GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMELERİ ÜZERİNDEN YAPILACAK AR-GE İNDİRİMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

(1)

• MESLEKİ YAZILAR

Sanayi, bir ülkenin ekonomisinin en önemli te- mel taşlarından biridir. Sanayisi güçlü olan ülkeler ekonomik açıdan da güçlüdürler. Dünyada ekonomik alanda yaşanan rekabet, ülkelerin ürün geliştirme yönünde yatırım yapmalarına sebep olmuştur. Daha gelişmiş ve maliyet etkin ürün gelişimi devlet poli- tikaları olarak da desteklenmiş, bu sayede birçok Batılı ülke uluslararası piyasada avantaj sağlamış- tır. Teknoloji ve bilim alanında gelişimin vazgeçil- mez unsuru olan araştırma ve geliştirme faaliyetleri tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de çesitli yasal düzenlemelerle desteklenmektedir.

Ülkemizde son 10 yılda sağlanan gelişme yadsına- mayacak düzeydedir.

Araştırma ve Geliştirme faaliyetleri için, ka- nunlarla düzenlenmiş indirim, istisna ve teşvikler olmakla birlikte bu yazımızın konusu Gelir ve Ku- rumlar Vergisi Beyannnamelerinden yapılacak arge indirimidir.

1. Ar-ge İndiriminin Konu Edildiği Yasal Dü- zenlemeler

İlk olarak 31.07.2004 tarihinde resmi gazetede yayınlanan 5228 sayılı Bazı Kanunlarda ve 178 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla 193 sayılı Gelir vergisi Kanunu’nun 89 .maddesi başlığıyla değiştirilmiş;

yeni 89.madde Diğer İndirimler başlığı altında;

‘Gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıdaki indirimler yapılabilir ‘şeklinde düzenlenmiş ve Ar- ge ile ilgili hüküm 9.fıkrada yer almıştır. ‘9. Mükel- leflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yöne- lik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının

% 100’ü (5746 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle değişen bent) oranında hesaplanacak “Ar-Ge indiri- mi”. Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile doğru- dan ilişkili olmayan giderlerden ve tamamen araş- tırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanılmayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için hesaplanan amortisman tutarlarından verilen paylar üzerinden Ar-Ge indirimi hesaplanmaz. Ar-Ge indiriminden ya- rarlanılacak harcamaların kapsamı ile uygulamadan yararlanılabilmesi için gerekli belgeleri ve usulleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir. ‘ Yine 5228 sayılı Kanunla söz konusu tarihte yürürlükte olan 5422 sayılı Kurumlar Vergisi kanununun 14.maddesinin 6.numaralı bendi değiştirilmiştir.

21.06.2006 tarihinde resmi gazetede yayınlana- rak yürülüğe giren 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Ka- nununda ar-ge indirimi 10.maddenin (a) bendinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir. Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münha- sıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik (5746 sayılı kanunun 5 inci maddesiyle değişen bent) araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 100’ü oranında hesaplanacak “Ar-Ge indirimi”.

Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan giderlerden ve tamamen araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanılmayan amor- tismana tâbi iktisadî kıymetler için hesaplanan amortisman tutarlarından verilen paylar üzerinden Ar-Ge indirimi hesaplanmaz. Matrahın yetersiz ol- ması nedeniyle ilgili dönemde indirim konusu ya- pılamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine dev- reder. Ar-Ge indiriminden yararlanılacak harcama- ların kapsamını ve uygulamadan yararlanılabilmesi için gerekli belgeler ile usûlleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir

GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMELERİ ÜZERİNDEN YAPILACAK AR-GE İNDİRİMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Sergen BAYRAM SMMM

(2)

Gelir ve Kurumlar Vergisindeki ar-ge indirimi dü- zenlemelerinin dışında ayrıca 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hak- kında Kanun’da da arge indirimi düzenlemesi yapıl- mıştır. 5746 sayılı Kanunun 3.maddesinin 1 fıkrası

‘Ar-Ge indirimi: Teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile (5904 sayılı Kanunun 28 inci maddesiyle de- ğişen ibare. Yürürlük; 01.08.2009)kanunla kuru- lan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslararası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini destek- lemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar(*) tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, rekabet öncesi işbir- liği projelerinde ve teknogirişim sermaye destek- lerinden yararlananlarca gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik harcamalarının tamamı ile 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerinde ayrıca o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı, 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancının ve 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarınca ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılır. Ayrıca bu harcamalar, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Ver- gi Usul Kanununa göre aktifleştirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilir, bir iktisadi kıymet oluşmaması halinde ise doğrudan gider yazılır. Ka- zancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döne- minde indirim konusu yapılamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devredilir. Devredilen tutarlar, takip eden yıllarda 213 sayılı Kanuna göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınır.’ şeklindedir.

2. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda- ki Düzenlemeler Çerçevesinde AR-GE İndirimi

5520 sayılı Kanuna göre yayınlanan 1 seri no.lu Genel Tebliğin Diğer İndirimler bölümünün altında ar-ge indiriminin nasıl uygulanacağına dair detaylı bilgi verilmiştir.

Öncelikle ar-ge ve ar-ge projesinin tanımına bakmakta fayda var :

Ar-ge faaliyeti ; bilim ve teknolojinin gelişmesi- ni sağlayacak yeni bilgileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün ve araçlar üretmek, yazılım üretimi dahil olmak üzere yeni sistem, sü- reç ve hizmetler oluşturmak veya mevcut olanları

geliştirmek amacıyla yapılan düzenli çalışmaları ifade etmektedir. Bir ürünün maliyetini düşürü- cü , kalite, standart veya performansını yükseltici yeni teknik ve teknolojilerin araştırılması da ar-ge faaliyeti kapsamında kabul edilmektedir.

Ar-ge Projesi : Amacı, kapsamı (genel ve teknik tanımı), süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak ayni ve/veya nakdi destek tutarları, sonuçta doğacak ihtira haklarının paylaşım esasları belirlenmiş ve Ar-Ge faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek ma- hiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde hazırlanan proje, Ar-Ge projesidir.

Ar-ge projesi olan bir kurum ve/veya kişinin ar- ge indiriminden yararlanabilmesi için işyerinde bir ar-ge departmanı kurması gerekmektedir. Kurum- lar Vergisi Kanununun 10.maddesinin 1-a bendinde özellikle ‘mükelleflerin işletmeleri bünyelerinde’

diye belirtmesi bize bunu teyit etmektedir. Mü- kelleflerin, işletmeleri bünyesinde, arge depart- manında ar-ge projesi kapsamında yapmış olduğu harcamalar , ar-ge harcaması olarak değerlendi- rilmektedir. Firmanın ar-ge harcamaları ilk madde malzeme giderleri,personel giderleri, genel gider- ler (ofis-elektrik-su vs) dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, vergi, resim ve harçlar , amortisman ve tükenme payları ile finansman giderleridir. Söz konusu harcamalar Vergi Usul Kanunu hükümleri çer- çevesinde aktifleştirilir veya doğrudan gider yazılır.

Yapılan ar-ge çalışması sonucunda gayrimaddi hak elde edilmesi düşünülüyorsa, harcamaların aktifleş- tirilmesi gerekmektedir.

Mükellefin ar-ge projesi tamamlanıp, ilk üreti- min başladığı anda ar-ge faaliyeti tamamlanmış olur. Ar-ge projesi ürünün pazarlanabilir aşamaya gelmesinden itibaren tamamlanmış sayılır, ve bu tarihten sonra yapılan harcamalar arge harcaması kapsamında dikkate alınmaz.

Bunun yanısıra, ar-ge faaliyeti devam etmekte olan bir firma bir süre sonra bu projeye devam etmek istemeyebilir, vazgeçebilir veya devredebilir.

Vazgeçmesi durumunda o güne dek aktifleştirdiği harcamaların tümünü gider yazar. Devretmesi durumunda da, elde etmiş olduğu kazançtan o güne dek aktifleştirmiş olduğu maliyeti düşer. Devralan kurum da o güne dek yapılan harcamalar için değil, devraldığı tarihten sonra yaptığı ar-ge harcamaları için ar-ge indiriminden yararlanabilir.

Ar-ge kapsamında yapılan harcamaların % 100

(3)

(5746 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle) ü oranın- da hesaplanan ar-ge indirimi beyanname üzerinden hesaplanan kurum kazancından indirilebilir. Ar-ge indirimi hem geçici vergi döneminde geçici vergi beyannamesinde hem de yıllık Kurumlar Vergisi beyannamelerinde uygulanabilecektir. Kazanç yeter- sizliği nedeniyle indirim konusu yapılamayan ar-ge indirimi sonraki dönemlere devredecektir.

