1 7 3 - 1 7 4 • S E R İ : I V . « Y I L : 1946

B a ş y a z ı

İmar İşlerinde İdareci ile teknik v e sanat ada- mının,birbirlerinin ihtisas ve bilgisine karşılıklı saygı göstererek hareket etmeleri gereklidir.

Yaratılacak ve başarılacak bayındırlık işlerin- de idare adamlarının m e m l e k e t ihtiyacını duyması, icablarını ise ihtasaslarına müracaat edecekleri mü- hendis v e mimar gibi mütehassıslara, m ü d a h a l e et- m e d e n yaptırmaları en doğru bir harekettir.

Bizde bu sahada mimarlarımız v e mühendisle- rimiz otoriteden yani idarecilerden şikâyetçidirler.

Otorite ile mimarın münasebetleri hakkın- daki anlaşmazlıklar, yalnız b i z d e mevcut değildir.

1939 N e w y o r k beynelmilel sergisi münasebetiyle toplanan milletler arası mimarlar kongresinde, oto- rite ile mimarın münasebetlerinin tanzimi görüşül- müş, her m e m l e k e t d e k i durum g ö z d e n geçirilerek çareler aranmıştı.

Evet; her m e m l e k e t t e idarecilerin mühendislik v e mimarlık işlerine müdahale ettikleri variddir. A n - cak bir farkla ki; bu müdahaleler hiç bir memleket- te, bizdeki kadar geniş değildir.

Biz, bunun sebebini, şöyle tahlil edebi- liyoruz. İdarecilerin yapı v e imar işlerini bizzat ida- re e t m e ğ e kalkışmaları, adeta bir mimar v e mühen- dis gibi projelere, programlara müdahaleleri b u işleri asıl vazifeleri arasında telâkki etmeleridir.

Ayrıca her insanın yaradılış itibarile yapıcı bir ru- ha malik olmasının, psikolojik bir tezahürü olarak da, görmekteyiz.

İdarecinin yazımızın başında da, kısaca kayd ettiğimiz gibi, yapı, v e teknik işlerde mühendis v e mimarı ikinci plânda bırakarak teşebbüse geçmesi

hem vazife v e salâhiyetleri dışında bir hareket hem de ihtisasa saygı göstermemektir.

Bir Vali veya B e l e d i y e Reisi şehir v e kasaba- sının ihtiyacı hakkında vilâyet v e şehir meclislerin- den alacağı ilham v e direktifleri bir icra makamı ol- duğu için ancak mütehassısların fikrine v e ihtisasına müracaatla programlamakla mükelleftir. Bu suretle programlanan işlerin tatbikinde, şu v e y a bu suretle idarecinin mühalesine lüzum yoktur.

İdare adamlarımızı, gereği gibi hareketten geri bırakan sebeplerde vardır. Birinci olarak, teknik e- leman noksanı gelir. Bir çok vilâyetlerde Valiler, B e l e d i y e Reisleri, mühendis yerine fen memuruna mimar yerine kalfalara sarılmak zaruretindedirler.

İkinci sebep B e l e d i y e v e V i l â y e t meclislerindeki ih- tisas komisyonlarında imar işlerinde yetkili azanın noksanıdır. Kenar v e küçük vilâyetlerimizde durum bu merkezdedir. İdareci, yalnızdır. Yetkisinden v e ihtisasından i a y d a l a n a c a ğ ı teknik elemandan, şe- hirin v e kasabanın u m u m î v e beledi ihtiyaçlarını gö- rüp idareciye, fikir ilham e d e c e k azadan mahrum- dur. Küçük vilâyetlerimizde bu durumdaki idareci- lerimizi bir d e r e c e y e kadar mazur g ö r m e k mecburi- yetindeyiz.

Fakat, durum büyük şehirlerimizde de, maale-

sef alışkınlık v e görenek yüzünden aynıdır. Diğer-

lerine nazaran her bakımdan ileri vilâyetlerde, maa-

lesef, idarecilerimiz tıpkı küçük vilâyetlerdeki arka-

daşları gibi hareket etmektedir. Teknik elemanı, m ü -

tehassısları, fikir ilham e d e c e k meclisleri, ihtisas

komisyonları olan bu şehirlerimizde idare amir-

lerinin bayındırlık işlerini hiç bir mütehassısın kendi

z a v i y e s i n d e n d o ğ r u b u l a ı m ı y a c a ğ ı ş e k i l d e , r e ' s e n i d a - re e t t i k l e r i g ö r ü l m e k t e d i r .

