w w w .ad an an u m u n etip d erg isi.co m
PSORIASIS HASTALARINDA PUVA TEDAVİSİNİN STRESLE BAŞA ÇIKMA TARZLARINA ETKİSİ
THE EFFECTS OF PUVA TREATMENT ON THE WAYS OF COPING SKILLS WITH STRES IN PSORIASIS PATIENTS
Yarkın Özenli1, İrem Miçozkadıoğlu2, Serhan Kapdağlı3
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, Adana, Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri, A. D. Ankara, Çukurova Aşkın Tüfekçi Devlet Hastanesi, Dermatoloji Bölümü, Adana
ÖZET Amaç
Güneş ışınlarının psoriasis üzerindeki olumlu etkisi uzun yıllardan beri bilinmektedir. PUVA tedavisi sistemik psoralen (ışığa duyarlandırıcı) ile UVA'nın birlikte uygulanmasıdır. PUVA, kronik ve yaygın psöriasisli olgularda, güvenli ve etkin bir tedavi seçeneği olup, tüm dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bu çalışmada amaç, PUVA tedavisi alan bir grup psoriasis hastasında tedavinin stresle başa çıkma tarzlarına etkisini araştırmaktır.
Gereç ve yöntem
Çalışma prospektif bir dizaynda olup 31 PUVA tedavisi başlanacak psoriasis hastası dahil edilmiştir.
Hastalara PUVA tedavisi başlamadan önce ve tedavi başladıktan 6 ay sonra stresle başa çıkma tarzlarına ölçeği uygulanmıştır. İstatistiksel analiz olarak, veriler normal dağılımda olmadığından Wilcoxon testi kullanılmıştır.
Bulgular
Stresle başa çıkma tarzları ölçeği alt testlerinden kendine güvenli yaklaşım ve iyimser yaklaşımda tedavi sonrası istatistiksel anlamlı yükselme bulunmuştur (p<0.05). Diğer testlerden olan çaresiz yaklaşım, boyun eğici yaklaşım ve sosyal destek arama için tedavi öncesi ile sonrası arasında istatistiksel fark saptanmamıştır (p>0.05).
Sonuç
Stres oluşturan etkenlerle psorisisin başlangıcı ve alevlenmesi arasında ilişki olduğu bilinmektedir. PUVA tedavisinin stresle başa çıkmada olumlu etkisi olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Psoriasis, PUVA tedavisi, Stres, Stres başa çıkma ABSTRACT
Objective
The positive theratic effects of ultroviolet rays are well known in psoriasis patients. PUVA treatment is application of systemic psoralen plus UVA together. It is a reliable and valid treatment alternative for choronic and severe psoriasis in the world. In this study, effects of PUVA treatment regarding to ways of coping with stress are studied.
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2013; 1 (2)
Methods
Thirty-one psoriasis patients were included to study. Ways of coping skills with stress were compared before and 6 months after PUVA treatment. To assess coping skill, Ways of Coping Inventory (WCI) was used. Wilcoxan test was applied as a statistical technique.
Results
Among the five subtests of WCI ‘self controlling and positive reappraisal subscales were statistically meaningful (p<0.05) after treatment. When the other subscales were examined no significant differences was shown with respect to ‘helplessness’ ‘acceping responsibility’and seeking social support sub-scales.
Conclusion
Stressful factors are related with onset and progress of psoriasis. Results indicated that positive effects of PUVA treatment on coping with stress in psoriasis patients.
Key words: Psoriasis, PUVA treatment, Stress, Ways of coping skill with stress
g iriş
P sö ria sis ö z e llik le diz ve d irse k le ri tu tan , tırnaklarda deform ite oluşturan kahverengim si kırmızı kuru papullerle seyreden kronik bir deri hastalığıdır. H istopatolojik olarak bazal hücre proliferasyonunda artış ve epidermal hiperplazi bulunur. Psöriasis yoğun araştırm alara karşın günümüzde henüz nedeni bilinmeyen hastalıklar arasındaki yerini korum aktadır (1). Sistem ik enfeksiyonlar ilaçlar, soğuk ve duygusal stresler gibi pek çok etken hastalığı şiddetlendirebilir (2).
Birçok çalışmada çevresel, ruhsal, fiziksel stres e tk e n le rin in h a s ta lığ ın a le v le n m e sin d e ve başlamasında önemli bir ilişki olduğu gösterilmiştir (1,3). Psöriasiste tedavi seçenekleri arasında topikal ted av iler, fo to te ra p ile r, sistem ik te d a v ile r bulunmaktadır (4).
Oral ya da topikal psoralen ve UVA (PUVA) tedavisi, başta p soriasis olm ak üzere birçok dermatolojik hastalıkta başarıyla kullanılmaktadır.
