9
Bologna Sürecinin Türkiye Tarım Ekonomisi Yükseköğretimine Muhtemel Etkileri
Fahri YAVUZ1
ÖZET
Türkiye’de Tarım Ekonomisi yükseköğretimi, Türkiye tarımındaki ve uluslararası ilişkilerdeki gelişmelere paralel olarak gittikçe önem kazanmasına rağmen, gerek uluslararası bağlarının sağlam ve sürekli olmaması ve ziraat eğitimine gelen öğrencilerin motivasyonlarının düşük olması gibi önde gelen nedenlerden dolayı uluslararası standartları yakalayamamıştır. Avrupa ülkelerinde 1998 yılında başlayan ve Türkiye’nin de 2001 yılında dahil olduğu Bologna Süreci, tanınır ve rekabet edebilir bir yükseköğretim için diğer alanlara olduğu gibi, Tarım Ekonomisi yükseköğretiminin gelişmesi için de önemli araçlar ve imkanlar sunmaktadır. Bologna Sürecinin bu bağlamda Tarım Ekonomisi yükseköğretimine ne gibi muhtemel fırsatlar sunabileceği bu çalışmada ele alınmaktadır. Tarım Ekonomisi program yeterliliklerinin uluslarası standartlar dikkate alınarak hazırlanması, başlangıç olarak önemli bir merhale olacaktır. Bu yeterlilikler doğrultusunda müfredatın ve ders öğrenme çıktılarının çok dikkatli olarak hazırlanması ikinci önemli aşamadır. Üçüncü olarak da bu çıktıları sağlayacak fiziki altyapı, öğretim üyesi kapasitesinin geliştirilmesi ve öğretim ve değerlendirme yöntemlerinin oluşturulması gelmektedir.
Tüm bunların sürekliliği için, ulusal ve uluslararası öğrenci ve öğretim üyesi hareketliliği, rekabet ortamının oluşturulması ve tanınırlılık öne çıkmaktadır.
Anahtar kelimeler: Bologna Süreci, Tarım Ekonomisi, Yükseköğretim
Possıble Impacts Of Bologna Process On Agrıcultural Economıcs Hıgher Educatıon In Turkey
ABSTRACT
Although higher education in Agricultural Economics is becoming more important in line with developments in Turkey’s agriculture and international relations, having weak international relations in terms of mobility, joint programs, participation to international meetings and research and low motivation of students who choose to study Agricultural Economics, it has not been able to reach to international standards. Bologna Process which started in1998 in European countries and to which Turkey joined in 2001, provides very important tools to development of higher education in Agricultural Economics to reach a recognized higher education at international standards as it does in other areas of higher education in Turkey. This study discusses possible opportunities of Bologna Process to higher education of Agricultural Economics. It would be first important step to identify program qualifications in Agricultural Economics. The second important step would be to write down course learning outcomes and curriculum with respect to program qualifications. The third step would be to improve physical infrastructure, faculty member potential and teaching and evaluation methods to meet the qualifications of the programs in Agricultural Economics. In order to ensure qualifications and quality of the programs, mobility of students and faculty members, competitiveness and recognition must be encouraged.
Key words: Bologna Process, Agricultural Economics, Higher Education GĐRĐŞ
Türkiye tarımı ve özellikle bitkisel üretim, teknik konularda önemli ölçüde mesafe katetmiştir. Üretim tekniklerine ve tarım teknolojisine yeterli ve sürekli gelir sağlandığı taktirde ulaşmada herhangi bir sıkıntı yaşanmamaktadır. Türkiye tarımında gittikçe önem kazanan problem, tarımsal kaynakların optimum kullanımını sağlayacak, yeterli gelir getirecek, gelirde sürekliliği sağlayacak, tarımın tüm kesimlerinin pazarlık gücünü ve haklarını koruyacak ve gerektiğinde sektörü destekleyecek etkin altyapı ve destekleme politikalarını hazırlayacak mekanizmaların istenen şekilde oluşturulamamasıdır. Avrupa Birliği başta olmak üzere uluslararası ilişkiler ve uluslararası ticaretteki gelişmeler, tarım sektörünün rekabet edebilirliğini, yani tarımın ekonomik yönünü öne çıkarmaktadır. Tüm bu gelişmeler, Tarım Ekonomisi yüksek öğretiminin fonksiyonunu ve önemini artırırken, bu yüksek öğretim alanından mezun olan öğrencilere ihtiyaç duyulan uluslararası standartlarda yetenekler yeterince
1 Bologna Uzmanı, Türkiye Bologna Uzmanları Ulusal Takımı, 2009-2011, Yükseköğretim Kurumu, Ankara;
Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, 25240, Erzurum.