Ar-ge projesi ile ilgili mükelleflerden istene- cek belgeler :

Mükellefler arge indiriminden yararlandıkları ilk geçici vergi beyannamesinin verileceği tarihe kadar Gelir İdaresine bir dilekçe ve 1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin ekinde ‘Ek-1’ de yer alan formata uygun olarak hazırlanacak rapor ile başvu- ruda bulunacak, Gelir İdaresi de mükellefin projesinin ar-ge kapsamında değerlendirilip değerlendi- rilemeyeceği hususunda araştırma yapmak üzere, projeyi, TUBİTAK a veya üniversiteler ile araştırma yapılan konuda uzmanlaşmış kuruluşlara göndere- cektir. Mükellef bunun için proje bütçesinin % 0,3 ü oranında bir meblağı (bu tutar 15.000.-TL nı geç- meyecektir) incelemeyi yapan kuruluşa ödeyecek- tir. Araştırma yapan kuruluş, 1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin ekinde ‘Ek-2’ de yer alan formata uygun hazırlanmış değerlendirme raporunu Gelir İdaresine ve mükellefe gönderecektir. Daha önceden TUBİTAK tarafından incelenen projeler için mükelleflerin tekrar başvurmalarına gerek yoktur.

Ar-ge indiriminden yararlanan mükellefler Kurumlar Vergisi Beyannamesinde yararlanılan Ar-ge indiriminin doğru hesaplandığına dair YMM tasdik raporunu da bağlı bulundukları vergi dairesine vermek zorun- dadırlar. Değerlendirme raporununun henüz gelme- miş olması, mükellefin ar-ge indiriminden yararlan- ma hakkını engellemez. Tam tasdik kapsamındaki mükellefler, tam tasdik raporlarında ar-ge indirimine ilişkin hususlara yer verilmesi durumunda ayrıca rapor ibraz etmelerine gerek bulunmamaktadır.

6401 sayılı İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kararı çerçevesinde Para–Kredi Koordinasyon Ku- rulunun 9/9/1998 tarih ve 98/16 sayılı Kararına istinaden yayımlanan 98/10 sayılı Araştırma–Geliş- tirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ çerçevesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından, sanayi kuruluş- larının uzman kurumlar tarafından Ar-Ge niteliğine sahip olduğu tespit edilen projeleri kapsamında iz- lenip değerlendirilebilen giderlerin belli bir oranı hibe şeklinde karşılanmakta veya bu projelere geri

ödeme koşuluyla sermaye desteği sağlanmaktadır.

Hibe şeklinde gelen destekler ticari kazanca dahil edilecek, ve bunlara ilişkin yapılan maliyetler ar-ge indirimi olarak dikkate alınacaktır. Geri ödeme ko- şuluyla tahsis edilen destekler de borç mahiyetinde değerlendirilecektir.

3. 193 SAYILI GELİR VERGİSİ KANUNU KAPSA- MINDA ARGE İNDİRİMİ

5228 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanunununda değişiklik yapılmış ve Diğer İndirimler başlığı altında 89.madde değiştirilmiştir. 20.02.2005 tarihli resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 86 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği, 5228 sayılı Kanunla Kurumlar vergisi ve Gelir Vergisi Kanunlarında arge hükümlerine dair yapılan değişikliklerin uygulan- masına yönelik usul ve esasları açıklamıştır. Daha sonra yürülüğe giren 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa gore çıkarılan 1 seri no.lu tebliğdeki arge hükümleri de 86 seri no.lu KVK genel tebliğine para- leldir. Bu sebeple, yukarıda Kurumlar Vergisi kapsa- mındaki ar-ge indirimi detaylı bir şekilde anlatıldığı için Gelir Vergisi Kanununda arge indirimiyle ilgili olarak detay verilmeyecektir. Ancak burada önemli olan bir nokta, Gelir Vergisi 89.maddeye göre ar-ge indirimi gelirden indirilebileceği için, kazanç yeter- sizliği nedeniyle indirilemeyen ar-ge harcamaları gelecek yıla devredemez. 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanuna göre beyannameden indirilecek arge indiriminin kazanç yetersizliği nedeniyle indirilememe- si durumunda, indirilemeyen tutar gelecek yıllara devredebilecektir.

4. 5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faali- yetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Çerçe- vesinde Ar-ge İndirimi

5746 sayılı Kanun kapsamında düzenlenmiş olan Ar-ge indirimi, 31.07.2008 tarihli resmi gazetede yayınlanan ‘Araştırma ve Geliştirme faaliyetleri- nin Desteklenmesine ilişkin Uygulama ve Dene- tim Yönetmeliği’ ile detaylandırılmıştır. Yönetme- liğin Ar-ge indirimi uygulama esasları 8.maddede aşağıdaki şekilde yer almıştır.

Ar-Ge indirimi uygulama esasları

MADDE 8 - (1) Teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya ulus- lararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik pro- jeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve

(4)

teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerce gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik har- camalarının tamamı 31/12/2023 tarihine kadar Ku- rumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancının ve Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarınca ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılır.

(2) 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerinde o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı kurum kazancı veya ticari kazancın tespitinde ayrıca indirim konusu yapılır.

