MAKALELER vergi raporu

sayı: 127 • nisan 2010

MAKALELER raporu

TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ, TEKNOLOJİ GELİŞTİRME

BÖ LGELERİNDEKİ VERGİSEL OLAN ve VERGİSEL OLM AYAN TEŞVİKLER

Mehmet İhsan G Ü N EŞ (*)

1 - G İRİŞ

Ülkemiz sanayisinin gelişip dünyada söz sa­

hibi olabilmesinde en önemli husus, teknoloji et­

kinliğidir. Küreselleşme eğilimlerinin hızlandığı günümüzde yoğun rekabetin yaşandığı uluslara­

rası piyasalarda, ülkelerin yer edinebilmeleri ve bunu rekabet gücü olarak taşıyabilmeleri, sektör­

lerin ülke şartları ve sanayi yapısına en uygun ve ileri teknolojileri kullanabilmelerine bağlıdır.

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri, yeni/ileri teknolo­

ji üreten firmaların belirli şartlar altında ve üniversite­

lerin yardımıyla desteklendiği organize araştırma si­

teleri ve bölgelerdir. Bu bölgelerde, yaratıcılığa ve gi­

rişimciliğe sağlanan destekler yüksek/ileri teknoloji uygulayan küçük ve orta büyüklükteki işletmemele- rin gelişmesine önemli ölçüde katkı sağlamaktadır.* 1

2-TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ NEDİR?

26.06.2001 tarih ve 4691 sayılı Teknoloji Ge­

liştirme Bölgeleri Kanunu'nun 3. maddesine göre;

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri: Yüksek/ileri tek­

noloji kullanan ya da yeni teknolojilere yönelik fir­

maların, belirli bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da AR-GE merkez veya enstitüsünün olanaklarından yararlanarak teknoloji veya yazılım ürettikleri/geliştirdikleri, teknolojik bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kal­

kınmasına katkıda bulundukları, aynı üniversite, yüksek teknoloji enstitüsü ya da AR-GE merkez ve­

ya enstitüsü alanı içinde veya yakınında; akade­

mik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği site­

yi veya bu özelliklere sahip teknoparkı ifade eder.

2.1- Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu'nun Amac>

4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Ka­

nunu'nun 1. maddesinde, kanunun amacı dü­

zenlenmiştir.

Kanunun amacı, Türk Sanayinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya

M Vergi Denetmen Yardımcısı

1 Abdullah KİRAZ, "Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Teknoparklar ve Sağlanan Vergisel Avantajlar",Yaklaş>m Dergisi, Ağustos 2004, sayı:140

raporu MAKAL ELER

sektör-kamunun işbirliği sağlanarak şu konularda ilerleme temin etmektir.

Teknolojik bilgi üretmek, üründe ve üretim yöntemlerinde yenilik geliştirmek, ürün kalitesini veya standardını yükseltmek, verimliliği artır­

mak, üretim maliyetlerini düşürmek, teknolojik bilgiyi ticarileştirmek, teknoloji yoğun üretim ve girişimciliği desteklemek, küçük ve orta ölçekli işletmelerin yeni ve ileri teknolojilere uyumunu sağlamak, bilim ve teknoloji yüksek kurulunun kararları da dikkate alınarak teknoloji yoğun alanlarda yatırım olanakları yaratmak, araştırma­

cı ve vasıflı kişilere iş imkânı yaratmak, teknoloji transferine yardımcı olmak ve yüksek/ileri tekno­

loji sağlayacak yabancı sermayenin ülkeye girişi­

ni hızlandıracak teknolojik alt yapıyı sağlamaktır.

2.2- Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin Kuruluşu

Bölge ile ilgili başvurular Kurucu Heyet tara­

fından yapılır. Bölge başvurularını değerlendiril­

mek üzere Bakanlık Sanayi Araştırma ve Geliştir­

me Genel Müdürünün başkanlığında Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilâtı Müsteşarlığı, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Başkanlığı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Bakanlık tarafından belirlenecek teknoloji konu­

sunda faaliyet gösteren bir özel kuruluştan birer temsilcinin katılımı ile Değerlendirme Kurulu ku­

rulmuştur. Bölgeler, Değerlendirme Kurulunun uygun görüşü ve Bakanlığın teklifi üzerine Ba­

kanlar Kurulu kararı ile tespit edilir ve Resmi G a­

zetede yayımlanır.

2.3- Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Çahştmlan Personel

Yönetici şirkette ve Bölgede yer alan faaliyet­

lerde yürürlükteki iş ve çalışma mevzuatına göre personel istihdam edilir. Bu Bölgelerde 6224 sa­

yılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde yabancı uyruk­

lu yönetici ve vasıflı AR-GE personeli çalıştırıla­

bilir.

Kamu kurum ve kuruluşları ile üniversite per­

sonelinden Bölgede yer alan faaliyetlerde araştır­

macı personel olarak hizmetine ihtiyaç duyulan­

lar, çalıştıkları kuruluşların izni ile sürekli veya yarı zamanlı olarak çalıştırılabilirler. Yarı zaman­

lı görev alan öğretim üyesi, öğretim görevlisi, araştırma görevlisi ve uzmanların bu hizmetleri karşılığı elde edecekleri gelirler, üniversite döner sermaye kapsamı dışında tutulur. Sürekli olarak istihdam edilecek personele kurumlarınca aylık­

sız izin verilir ve kadroları ile ilişkileri devam eder.