10
kazandırılamamaktadır. Bunun nedenlerinin başında, uluslararası bağların yeterince kuvvetli ve sıklıkta olmaması, piyasanın ihtiyaçlarının istenen seviyede dikkate alınamaması ve tüm bunların sonucu olarak da kalite güvencelerinin sağlanamamasıdır.
Diğer taraftan, ziraat eğitimine gelen öğrencilerin geçmişte yaşananlardan dolayı çok istekli olmaması ve motivasyonlarının düşük olması eğitimin kalitesini düşürmektedir.
Avrupa ülkelerinde 1998 yılında başlayan ve Türkiye’nin de 2001 yılında dahil olduğu Bologna Süreci, tanınır ve rekabet edebilir bir yükseköğretim için diğer alanlara olduğu gibi, Tarım Ekonomisi yükseköğretimine de önemli araçlar ve imkanlar sunmaktadır. Öncelikli olarak Bologna Süreci, Türkiye’deki Tarım Ekonomisi yükseköğretimi yeterliliklerini piyasa ihtiyaçlarına ve uluslararası standartlara uygun olarak belirlemeye zorlayacaktır. Tabii bu zorlama yeterli değildir, çünkü bu yeterlilikleri sağlayacak fiziki imkânlar, öğretim üyesi potansiyel ve yetkinliği ve bu yeterlilikleri sağlayacak eğitim ve değerlendirme mekanizmalarının ciddi ve disiplinli bir şekilde oluşturması hedeflenmelidir. Bu bağlamda, Bologna Sürecinin Tarım Ekonomisi yükseköğretimine ne gibi muhtemel fırsatlar sunacabileceği, mevcut durum, problemler, Bologna Sürecinin sunduğu fırsatlar ve uluslararası standartlar irdelenerek bu çalışmada ele alınmaktadır.
TÜRKĐYE YÜKSEKÖĞRETĐMĐNDE BOLOGNA SÜRECĐ
Bologna Süreci ilk kez 1998 yılında Fransa, Đtalya, Almanya ve Đngiltere Eğitim Bakanlarının Sorbonne’da gerçekleştirdikleri toplantı sonrasında yayımlanan Sorbonne Bildirgesi ile ortaya çıktı. 1999 yılında Bologna Bildirgesi’ne 29 Avrupa ülkesinin imza atmasıyla Bologna Süreci resmen başlamış oldu. Gelinen noktada Avrupa Birliği sınırlarını aşarak Bologna Süreci şu an 46 ülkenin dahil olduğu geniş kapsamlı bir alana yayılmış durumdadır (Erdoğan, 2010)
Her iki yılda bir, sürece dahil yükseköğretimden sorumlu Bakanların bir araya geldikleri toplantılar düzenlenmekte, bu toplantılarda “durum tespiti” sonuçları değerlendirilerek yeni hedefler saptanmaktadır. Bu hedefler her ülkede Bologna Follow- Up Group (BFUG) temsilcileri tarafından uygulanmakta ve takip edilmektedir. Bu bağlamda Bologna Süreci, sürekli izlenerek değerlendirilen ve geliştirilen bir süreçtir.
1999 Bologna Bildirgesi’nden 2007 Londra Bildirgesi’ne kadar her iki yılda bir gerçekleşen yükseköğretimden sorumlu bakanlar toplantılarında belirlenen hedefler şu şekilde özetlenebilir.
Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi için 2/3 kademeli (Lisans / Yüksek Lisans / Doktora) yükseköğretim sistemi, kademeler arası geçiş, ulusal yeterlilikler çerçevesi hedeflenmektedir. Kalite güvencesi için Avrupa ilke standartları ile uyumlu ulusal kalite güvence sistemi, öğrenci katılımı ve uluslararası katılımın sağlanması önemsenmektedir. Diplomaların ve Öğrenim Sürelerinin Tanınması açısından Diploma Eki (DE/DS: Diploma Supplement), Lizbon Tanıma Sözleşmesi ve Avrupa Kredi Transfer Sistemi (AKTS/ECTS: European Credit Transfer and Accumulation System) öne çıkmaktadır (Anonim, 2010). Yaşam Boyu Öğrenmenin yaygınlaştırılması için tecrübeye ve diğer okul dışı öğrenmelere dayalı yeterliliklerin tanınması amaçlanmaktadır. Son olarak ortak derecelerin oluşturulması ve tanınmasının yaygınlaştırılması hedeflenmektedir.
Bologna Bildirgesi ile 2010 yılına kadar gerçekleştirilmiş olması gereken hedeflerin tüm üye ülkelerde tam olarak uygulanması daha fazla çaba ve zaman gerektirdiğinden dolayı 2010 sonrasında da çalışmalar devam edecektir. Bu sürecin, yükseköğrenimle ilgili değişik kesimlere katkısı aşağıdaki gibi sıralanabilir (Erdoğan, 2010).