Bir işletmenin ayrı yerleşkelerde kurulmuş birden çok Ar-Ge merkezi bulunması hâlinde, işletmenin toplam Ar-Ge personeli sayısı, bu merkezlerde çalı- şan Ar-Ge personelinin toplamı olarak dikkate alınır.

(3) Kanun kapsamında Ar-Ge indiriminden yararlananlar, Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinin (9) numaralı bendi ile Kurumlar Vergisi Kanunu- nun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi hükmünden ayrıca yararlanamazlar.

(4) Hesaplanan Ar-Ge indirimi, yıllık gelir ya da kurumlar vergisi beyannameleri ile geçici vergi be- yannamelerinin ilgili satırına yazılır.

(5) İlgili dönemde kazancın yetersizliği nedeniyle indirim konusu yapılamayan Ar-Ge indirimi tutarı sonraki hesap dönemlerine devredilir. Devredilen tutarlardan Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki dönemlere ait olanlar, takip eden yıllarda Vergi Usul Kanununa göre her yıl belirlenen yeniden de- ğerleme oranında artırılarak dikkate alınır.

(6) Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamındaki harcamalar ayrıca, Vergi Usul Kanununa göre aktifleşti-

rilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilir.

(7) Projelerin tamamlanmasına zorunlu neden- lerle imkân kalmaması veya projenin başarısızlıkla sonuçlanması nedeniyle iktisadi kıymet oluşmaması hâllerinde, Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında yapılan ve önceki yıllarda aktifleştirilmiş olan tutarlar doğrudan gider yazılır.

(8) Tamamlanmamış Ar-Ge ve yenilik projesinin devredilmesi hâlinde, devri gerçekleştiren işletme- lerce aktifleştirilen tutarlar kazanç tutarının tespitinde maliyet unsuru olarak dikkate alınır. Ar-Ge ve yenilik projesini devralan işletmelerce devir tari- hinden sonra proje kapsamında yapılan harcamalar Ar-Ge indirimine konu olur. Projenin devri için ayrı- ca bir bedel ödenmişse, bu bedel Ar-Ge indirimine konu edilemez.

(9) Tamamlanmış bir Ar-Ge ve yenilik projesinin devredilmesi durumunda, Ar-Ge ve yenilik projesini devralan işletme Ar-Ge indiriminden yararlanamaz.

(10) Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin olarak kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan alınan destekler özel bir fon hesabında tutulur. Bu fonda yer alan tutarlar, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancın tespitinde gelir, Ar-Ge indirimi tutarının tespitinde Ar-Ge harcaması olarak dikkate alınmaz. Bu şekilde sağlanan karşılıksız fonlardan yapılan harcamalar, yapıldığı yere göre doğ- rudan gider ya da amortismana tabi iktisadi kıymet olarak muhasebeleştirilir.

(11) Ar-Ge ve yenilik harcamalarının, işletme- lerin diğer faaliyetlerine ilişkin harcamalarından ayrılarak, Ar-Ge indiriminin doğru hesaplanmasına imkân verecek şekilde muhase- beleştirilmesi zorunludur.

Ar-Ge indiriminin uygulama- sında izlenecek yöntem

MADDE 9 - (1) Ar-Ge indiri- minden yararlanacak işletmeler, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi ekinde aşağıda be- lirtilen belgeleri bağlı bulunulan vergi dairesine verirler. Bu bel- gelerin, Ar-Ge ve yenilik projele- riyle teknogirişim sermayesi des- teğinden yararlanan işletmeler için destek veren kamu kurumu, kuruluşu, idaresi veya kanunla

(5)

kurulan vakıf; Ar-Ge merkezleri ile rekabet önce- si işbirliği projeleri için başvuru yapılan kamu ku- rumu; teknoloji merkezi işletmeleri için Teknoloji Merkezi Müdürlüğü; Türkiye›nin antlaşmalarla ta- raf olduğu ikili ya da çok taraflı uluslararası Ar-Ge işbirliği programları fonlarından malî olarak des- teklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri için ise TÜBİTAK tarafından onaylanmış olması gerekir.

a) Kanun kapsamında ilk defa Ar-Ge indirimin- den yararlanacak olan Ar-Ge merkezlerinden «Ar- Ge Merkezi Belgesi»; proje esaslı Ar-Ge indirimin- den yararlanacak olanlardan ise teknik kuruluşlar- ca düzenlenmiş olan «Ar-Ge ve Yenilik Projesi De- ğerlendirme Raporu» veya «Rekabet Öncesi İşbir- liği Projesi Değerlendirme ve Denetim Komisyonu Kararı» veyahut proje sözleşmesi istenir. Ancak, Ar- Ge Merkezi Belgesini veya Ar-Ge ve Yenilik Projesi Değerlendirme Raporunu daha önce vergi dairesine vermiş olup aynı kapsamda Ar-Ge indirimine devam eden işletmelerden, izleyen vergilendirme dönem- lerinde bu belgelerin yeniden ibrazı istenmez.