PU VA 'nın etki m ekanizm ası henüz tam olarak a y d ın latılm am ıştır. Klinik deneylerin başarılı so n u çların ın artm ası araştırm acıları b ilin en a n tip r o lif e r a tif e tk ile r in in d ış ın d a b a ş k a im m ünsupresif ve im m ünm odulatuar etkinliği o ld u ğ u k o n u s u n a d o ğ ru y ö n e ltm iş tir (5).
P sö ria isiste PU V A te d a v isin in h astalard ak i p s ik o lo jik e tk ile r i az s a y ıd a ç a lış m a d a gösterilm iştir (6). Bu çalışm ada amaç, PUVA tedavisi alan bir grup psöriasis hastasında tedavinin stresle başa çıkma tarzlarına etkisini araştırmaktır.
YÖNTEM
Çalışm aya B aşkent Ü niversitesi Tıp Fakültesi
A dan a A ra ştırm a ve U y g u la m a H a stan e si Dermotoloji Kliniğine başvuran ve psöriasis tanısı alarak PUVA tedavisi başlanm ası planlanan 31 hasta alınmıştır. Hastalara çalışma hakkında bilgi verilerek yazılı onayları alınmıştır. Çalışm aya psikiyatrik tanı alarak psikotrop ilaç alanlar, alkol ve m adde bağım lılığı tanım lananlar ve başka fiziksel kronik hastalığı olanlar (örn:D iabetes m ellitus, H iper tansiy on gibi) alınm am ıştır.
H astalara PUVA tedavisi başlam adan önce ve tedavi başladıktan 6 ay sonra Stresle Başa Çıkma T a r z la r ı Ö lç e ğ i (S B T Ö ) u y g u la n m ış tır . Araçlar
V eriler, araştırm acılar tarafından hazırlan an Görüşme Formu ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Ö lçeğ i (S B T Ö ) k u lla n ıla ra k to p la n m ış tır.
G örüşm e F orm u: B irey i ta n ıtıc ı b ilg ile rin bulunduğu görüşme formu, konu ile ilgili literatür taranarak araştırmacılar tarafından hazırlanmıştır.
Stresle B aşa Çıkm a Tarzları Ölçeği (SBTÖ):
Folkm an ve L azarus tarafın d an B aşa Çıkm a Yollan Envanteri olarak geliştirilen 4 ’lü likert tipi bir ölçektir. Ölçeğin 30 maddelik formunun Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması Şahin ve Durak (1995) tarafından yapılm ıştır. Şahin ve Durak ölçeğin kendine güvenli yaklaşım (K.G.Y.), çaresiz yaklaşım (Ç.Y.), boyun eğici yaklaşım (B.E.Y.), iyim ser yaklaşım (İ.Y.) ve sosyal destek arama (S.D . A .) o lm ak ü z e re to p lam 5 fak tö rd en oluştuğunu bulmuşlardır. Ölçeğin 8.,10.,14., 16., 20., 23., 26. maddeleri K.G.Y.; 2, 4., 6.,12., 18.
maddeleri İ.Y.; 3., 7., 13., 15., 21., 24. maddeleri Ç.Y.; 5., 7., 13., 15., 21., 24. maddeleri B.E.Y.;
ve 1., 9., 29., 30. maddeleri ise S.D.A. maddeleridir (7) . Verilerin değerlendirilmesi, SPSS 16.0 paket program ı kullanılarak yapılm ıştır. İstatistiksel a n a liz o la ra k , v e r ile r n o rm a l d a ğ ılım d a olm adığından non-param etrik W ilcoxon testi kullanılm ıştır. D eğerlendirm elerde anlam lılık d ü z e y i o la ra k p < 0 .0 5 k a b u l e d ilm iş tir .
BULGULAR
H a stala rın y aşları 17-55 arasın d a olup yaş ortalam ası 32.78±11.51 olarak belirlenm iştir.
H asta gru b u n % 65 k a d ın la r ( k/e: 20/11) oluşturmuştur. Eğitim düzeyi ortalaması 9.11±6.50
bulunmuştur. Stresle başa çıkm a tarzları ölçeği alt testlerinden kendine güvenli yaklaşım tedavi öncesi 18.03±4.49, tedavi sonrası 20.50±4.26 olup fark istatistiksel olarak anlam lı bulunm uştur (p<0.05). İyimser yaklaşım tedavi öncesi 12.15±
2.50 ve tedavi sonrası 13.71±3.13 bulunmuştur.