Ülke dışında yükseköğretim sistemimizin tanınmasını ve cazibesini arttırır.
Öğrenci ve diğer paydaşlara karşı sorumluluklarını yerine getiren (özerk) yükseköğretim kurumlarını destekler. Değişen toplumsal ihtiyaçlara uygun yeni yeterliliklerin geliştirilmesine yardımcı olur. Ulusal yeterlilikler çerçevesinin oluşturulmasını ve bu kapsamda yeterliliklerin bir bütün sistem içerisinde birbirleri ile ilişkilendirilebilmelerini
11
ve bu sayede düzeyler arasında ilerlemeyi ve geçişi kolaylaştırır. Yeterlilikler ile tanınma ve hareketlilik arasındaki farklı ulusal rolleri ve ilişkileri açıklayarak ulusal ve uluslararası düzeyde vatandaşların ve işverenlerin bilincini yükseltir. Kalite güvence sistemlerinin geliştirilerek dünya ile rekabet edebilir bir yükseköğretim sistemi yaratır.
Öğretim üyeleri açısından, öğrencilerine öğrenim gördükleri programın ve program içerisindeki derslerin amaçlarını ve bunları başarıyla tamamladıklarında kazanacakları yeterlilikleri açıklamalarına yardımcı olur. Ders programı oluşturmayı ve güncellemeyi kolaylaştırır. Ölçme ve değerlendirme süreçlerinin öğrenme çıktılarıyla ilişkilendirilmesi sonucunda derslerin başarı ve etkinliğinin geliştirilmesine yardımcı olur.
Derslerin içeriğinin ulusal ve uluslararası düzeyde daha kolay anlaşılmasını ve tanınmasını sağlar. Öğrenci merkezli yaklaşımı sayesinde öğrenciler sürece daha aktif katılmış olacaklarından öğretim elemanlarının karşılarında daha bilinçli ve aktif öğrenci bulmalarını sağlar. Bologna Süreci’nin temel ayağı olan hareketlilik kapsamında öğrenci ve öğretim elemanı değişikliği öğretim sürecine zenginlik katacaktır. Öğretim elemanlarımıza farklı ülke ve üniversite deneyimi getirerek ortak projeler ve bilimsel çalışmalar yapmalarını kolaylaştıracaktır.
Öğrenciler açısından Bologna Süreci öğrenci merkezli bir yaklaşımı öngördüğünden öğrencilerin eğitim hayatlarına aktif katılımını sağlar. Öğrencilerin eğitim programlarını ve derslerini bilinçli seçmelerine yardımcı olur. Seçtikleri dersleri ve programları tamamladıklarında hangi yeterliliklere sahip olacaklarını yani neleri bileceklerini, neleri uygulayabileceklerini ve hangi sosyal ve iletişim yetkinliklerine sahip olabileceklerini önceden bilmelerine yardımcı olur. Ders kredileri öğrenci iş yükü temel alınarak oluşturulacağı için öğrencilerin ders dışındaki faaliyetlerinin de anlaşılır olmasına yardımcı olur. Öğrenci hareketliliğini özendirir ve önündeki engelleri azaltır.
Yaşam Boyu Öğrenmeyi teşvik eder. Eğitim-öğretim düzeyleri arasındaki yatay ve dikey geçişleri anlaşılabilir hale getirir ve kolaylaştırır. Tüm yükseköğretim kurumlarında uygulanan kalite güvencesi sayesinde kurumlar arasındaki kalite farkı azalacağından öğrencilerin kaliteli eğitim almalarını sağlar ve bu şekilde öğrenciler arasında fırsat eşitliğini geliştirir. Yeterlilikler ve kalite güvencesiyle oluşturulan programlardan mezun olan öğrencilerin istihdam edilebilme oranları artar. Geliştirilen tanınma araçları (DE, AKTS) sayesinde öğrencilerin almış oldukları eğitimin yurt dışında tanınmasına olanak sağlayarak mesleki ve akademik hareketliliğini arttırır.
Đşverenler açısından istihdam edecekleri öğrencilerin mezuniyetleri sonunda neleri bileceğini, bunları hangi ölçüde uygulamaya aktarabileceğini, bilgi ve becerilerinden ne bekleyeceklerini anlamalarına yardım eder. Eğitim kademeleri arasındaki yeterliliklere dayalı farkı ve bunların, ihtiyaçlara göre istihdamına yönelik daha bilinçli tercih yapmalarına yardımcı olur. Đlgili oldukları alanlarda eğitim-öğretim programlarının geliştirilmesine paydaş olarak katılmalarını ve beklentilerini aktarmalarını kolaylaştırır.
