Bilimsel Süreç Becerileri
Fen bilimlerinde öğrenmeyi kolaylaştıran, araştırma yol ve yöntemleri kazandıran, öğrencilerin aktif olmasını sağlayan, kendi öğrenmelerinde
sorumluluk alma duygusunu geliştiren ve öğrenmenin kalıcılığını arttıran temel becerilere bilimsel süreç becerileri denir.
Bilimsel araştırma yoluyla fen öğreniminde amaç, öğrencileri bilim yapma sürecine yönlendirmek ve bilimsel bilgileri kendi bilimsel araştırmaları
sonucunda oluşturmalarını desteklemektir. Bilimsel araştırma yönteminde amaç sadece bilimsel bilgi üretmek değildir. Bunun yanında hayatta bilimsel düşünme ve gerektiğinde bilimsel süreçleri kullanarak bilgiye ulaşmak için becerilerini de kazandırmakta hedeflenmektedir.
1. Gözlem Yapma
Gözlem; herhangi bir duyu organını kullanarak bir nesnenin ya da olayın
özelliklerini belirlemektir. Gözlem yaparken nesnelerin veya olayın özelliklerine, hareketlerindeki ya da yapılarındaki değişime dikkat ederiz. Etkili bir gözlem yalnızca bakmak değil, belirli bir amaçla dikkatli bir şekilde ve sistemli olarak bakmaktır. Bilimin ve bilimselliğin ilk basamağı olan gözlem hayat boyu süren bireyin diğer adımlara daha kolay geçmesini sağlayan önemli bir beceridir.
Gözlem becerisinin en iyi örneği karşımıza astronomide çıkıyor. Bildiğimiz gibi NASA (National Aeronautics and Space Administration) ve diğer uzay istasyonları yaptıkları gözlemler ve ölçümlerle dünya bilimine hizmet veriyor.
Gözlem becerisi gelişmiş bir öğrenci;
Gözlem için gerekli uygun araç-gereçleri seçip onları kullanır, Gözlemini diğer öğrencilere nasıl ulaştıracağını bilir,
Gözlem sırasında karşılaştığı sorunların üstesinden gelir,
Gözlem sırasında kendi kendine hangi sorulara cevap aradığının bilincinde olur.
Gözlemin faydaları;
Gözlem çocukları meraklı olmaya sevk eder,
Becerilerin ve farklılıkların gözlenmesi, sınıflama becerisi, değişkenleri tanımlama, değişkenleri değiştirme becerilerinin gelişmesi için gereklidir, Bilginin gelişmesini sağlar,
Araştırma dürtüsünü harekete geçirir (www.onlinefizik.com).
2.Ölçme
En basit anlamda ölçme; kıyaslama ve saymadır.
Gözlemleme esnasında öğrencinin, gözlemlediği olaydaki kütle, hacim, zaman, boy, sıcaklık, nem vs. gibi nicel veya nitel özelliklerdeki değişim miktarını görmesi için ölçüm yapmak zorundadır.
Bunun içinse standart veya standart dışı birimler kullanmalıdır. Bu beceri sırasında öğretmen öğrencilere uygun sorular sorarak öğrenciye yol
göstermelidir. Örneğin; bir cismin enini boyunu hacmini kütlesini veya yoğunluğunu kaç farklı yolla belirlersiniz? Farklı ölçüm araçları kullanınca ölçümde bir değişiklik oluyor mu? Kendi yaptığın ölçüyü diğer
arkadaşlarının yaptığı ölçülerle nasıl kıyaslarsın? gibi sorular sorulabilir.
Ölçme becerisi gelişmiş bir öğrenci;
Bir cismin herhangi bir özelliğini uygun ölçme araçları kullanarak belirler, Bazı bilimsel ölçme araçlarını kullanabilir,
Çeşitli birimleri birbirine çevirebilir.
3.Sınıflama
Sınıflama tanım olarak gözlem yoluyla yapılanan verilerin düzenlenmesidir.
Bu yolla öğrenciler önceki bilgileri ile yeni karşılaştıkları kavramlar arasında bir bağ kurabilirler. Sınıflamanın bir metodu vardır, sınıflama önceden
belirlenmiş özellik veya özellikler kümesine göre yapılır. Öğrenciler gözlemlerini sınıflandırdıkça gözlemlerinden daha sağlıklı bilgi
üretebileceklerdir.
Sınıflamada sorulacak soru çeşitleri şunları içerir : Bu cisimler veya maddeler nasıl ilişkilendirilir? Ortak olan özellikleri nelerdir? Bu cisimlerin veya
maddelerin kaç farklı yolla gruplanabileceğini düşünüyorsunuz? Bu grubu diğerlerinden ayıran belirleyici özellikler nelerdir? Üç gruplu bir sınıflama sistemini nasıl oluşturursunuz? İkili bir karşılaştırmanın anlamı nedir?
4. Verileri kaydetme
Öğrenciler deneylerden sonuçlara varmak için verileri kaydetmenin gerekli olduğunu bizzat deney yaparak öğrenmelidirler. Deney sürecinde, öğrenciler, hem niteliksel hem de niceliksel birçok veri elde ederler. Görünürde sadece bir nesnenin özelliklerini saysalar veya tanımlasalar bile aslında öğrenciler veriler üretmektedir. Bu veriler, çizelgeler, tablolar, grafikler, histogramlar, modeller veya diğer düzenleyici biçimlerle kaydedilir. Toplanan verilerden tanımlar ve açıklamalar yapma konuyla doğrudan ilgilidir. Buluşların rapor halinde yazılması tüm bilimsel çalışmaların hedefini oluşturur (www.yok.gov.tr).
Verilerin herhangi bir şekilde kaydedilmesi daha sonra kullanılmalarına kolaylık sağlar. Örneğin, bir histogram daha sonra yapılacak grafiklere taban olur.
Destekleyici veriler görünür olduğunda yorumlar ve sonuçlar basitleştirilir. Bazı sorular şunlar olabilir : Veriler için histograma kaç tane işaret ve etiket
koyarsınız? Bir x işareti neyi temsil ediyor? Gerçekten gözlemlediğinizle önceden tahmin ettiğiniz şeyi nasıl kıyaslarsınız? Histogramlarınızda şekil yerine gerçek eşyayı kullanmanın yararı nedir? Bu nesneyi başkalarının
anlayabileceği şekilde anlatmak için hangi sözcükleri kullanırsınız? Nicelikleri göstermek için ne gibi metotlar kullanırsınız?