Bu sonuçlara göre tedavi öncesi ve sonrası arasında istatistiksel farka rastlanm ıştır (p<0.05) Diğer testlerden olan çaresiz yaklaşım , boyun eğici yaklaşım ve sosyal destek arama için tedavi öncesi ile sonrası arasında istatistiksel fark saptanmamıştır (p>0.05). Tablo 1’de tüm veriler ve istatistiksel analiz bulunmaktadır.
Tablo 1. Hasta grubunun tedavi öncesi ve tedavi sonrası Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği (SBTÖ) sonuçlan ve istatistiksel karşılaştırılması
SBTÖ n
aJttestkri 31 Tedavi öncesi Tedavi sonrası z P
Kendine güvenli yaklaşım 1803±449 2050±426 2221 0
Çaresiz yaklaşım 14.62±3.43 13.56±2.60 1209 022
Boyun, eğici yaklaşım 1496±3114 14.43±154 829 0 40
lyimseryaklaşım 1215±250 13 71±3 13 2 183 0
Sosyal destekarama 1175±2 19 1118±299 800 0 42
TARTIŞMA
PUVA Parrish ve Fitzpatrick 1974 yılında oral psoralen alım ından sonra güçlü UV dalgaları uy g u lam aların ın p so ria siste etkili olduğunu k a n ıtla m ışla rd ır. P so ria siste P U V A 'n ın ilk kullanım a girişi topikal PU V A uygulam aları şeklinde olmuştur (8,9). Bu çalışm ada sistemik PU V A tedavisi uygulanm ıştır. PU V A nın en önemli endikasyonu psoriasistir (9).
PU VA 'nın etki m ekanizm ası henüz tam olarak aydınlatılamamıştır (10). Bilinen antiproliferatif etkilerinin dışında gecikmiş tip hipersensitivite reaksiyonu ile ilgili olan T hücreleri ve Langerhans hücreleri üzerine olan baskılayıcı etkileri nedeniyle immünsüpresif etkileri ve antienflamatuar etkileri tanımlanmıştır (11,12) .
Psoriasis etiyopatogenezi tam olarak a y d ın la tıl
m am ış olsa da etyopatogenezde imm unolojik, otoim mün ve genetik faktörler suçlanmaktadır.
Stres oluşturan etkenlerle hastalığın başlangıcı ve alevlenmesi arasında ilişki olduğu bilinmektedir.
Psoriasis, psikolojik olaylarla
ilgisi belirlenmiş fakat bu yönü de en çok çalışılıp, tartışılan, psikosomatik bir deri hastalığıdır (13,14).
Bu b a ğ la n tı ç ift yönlü olup, b aşlan g ıç ve alevlenm elerinde ruhsal faktörlerin etkisi genel kabul gören b ir özellik olm akla birlikte aynı z a m a n d a d e rile rin d e v a r o la n b e lir tile r in kendilerinde yarattığı kozmetik bozukluk anksiyete ve depresyon gibi psikolojik bozukluklara neden olm aktadır (15). Psoriasiste ruhsal faktörlerin etkisi % 40-100 bulunm uştur (16,17). Hastalar genelde hastalığın alevlenmesinde stres faktörlerini işaret etmektedir. Stres kaynağının büyük bir stres olması gerekm ez. H afif stresörlerin uzun süre devam etmesi de etkileyebilm ektedir. Hastada uzun süren şekil bozukluğu hafif ama uzun süren strese örnek teşkil eder niteliktedir (18). Yapılmış olan b ir ç alışm ad a 127 p so ria sis olg usun u inceleyerek, stresle belirtileri alevlenen grubun, kişisel olarak daha bağım lı olduğu, kızgınlık duygularını ifade etm e zorluğu ve başkaları tarafından onaylanma ihtiyacı gibi özgün kişilik
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2013; 1 (2)
özelliklerine sahip oldukları bildirilm iştir (17).
Şu ana k a d a r y a p ıla n ç a lışm a la rd a ted a v i seçeneklerinin stresle baş etmede ne derece rolü olduğu yeterince araştırılmamıştır. Bu çalışmada PUVA tedavisi alan bir grup psoriasis hastası stresle baş etme tarzları açısından tedavi öncesi ve altı aylık tedavi sonrası değerlendirilm iştir.
Tedavi sonrası kendine güvenli yaklaşım ve iyimser yaklaşımda önemli bir yükselme olduğu g ö z le n m iş tir . D iğ e r a lt a la n la r d a f a rk bulunmamıştır. Biz hastalık nedeni ile uzun süren şekil bozukluğunun tedavi ile iyileşmesinin iyimser v e g ü v e n li y a k la ş ı m d a e t k i l i o ld u ğ u düşüncesindeyiz.
Çalışm am ızın bazı kısıtlılıkları bulunmaktadır.