b) Ar-Ge ve yenilik projesi veya projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projesi veya projelerinin, teknogirişim sermayesinden yararlanan işletmeler için desteği veren merkezî yönetim kapsamındaki kamu idaresince onaylanmış bulunan proje sözleş- mesi ve eki iş planının, Ar-Ge merkezleri ile tek- noloji merkezi işletmelerinde yürütülen Ar-Ge ve yenilik projelerinin hangi aşamada bulunduğu, bu projelerin veya iş planının uygulama durumuna ilişkin belgeler,

c) Ar-Ge indirimine konu olan harcamaların ana gruplar itibarıyla yıllık tutarları ve ayrıntılı dökü- münü gösteren liste,

ç) Ar-Ge merkezleri, teknoloji merkezi işletme- leri, Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projeleri ve teknogirişim sermaye deste- ğinden yararlanan işletmelerde çalışanların projeler itibarıyla sayıları ve nitelikleri, bu personelin projelerde görev aldığı süreler, ücretleri, kesilen ve istisna edilen vergi tutarlarını gösteren liste,

d) Dışarıdan alınan danışmanlık, ekspertiz ve benzeri hizmetlere ilişkin olarak, hizmet sağlayan kişi/kurum adı, T.C. kimlik no/vergi kimlik numa- rası, alınan hizmetin mahiyeti, fatura tarihi ve nu- marası, tutarı, stopaj ve KDV tutarına ilişkin liste.

(2) Ar-Ge merkezlerinde ve rekabet öncesi işbir- liği projelerinde Ar-Ge indiriminin uygulanabilmesi

için birinci fıkrada belirtilen belgeleri de içeren yeminli malî müşavir tasdik raporunun ilgili mev- zuatta belirtilen süre içinde bağlı bulunulan vergi dairesine verilmesi zorunlu olup, Ar-Ge merkezleri ve rekabet öncesi işbirliği projeleri için yukarıda sayılan belgelerin beyannameyle birlikte ayrıca ve- rilmesi istenilmez.

(3) Ar-Ge indirimine ilişkin birinci fıkrada belirtilen belgelere tam tasdik raporu ekinde yer verilmiş olması durumunda, Ar-Ge indirimine ilişkin olarak ayrıca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulun- mamaktadır.

5. Ar-ge indiriminin Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu ve Araştırma ve Geliş- tirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Ka- nun Kapsamında Karşılaştırılması :

Beyannameden yapılacak ar-ge indirimi 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 89.maddesi, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 10.maddesi ve 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri- nin Desteklenmesi Hakkında Kanununun 3.maddesi kapsamında gerçekleştirilmektedir. Yayınlanan teb- liğlerde ve yönetmelikte ar-ge harcamalarının ne- ler olabileceği detaylandırılmıştır. Buna göre Kanun bazında uygulanacak ar-ge indirimindeki farklılıklar aşağıda detaylandırılmıştır.

1. Ar-ge indiriminden Yararlanacak arge pro- jeleri : 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faali- yetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunda; Tek- noloji merkezi işletmeleri,Arge Merkezleri, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamın- da uluslararası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar tarafın- dan veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlananlarca gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik harcamalarının ar-ge indirimi olarak beyannameden indirimi mümkün kılınmıştır.

Buna karşılık,193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda mükel- leflerin işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik ar-ge harcamalarını beyannameden indirme imka- nı sağlanmış, Ar-ge departmanı kurma zorunluluğu getirilmiştir.(1seri no.lu Tebliğin 10.2.5 bölümün-

(6)

de). Şüphesiz, 5520 sayılı Kanunda ar-ge indirimine başlanacak geçici vergi beyannamesinin verileceği süreye kadar ar-ge projesinin bu kapsamda değer- lendirilip değerlendirilemeyeceği hususunda Gelir İdaresine başvuru yapılması şarttır. Yapılacak de- ğerlendirmeye göre de ar-ge indiriminden yarar- lanılmasına devam edilip edilemeyeceğine karar verilecektir. Eğer haksız yararlanıldıysa da haksız yere indirim konusu yapılan tutarlar vergi ziyaı ve gecikme zammı ile birlikte mükelleften talep edilecektir.

2. Ar-ge indirim oranı ve Ek İndirim Hakkı:

Hem Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Des- teklenmesi Hakkında Kanun’da hem de Kurumlar Vergisi Kanununda ve Gelir Vergisi Kanununda ar- ge harcamalarının tamamı (% 100) ar-ge indirimine konu olabilecekken, Araştırma ve Geliştirme Faali- yetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’da 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerine özel bir hüküm daha konulmuş, ayrıca o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı denmek suretiyle ek bir indirim hakkı daha getiril- miştir.