2.4- Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin Tarihsel Gelişimi ve Türkiye

Günümüzde dünyada sayıları 2000 civarında olan Teknoparkların kökeni 1950'li yıllara uzan­

maktadır. İlk teknopark Amerika'da Standford Üniversitesi Kampüsü içerisinde kurulan Silikon Vadisi'dir. 1970'li yılların sonlarında toplam sa­

yısı bir düzineyi geçmeyen teknoparklar, 1980'li

2

yıllarda büyük gelişme göstermiştir. Dünyadaki gelişimi aşağıdaki grafikte görüldüğü gibidir.

Türkiye'de ilk Teknoloji Geliştirme Bölgesi Çalışması O D T Ü (Orta Doğu Teknik Üniversite­

si) tarafından 1991 yılında başlatılmıştır. Daha

İbrahim O RGAN , Arzu ORGAN, "Vergisel Avantajlı iki bölge:Serbest bölge-Teknoloji Geliştirme Bölgeleri" Vergi Dünyas> Şubat 2006, Sayı:294 S:154

sayı: 127 • nisan 2010

sonra da bu katılıma TÜBİTAK-Marmara Araştır­

ma Merkezi ile devam edilmiştir. Bunlar dışında daha doğru düzenlemeler yapılarak dünyada hızlı yaygınlaşan bu oluşumdan ülkenin yararla­

nabilmesinin sağlanması için de bu konuda 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu 06.07.2001 tarihinde Resmi Gazetede yayımla­

narak yürürlüğe girmiştir.

Ülkemizde kurulan tüm Teknoloji Geliş­

tirme Bölgeleri Sanayi ve Ticaret Bakanlığı kon­

trolü ve denetimi altındadır.3

Ülkemizde kurulmuş olan Teknoloji Geliştir­

me Bölgelerinden bazıları aşağıdaki gibidir.

O D T Ü Teknokent Teknoloji Geliştirme Böl- gesi,Ankara Teknoloji Geliştirme Bölgesi, Hacet­

tepe Üniv. Teknoloji Geliştirme Bölgesi, Ankara Üniv. Teknoloji Geliştirme Bölgesi, İTÜ Arı Tek­

nokent Teknoloji Geliştirme Bölgesi, Yıldız Tek-

raporu

nik Üniv. Teknoloji Geliştirme Bölgesi, İstanbul Üniv. Teknoloji Geliştirme Bölgesi, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Teknoparkı , G O SB Teknopark Teknoloji Geliştirme Bölgesi, Kocaeli Üniv. Teknoloji Geliştirme Bölgesi, İzmir Tekno­

loji Geliştirme Bölgesi, Eskişehir Teknoloji Geliş­

tirme Bölgesi, Selçuk Üniv. Teknoloji Geliştirme Bölgesi vs.

3-TEKNOLOJİ G ELİŞTİRM E BÖ LG ELER İN E T A N IN A N DESTEK ve M U A FİYETLER Teknoparkların yer aldığı ülkelerde, bu bölge­

lerde yatırım yapan firmalar çeşitli teşvik araçla­

rıyla desteklenmektedir. Firmalara sağlanan teş­

vikler vergisel olabildiği gibi nakit şeklinde vergi­

sel olmayan teşvikler de olabilmektedir. Bazı ül­

kelerde teknoparklara yönelik teşvik uygulamala­

rı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.4

MAKALELER

Ülkeler Uygulanan Teşvikler

Çin - Gelir Vergisi İndirimi; oran olarak % 15 ve ilk yıl gelir vergisi muafiyeti.

- Toplam gelirin %70'den fazlasının ihracat geliri olması halinde gelir vergisi oranı %10 olarak uygulanır.

- İthal edilen ileri teknoloji ekipmanları için gümrük vergisi muafiyeti.

İrlanda

-Yazılım endüstrisinde yer alan firmalar için kurumlar vergisi oranı % 10'dur.

-Donanım Yatırım Yardımları -İhracat desteği,

-Yazılım yardımı, -Eğitim yardımı, Almanya -Kredi yardımları,

-Hükümetin teknoparklardaki firmalara kredi açan risk sermayesi şirketlerine iştiraki,

Tuğrul Ceylan , "Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ile Bölgeye yönelik teşvikler",Vergi Raporu Dergisi, Eylül/2008,sa- yı:108

İbrahim O RGAN , Arzu O RGAN , "Vergisel Avantajlı iki bölge:Serbest bölge-Teknoloji Geliştirme Bölgeleri" Vergi Dünyas> Şubat 2006, Sayı:294 S:155

vergi raporu

Ülkemizde ise, 4691 Sayılı Teknoloji Geliştir­

me Bölgeleri Kanununun 8'nci maddesinde des­

tek ve muafiyetlerle ilgili düzenleme yapılmıştır.

Madde 8- Bölgelerin kurulması için gerekli arazi temini, alt yapı ve idare binası inşası ile il­

gili giderlerin yönetici şirketlerce karşılanamayan kısmı yardım amacıyla Bakanlık bütçesine konu­

lan ödenekle sınırlı olmak üzere karşılanabilir.

Yönetici şirket, bu Kanunun uygulanması ile ilgili işlemlerde her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Atık su arıtma tesisi işleten Bölgelerden, belediyelerce atık su bedeli alınmaz.