Türkiye'de yükseköğretimde ulusal yeterlilikler çerçevesi olusturulmasına yönelik ilk çalısmalar, Yükseköğretim Kurulu tarafından 2005 yılında Bergen'de gerçeklestirilen ve Ulusal Yeterlilikler Çerçevelerinin olusturulmasını karara baglayan Bakanlar Toplantısı sonrasında baslatılmıstır (www.yok.gov.tr, 2010). Yükseköğretim Kurulu tarafından 2006 yılında kurulan ilk Yükseköğretim Yeterlilikler Komisyonu (YYK) üyeleri Yükseköğretim Kurulu ve yükseköğretim kurumları temsilcilerinden olusturulmus ve çalısmalarını daha sonra “Yükseköğretimde Yeterlilikler Çalısma Grubu” olusturularak devam ettirmiştir. Belirlenen takvim dogrultusunda Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) için Avrupa Hayat Boyu Öğrenme (EQF- LLL) yaklasımı referans alınarak; lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerinde yüksekögretim yeterlilikleri taslak olarak belirlenmistir.
Yükseköğretim Kurulu'nun 21.05.2009 tarihli Genel Kurul Kararı uyarınca mesleki eğitim yeterlilikler çerçevesi çalısmaları için Milli Eğitim Bakanlıgı ve Mesleki Yeterlilikler Kurumu'ndan ilgili temsilcilerin de içinde bulundugu “Yükseköğretim
12
Mesleki Eğitim Yeterlilikler Çalısma Grubu”nun, sanat eğitimi yeterlilikler çerçevesi çalısmaları için Güzel Sanatlar Fakültesi ile Konservatuar temsilcilerinin içinde yer aldıgı
“Yükseköğretim Sanat Eğitimi Yeterlilikler Çalısma Grubu” nun olusturulmasına karar verilmistir. Bu karar dogrultusunda çalısma grupları olusturulmus ve bu gruplar çalısmalarını tamamlamıslardır. Bu süreçte ayrıca orta ögretim düzeylerindeki yeterliliklerle ve mesleki yeterliliklerle uyumu saglamak amacıyla Milli Eğitim Bakanlıgı ve Mesleki Yeterlilikler Kurumu ile çalıstaylar gerçeklestirilmistir. Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi'nin Yükseköğretim Kurulu tarafından tamamen onaylanması 21.01.2010 tarihli Genel Kurul kararı ile olmustur.
Bologna Sürecinin Türkiye’de uygulanması ile ilgili olarak, 2004 yılından beri yürütülen AB Komisyonu destekli Bologna Sürecinin Türkiye’de Uygulanması Projelerinin sonuncusu 2009-2011 dönemi için devam etmektedir. Bu proje çerçevesinde farklı üniversitelerden 15 Bologna Uzmanı öğretim üyesi ve bir öğrenci temsilcisi, Türkiye’deki üniversitelerde Bologna Sürecinin uygulamasına yapılan faaliyetlerle katkı vermektedirler. Yükseköğretim Kurulu tarfından koordine edilen bu faaliyetlerde konferans, seminer, yerinde ziyaret ve çalıştaylar yapılmaktadır.
Tüm bu faaliyetler ve üniversitelerde yapılan çalışmalar ve başvurular sonucu Türkiye’deki 2 üniversite AKTS ve 11 üniversite Diploma Eki etiketi almıştır. Bu rakamlar diğer AB ülkeleriyle kıyaslandığında iyi olduğu ifade edilebilir. Önümüzdeki yıllarda AKTS ve Diplona Eki etiketi için de çok sayıda üniversite müracaat için hazırlıklarını yürütmektedir.
TARIM EKONOMĐSĐ YÜKSEKÖĞRETĐMĐNDE MEVCUT DURUM Tarım Ekonomisi yüksek öğretimi, aslında kullandığı yöntem ve çalıştığı materyal açısından sosyal bilimler içerisinde yer alması gerekirken, geleneksel olarak başta ABD olmak üzere Ziraat Fakültelerinde ve dolayısıyla Fen Bilimleri içerisinde yer almıştır. Đlk olarak 1910’lu yıllarda ABD’de Amerika Tarım Ekonomisi Dergisinin yayına başlamasıyla müstakil bir bilim dalı haline gelmeye başlamıştır. ABD’deki Ziraat Fakültelerinde en aktif bölümlerden olan Tarım Ekonomisi bölümleri, lisans, yüksek lisans ve doktora eğitiminde çok düzenli, sistematik ve yeterlilikleri belirlenmiş eğitim sistemine sahiptir. Avustralya ve Kanada’daki sistemler de ABD’ye benzerken, Avrupa’da ve dünya’da gelişmiş ülkelerde belli üniversitelerde yeterlilikleri çok belirgin ve bu kazanımları sağlayan bölümler mevcuttur. ABD’de başta olmak üzere dünya’da 2000’li yılların başında Tarım Ekonomisi Bölümlerine “Tarım, Doğal Kaynaklar ve Çevre Ekonomisi”, “Uygulamalı Ekonomi” gibi isimler verilmeye başlanmıştır. Yani çalışma alanlarını sektörün önceliklerine ve ihtiyaçlarına bağlı olarak genişletmişlerdir.