3. Ar-ge Harcamalarının Aktifleştirilmesi/Gi- der yazılması : Araştırma ve Geliştirme Faaliyet- lerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’da ar-ge harcamalarının aktifleştirilmesi zorunlu kılınırken, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarında arge projesinin sonucunda eğer gayrimaddi hak sağlanması söz konusu değilse, arge harcamalarının gider olarak yazılabilmesi söz konusu olabilecektir.

4. Devreden AR-Ge indirimi : Kazancın yeter- sizliği dolayısıyla yararlanılamayan ar-ge indirimi, hem Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Destek- lenmesi Hakkında Kanununda hem de Kurumlar Ver- gisi Kanunu kapsamında gelecek yıllara devretmektedir . İki kanun arasındaki tek fark, Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’da devredilen tutarların Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki dönemlere ait olanlarının, takip eden yıllarda Vergi Usul Kanununa göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırıla- rak dikkate alınmasıdır. Gelir vergisi mükellefleri, arge indiriminden Araştırma ve Geliştirme Faaliyet- lerinin Desteklenmesi Hakkında Kanuna göre de- ğil de, Gelir Vergisi Kanununa gore yararlanmayı tercih ettiklerinde; arge indirimi gelirden indirildi- ğinden kazanç yetersizliği nedeniyle indirilemeyen

arge harcamaları gelecek yıla devredememektedir.

Ancak Gelir Vergisi mükellefleri Araştırma ve Ge- liştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanuna göre arge indiriminden yararlandıklarında, kazanç yetersizliği nedeniyle indirilemeyen arge indirimi gelecek yıllara devretmektedir.

5. Hibe Destekler : Kurumlar Vergisi Kanunu kapsamında hibe şeklinde alınan destekler ticari kazanca dahil edilmekte, maliyetleri bu tür destek- lerle karşılanan ar-ge harcamaları da AR-Ge indiriminin hesabında dikkate alınmaktadır. Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında, mükelleflerin hak kazandıkla- rı hibe destekler 5 yıla kadar sermayeye eklenmek suretiyle özel fon hesabında bekletilebilmekte; söz konusu destekler vergiye tabi kazancın tespitinde gelir, Ar-Ge indirimi tutarının tespitinde Ar-Ge har- caması olarak dikkate alınmamaktadır. Bu şekilde sağlanan karşılıksız fonlardan yapılan harcamalar yapıldığı yere göre doğrudan gider ya da amortismana tabi iktisadi kıymet olarak muhasebeleştirilir.

6. Ar-ge indirimi Uygulama Süresi Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hak- kında Kanun’da Ar-ge indirimi uygulama süresi 31.12.2023 tarihiyle sınırlandırılmıştır.

7. Personel Giderleri : Kurumlar Vergisi Kanu- nu ve Gelir Vergisi Kanununda sadece ar-ge faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla çalıştırılan ve faa- liyetin gerektirdiği nitelikte personel ile ilgili ta- hakkuk eden ücretler arge harcaması olarak kabul edilirken, Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’da ,Kurumlar Ver- gisi Kanundakine ek olarak, arge personeli sayısının

% 10 unu aşmamak kaydıyla destek elemanlarının ücretlerini ve kısmi süreli çalışanların toplam çalış- ma sürelerine oranla arge çalışmalarında geçen sü- relere tekabül eden ücretleri de arge harcamaları kapsamında kabul edilmektedir.

8. Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler : Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklen- mesi Hakkında Kanun’a göre Ar-ge ve yenilik faaliyetleriyle ilgili olarak dışarıdan alınan teknik, mes- leki destek ve danışmanlık giderleri toplam ar-ge harcamalarının % 20 sini aşamaz. Ancak, Kurumlar Vergisinde böyle bir sınırlama yoktur.

9. Finansman Giderleri : Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi Kanunu kapsamında, arge faaliyetleriyle ilgili finansman giderleri arge harcaması ola-

(7)

rak dikkate alınırken, Araştırma ve Geliştirme Fa- aliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanuna göre arge faaliyetleriyle ilgili finansman giderleri arge harcaması olarak kaydedilemiyor.

10. Amortismanlar : Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanuna göre doğrudan arge ve yenilik faaliyetlerinde kul- lanılan iktisadi kıymetlere ait amortisman gider- leriyle; başka faaliyetlerde de kullanılan makine ve teçhizata ilişkin amortismanlar( bunların arge faaliyetlerinde kullanıldığı gün sayısına göre) arge harcaması olarak kabul edilirken, Kurumlar Vergi- si Kanunu ve Gelir Vergisi Kanununa göre sadece doğrudan arge ve yenilik faaliyetlerinde kullanılan iktisadi kıymetlere ait amortisman giderleri arge harcaması olarak kabul edilmektedir.