4691 Sayılı Kanunun ilk halinde 8'inci mad­

dede yer alan yukarıdaki teşvik fıkraları dışında vergisel teşvikleri içeren fıkralar mevcut iken, 25/12/2003 tarih ve 5035 sayılı Kanun'la bu fık­

ralar kaldırılmış, bu Kanun'la Teknoloji Geliştir­

me Bölgeleri Kanunu'na eklenen Geçici 2. mad­

deyle bölgelere sağlanan vergi teşvikleri yeniden düzenlenmiştir. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu'nun Geçici 2. maddesi 01/01/2004 tari­

hinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir.

Geçici Madde 2- Yönetici şirketlerin bu ka­

nun uygulaması kapsamında elde ettikleri ka­

zançlar ile bölgelerde faaliyet gösteren Gelir ve Kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31.12.2013 tarihine kadar Gelir ve Kurumlar vergisinden müstesnadır.

Bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve AR- GE personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31.12.2013 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır.Yönetici şirket, ücreti gelir vergisi is­

tisnasından yararlanan kişilerin bölgede fiilen ça­

lışıp çalışmadığını denetler.

Bölgede fiilen çalışmayanlara istisna uygulan­

dığının tespit edilmesi halinde, ziyaa uğratılan vergi ve buna ilişkin cezalardan yönetici şirket de ayrıca sorumludur.

Bu madde hükümleri TÜBİTAK-M arm ara Araştırma Merkezi Teknoloji Serbest Bölgesi yö­

netici şirketi, bu bölgede faaliyet gösteren Gelir ve Kurumlar vergisi mükellefleri ile bölgede çalı­

şan araştırmacı, yazılımcı ve Ar-Ge personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri bakımından da uy­

gulanır.

4- BÖ LG ED E FAALİYET GÖ STERECEK G ELİR ve K U R U M LA R V ER G İSİ M ÜKELLEFLERİ A Ç ISIN D A N V ER G İ U Y G U LA M A LA R I 4.1- Gelir ve Kurumlar Vergisi İstisnası

Bu istisna 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununa 5035 sayılı Kanun' un 44' üncü maddesi ile eklenen yukarıda açıklanan Geçici 2. maddede düzenlenmiş olup, madde hükmünden de anlaşılacağı üzere Bölgede faali­

yet gösteren Gelir ve Kurumlar vergisi mükellef­

lerinin, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve AR- GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları faali­

yete başlanılan tarihten bağımsız olmak üzere, 31.12.2013 tarihine kadar gelir ve kurumlar ver­

gisinden müstesnadır.

Bölgede faaliyet gösteren mükelleflerin bu kapsam dışında ancak, normal ticari işlemleri kapsamında elde edecekleri diğer gelirleri ile olağandışı gelirlerinin istisna kapsamında değer­

lendirilmesi mümkün değildir.

Mükelleflerin bölgede faaliyete geçtikleri ta­

rih itibariyle tamamlamış oldukları yazılım ve AR-GE'ye dayalı projelerden elde edecekleri ka­

zançların istisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.

Diğer taraftan, mükelleflerin bölgede faaliyete geçmeden önce başlayıp, bölgede faaliyete geçtik­

ten sonra da devam ettirdikleri yazılım ve AR- GE'ye dayalı projelerden sağladıkları kazancın an­

cak, projenin bölgede gerçekleştirilen kısmına iliş­

kin kazanç kısmı istisnadan yararlanabilecektir.

sayı: 127 • nisan 2010

MAKAL ELER

sayı: 127 • nisan 2010

MAKALELER raporu

Elde edilen kazancın ne kadarının bölgede gerçekleştirilen çalışmalara ilişkin olduğu, bölge­

de faaliyete başlanmasından sonra ortaya çıkan maliyetin projenin başlangıcından tamamlanma­

sına kadar geçen dönemde oluşan maliyete ora­

nı kullanılmak suretiyle belirlenebileceği; daha sağlıklı bir sonuç verecekse, mükelleflerin başka bir yöntem kullanmak suretiyle de (kullanılan di­

rekt işgücü miktarı gibi) bu ayrımı yapabilmeleri­

nin mümkün olduğu KV Sirküler 1 de belirtilmiş­

tir.

4.2- KD V İstisnas>

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'na 5035 sayılı Kanunun 11 inci maddesiyle eklenen ve 1.1.2004 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe giren geçici madde 20' de :

4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Ka­

nununa göre teknoloji geliştirme bölgesinde fa­

aliyette bulunan girişimcilerin kazançlarmm G e­

lir veya Kurumlar vergisinden istisna bulunduğu süre içinde münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamala­

rı, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kon­

trol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hiz­

metleri katma değer vergisinden müstesnadır.

Maliye Bakanlığı; program ve lisans türleri iti­

barıyla istisnadan yararlanılacak bedele ilişkin olarak asgari sınır belirlemeye, istisna uygulana­

cak yazılım programlarını tanımlamaya ve uygu­

lamaya ilişkin usul ve esasları tespit etmeye yet- kilidir."denilmektedir.

Söz konusu istisna sadece, bölgede üretilecek yazılım, program ve lisansını kapsayacak bölge dışında yaratılan katma değeri kapsamayacaktır.

Ayrıca katma değer vergisi istisnası sadece bölge­

de faaliyet gösteren kişi ve kurumlara tanınmış

olup, bölgede yönetici şirket konumunda olan firmaların bu istisnadan yararlanması söz konusu değildir. Konu ile ilgili olarak, B.07.1 .GİB.4.07.16.01/KDV-ÖZG. 2007.33 sa­

yılı Özelge ile bu yönde görüş bildirilmiştir.