Tarım Ekonomisi dernekleri (ABD, Avrupa ve Uluslararası) ve Tarım Ekonomisi Dergilerinin (Amerika, Avrupa, Kanada, Avustralya ve Đngiltere) Tarım Ekonomisi alanına önemli katkıları olmaktadır. Lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimleri eğitim materyali, kullanılan yöntemler ve seviye olarak gittikçe ileri düzey matematik, istatistik ve ekonometri kullanmaktadır. Lisans ve yüksek lisans eğitiminde anlama ve uygulamaya ağırlık verilirken, özellikle doktora eğitiminde, güçlü ve ileri düzey bir ekonomik teori, matematik, istatistik ve ekonometri yeterlilikleri sağlanmaktadır.
Türkiye’de Tarım Ekonomisi Eğitimi 1950’li yıllarda Ankara, Ege ve Atatürk Üniversitelerinde başlamış ve her seviyede olmasa bile 2010 yılında Tarım Ekonomisi Eğitimi veren 17 bölüm mevcuttur. Bölümlerdeki öğretim üyesi sayıları 1’den 18’e kadar değişmektedir. Bazı bölümler sadece servis dersleri verirken, bazılarında sadece lisans, bazılarında lisans ve yüksek lisans ve diğer bazılarında ise lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimi verilmektedir. Bu mevcut yapının, uluslararası standartlarda eğitim verme ve piyasanın ihtiyaçlarını karşılama açısından aşağıda sıralanan bir takım yetersizlik, eksiklik ve problemleri mevcuttur. Bunlar:
1. Lisans eğitiminde piyasanın ihtiyaçları yeterince dikkate alınmamakta, eğitim öğrencilere beceri ve yetkinliklerden daha çok öğrenciye bilgi yüklemeye dayanmakta ve öğrenciye bilgiyi kullanma yeteneği yeterince kazandırılamamaktadır.
13
2. Lisans eğitimi ile lisans üstü eğitimde kullanılan eğitim materyali ve metodu açısından olması gereken seviye farklılıkları çok fazla belirgin değildir. Bu nedenle, ileri düzey eğitimlerde öğrencilere ileri düzeyde bilgi, beceri ve yetkinlik verilememektedir.
3. Lisans, yüksek lisans ve doktora programları yeterlilikleri ve bu yeterlilikleri sağlayacak ders öğrenme çıktıları mevcut değildir. Bu durum, programların öğrencilere hangi bilgi, beceri ve yetkinlikleri kazandıracağı konusunda bir şeffaflık yoktur ve dolayısyla dahili ve harici kalite güvencesi denetimi yapılamamaktadır.
4. Lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimlerini veren bölümler, fiziki imkanlar ve özellikle öğretim üyesi sayısı ve yetkinliği açısından yeterli değildir. Bu durum, öğrencilere program yeterliliklerinde ifade edilecek bilgi, beceri ve yetkinlikleri sağlaması açısından önemli sıkıntıları içerisinde barındırmaktadır.
5. Tarım Ekonomisi programına seçilen lisans öğrencilerinin şimdiye kadar ziraat eğitimine gelen öğrencilerden seçilmesi ve bu öğrencilerin de yeterli motivasyona sahip olmaması, hem lisans hem de lisans üstü eğitimi olumsuz etkilemektedir. Öte yandan, lisans üstü eğitime başka lisans programlarından gelmek isteyen öğrencilerin önüne birtakım engellerin veya zorlukların konulması motivasyonu yüksek olabilecek lisans üstü öğrenci sayısını azaltmaktadır.
6. Tarım Ekonomisi camiasının organizasyonu, gelişmiş ülkelerdeki gibi sistematik, katılımcı, etkin ve kendini geliştiren bir noktaya gelememiştir. Buna paralel olarak güçlü ve uluslararası arenada tanınır bir bilimsel dergi çıkarılamamaktadır.
SÜRECĐN TARIM EKONOMĐSĐ YÜKSEKÖĞRETĐMĐNE ETKĐLERĐ
Süreç, program amaçlarının belirlenmesini sağlayacaktır. Her program, aşağıdaki örnek gibi program hedefini belirten bir genel amaç ifadesi yazarak bu çerçevede çalışacaktır.