Kısıtlılıkları arasında vaka sayısının yetersizliği ve tek b ir psik o m etrik test k u llanılm asıd ır.
Hastaların depresyon ve anksiyete değerlerinin b ilin m e m e s i e k s ik lik o la ra k s a y ıla b ilir . Sonuç olarak bu çalışmada PUVA tedavisi alan bir grup psöriasis hastasında tedavinin stresle başa çıkm a tarzlarına etkisini araştırılmıştır. PUVA tedavisinin stresle başa çıkm ada olumlu etkisi olduğu söylenebilir.
KA Y N A K LA R
1. 1. Barker JN. Pathogenesis o f psoriasis. J Dermatol 1998; 25: 778-81.
2. Kanton SD. Stress and psoriasis. Cutis 1990;
46: 320-322.
3. Farber EM, Nall L. Psoriasis: stres-related d is e a s e . C u tis 199 3 ; 51: 3 2 2 -3 2 6 . 4. Onsun N. Psoriasis Tedavi yöntem leri ve
algoritm ik yaklaşım. Türkderm 2008; 42:
31-41.
5. U k ş a l Ü . P U V A K o m p l i k a s y o n , K ontrendikasyon ve Tedavi İzlem i. XV.
P ro f.D r. A. L ü tfü T A T S im pozyum u.
Anakonular - l. T Klin J Dermatol, 2002:101
103.
6. E dström DW , L in d er J, W ennersten G, B rism ar K, Ros AM. Phototherapy w ith ultraviolet radiation: a study o f horm one parameters and psychological effects. J Eur Acad Dermatol Venereol 2010; 24:403-9.
7. Şahin NH, D urak A. Stresle başa çıkm a tarzları ölçeği: üniversite öğrencileri için u y a rla n m a s ı. T ü rk P s ik o lo ji D e rg is i
1995;10:56-73.
8. Hönigsmann H, Szeimies RM, Knobler R, F itz p a trick TB , P ath ak M A, W o lff K.
P h o to ch em o th reap y and p h o tod y n am ic therapy. In: Fitzpatrick's D erm atology in General Medicine (Ed. Freedberg IM, Eisen AZ, W olff K, A usten K F,G oldsm ith LA, Katz SI, Fitzpatrick TB). Fifth Edition, M c
G raw H ill, N ew york, 1999: 2880-2890.
9. Bilen N. Dar Band UVB ve Topikal PUVA.
XV. Prof.Dr.A. Lütfü TAT Simpozyumu.
Ana konular - l. T Klin J Dermatol 2002:84
87
10. Soyuer Ü. PUVA. Xl. Prof. Dr. Lütfü TAT Simpozyumu. Deri ve Zührevi HastalyTlarda Yenilikler. Ankara, 5-8 Ekim 1993: 147-57.
11. L au h aran ta J. P hotochem othreapy. Clin Dermatol 1997;15:769-780
12. Danno K. PUVA threapy: current concerns in Japan. Journal of Dermatological Science
1999; 10:89-105.
13. K oblenzer CS: Psychosomatic concepts in d e r m a t o l o g y . A d e r m a t o l o g i s t - psychoanalyst's viewpoint. Arch Dermatol
1983;119:501-12.
14. P anco n esi E. P sy cho so m atic factors in d erm ato lo g y : S p ecial p e rsp e c tiv e s for a p p l i c a t i o n i n c l i n i c a l p r a c t i c e . Psychocutaneous D iseasesD erm atologic Clinics 2005;23:629-34.
15. A y d e m ir E H , S u k a n M Y. P s o ria s is te psikosomatik faktörler, psikolojik durum ve Psoriasisli hastaya yaklaşım. Türkderm 2008;
42: 26- 30.
16. A l’Abadie MS, Kent GG, Gawkrodger DJ:
The relationship between stress and the onset and exacerbation of psoriasis and other skin conditions. Br J Derm atol 1994;130:199- 203.
17. G upta M A, G upta AK, H aberm an HF:
Psoriasis and psychiatry: An update. Gen Hosp Psychiatry 1987;9:157-66.
18. Fortune DG, Richards HL, Griffiths CEM.
P s y c h o l o g i c f a c t o r s i n p s o r i a s i s : Consequences mechanisms and interventions.
Psychocutaneous D iseases D erm atologic Clinics 2005;23: 681-94.
Y azışm a adresi: Yarkın ÖZENLİ Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Psikiyatri Kliniği
Tel: 0 322 3550101- 5395 E-mail: ozyarkin@gmail.com
Not: Çalışma 10. Ulusal Konsultasyon-Liyezon Psikiyatrisi Kongresinde Poster olarak
sunulmuştur.
Sunum tarihi ve yeri: 28-30 Ekim 2010, Erzurum, Türkiye