KDVK'nın geçici 20. maddesindeki teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyette bulunanlara yö­

nelik istisna kısmi istisna niteliğindedir. İstisnaya konu bu işlemlerle ilgili yüklenilen katma değer vergilerinin mükelleflerin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesapladıkları katma değer vergisin­

den indirmeleri KDVK md. 30/a uyarınca söz ko­

nusu değildir. Ancak, indirilemeyen katma değer vergisi işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecektir.5

Ancak mükelleflerin yine 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun İstisnadan Vazgeçme ile ilgili olan 18. maddesi uyarınca söz konusu istisnadan vazgeçerek teslim ve hizmetlerinde KDV hesaplaması, buna mukabil de alışlarındaki KDV'yi de indirim konusu yapması mümkündür.

5- İSTİSNA KAPSAMINA GİREN FAALİYETLER İstisna sadece Yazılım ve Ar-Ge'ye dayalı üre­

tim faaliyetlerinden elde edilen kazançlara tanın­

mıştır. Bu açıdan herşeyden önce hangi faaliyet­

lerin istisna kapsamına girdiğinin tespiti gerek­

mektedir.

4691 Sayılı kanunda;

-Araşt>rma ve Geliştirme (AR-GE): Bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni bilgileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün ve araçlar üretmek, yazılım üretimi dahil ol­

mak üzere yeni sistem, süreç ve hizmetler oluş­

turmak veya mevcut olanları geliştirmek amacı ile yapılan düzenli çalışmalar,

Şibli GÜNEŞ, "Teknoloji geliştirme Bölgelerine Yönelik Vergisel Teşvikler", E-Yaklaş>m, Temmuz 2008 Sayı:60

raporu MAKAL ELER

bilgi teknolojilerine dayalı bir diğer cihazın çalış­

masını ve kendisine verilen verilerle ilgili gere­

ken işlemleri yapmasını sağlayan komutlar dizisi­

nin veya programların ve bunların kod listesini, işletim ve kullanım kılavuzlarını da içeren belge­

lerin ve hizmetlerin tümü olarak tanımlanmıştır.

Bir faaliyetin istisna kapsamında değerlendiri­

lip değerlendirilmeyeceği konusunda yukarıda yer alan tanımlar esas alınacaktır.

Öte yandan, Teknoloji Geliştirme Bölgelerin­

de yazılım ve AR-GE faaliyetinde bulunan şirket­

lerin, bu faaliyet sonucu buldukları ürünleri ken­

dilerinin seri üretime tabi tutarak pazarlamaları halinde, bu ürünlerin pazarlanmasından elde edilen kazançların lisans, patent gibi gayrımaddi haklara isabet eden kısmının, transfer fiyatlandır­

ması esaslarına göre ayrıştırılmak suretiyle istis­

nadan yararlanabilmesi mümkündür.Ancak üre­

tim ve pazarlama organizasyonu nedeniyle do­

ğan kazanç kısmı istisna kapsamında değerlendi­

rilmeyecektir.

Örneğin; teknoloji geliştirme bölgesinde yazı­

lım faaliyetinde bulunan şirketin, üretmiş olduğu yazılımların lisans satışından veya kiralanmasın­

dan elde edeceği kazançlar istisnadan yararlana­

cak, ancak söz konusu yazılımın disk, CD veya elektronik ortamda pazarlanmasından elde edi­

len kazançların ise lisansa isabet eden kısmı ha­

riç istisnadan yararlanması mümkün olmayacak­

tır.

Aynı şekilde, bir ilaç şirketince bölgede ger­

çekleştirilen Ar-Ge faaliyeti sonucu ortaya çıkan kanser ilacına ait gayrımaddi hakkın kiralanması veya devrinden elde edilecek kazançlar istisna­

dan yararlanacak, ilacın bizzat üretilerek satıl­

ması halinde bu faaliyetten elde edilen kazancın gayrımaddi hakka isabet eden kısmı hariç istisna­

dan yararlanması mümkün olmayacaktır.6

5.1- Yazılımın Satılması Sonrası Yapılan Bakım, Onarım, Eğitim, Teknik Hizmet ve Eğitim Danışmanlığı gibi Hizmetlerden Elde Edilen Gelirlerin İstisna Karşısındaki Durumu 4691 Sayılı Kanunun 8'inci maddesindeki is­

tisna sadece, bölgede yürütülen Yazılım ve Ar- Ge'ye dayalı üretim faaliyetlerinden elde edilen kazançlara tanınmış olduğundan, mükelleflerin gerek bölge içerisinde gerekse bölge dışarısında üretim faaliyeti sonrası verdikleri destek, bakım, uygulama danışmanlığı gibi hizmetlerden sağla­

dıkları kazançların bu istisna kapsamında değer­

lendirilmesi mümkün değildir/

5.2- İstisna Tutarının Tespiti

4691 sayılı Kanuna eklenen geçici 2 nci mad­

dede yer alan istisna, bir kazanç istisnasıdır. Do­

layısıyla, istisna kapsamındaki faaliyetlerden el­

de edilen hasılattan bu faaliyetler nedeniyle yük­

lenilen gider ve maliyet unsurlarının düşülmesi sonucu bulunacak kazancın tamamı istisna ola­

caktır.