“Ekonomi biliminin prensiplerini kullanarak, tarım sektörünün gelişmesi için tarımın güncel ekonomik problemlerine yönelik bilgi üretmek ve üretilen yararlı bilgileri yaymaktır. Tüm bu faaliyetlede sürekli olarak yüksek bilimsel standartları ve objektifliği sağlamak, tarım işletmeciliği ve politikası temeline dayalı güçlü bir lisans programı ve ulusal düzeyde tanınmış uygulamalı ekonomi ağırlıklı bir lisans üstü programı var etmek ve kamu ve özel sektördeki karar vericiler ve meslektaşlarımızla sürekli ve sık sık irtibat kurarak, hitap ettiğimiz kitlenin karşılaştığı önemli güncel konulara yönelik çalışmalar yaptığımızdan emin olmaktır.”
Süreç, program yeterliliklerinin belirlenmesini ve dolayısıyla programın aşağıdaki örnekte olduğu gibi öğrencilere bilgi, beceri ve yetkinlik açısından vereceği kazanımların şeffaf olarak bilinmesini sağlayacaktır. Bilgi beceri ve yetkinlikler açısından sırasıyla aşağıdaki yeterlilikler Tarım Ekonomisi Lisans programı için örnek olarak verilebilir. Yüksek lisans ve doktora içinde benzer ve fakat daha ileri yeterlilikler yazılabilir.
Bilgi
1. Tarım, tarımsal üretim ve tarımsal ürünleri tanımlayarak özelliklerini sıralayabilir,
2. Kuramsal ve uygulamalı tarımsal üretim tekniklerini temel düzeyde açıklayabilir, 3. Tarım işletmeciliği ve tarım politikası ile ilgili temel kavramları tanımlayabilir, 4. Temel ekonomik kavramları ve prensipleri tanımlayabilir ve
5. Tarım ile ekonomi bilimi arasındaki ilişkiyi kurabilir.
Beceri
1. Tarım Ekonomisi alanında bir problemi tanımlayabilir,
2. Ekonomik teori ile tarımın ekonomik problemlerinin arasında bağlantı kurabilir,
14
3. Eldeki bir problemin çözümünde ihtiyaç duyulan verileri belirleyerek, toplayarak, işleyerek ve analiz ederek kullanabilir,
4. Amaca uygun mevcut bilgisayar donanım ve yazılımından etkin yararlanabilir ve 5. Analiz sonuçlarını yorumlayarak problemlerin çözümünde kullabilir.
Yetkinlik
1. Tarımın Ekonomisine yönelik bir problem ile ilgili bir çalışamayı bağımsız yürütebilir,
2. Tarımın Ekonomik bir probleminin çözümünde gerek bireysel gerekse grup elemanı olarak sorumluluk alabilir,
3. Tarım Ekonomisi alanındaki gelişmeleri takip ederek, bulunduğu şartların getirdiği ihtiyaçlar doğrultusunda öğrenme ihtiyaçlarını belirleyerek kendini geliştirebilir,
4. Bir problem için yapılan analizlere dayalı alternatif çözümler formüle edebilir, 5. Tarım Ekonomisi ile ilgili konulardaki düşüncelerini ve çözüm önerilerini
konunun uzmanı olan veya olmayan kişilerle paylaşabilir,
6. Bir yabancı dili, en az Avrupa Dil Portföyü B1 Genel Düzeyi’nde kullanarak alanındaki bilgileri takip edebilir ve meslektaşlarıyla iletişim kurabilir,
7. Tarım Ekonomisi problemlerine yaklaşımda doğal kaynaklar ve çevrenin koruması, iş sağlığı ve güvenliği, toplumsal, bilimsel, kültürel ve etik değerlere uygun hareket etme konularında yeterli bilince sahip olur,
8. Toplumsal sorumluluk bilinci ile yaşadığı sosyal çevre için projeler hazırlayarak uygulayabilir ve etkinlikler düzenleyebilir.
Süreç, program müfredatlarının yeterlilikleri ve piyasanın gereksinimlerini sağlayacak şekilde aşağıda bir örneği verildiği gibi yeniden düzenlenmesini sağlayacaktır.
Burada, öğrenciye bilgi yükleme yerine bilgiyi kullanabilme ve bağımsız çalışabilme yeteneği kazandırmak hedef olmalıdır. Çünkü günümüzde güncel bilgiye ulaşmak zor değildir. Đlk yıllarda oluşturulan altyapı sonraki yıllarda alınacak derslere temel oluşturacak bir müfredat olmalıdır. Derslere ait AKTS toplamları ulusal yeterlilikler çerçevesinde verilen yükle eşit olmalıdır ve ders öğrenme çıktıları program yeterliliklerini karşılamalıdır.