11. Vergi Dairesine İbraz Edilecek Evraklar : 193 ve 5520 sayılı Kanun kapsamında YMM Tasdik raporu bağlı bulunulan vergi dairesine ibraz edilecektir. YMM Raporununun içermesi gereken bilgiler hakkında 1 seri no.lu KVK Genel Tebliğinde açık- lama yapılmıştır. Yukarıda detaylı anlatıldığı gibi, buna ek olarak, ilk arge indiriminden yararlanılacak geçici vergi beyannamesi verilme süresi içinde Ge- lir İdaresine ar-ge projesinin tasdiki için başvuruda bulunulacağı da tabiidir.

5746 sayılı Kanunun Uygulama ve Denetim Yö- netmeliğinin 9.maddesinde açıklandığı gibi,

(1)Arge indiriminden yararlananlar yıllık kurum- lar Vergisi Beyannamesinin ekinde arge projeleri- ne destek veya onay aldıkları kurum kuruluşlardan onaylattıkları aşağıdaki belgeleri eklemek duru- mundadırlar:

a. İlk defa Ar-ge indiriminden yararlanan Ar-ge merkezlerinden Ar-ge Merkezi Balgesi;

proje esaslı Ar-ge indiriminden yararlanacak olanlardan ise teknik kuruluşlarca düzenlenmiş olan «Ar-Ge ve Yenilik Projesi De- ğerlendirme Raporu» veya «Reka- bet Öncesi İşbirliği Projesi Değer- lendirme ve Denetim Komisyonu Kararı» veyahut proje sözleşmesi b. Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerinin, teknogirişim sermayesinden yararlanan işletmeler için desteği veren merkezî yönetim kapsamındaki kamu idaresince onaylanmış bulunan proje sözleş- mesi ve eki iş planının,;Ar-Ge merkezleri ile teknoloji merkezi işletmelerinde yürütülen Ar-Ge ve yenilik projelerinin hangi aşamada bulunduğu, bu projelerin veya iş planının uygulama durumuna iliş- kin belgeler,

c. Ar-Ge indirimine konu olan harcamaların ana gruplar itibarıyla yıllık tutarları ve ayrıntılı dö- kümünü gösteren liste,

d. Çalışanların projeler itibarıyla sayıları ve nitelikleri, bu personelin projelerde görev aldığı süreler, ücretleri, kesilen ve istisna edilen vergi tu- tarlarını gösteren liste,

e. Dışarıdan alınan hizmetlere ilişkin olarak, hizmet sağlayan kişi/kurum adı, T.C. kimlik no/vergi kimlik numarası, alınan hizmetin mahiyeti, fatura tarihi ve numarası, tutarı, stopaj ve KDV tutarına ilişkin liste.

(2). Ar-Ge merkezlerinde ve rekabet öncesi iş- birliği projelerinde Ar-Ge indiriminin uygulanabilmesi için 1.maddede belirtilen belgeleri de içe- ren yeminli malî müşavir tasdik raporunun ( Ar-Ge merkezleri ve rekabet öncesi işbirliği projeleri için yukarıda sayılan belgelerin beyannameyle birlikte ayrıca verilmesi istenilmez.)

(3). Ar-Ge indirimine ilişkin birinci fıkrada be- lirtilen belgelere tam tasdik raporu ekinde yer ve- rilmiş olması durumunda, Ar-Ge indirimine ilişkin olarak ayrıca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.

12. 5746 sayılı Kanun Kapsamında Ar-ge indi- riminden yararlanan mükellefler ayrıca 5520 sa-

(8)

yılı Kanunun 10.maddesi veya 193 sayılı Kanunun 89.maddesine göre ar-ge indirimden faydalanamaz- lar.

Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyannamelerinde Kullanılacak İlgili Satırlar:

Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinden arge indirimine tabi tutulacak olan ar-ge harcamaları Kurumlar Vergisi Beyannamesinde tercih ettikleri arge indirimine göre ‘KAZANCIN BULUNMASI HALİN- DE İNDİRİLECEK İSTİSNA VE İNDİRİMLER’ tablosunda, mükellefin tercihine göre ya 409 kod.lu Arge İndi- rimi (KVK.Mad.10/1-a) veya 410 kodlu Arge İndiri- mi (5746 sayılı Kanun Mad.3) satırına yazılacaktır.