İstisna kazancının ve bu bağlamda Kurumlar Vergisi matrahının tespiti açısından, Kanun uygu­

laması kapsamında bulunan ve bulunmayan ha­

sılat, maliyet ve gider unsurlarının ayrı ayrı izlen­

mesi gerekmektedir. Kazancı istisna kapsamında olan faaliyetlere ait giderlerin diğer faaliyet ve gelirlerle ilişkilendirilmesi, beyan edilecek mat­

rahın hatalı tespitine yol açacaktır.

Hesap Uzmanları Derneği,Beyanname Düzenleme Klavuzu,2008,sayfa.510 Akın A K BU LU T,"Bilişim Ekonomisi ve E-Ticaret",Mayıs 2007, s:318,319

sayı: 127 • nisan 2010

Kanun uygulaması kapsamında istisna olan faali­

yetlerin zararla sonuçlanması halinde bu zararların diğer kazançlardan indirilmesi mümkün değildir.

Bölgede faaliyet gösteren mükelleflerin, 4691 sayılı Kanunu'nun kapsamı dışındaki ticari işlem­

lerinden elde edecekleri gelirleri ile olağandışı gelirlerinin istisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.

Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine diğer kurumlardan geri öde­

me koşuluyla sermaye desteği olarak sağlanan yardımlar borç mahiyetinde olduğundan ticari ka­

zanca dahil edilmesi söz konusu olmayacaktır.

5.3- Müşterek Genel Giderler ve Amortismanlar>n Dağ>t>rn>

İstisna kapsamına giren faaliyetler ile bu kapsa­

ma girmeyen işlerin birlikte yapılması halinde, müşterek genel giderlerin bu faaliyetler ile ilgili olarak cari yılda oluşan maliyetlerin birbirine ora­

nı esas alınarak dağıtılması gerektiği belirtilmiştir.

Ayrıca, mükelleflerin istisna kapsamına girme­

yen faaliyetlerinde müştereken kullandığı tesisat, makine ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları­

nın ise bunların her bir işte kullandıkları gün sayı­

sına göre dağıtımının yapılması gerekmektedir.

5.4- İstisna Uygulamas>nda Süre

5035 sayılı Kanunla 4691 sayılı Kanuna ekle­

nen geçici 2'nci maddadeki düzenleme ile Bölge­

lerde faaliyet gösteren mükelleflerin, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları faaliyete başlanılan tarih­

ten bağımsız olmak üzere, 31.12.2013 tarihine kadar Gelir ve Kurumlar vergisinden müstesnadır.

G eçici 2'nci maddenin yürürlüğe girdiği 01.01.2004 tarihinden önce Teknoloji Geliştirme

raporu

Bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin, böl­

gedeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde et­

tikleri kazançlar da, faaliyete başladıkları tarihten bağımsız olmak üzere 31.12.2013 tarihine kadar Gelir ve Kurumlar vergisinden müstesnadır.

5.5- İstisna Uygulamas>nda Dar ya da Tam Mükellef Ayr>m>

Kanunda istisna uygulaması açısından, açık bir düzenleme yapılmadığına göre, mükellefin tam ya da dar mükellefiyet esasına göre vergilen­

dirilmesinin bir önemi yoktur.8

5.6- İstisna Kapsam>ndaki Kazançlar>n Dağ>t>lmas>

Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde yazılım ve AR-GE faaliyetinde bulunan kurumların elde et­

tikleri Kurumlar vergisinden istisna kazançların dağıtıma tabi tutulması durumunda, dağıtılan kar payları üzerinden elde edilen hukuki niteliğine göre G.V.K.'nın 94'nci maddesinin birinci fıkra­

sının (6) numaralı bendinin (b) alt bendi ile K.V.K.'nın 15'nci maddesinin ikinci fıkrası ve 30.maddesinin üçüncü ve altıncı fıkraları uyarın­

ca vergi kesintisi yapmaları gerekmektedir.9

5.7- İstisna Kazanan Beyannamede Gösterilmesi Bölgede faaliyette bulunan mükelleflerin istisna kapsamındaki kazançları, kurumlar vergisi beyan­

namesinin "Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisnalar"

bölümünde yer alan "Teknoloji Geliştirme Bölge­

lerinde Elde Edilen Kazançlar" satırında gösterilir.

Geçici vergi beyannamesinde de aynı esaslar geçerlidir.

İstisnaya tabi faaliyetin zararla sonuçlanması halinde, zarar tutarı "kanunen kabul edilmeyen giderler " satırında gösterilir.

MAKALELER

8 Akın A K BU LU T,"Bilişim Ekonomisi ve E-Ticaret",Mayıs 2007, s:317

’ Cem TEKİN, "Kurumlar Vergisi Rehberi ", Vergi Sorunlar> dergisi Nisan 2009 s:74

raporu MAKAL ELER

İstisna uygulamasına ilişkin olarak yıllık ver­

gilendirme dönemi baz alınarak yapılan açıkla­

malar, mükelleflerin geçici vergi dönemleri itiba­

riyle hesaplayacakları kazancın tespiti açısından da geçerlidir.

7- M U H A SEB E KAYITLARI

İstisnadan yararlanacak kazancın tespiti açı­

sından, mükellefler istisna kapsamına giren faali­

yetlerine ilişkin kazançlar ile istisna kapsamında değerlendirilmeyecek faaliyetlerinden elde ettik­

leri kazançlarının ayrımını yapabilecek şekilde kayıtlarını tutmaları gerekmektedir.