15
DERSLER KS TS US AKTS DERSLER KS TS US AKTS
L Đ S A N S (120 KS veya 240 AKTS)
I. YARIYIL II. YARIYIL
Matematik I 3 2 2 6 Matematik II 3 2 2 6
Kimya 2 1 2 4 Đstatistik 3 2 2 6
Biyoloji 3 1 2 4 Ekoloji 2 2 - 4
Genel Ekonomi 3 3 - 6 Meteoroloji 2 2 - 4
Bilişim Teknolojileri 3 2 2 6 Tarım Ekonomisi 3 3 - 6
Türkçe I 2 1 2 4 Türkçe II 2 1 2 4
Toplam 15 11 8 30 Toplam 15 12 6 30
III. YARIYIL IV. YARIYIL
Ekonomistler için Matematik 3 2 2 6 Ekonomistler Đçin Đstatistik 3 2 2 6
Tarla Bitkileri 3 2 2 6 Bahçe Bitkileri 3 2 2 6
Hayvan Yetiştirme 3 2 2 6 Bitki Koruma 3 2 2 6
Tarım Makineleri 2 1 2 4 Toprak Bilgisi 2 1 2 4
Tarımsal Yapılar ve Sulama 2 1 2 4 Genel Su Ürünleri 2 2 - 4
Đngilizce I 2 1 2 4 Đngilizce II 2 1 2 4
Toplam 15 9 12 30 Toplam 15 11 8 30
V. YARIYIL VI. YARIYIL
Mikro Ekonomi 3 3 - 6 Makro Ekonomi 2 2 - 4
Tarımsal Finansman 3 2 2 6 Ekonometriye Giriş 3 2 2 6
Tarımsal Kıy. Tak. ve Bilirkişilik 2 2 - 4 Tarımsal Pazarlama 3 2 2 6
Kırsal Sosyoloji 2 2 - 4 Tarımsal Yayım ve Đlet.Tek. 2 2 - 4
Seçmeli Ders 3 2 2 6 Seçmeli Ders 3 2 2 6
Tarih I 2 2 - 4 Tarih II 2 2 - 4
Toplam 15 13 4 30 Toplam 15 12 6 30
VII. YARIYIL VIII. YARIYIL
Tarım Politikası 3 3 - 6 Uluslararası Tarım Ticareti 3 3 - 6
Tarımsal Đşletmecilik 3 3 - 6 Çevre ve Doğal Kay. Ekon. 2 2 - 4
Tarımsal Kooperatifçilik 2 2 - 4 Tarım Muhasebesi 3 2 2 6
Tarımda Risk Yönetimi 3 3 - 6 Kırsal Kalkınma 3 3 - 6
Mesleki Đngilizce I 3 2 2 6 Mesleki Đngilizce II 3 2 2 6
Mezuniyet Çalışması (Yıllık) 1 - 2 2 Mezuniyet Çalışması (Yıllık) 1 - 2 2
Toplam 15 13 2 30 Toplam 15 12 6 30
Y Ü K S E K L Đ S A N S (60 KS veya 120 AKTS)
I. YARIYIL II. YARIYIL
Ekonomi Araştırma Yöntemleri 4 3 2 8 Ekonometrik Analizlere Giriş 4 3 2 8
Üretim ve Tüketim Ekonomisi 4 3 2 8 Finansman ve Risk Yönetim 4 3 2 8
Uzmanlık Alan Dersi I 4 3 2 8 Uzmanlık Alan Dersi II 4 3 2 8
Seçmeli Ders 3 2 2 6 Araştırma (Teze hazırlık) 3 2 2 6
Toplam 15 11 8 30 Toplam 15 11 8 30
III. YARIYIL IV. YARIYIL
Araştırma (Tez) 15 10 10 30 Araştırma (Tez, makale) 15 10 10 30
Toplam 15 10 10 30 Toplam 15 10 10 30
D O K T O R A (120 KS veya 240 AKTS)
I. YARIYIL II. YARIYIL
Mikroekonomi I 4 3 2 8 Mikroekonomi II 4 3 2 8
Sayısal Ekonomi Yöntemleri 4 3 2 8 Uyg. Ekonometri Yöntemleri 4 3 2 8
Uygulamalı Talep Analizleri 4 3 2 8 Uyg. Üretim Ekonomisi 4 3 2 8
Seçmeli Ders 3 2 2 6 Seçmeli Ders 3 2 2 6
Toplam 15 11 8 30 Toplam 15 11 8 30
III. YARIYIL IV. YARIYIL
Uygulamalı Refah Ekonomisi ve Politika Analizleri
4 3 2 8 Organizasyonal Ekonomi 4 3 2 8
Uzmanlık Alan Dersi I 4 3 2 8 Uzmanlık Alan Dersi II 4 3 2 8
Araştırma (Teze hazırlık) 7 4 6 14 Araştırma (Teze hazırlık) 7 4 6 14
Toplam 15 10 10 30 Toplam 15 10 10 30
V. YARIYIL VI. YARIYIL
Araştırma (Tez) 15 10 10 30 Araştırma (Tez) 15 10 10 30
Toplam 15 10 10 30 Toplam 15 10 10 30
VII. YARIYIL VIII. YARIYIL
Araştırma (Tez, Makale) 15 10 10 30 Araştırma (Tez, Makale) 15 10 10 30
Toplam 15 10 10 30 Toplam 15 10 10 30
16
Bologna Süreci ayrıca, belirlenen program yeterliklerini sağlayacak fiziki alyapı ve öğretim elemanı potansiyelindeki eksiklikleri de ortaya çıkaracağından bu eksikliklerin farkındalığına, giderilmesine ve uluslararası standartlarda, rekabetçi ve tanınır bir Tarım Ekonomisi eğitimi için topyekün değişime araçlar ve fırsatlar sağlayacaktır.