Devreden Ar-ge indirimi bulunması durumunda da;

Ek Bilgiler tablosunda Gelecek Yıla Devreden Arge İndirimi (KVK.Mad.10/1-a) veya Gelecek Yıla Devre- den Arge İndirimi (5746 sayılı Kanun Mad.3) satırla- rına yazılacaktır. (E-Beyanname’deki tablolara göre açıklama yapılmıştır)

Gelir Vergisi Beyannamesinde ‘Beyan Edilecek Gelirlerden İndirim’ tablosunda, mükellefin tercihine göre Ar-Ge indirimi (GVK’na göre), Ar-Ge İn- dirimi (5746 sayılı Kanuna göre)’nin ilgili satırına yazılacaktır. 5746 sayılı Kanuna göre devreden Ar- ge İndirimi de Beyan Edilecek Gelirlerden İndirim’

tablosunun altındaki satıra yazılacaktır.

Ar-ge indiriminin hesaplanmasında; GVK 89.madde ve KVK 10.madde ye göre yapılan ar-ge harcamalarının aktifleştirme ve/veya gider yazma hakkında seçimlik hak getirilmiştir. İktisadi kıymet oluşmaması durumunda gider yazma imkanı söz konusudur. Bu durumda o yıl için yapılan 100 TL.

lık arge harcaması gider olarak 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabına kaydedilirken, ayrıca beyannameden de indirilecektir.Dolayısıyla aynı ra- kam iki defa matrahtan düşmüş olacaktır. Aktifleşti- rilmesi durumunda, yapılan harcama tutarı beyannameden indirilecektir. VUK.389 no.lu tebilğe göre

‘Mükelleflerin 5220 sayılı Kurumlar Vergisi ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunlarında yer alan, “mükel- leflerin işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları” kapsamında işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri araş- tırma ve geliştirme faaliyetleri neticesinde, gay- ri maddi hak niteliğinde aktifleştirilmesi gereken bir kıymete ulaşılması halinde, gayrimaddi hakka yönelik olarak yaptıkları araştırma ve geliştirme harcamaları bu sınıf uyarınca itfa edilecektir. An-

cak, mezkur Kanunlar kapsamında ar-ge faaliyeti olarak değerlendirilmeyen, mükelleflerin işletme- leri bünyesinde gerçekleştirmedikleri, dışarıdan hizmet satın alma yoluyla veya benzeri şekilde gerçekleştirdikleri gayri maddi hakka yönelik har- cama tutarları, iktisap edilen veya yapılan araştır- malar sonucu ortaya çıkan kıymetin niteliğine göre (patent, formül, dizayn, örnek kalıp vb.), 339 ve 365 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ- leri ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanu- nu Genel Tebliği ekindeki listenin “55. Gayri Maddi İktisadi Kıymetler” sınıfı uyarınca itfa edilecektir.

‘ denmekle, arge çalışması sonucunda elde edilen gayrimaddi hakka yönelik amortisman süresi 5 yıl;

dışarıdan patent alınması sonucu amortisman süresi 15 yıl olarak belirlenmiştir.

5746 sayılı Kanunda da, ar-ge harcamasının ak- tifleştirilmesi zorunlu olduğundan; arge harcama- ları, yukarıda izah edildiği şekilde beyannameden indirilecektir.İlgili yılda aktifleştirilen ar-ge harca- ması tutarı 100 TL. ise, beyannamaden de 100.-TL düşülecektir. Sadece 500 ve üzeri çalışanı olan Ar-ge Merkezlerinde, ayrıca o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı denmek suretiyle ek bir indirim hakkı daha getirilmiştir. 1.yıl 100.- TL harcama yapan , 2.yıl 200 TL harcama yaptığında beyannameden indirilecek arge indirim tutarı 2.yıl yapılan 200.- TL. ve artan tutarının yarısı olan 50 TL. toplamı 250.- TL olacaktır.

SONUÇ

Arge İndirimi, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi, 193 sayılı Gelir Vergisi ve 5746 sayılı Araştırma ve Ge- liştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanun’da düzenlenmiştir. Arge indirim oranı 100%

olmakla birlikte 500 ve üzeri tam zamanlı Ar-ge personelinin çalıştığı ar-ge merkezlerine ek indirim hakkı verilmiştir. Tüm bu düzenlemeler mükellef- lerin işlerini geliştirme yönünde yapacakları harca- maların devlet tarafından desteklenmesi anlamına gelmektedir. 2004 yılından bu yana ar-ge faaliyetlerinin desteklenmesine ağırlık verilmesi, mü- kelleflerin ürünlerini geliştirmek ve piyasaya yeni ürünler ile dahil olma isteklerini artırmıştır. Geliş- tirilen yeni ürünler, maliyet etkin imalatlar ekono- miye ciddi kazanımlar sağlayacaktır. Dolayısıyla, bu alandaki faaliyetlerin daha çok desteklenmesinin yerinde olduğu kanısındayız.