8- BÖ LG ED E İŞYERİ K İRA LA M A LA R IN D A G ELİR V ER G İSİ TEVKİFATI

Bölgede faaliyet gösteren firmaların, üniversi­

te vakıflarına yapacakları kira ödemeleri üzerin­

den, Gelir Vergisi Kanunu'nun 94/5-b maddesi hükmü ve 2006/11449 sayılı Bakanlar Kurulu ka­

rarı gereğince % 20 oranında Gelir Vergisi tevki- fatı yapmaları gerekmektedir.

Yönetici şirketlerden yapılan kiralamalarda, Kurumlar Vergisi mükellefi olmaları dolayısıyla yapılacak kira ödemeleri üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayacaktır.9 10

9- BÖ LG ED EK İ D İĞ ER FAALİYETLERDEN SAĞ LA N A N K AZAN Ç LARIN A N ILA N İSTİSNA K A PSA M IN D A D EĞ ER LEN D İR İLİP D EĞ ER LEN D İRİLM EY EC EĞ İ

Sirkülerde, yönetici şirketlerin Kanun uygula­

ması kapsamındaki faaliyetleri dışında ancak, normal ticari işlemleri kapsamında elde edecek­

leri gelirleri ile olağandışı gelirlerinin istisna kap­

samında değerlendirilmesinin mümkün olmadığı belirtilmiştir. Bu bağlamda;

-Nakitlerin değerlendirilmesi sonucu oluşan faiz gelirleri,

-Yabancı para cinsinden aktifler dolayısıyla oluşan kur farkları,

-İktisadi kıymetlerin elden çıkarılmasından doğan gelirler istisna kapsamında değerlendiril­

meyecektir.

10- B A Ğ IŞ ve Y A R D IM LA R

Konuyla ilgili olarak 86 sıra numaralı KV G e­

nel Tebliği ile "diğer kurumlardan geri ödeme koşuluyla sermaye desteği olarak sağlanan yar­

dımların borç mahiyetinde olduğundan ticari ka­

zanca dahil edilmesinin söz konusu olmadığı, il­

gili mevzuat çerçevesinde hibe şeklinde sağla­

nan destek tutarları ile diğer kurumlardan bu ma­

hiyette sağlanacak her türlü bağış ve yardımların, kurum kazancına dahil edileceği ve istisnadan yararlandırılacağı açıklanmıştır.

11- TEKNO LO Jİ GELİŞTİRM E BÖ LGELERİND E Y A PILA N AR-GE HARCAM ALARI

KV Kanunu'nun gerekçesinde, Ar-Ge indiri­

mine ilişkin yeni düzenlemenin, Ar-Ge faaliyet­

lerine yönelik olarak 4691 Sayılı Teknoloji Geliş­

tirme Bölgeleri Kanunu'nda yer alan teşvik edici düzenlemenin bir tamamlayıcısı niteliğinde ol­

duğu belirtilmiştir. Ar-Ge indirimi uygulanması açısından, Ar-Ge departmanın bulunduğu yerin bir önemi yoktur. Firmanın faaliyet yeri olması şartıyla, gerek firma merkezinin bulunduğu yerde veya ayrı bir yerde, gerekse Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde kurulan Ar-Ge departmanlarında yapılan harcamalardan 1 seri no'lu Kurumlar

'°Akın A K BU LU T,"Bilişim Ekonomisi ve E-Ticaret",Mayıs 2007, s:321

sayı: 127 • nisan 2010

Vergisi Kanunu Genel Tebliğinde belirtilen kri­

terlere uyanlar Ar-Ge indirimi kapsamındadır.

Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5'inci maddesi­

nin üçüncü fıkrasında "Kurumların Kurumlar Vergisinden istisna edilen kazançlar>na ilişkin gi­

derlerinin veya istisna kapsam>ndaki faaliyetle­

rinden doğan zararlarmm istisna d>ş> kurum ka­

zanandan indirilmesinin kabul edilemeyeceği"

hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla, teknoloji geliştirme bölgelerinde gerçekleştirilen Ar-Ge fa­

aliyetlerinden bir kazanç doğması ve bu kazanç­

la ilgili olarak 4691 sayılı Kanunun geçici 2'nci maddesinde öngörülen istisnadan yararlanılacak olması durumunda, istisna uygulanacak kazan­

cın elde edilmesine yönelik olarak yapılan harca­

maların Ar-Ge indirimi kapsamında değerlendi­

rilmesi mümkün değildir. Ancak Teknoloji Geliş­

tirme Bölgelerinde yürütülen Ar-Ge faaliyetleri­

nin işletmenin kendi faaliyetiyle ilgili olması ve anılan kanunlarda öngörülen istisnalara konu ol- mamas> durumunda, bu tür harcamalar Ar-Ge in­

dirimi kapsamında değerlendirilecektir."

12- TEKNO LO Jİ GELİŞTİRM E BÖ LGELERİND E Ç ALIŞTIRILAN ARAŞTIRM ACI, Y A Z ILIM C I ve AR-GE P ER SO N ELİN İN B U G Ö REVLERİ İLE İLG İLİ ÜCRETLERİ

4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Ka­

nunu'nun Geçici 2'nci maddesi gereğince, Böl­

gede çalıştırılan araşt>rmac>, yaz>l>mc> ve AR-GE personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri gelir vergisinden istisnadır.