Bir ç o k i d a r e c i l e r i n ş e h i r i ş l e r i n d e e h e m - le m ü h i m i n i , a y ı r t e d e t n e d i k l e r i , b ü t ç e l e r i n d e k i t a h - sisatı y e r i n d e k u l l a n a m a d ı k l a r ı , d a h a z i y a d e gö'ste- rişili i ş l e r e e h e m m i y e t v e r d i k l e r i ; v e l h a s ı l i l m i v e t e k n i k b i r ş e k i l d e ç a l ı ş a m a d ı k l a r ı , h e r z a m a n n a z a r ı d i k k a t i ç e k e n o l a y l a r d ı r .

B ü y ü k b i r ş e h i r d e , o t e l b u h r a n ı v a r k e n . B e l e - d i y e n i n b ü r o b i n a s ı i n ş a e t m e s i ; bir ş&hrin i ç m e su- y u y o k k e n l ü z u m u n d a n b ü y ü k b i r p a r k y a p a r a k , b ü -

t ü n b ü t ç e s i n i b u y o l d a sarf e t m e s i ; lâğımı, s o k a ğ ı , h a s t a h a n e s i , o l m a y a n b i r ş e h r i n , a n ı t i n ş a s ı n a k a l k -

m a s ı , d i ğ e r b i r i n i n en kesif iş v e t i c a r e t b ö l g e s i - n i n s i r k ü l â s y o n y o l l a r ı b i r o r t a ç a ğ m a n z a r a s ı g ö s - t e r i r k e n , n e n ü f u s n e d e taşıt k e s a f e t i o l m a y a n b i r k e n a r m a h a l l e s i n d e 5 0 m e t r e l i k b u l v a r l a r a ç a r a k , p a r a s ı n ı b u r a l a r a s a r f e t m e s i , o i d a r e c i l e r i n t a m a m e n k e y f î v e a m a t ö r b i r z i h n i y e t l e çalış-

t ı k l a r ı n a güzel b i r m i s a l d i r .

B ü y ü k v i l â y e t l e r i m i z d e b u ş e k i l d e y a p ı l m ı ş b i r

ç o k şehir işleri ş e k l e n m u v a f f a k olmu^ bir m a n z a r a gösterirlerse d e bu işlerden anlayanlar bu zahiri d u - ruma inanamazlar.

Kanunlarımızın emrettiği 5 er yıllık imar p r o g - ramlarının isabetle tanzimi; bu işleri y i n e mütehassıs- larına y a p t ı r m a k l a v e tatbiklerine m ü d a h a l e e t m e - m e k l e kabildir.

B e l e d i y e v e il b ü t ç e l e r i n d e k i bayındırlık ö d e - neklerini; t e m i n e d i l e c e k kredileri, idarcileriıııizin iyi kullanmaları icab eder. Bu da hususî bir ih- tisasa l ü z u m g ö s t e r e n teknik v e malî bir iş olmuştur.

Bu g ü n e kadar y a p ı l a n işlerdeki isabetsizlikler ise idarecilerimizin, tabiî olarak, b u s a h a d a yetkisiz ol- duklarını g ö s t e r m e k t e d i r .

Bunun için, i d a r e c i l e r i m i z d e n en k'içük işler- d e bile ihtisas arandığı bir d e v i r d e yaşadığımızı u- n u t m a y a r a k teknik v e sanat a d a m l a r i l e olan m ü n a - s e b e t l e r i n d e anlayjş köstermelerini, sanat v e teknik m e s e l e l e r e m ü d a h a l e e t m e m e l e r i n i b e k l e m e k h a k - kımızdır.

Ş E H İ R v e A Ğ A Ç

Şehrin Anadolu yakasındaki sakız ağaçları, oranın özel- liklerinden biridir. Yüz yıllar boyunca kıyılara yer yer göl- ge salan bu güzel ağaçlar günden güne szalmaktadtır. Re- simde Caddebostanı sahilini süsliyen bir S a k ı z ' ı n bilgi- siz ve insafsız eller tarafından nasıl hudarup harap edildiği görülmektedir.

Ağaç sevgisinin, bizde yeniden uyf\nilğına inanamıya- cağımız geliyor.

ı