KAMU MALİYESİ
1. HAFTA
Kamu maliyesinin konusu, bilim dalları ile
ilişkisi, kamu ekonomisi özel ekonomi ayrımı
Kamu Maliyesinin Tanımı
• Kamu maliyesi, kamu kesiminin iktisadi nitelikteki faaliyetlerinin anlatımı ve tahlili
• ile uğraşan bir sosyal bilim dalıdır.
KAMU MALİYESİNİN KONUSU
• Kamu Maliyesi; başta devlet olmak üzere kamu tüzel kişilerinin, kamusal ihtiyaçları karşılamak üzere giriştikleri faaliyetleri iktisadi ve sosyal açıdan inceleyen,
• kamu kesimi birimlerinin faaliyet sınırlarının ne olması gerektiğini araştıran,
• bu birimlerin kamusal mal ve hizmet üretmek amacıyla yaptıkları harcamaları ve bu harcamaları finanse etmek için
• topladığı gelirleri, harcamalar ile gelirleri arasındaki dengenin nasıl sağlanacağını ve bunlara
• ilişkin sonuçları mali, iktisadi, hukuki ve siyasi açıdan değerlendiren, sosyal bilimlere dahil
• bir disiplindir(SUSAM)
• Pozitif Yaklaşım, mali olayların gerçek hayatta nasıl oluştuğunu, bu olayları etkileyen
• unsurların neler olduğunu bulmaya çalışır.
• Normatif yaklaşım ise mali olaylar ve
kurumların nasıl düzenlenmesinin doğru
olacağı konusundaki yargıları ön plana çıkarır
• Kamu kesiminin ekonomi içindeki kapsamını ve işleyişini belirleyen soruları şu
• şekilde sıralayabiliriz (Gruber, 2011):
• Ne zaman (hangi durumlarda) devlet ekonomiye müdahale etmelidir?
• Devlet ekonomiye nasıl müdahale eder?
• Devlet müdahalesinin ekonomi üzerindeki
etkisi nedir?
Ne zaman (hangi durumlarda) devlet ekonomiye müdahale etmelidir?
• Bir ekonomide kaynaklar veri iken ihtiyaçlar çok sayıda ve farklıdır.
• Bazı durumlarda kaynakların toplumun yararı
yerine özel yarara yönlendirilmesi ya da üretimde yanlış yöntemlerin seçilmesi ile kaynak
dağılımının bozulduğu durumlar söz konusu olur.
• Bu durumlarda toplumda iktisadi bölüşüm bozulur, gelir dağılımı çarpıklaşır
• Devlet bu durumlarda müdahale edebilir.
Devlet ekonomiye nasıl müdahale eder?
• Devlet ekonomiye elindeki mali araçları
kullanarak müdahale eder. Kamu kesiminde
• yer alan tüm birimler, bütçeleri yoluyla kamu harcaması yaparak ve kamu geliri toplayarak
• ekonomide ortaya çıkan aksaklıkları ve gelirin
yeniden dağılımını sağlamaya çalışır(SUSAM).
Devlet müdahalesinin ekonomi üzerindeki etkisi nedir?
• Devlet otoritesi ve ona bağlı kamu kurum ve kuruluşları yaptıkları harcamaları arttırmak suretiyle ekonomide gelir yaratırlar.
• Bu gelirin bir kısmı vergi olarak geri dönerken bir kısmı da ulusal gelire ilave olarak kalır.
• Gelirde meydana gelen artış toplam talebe
yansıdığı oranda fiyatları arttırır.
Devlet müdahalesinin ekonomi üzerindeki etkisi nedir?
• Devlet vergileri arttırarak da ekonomiye müdahale eder.
• Bu durumda toplam gelirin harcanabilir kısmını azaltmış olur.
• Buna bağlı olarak toplam talep azalır. Azaldığı oranda da fiyatlar genel düzeyi düşme
eğilimine girer.
Kamu Kesimi ve Özel Kesim
• Özel kesimde yer alan firmaların ekonomik faaliyetlerindeki temel amaç karların maksimize edilmesidir.
• Hangi mal ve hizmetlerin nasıl ve kimler için üretileceği ise düzgün işleyen fiyat mekanizması ile çözümlenir.
• Herhangi bir malın fiyatı, o mala ilişkin arz ve
talebe, aynı zamanda o malın üretiminin oluştuğu piyasa koşullarına bağlı olarak belirlenir.
• Özel kesim tüm bu faaliyetlerini piyasa ekonomisi ya da
özel ekonomi içinde sürdürür.
Kamu Kesimi ve Özel Kesim
• Beşeri ihtiyaçların bir kısmı ise insanların
topluluk hâlinde yaşamaları sonucunda ortaya çıkan ihtiyaçlardır ve kolektif ihtiyaçlar (kamusal ihtiyaçlar) olarak tanımlanır;
• güvenlik, adalet, bayındırlık bu ihtiyaçlar arasında sayılabilir.
• Devletler, toplum hâlinde yaşayan insanların
kolektif ihtiyaçlarını karşılamak için örgütlenmiş
olan kamu kurumlarından oluşur(SUSAM).
Kamu Maliyesinin Diğer Disiplinlerle İlişkisi
• Kamu Maliyesi - Hukuk
• Kamu maliyesi hem kamu hukuku hem de özel hukukla
yakından ilişkilidir. Kamu hukukunun en önemli dalı anayasa hukukudur.
• Dünyada ilk anayasal hareketler mali
konularla başlamıştır. Vatandaşlık ödevi olarak vergilerin yasalarla düzenlenmesi, kamu harcamalarının her yıl
parlamento tarafından belirlenmesi, bütçe hakkı, bütçenin parlamento
• tarafından onaylanması; pek çok ülkenin İnsan Hakları
Beyannamesinde yer almıştır(SUSAM).
Kamu Maliyesinin Diğer Disiplinlerle İlişkisi
• Kamu Maliyesi - İktisat
• İktisat bilimi bireysel ihtiyaçların karşılanması ile ilgilidir. Firmalar, piyasa ekonomisi içinde; ne üretileceği, ne kadar üretileceği ve üretilen malın kaça satılacağı; sorularına cevap arar ve giriştiği faaliyet sonunda karını maksimize etmeye çalışır.
• Ekonomide yaratılan ya da var olan iktisadi değerlerin bir kısmı ise kamu ekonomisi alanında kullanılır.
• Kamu ekonomisi
• içinde üretilen her hizmet sonucunda toplumsal fayda maksimize
edilmeye çalışılır. Bu kapsamda devlet ya da ona bağlı diğer kamu kesimi birimleri, kamu harcaması yaparak ekonomiye iktisadi bir değer katar ya da kamu geliri toplayarak milli ekonomiden kaynak
çeker(SUSAM).