Bu niteliklere haiz olsalar dahi, bir personelin araştırma, yazılım ve AR-GE çalışmaları dışında

raporu

kalan görevleri dolayısıyla ödenen ücretlerin is­

tisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün de­

ğildir.

31.12.2023 tarihine kadar uygulanmak üze­

re; ücreti gelir vergisinden istisna olan personel için hesaplanan işveren payının yarısı her bir personel için 5 yıl süreyle Maliye Bakanlığınca karşılanacaktır. (5746 say>l> Kanunla getirilen hüküm)

Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde araştırma­

cı, yazılımcı ve AR-GE personeli dışında kalan diğer çalışanlara yapılan ücret ödemeleri istisna dışında kalmaktadır.

12.1- Bölge İçinde ve D>ş>nda Çahştmlan Personelin Ücretleri

Personelin hem Teknoloji Geliştirme Bölgele­

ri içinde hem de bu bölgeler dışındaki projelerde çalışıyor olması durumunda sadece bölge içeri­

sinde çahşdan süreye tekabül eden ücret k>sm>

gelir vergisinden istisnadır. Bölge dışında çalışı­

lan süreye ait hak kazanılan ücret ise gelir vergi­

sine tabidir.

Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde geliştirilen projelerin pazarlanması amaçlı olarak bölge dı­

şında çalışılan sürelerin istisna kapsamına dahil edilmesi mümkün değildir.

12.2- Ücret İstisnas> Uygulamas>nda Süre 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Ka­

nununa 5035 sayılı kanunla yapılan düzenleme ile bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve AR- GE personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31/12/2013 tarihine kadar gelir vergisinden istis- na edilmiştir. 12

MAKALELER

" Hesap Uzmanları Derneği,Beyanname Düzenleme K>lavuzu,2009,s:552 l2Tuncel ATABEY, "Gelir Vergisi Rehberi",Vergi Sorunlar> dergisi, sayfa 83-84

vergi raporu

Yönetici Şirket, ücreti gelir vergisi istisnasın­

dan yararlanan kişilerin bölgede fiilen çalışıp ça­

lışmadığını denetler. Bölgede fiilen çalışmayan­

lara istisna uygulandığının tespit edilmesi halin­

de, ziyaa uğratılan vergi ve buna ilişkin cezalar-

13

dan yönetici şirket de ayrıca sorumludur.

12.3- Ücretlerde İstisna Uygulaması İle İlgili Diğer Hususlar

Bölgede Çalıştırılan araştırmacı, yazılımcı ve AR-GE personelinin kanuni izin süreleri içerisin­

de hak kazandıkları ücretlerin de istisnaya konu edilmesi gerekir. Mükelleflerce, belirtilen perso­

nele çeşitli adlarla yapılan ve ücret olarak değer­

lendirilecek ödemeler de (prim, ikramiye vs.)is- tisna kapsamında olacaktır.

13- YÖ N ETİC İ ŞİRKETLERİN

YARARLAN ABİLECEKLERİ VERG İSEL TEŞVİKLER

13.1- Yönetici Şirketin Sağladığı Hizmetler Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun uygulamasıyla ilgili olarak bu şirketler, yaptıkları işlemler dolayısıyla her türlü vergi, resim ve harçtan muaf tutulmuşlardır. Teknoloji geliştirme bölgelerinde yönetici şirketlerin sunabilecekleri hizmetler aşağıdaki gibidir.

Danışmanlık hizmetleri; Kuruluş danışmanlı­

ğı, iş planları, teknoloji danışmanlığı, mali danış­

manlık, denetim, hukuk danışmanlığı, muhasebe işlemleri, reklem ve pazarlama danışmanlığı.

Teknik h izm e tle r;Laboratuar, atölye, kütüp­

hane, uluslararası bilgi ağlarına erişim, bilgisa­

yar, daktilo, telefon, teleks, fax, yazılım paketle­

ri, patent katalogları, konferans salonları, veri ta­

banı, sekreter.

Sosyal hizmetler; Sağlık hizmetleri, alışveriş merkezi, lokanta, kafeterya, tiyatro, sinema, kon­

ser salonları, spor tesisleri.

13.2- İstisna Kapsamına Giren Kazançlar 5035 sayılı Kanun ile 4691 sayılı kanuna ek­

lenen geçici 2'nci madde hükmüne göre yöneti­

ci şirketlerin bu kanun uygulaması kapsamında söz konusu faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Yönetici şirketlerin istisna edilen kazançları; 4691 sayılı kanun kapsamında bölgenin kurulmasına, yöne­

tilmesine ve işletilmesine ilişkin faaliyetlerden kaynaklanan kazançlardır.

13.3- İstisna Uygulamasında Süre

Yönetici şirketlerin bu Kanun uygulaması kap­

samında elde ettikleri kazançlar, 01.01.2004 tari­

hinden itibaren geçerli olmak üzere 31.12.2013 tarihine kadar Kurumlar Vergisinden müstesnadır.

Bunun dışında kalan; İstisna Tutarının Tespiti, Müşterek Genel Giderler ve Amortismanların Da­

ğıtımı, Bölgedeki Diğer Faaliyetlerden Sağlanan Kazançların Anılan İstisna Kapsamında Değerlen­

dirilip Değerlendirilmeyeceği, Geçici Vergi U y­

gulamaları, İstisna Kapsamındaki Kazançların Da­

ğıtılması ve İstisna Kazancının Beyannamede gös­

terilmesinde Gelir ve Kurumlar Vergisi Mükellef­

leri için açıkladığımız hususlar geçerli olacaktır.