SONUÇ VE ÖNERĐLER
Avrupa ülkeleriyle aynı anda Türkiye’de de uygulanmakta olan Bologna Süreci, diğer yüksek öğrenim alanlarını etkilediği gibi, Tarım Ekonomisi yüksek öğrenimini de etkileyecektir. Tarım Ekonomisi camiası bu aracı çok iyi kullanarak yukarıda belirtilen problemleri aşabilme fırsatı yakalamış olacaktır. Bu bağlamda yapılacaklar özet olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir.
1. Tarım Ekonomisi program yeterlilikleri, piyasa ihtiyaçları ve uluslararası standartlar dikkate alınarak lisans, yüksek lisans ve doktora seviyeleri için hazırlanmalıdır. Ayrıca her program için birkaç cümlelik bir genel amaç ifadesi yazılmalıdır.
2. Program yeterliliklerini sağlaması için mevcut müfredat gözden geçirilerek revize edilmelidir. Bu yapılırken, öğrenciye bilgi yükleme değil de bilgiyi kullanabilecek ve bağımsız çalışabilecek yetenekler uygulamaya ağırlık verilerek kazandırılmalıdır.
3. Müfredatta yer verilen derslerin öğrenme çıktıları dikkatli ve açık bir şekilde hazırlanmalı ve bu çıktıların program yeterliliklerine katkıları belirlenmelidir.
4. Bilgi, beceri yetkinlik sağlayan ders öğrenme çıktılarının gerçekten kazanım olarak verildiğini garantileyen öğretim ve değerlendirme yöntemleri geliştirilmeli ve sabırla ve emekle uygulanmalıdır.
5. Bu bilgi beceri ve yetkinlikleri öğrencilere kazandırmada ortaya çıkacak eksiklikler giderilmelidir. Öğretim üyesi sayısı ve yetkinlik seviyesinin yeterli olması için çaba gösterilmeli, eksik fiziki imkanlar giderilmeli ve mevcutlar da ihtiyaçlara binaen geliştirilmelidir. Bunların gerçekleşmesi rutin üstü çabaları gerektirir.
6. Uluslararası bağlantılar zinde tutulmalıdır. Öğrenci, öğretim üyesi değişiminde mevcut imkanlar azami ölçüde kullanılmalı, yurtdışına lisans üstü eğitim için öğrenci gönderilmeli ve öğretim üyeleri uzun süreli ziyaretçi öğretim üyesi olarak yabancı üniversitelerde çalışmalıdır. Ayrıca uluslararası Tarım Ekonomisi Kongrelerine katılınmalı, uluslararası araştırmalara ortak olunmalı ve yine Uluslararsı Tarım Ekonomisi dergileri için makale yazmaya ve yayınlamaya çaba gösterilmelidir.
7. Türkiye’de Tarım Ekonomisi camiası daha iyi örgütlenmeli ve üyelerin demokratik katılımı sağlanmalı, kongre düzenleme ve dergi yayınlama konularında derneklerin daha önemli ve etkin katkıları olmalıdır.
8. Bologna Sürecinin sunduğu bu fırsat ve araçlar çok iyi kullanılarak, uluslararası Tarım Ekonomisi yüksek öğrenimi standartlarına yaklaşma yolunda önemli adımlar atılmış olacaktır. Bu noktada özellikle Tarım Ekonomisi camiasına önemli görevler düşmektedir. Bu başarılabilirse, gelecek nesiller bu emekleri hayırla yad edecektir.
KAYNAKLAR
Anonim, 2009. ECTS Users’ Guide, European Comission, Brussels, Belgium.
Erdoğan, A. 2010. Yüksek Öğretim’de Yeniden Yapılanma: 66 Soruda Bologna Süreci Uygulamaları,Yükseköğretim Kurulu, Ankara.
http://bologna.yok.gov.tr/index.php?page=yazi&c=1&i=50, 2010.