14- TEK N O LO Jİ G ELİŞTİRM E BÖ LG ELERİ Y Ö N ET M ELİĞ İ H Ü K Ü M L E R İN E G Ö RE B İL D İR İM ve B EY A N IN YAPILM A SI GEREKEN YER

Konu ile ilgili olarak KV Sirküler 1'de aşağıda yer alan açıklama yapılmıştır.

sayı: 127 • nisan 2010

MAKAL ELER

Hesap Uzmanları Derneği, Beyanname Düzenleme Klavuzu, 2008, sayfa.509

sayı: 127 • nisan 2010

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yö­

netmeliğinin 37/(a) maddesinde, yönetici şirketin kuruluşunun Ticaret Sicil Gazetesi'nde ilanından sonra Maliye Bakanlığına başvuruda bulunması gerektiği, 37/(b) maddesinde ise bölgede yer alan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münha­

sıran bu bölgedeki yazılım ve AR-GE'ye dayalı üretim faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları­

nın, gelir ve kurumlar vergisinden müstesna tutu­

labilmesi için Maliye Bakanlığına başvuruda bu­

lunmaları gerektiği, bu başvuruya yönetici şirket­

ten alınan bölgede yer aldığına ve faaliyet alanla­

rına ilişkin gösteren belgenin bilgi için eklenmesi gerektiği 37/(c) maddesinde ise girişimcilerin, is­

tihdam ettikleri tüm araştırmacı, yazılımcı ve AR- GE projelerindeki görev tanımlarını, nitelik ve ça­

lışma sürelerini aylık olarak belirleyip yönetici şir­

kete onaylatmaları ve aylık olarak Maliye Bakanlı­

ğına beyanda bulunmaları gerektiği belirtilmiştir.

Bu konularla ilgili bildirimler, bölgede faali­

yet gösteren mükelleflerin kurumlar vergisi yö­

nünden bağlı oldukları vergi dairesine yapılacak olup, bir örneğinin de muhtasar beyanname yö­

nünden bağlı olunan vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir. Vergi dairesince mükelleflere is­

tisna uygulamasına ilişkin olarak herhangi bir belge verilmesi söz konusu değildir.

Bölgede faaliyete geçen mükellefler, işe baş­

lama, işi bırakma ve diğer değişiklikler konusun­

da Vergi Usul Kanunu'nda yer alan hükümlere uymak zorundadırlar.

15- S O N U Ç

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun amacında değinildiği üzere; üniversiteler, araştır­

ma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörlerinin işbirliği sağlanarak, ülke sanayiinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulması maksadıyla teknolojik bilgi üret­

mek, üründe ve üretim yöntemlerinde yenilik ge­

liştirmek, ürün kalitesini veya standardını yük-

raporu

seltmek, verimliliği artırmak, üretim maliyetlerini düşürmek, teknolojik bilgiyi ticarileştirmek, tekno­

loji yoğun üretim ve girişimciliği desteklemek, kü­

çük ve orta ölçekli işletmelerin yeni ve ileri tekno­

lojilere uyumunu sağlamak, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulunun kararları da dikkate alınarak teknoloji yoğun alanlarda yatırım olanakları yarat­

mak, araştırmacı ve vasıflı kişilere iş imkânı yarat­

mak, teknoloji transferine yardımcı olmak ve yük- sek/ileri teknoloji sağlayacak yabancı sermayenin ülkeye girişini hızlandıracak teknolojik alt yapıyı sağlamaktır. Ülkemizdeki yasal düzenlemeler ve var olan teşvikler makalemizde bahsettiğimiz gibi olup, bu konuda gerek vergisel teşvikler gerekse vergisel olmayan teşvikler yapılmaya devam edil­

meli ve yasal kolaylıklar sağlanmalıdır.

KAYNAKLAR

Abdullah KİRAZ, "Teknoloji Geliştirme Böl­

geleri Teknoparklar ve Sağlanan Vergisel Avan­

tajlar", Yaklaşım Dergisi, Ağustos 2004

İbrahim O R G A N , Arzu O R G A N , "Vergisel Avantajlı iki bölge:Serbest bölge-Teknoloji Geliş­

tirme Bölgeleri" Vergi Dünyası Şubat 2006 Tuğrul Ceylan, "Teknoloji Geliştirme Bölgele­

ri ile Bölgeye yönelik teşvikler",Vergi Raporu Dergisi, Eylül/2008

Recep BIYIK- Aydın KIRATLI, "Vergi Teşvikle­

ri ve Korumaları", Temmuz 2006

Akın AK BU LU T, " Bilişim Ekonomisi ve E-Ti- caret", Mayıs 2007

fiibli G Ü N EŞ, "Teknoloji geliştirme Bölgeleri­

ne Yönelik Vergisel Teşvikler", E-Yaklaşım, Tem­

muz 2008

Hesap Uzmanları Derneği, Beyanname Dü­

zenleme Klavuzu, 2008-2009

Kurumlar Vergisi Sirküleri 6 2004/4 Kurumlar Vergisi Sirküleri 16 2005/4

Tuncel ATABEY, "Gelir Vergisi Rehberi", Ver­

gi Sorunları dergisi

MAKALELER